The Third Wave of Modernity – the characteristics of the strategy in terms of challenges for public
1.9. Innowacyjność gospodarki 56 i indywidualna kreatywność
1.9.1. Wyzwania związane z nowymi technologiami
Jak zakłada Strategia, polska gospodarka w 2030 roku będzie konkurencyjna, otwarta i efektywna. Pracownicy natomiast będą dobrze wykształceni, kreatywni, otwarci na zmiany, kompetentni, wykwalifikowani i chętnie będą podnosić swoje kwalifikacje. Zaś polskie przedsiębiorstwa będą inwestować w modernizację, wła-sne laboratoria, technologie, organizację, nowoczewła-sne usługi. Wszystko po to, żeby bazując na innowacjach technologicznych i organizacyjnych, mogły konkurować na rynkach polskim i globalnym57.
W tym miejscu warto podkreślić, że w kontekście rozważań nad systemem bezpie-czeństwa powszechnego oraz systemem ratowniczym nowe technologie to zarówno szansa, jak i zagrożenie dla służb. Przykładem mogą być bezzałogowe platformy mo-bilne, które umożliwiają podjęcie działań tam, gdzie utrudnione lub ryzykowne jest
55 Zob. tamże, s. 69, 96 i 100.
56 Sferę innowacyjności gospodarki w perspektywie średniookresowej opisuje dokument wprowa-dzony uchwałą Nr 7 Rady Ministrów z dnia 15 stycznia 2013 r. w sprawie Strategii Innowacyjności i Efektywności Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”. (M.P. z 2013 r. poz. 73).
57 Zob. Długookresowa Strategia…, dz. cyt., s. 78–79.
skierowanie ratownika. Niestety wykorzystywanie nowych technologii niesie za sobą również pewne ryzyko, przykładem są tu BSL, które w obrębie lotnisk stwarzają zagro-żenie dla samolotów. Z kolei podczas działań ratowniczych mogą utrudniać służbom prowadzenie akcji lub dystrybuować drastyczne zdjęcia i filmy z miejsca zdarzenia.
1.9.2. Wyzwania związane z finansowaniem nauki oraz działalności B+R Zdaniem autorów Strategii, pozytywne zmiany w nauce i szkolnictwie wyższym zostały zainicjowane w 2010 roku, kiedy weszły ustawy reformujące te obszary.
Zmiany te mają docelowo zdynamizować zarówno konkurencyjność, jak i innowa-cyjność polskiej gospodarki poprzez58:
• konieczność rywalizacji przez jednostki naukowe i zespoły naukowe o środki finansowe,
• udział środków prywatnych w środkach finansowych przeznaczanych na naukę,
• konieczność budowania silnych zespołów i tym samym zatrudniania najlep-szych naukowców, aby lepiej konkurować o środki finansowe,
• odpowiednio sformułowane kryteria ewaluacji jednostek naukowych,
• użyteczność praktyczną/biznesową wyników badań dla przedsiębiorców,
• zacieśnienie współpracy jednostek naukowych z biznesem.
Autorzy jako jeden z kluczowych czynników dynamizujących rozwój wymienili trójkąt wiedzy, który obejmuje badania, edukację i innowacyjność59. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że ma on zastosowanie również do rozwoju służb ratowniczych.
Jeżeli tym trzem elementom nada się kontekst reagowania, prewencji i logistyki, uzyska się narzędzie służące dopasowaniu systemu ratowniczego do bieżących i przyszłych potrzeb oraz możliwe będzie uzyskanie efektu wyprzedzenia w sto-sunku do potencjalnych ryzyk. Takie podejście przełoży się na gotowość systemu ratowniczego do reagowania na obecne i przyszłe zagrożenia.
Autorzy jako jedno z ważniejszych zadań postrzegają uświadomienie przedsię-biorców o korzyściach płynących z inwestowania w innowacje i strategie rozwojo-we. Konkurowanie nie tylko niskimi kosztami i niskimi cenami, ale również prze-wagami: marketingową, organizacyjną, produktową, innowacyjną i jakościową60. Z tego powodu badania naukowe powinny61:
• cechować się efektywnością i wysoką jakością,
• być realizowane zarówno przez innowacyjne podmioty publiczne, jak i te poza-rządowe oraz prywatne, w ramach finansowania ze środków instytucji rządo-wych i pozarządorządo-wych przeznaczonych na cele badawczo-rozwojowe,
• być finansowane w trybie konkursowym.
58 Zob. tamże, s. 47.
59 Zob. tamże, s. 48.
60 Zob. tamże, s. 50.
61 Zob. tamże, s. 81 i 87.
Strategia zakłada zwiększenie wydatków do 2030 r. na cele nauki i B+R przez administrację rządową i samorządową z 0,4% do 1,3% PKB. Przewidywany udział środków prywatnych to ok. 1,7% PKB w 2030 roku. Oznacza to, że powinien się on zwiększyć z ok. 30% do ok. 50-60%. W wydatkach publicznych nakłady na badania podstawowe w 2030 roku wzrosną do ok. 0,7%, a nakłady na prace B+R do ok. 0,6%
PKB. Autorzy podkreślają, że wzmocnieniu powinna ulec ranga badań podstawo-wych oraz współpraca pomiędzy jednostkami naukowymi a biznesem. W kontek-ście niniejszych rozważań istotna jest proponowana koncepcja przekazania przez płatników 1% podatku CIT na rzecz jednostek naukowych62. Z analizy wykresów przedstawiających indykatywną strukturę wydatków B+R (% PKB) wynika, że wy-datki na badania podstawowe, zdrowie, ochronę środowiska, sprawy gospodarcze i ogólne usługi publiczne będą rosły, zaś wydatki na porządek i bezpieczeństwo publiczne oraz na obronność będą systematycznie malały do zera63.
W sytuacji niskiego priorytetu innowacji w polityce kraju oraz niewielkiego poziomu wydatków na B+R Polsce zagraża zatrzymanie procesu konwergencji i pułapka średniego dochodu w perspektywie lat 2020-202564. Stało się tak w przy-padku Portugalii i Grecji, które zaniedbały obszar innowacyjności i długofalowego rozwoju. Imitacyjny model rozwoju jest modelem niewystarczającym, aby można było wejść do czołówki gospodarczej. Przykładami pozytywnymi są Tajwan, Fin-landia, Japonia, Korea Południowa, Czechy, Estonia65.
Autorzy rekomendują także nawiązywanie przez uczelnie współpracy z profe-sorami wizytującymi (ang. visiting professor)66. Warto jednak w tym miejscu za-uważyć, że visiting professors powinni być uwzględniani również w radach nauko-wych jednostek naukonauko-wych oraz w projektach badawczych jako kadra realizująca projekt. Dzięki temu powiązanie wyników projektów z praktyką byłoby silniejsze.
Autorzy Strategii zakładają wzmocnienie innowacyjnych przedsięwzięć w róż-nych obszarach działalności publicznej oraz zwiększenie jej dostępu do innowacji67. W Strategii kluczowy postulat dotyczy zwiększenia udziału środków prywat-nych w finansowaniu badań naukowych i prac rozwojowych. Powyższa kwestia bę-dzie stanowiła istotną przeszkodę w prowadzeniu badań na rzecz bezpieczeństwa powszechnego, ponieważ w tym przypadku niejednokrotnie jednym z użytkow-ników końcowych jest administracja publiczna i podmioty ratownicze. Oznacza to, że zamiast o komercjalizacji wyników zrealizowanych projektów, należy mówić o ich wdrożeniu. Dotychczasowe doświadczenia CNBOP-PIB pokazują, że pod-mioty prywatne są skłonne zaangażować swoje środki na rzecz badań naukowych,
62 Zob. tamże, s. 76–78 i 90.
63 Zob. tamże, s. 66.
64 Zob. M. Bukowski, A. Śniegocki, A. Szpor, Potencjał i bariery polskiej innowacyjności, IBS, Warsza-wa 2012, s. 7.
65 Zob. Długookresowa Strategia…, dz. cyt., s. 76.
66 Zob. tamże, s. 76.
67 Zob. tamże, s. 120.
jednak pod warunkiem szybkiego i korzystnego zwrotu z tej inwestycji. Wygasze-nie dedykowanych źródeł finansowania dla B+R z zakresu bezpieczeństwa, o które w drodze konkursu mogłyby się starać konsorcja naukowe/naukowo-przemysło-we, niesie za sobą wysokie ryzyko utrudnienia dynamicznego rozwoju tego obsza-ru i nienadążania za prężnie rozwijającym się krajem w perspektywie 2030 roku.
Taka struktura wydatków zagraża utrzymaniu bezpieczeństwa na akceptowalnym poziomie w przyszłości.
1.9.3. Wyzwania w obszarze edukacji – edukacja obywatelska
Autorzy niniejszej Strategii postrzegają system edukacji jako ważne narzędzie wspierające osiągnięcie celu głównego, jakim jest poprawa jakości życia Polaków.
System edukacji ma za zadanie do 2030 roku68:
• wzmacniać:
– w ujęciu grupowym: kapitał ludzki, rozwój społeczny, rozwój gospodarczy, – w ujęciu indywidualnym:
kreatywność, innowacyjność działania, postawy sprzyjające podejmowa-niu ryzyka,
dostosowywanie się do zmian,
kształcenie wiedzy, kompetencji i kooperacji, tolerancję, otwartość,
przygotowanie do pracy zawodowej i funkcjonowania w przestrzeni spo-łecznej i publicznej,
– edukację obywatelską,
• zapewnić:
– dostęp do edukacji,
– możliwość uczenia się przez całe życie, – aktywność zawodową 60+,
• gwarantować:
– wysoką jakość kształcenia,
– nadawanie i uznawanie wysokiej jakości kwalifikacji.
System edukacji dzięki zapewnieniu odpowiednio wykształconych i wykwa-lifikowanych pracowników będzie wspomagał rozwijanie profesjonalnych usług w firmach, urzędach, instytucjach publicznych i organizacjach społecznych69.
Spośród wyżej wymienionych oczekiwań wobec systemu edukacji ważnym po-stulatem wpływającym na ewoluowanie sytemu ratowniczego będzie przygotowa-nie i wprowadzeprzygotowa-nie programu edukacji obywatelskiej. Ma on obejmować wszystkie poziomy edukacji i zapewniać możliwość uczenia się przez całe życie. Program
68 Zob. tamże, s. 78, 85–86, 122.
69 Zob. tamże, s. 86.
ten ma powstać w trybie konsultacji społecznych przy współpracy z organizacjami społecznymi, samorządem i ekspertami. Zakłada się, że program będzie również obejmował takie elementy jak70:
• monitorowanie szkół w kontekście kształtowania postaw obywatelskich,
• przygotowanie oraz wdrożenie szkoleń i materiałów dydaktycznych dla nauczy-cieli do realizacji programu kształtowania postaw obywatelskich,
• promocja działań szkół i innych podmiotów, w tym społecznych, w realizacji projektów społecznych (kampanii i akcji społecznych).
Analiza zapisów dotyczących systemu edukacji umożliwia zdefiniowanie jednostek, jakie będą tworzyły nasze społeczeństwo w 2030 roku. W ten sposób określone zostaną sylwetki zawodowe i społeczne oraz kompetencje i kwalifikacje mieszkańców naszego kraju. To wszystko jest ściśle powiązane z potrzebami tych osób nie tylko jako jednostek, ale także jako członków większych społeczności i społeczeństwa. Ten aspekt należy uwzględnić podczas projektowania systemu ratowniczego i systemu bezpieczeństwa powszechnego.