Podsumowanie i wnioski

W Strategii autorzy kilkukrotnie poruszają kwestię bezpieczeństwa. Należy przypuszczać, że w ich założeniu bezpieczeństwo wewnętrzne jest czymś oczy-wistym i jest utrzymywane na akceptowalnym poziomie (poza bezpieczeństwem energetycznym, któremu został poświęcony jeden z rozdziałów). Do najważniej-szych działań z zakresu bezpieczeństwa (z wyłączeniem bezpieczeństwa ener-getycznego) autorzy zaliczają: podnoszenie jakości i efektywności usług świad-czonych na potrzeby bezpieczeństwa, doskonalenie procedur bezpieczeństwa narodowego ze szczególnym uwzględnieniem procedur zarządzania kryzysowego, minimalizowanie ryzyk związanych z zagrożeniami naturalnymi (w szczególności artykułowane są powodzie) oraz zagrożeniami związanymi z poważnymi awariami technologicznymi.

Poniżej przedstawiono powiązania między wyzwaniami omawianymi w Strate-gii a poszczególnymi częściami monografii:

• w odniesieniu do wyzwań związanych z nowym modelem usługi publicznej jako elementu sprawnego państwa zakłada się świadczenie jej (usługi) przez różne podmioty: administrację publiczną, podmioty prywatne i organizacje społeczne. W związku z tym należy zakładać, że usługa ratownicza powinna być świadczona według podobnego modelu. Z tego powodu wyłania się również potrzeba poszukiwania metod diagnozowania przyszłego systemu ratownicze-go złożoneratownicze-go z różnych podmiotów. Taka diagnoza powinna, jak się wydaje, obejmować takie elementy jak: fotografia stanu, ocena stanu, identyfikacja nie-domagań, rekomendowane kierunki działania. W związku z tym w rozdziale drugim dokonano analizy wybranych komponentów współtworzących system ratowniczy, która jest swoistego rodzaju identyfikacją obecnego stanu. Z kolei w rozdziale piątym przeanalizowano wybrane metodyki umożliwiające badanie bezpieczeństwa powszechnego, dopasowanie usługi ratowniczej oraz projekto-wania systemu ratowniczego,

• w zakresie wyzwań związanych z deregulacją jako elementem wpływającym na sprawne państwo zakłada się usunięcie barier dla rozwoju i gospodarowania.

W związku z tym, że sfera bezpieczeństwa powszechnego i funkcjonowania systemu ratowniczego jest regulowana przepisami prawa, w rozdziale trzecim przedstawiono diagnozę stanu prawnego w odniesieniu do funkcjonowania obecnego systemu ratowniczego, w tym wymagań stawianych dla wyrobów za-równo przez przepisy krajowe, jak i UE,

• w związku z wyzwaniami związanymi z kapitałem społecznym zakłada się zwiększoną aktywność obywateli, organizacji tzw. trzeciego sektora oraz spo-łeczności. W związku z tym w rozdziale drugim w części poświęconej strażom pożarnym podjęto próbę przybliżenia wyzwań stojących przed organizacją spo-łeczną, jaką są straże pożarne. Z kolei do działań wspierających inicjatywy

oby-watelskie odniesiono się w rozdziale drugim w części poświęconej modelom komunikacji masowej oraz w rozdziale szóstym w części poświęconej prewencji społecznej,

• odnośnie do wyzwań związanych z wizją Polski Cyfrowej zakłada się, że ma nastąpić zmiana sposobów i modeli komunikacji, a także rozszerzenie korzysta-nia z technologii ICT zarówno na potrzeby zawodowe, jak i prywatne. W związ-ku z tym próbę opisu stanu obecnego w sferze związanej z bezpieczeństwem powszechnym i systemem ratowniczym podjęto w rozdziale drugim w części poświęconej modelowi komunikacji masowej oraz związanymi z tym modelem szansami i zagrożeniami dla reagowania systemu ratowniczego, a także w roz-dziale szóstym opisującym kształcenie pożarnicze i upowszechnianie wiedzy o bezpieczeństwie,

• w odniesieniu do wyzwań związanych z transportem i mobilnością zakłada się, że zwiększy się sieć szlaków komunikacyjnych, intensywność i sprawność komunikacji. Wszystko to wpłynie na podejmowanie pracy poza miejscem za-mieszkania. W związku z tym próbę opisu wpływu mobilności mieszkańców i podejmowanie przez nich zatrudnienia z dala od miejsc zamieszkania na go-towość operacyjną jednostek systemu ratowniczego podjęto w rozdziale dru-gim w części dotyczącej straży pożarnych. Z kolei kwestii związanych z siecią szlaków komunikacyjnych, ich wykorzystaniem i powiązaniem z koniecznością dostosowania usługi ratowniczej nie poruszano w dalszej części monografii,

• w związku z wyzwaniami związanymi z rozwojem regionalnym zakłada się rozwój elastycznych form zatrudnienia, telepracy, a także przewiduje się, że nieatrakcyjne i mniej rozwinięte obszary będą się wyludniać. Próbę opisu wpływu elastycznych form zatrudnienia na zapewnienie gotowości operacyjnej straży pożarnych podjęto w rozdziale drugim w części poświęconej strażom pożarnym. Nie odniesiono się z kolei do efektu wyludniania się obszarów wiej-skich, uznawanych przez osoby będące w sile wieku za tereny bez perspektyw.

Wskazane byłoby również zdefiniowanie w przyszłości, w jaki sposób zapewnić mieszkańcom tych terenów dostęp do usługi ratowniczej o standardzie porów-nywalnym do innym rejonów kraju,

• odnośnie do wyzwań związanych z bezpieczeństwem energetycznym i śro-dowiskiem autorzy Strategii koncentrują swoją uwagę głównie na nowych źródłach i innowacjach w tym obszarze. Autor monografii do wymienionych kwestii odnosi się marginalnie (kwestie związane z innowacjami) w rozdziale drugim w części poświęconej modelowi dyfuzyjno-polaryzacyjnemu w ochro-nie przeciwpożarowej oraz w rozdziale czwartym w części poświęconej wdra-żaniu innowacyjnych rozwiązań na potrzeby bezpieczeństwa. Warto jednak podkreślić, że nowe źródła energii (podobnie jak wyroby innowacyjne i nowe technologie) należy rozpatrywać również w kontekście nowych zagrożeń stwa-rzanych przez te źródła oraz nowych procedur działań ratowniczych i być może w kontekście konieczności rozszerzenia wyposażenia służb ratowniczych.

Wy-daje się, że ten proces rozpoznania i przygotowania powinien być realizowany w toku badań naukowych i prac rozwojowych, testowania rozwiązań innowa-cyjnych na rzecz służb ratowniczych oraz definiowania oczekiwanych przez ratowników wymagań techniczno-użytkowych wyrobów wykorzystywanych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej do działań ratowniczych,

• w odniesieniu do wyzwań związanych ze starzeniem się społeczeństwa w kon-tekście kapitału ludzkiego przewiduje się, że zaistnieje konieczność dostoso-wania zarówno infrastruktury, jak i usług publicznych do potrzeb osób star-szych. Jednak w monografii autor nie porusza tych kwestii, ponieważ uznał, że wymaga to odrębnego opracowania tematycznego. W przyszłości warto objąć badaniami osoby starsze w kontekście zapewnienia akceptowalnego dla nich poziomu bezpieczeństwa i dopasowania do ich potrzeb usług ratowniczych z uwzględnieniem terenów wyludniających się,

• w stosunku do wyzwań związanych z imigracją zarobkową w kontekście ka-pitału ludzkiego zakłada się, że w poszukiwaniu pracy do kraju napłyną ob-cokrajowcy. Należy przypuszczać, że przełoży się to na nowe wyzwania dla bezpieczeństwa powszechnego oraz nowe potrzeby ratownicze. Jednak w ni-niejszej monografii autor w kolejnych rozdziałach nie porusza wymienionych kwestii, gdyż uznał, że zagadnienia wymagają pogłębionych analiz i odrębnych opracowań tematycznych. W przyszłości wskazane byłoby, aby objąć badaniami podstawowe problemy, które pojawiają się podczas działań służb ratowniczych wśród społeczności imigrantów w innych krajach. Umożliwi to lepsze zrozu-mienie potrzeb i ograniczeń tych grup wynikających z różnic kulturowych, religijnych itd. w kontekście polskich standardów reagowania,

• w związku z wyzwaniami w zakresie nowych technologii w ramach innowacyj-ności gospodarki i kreatywinnowacyj-ności indywidualnej zakłada się dynamiczny rozwój i nasycenie innowacjami przestrzeni życia prywatnego i publicznego. Należy przypuszczać, że przełoży się to na określone wyzwania dla bezpieczeństwa powszechnego i systemu ratowniczego, ponieważ nowe technologie z jednej strony będą tworzyć środowisko, w którym będzie reagować system ratowniczy, z drugiej zaś strony będą „narzędziami pracy” ratowników. W związku z tym w  rozdziale drugim w części poświęconej modelowi polaryzacyjno-dyfuzyj-nemu w ochronie przeciwpożarowej omówiono mechanizmy opisujące roz-wój technologii (wyrobów) oferowanych przez producentów oraz w rozdziale czwartym w części poświęconej wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań na rzecz bezpieczeństwa opisano rozwiązania przyjęte w PSP,

• w odniesieniu do wyzwań związanych z finansowaniem nauki i działalności B+R w ramach innowacyjności gospodarki i kreatywności indywidualnej za-kłada się wygaszenie finansowania ww. aktywności w obszarze bezpieczeństwa.

W związku z tym w rozdziale czwartym monografii przedstawiono dotychcza-sową organizację badań na potrzeby bezpieczeństwa powszechnego, zdefinio-wano interesariuszy wyników działalności naukowej i badawczo-rozwojowej

oraz odniesiono się do ich celów związanych z wykorzystaniem tych wyników, aby zdefiniować również kluczowe ryzyka w razie faktycznej likwidacji finanso-wania projektów z tego obszaru,

• w stosunku do wyzwań związanych z edukacją w ramach innowacyjności go-spodarki i kreatywności indywidualnej zakłada się, że ma ona wzmocnić kapitał ludzki, rozwój społeczno-gospodarczy oraz edukację obywatelską i możliwość uczenia się przez całe życie. Z zapowiedzi autorów Strategii wynika, że program edukacji obywatelskiej w kolejnych latach powinien być wypracowany w ramach działalności eksperckiej i konsultacji społecznych. W związku z tym istotna jest diagnoza stanu, jakie sposoby i narzędzia edukacji i upowszechniania wiedzy o  bezpieczeństwie powszechnym są obecnie wykorzystywane. W monografii w rozdziale szóstym przedstawiono opis rozwiązań wykorzystywanych obecnie w ochronie przeciwpożarowej, ze szczególnym uwzględnieniem rozwijającej się prewencji społecznej,

• w odniesieniu do bezpieczeństwa powszechnego podkreślana jest w Strategii m.in. konieczność dokonywania oceny jakości i efektywności usług związanych z bezpieczeństwem oraz konieczność poszukiwania modeli usprawniających zarządzanie bezpieczeństwem. W związku z tym próbą odniesienia się do wy-mienionych kwestii jest rozdział drugi zawierający opis zarządzania ryzykiem, zarządzania kryzysowego, KSRG, rozdział piąty opisujący wybrane metodyki diagnozowania i projektowania systemu ratowniczego oraz ostatni rozdział ni-niejszej monografii poświęcony koncepcji systemu ratowniczego w kontekście roku 2030.