Ochotnicze straże pożarne obecnie

Ochotnicze straże pożarne są najaktywniejsze na terenach wiejskich i pod-miejskich. Warto w tym miejscu zauważyć, że OSP stanowią najważniejsze siły reagowania w dyspozycji wójta i burmistrza. W tabeli 4. przedstawiono, jakie siły ratownicze i porządkowo-ochronne mogą być użyte na potrzeby działań ratow-niczych. Okazuje się, że największy potencjał posiadają miasta, w których funk-cjonują PSP oraz inne służby komunalne. Z kolei najmniejszy potencjał posiadają gminy wiejskie, gdzie najczęściej jedyną siłą ratowniczą jest OSP. Należy również podkreślić, że często strażacy PSP w miejscu swojego zamieszkania są członkami OSP, zaś członkowie OSP są również członkami OC (jeżeli istnieje) na terenie wła-snej gminy. Praktyka pokazuje, że są to siły pierwszego reagowania w razie pożaru, wypadku, miejscowego zagrożenia, klęski żywiołowej, katastrofy. W związku z tym główny ciężar ratowniczy w gminach wiejskich spoczywa na OSP. Są one tym sa-mym siłami, które jako pierwsze są alarmowane i z racji odległości dojeżdżają do miejsca zdarzenia jako pierwsze. W dalszej kolejności alarmowane są siły JRG PSP oraz OSP z sąsiednich gmin, jeżeli są włączone do KSRG. Taki sposób zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego na terenach wiejskich i organizacji działań

ratow-niczych ma głębokie uwarunkowania historyczne⁹⁸. Osoby odpowiedzialne za or-ganizację i funkcjonowanie KSRG wykorzystują tą specyfikę i zarazem cechę lokal-nego bezpieczeństwa do wzmocnienia systemu ratowniczego. Do najważniejszych zalet takiego systemu zalicza się: szybką reakcję i krótki czas dojazdu do zdarzenia, znajomość własnego terenu, silne powiązanie z własnym terenem oraz zdobyte doświadczenie na terenie gminy. O znaczeniu tych jednostek w przywracaniu bez-pieczeństwa w razie wystąpienia zdarzenia niekorzystenego świadczą m.in. dane liczbowe prezentowane w tabeli nr 5 pokazujące liczbę interwencji realizowanych przez OSP. Są to wyjazdy do zdarzeń pojazdów OSP w rozbiciu na poszczególne rodzaje działań ratowniczych. Z tabeli wynika, że w 2010 roku średnio około 1400 razy dziennie pojazdy wyjeżdżały do zdarzeń. W Systemie OSP wyjazd oznacza wyjazd jednego pojazdu, czyli do jednego zdarzenia mogło zostać zaliczonych kil-ka wyjazdów w rozumieniu zadysponowania kilku pojazdów OSP. Jest to również rzeczywisty obraz i forma weryfikacji ważnej funkcji, jaką pełnią OSP w naszym kraju. Ważnym wskaźnikiem są również opinie mieszkańców o OSP oraz zajmo-wana przez te straże pozycja w lokalnych społecznościach⁹⁹.

Tabela 4. Siły i środki będące w dyspozycji wójta, burmistrza, prezydenta miasta

Lp. Szef lokalnej władzy samorządowej

Siły w dyspozycji

PSP OSP Straż

miejska Służby

komunalne Inne

1. prezydent miasta + + + + +

2. burmistrz (+/-) + (+/-) (raczej

brak) + (+/-) (raczej

brak)

3. wójt - + - (+/-) (raczej

brak)

-Oznaczenia: + siły i środki będące w dyspozycji, - brak sił i środków w dyspozycji Źródło: D. Wróblewski, J. Maciak, Rola OSP w systemie…, dz. cyt., s. 100.

98 Zob. D. Wróblewski, Geneza współdziałania straży pożarnej z innymi jednostkami ratowniczymi w zwalczaniu pożarów, „Zeszyty Naukowe Akademii Obrony Narodowej” 2001, nr 4, s. 181–200;

D. Wróblewski, Model współdziałania jednostek PSP z Jednostkami OC w zakresie działań ratowni-czych, rozprawa doktorska, AON, Warszawa 2001.

99 Zob. D. Wróblewski, J. Maciak, Rola OSP w systemie…, dz. cyt., s. 99–102.

Tabela 5. Liczba wyjazdów do zdarzeń pojazdów OSP w 2010 roku w rozbiciu na rodzaje działań ratowniczych

Lp. Rodzaj działań ratowniczych Liczba wyjazdów

do zdarzeń w 2010 r.

1. działania ratowniczo-gaśnicze w czasie pożarów 119 746 2. działania związane z wystąpieniem miejscowych zagrożeń, w tym: 231 208

3. wypadków drogowych 28 774

4. powodzi 99 818

5. zagroźeń chemicznych 517

6. wichur 20 700

Źródło: System OSP¹⁰⁰.

2.4.3. Rozwój teleinformatyki a kryzys ochotniczych straży pożarnych Rozwój technologiczny spowodował, że społeczeństwo zaczęło odchodzić od produkcji dóbr trwałych, a zaczęło się koncentrować na wytwarzaniu i przetwa-rzaniu informacji. W ostatnich latach wraz ze zwiększeniem szybkości przesyłania danych nastąpił gwałtowny rozwój technologii teleinformatycznych, dzięki czemu możemy mieć ciągły dostęp do baz danych: instytucji, urzędów, szkół, ośrodków naukowych, biznesu itd. Ponadto każdy ma dostęp do światowych zasobów inter-netu. Szacuje się, że około 10% tych zasobów jest wartościowa. Taka łatwość dostę-pu do różnych źródeł i zasobów informacji, często bez konieczności wychodzenia z domu, sprawiła, iż wiele prac można wykonywać w miejscu zamieszkania.

Możliwość takiej formy pracy daje wymierne korzyści w relacjach pracodawca – pracownik. Pracodawcą może być każdy, kto ma do zlecenia pracę i może za nią zapłacić, zaś pracownikiem może być każdy, kto zechce ją wykonać za okre-ślone wynagrodzenie. Warto podkreślić, że dana osoba będzie pracownikiem tyl-ko w okresie wytyl-konywania tej pracy. W związku z tym dla pracodawcy nie ma znaczenia, komu jest zlecana praca. Istotnymi aspektami są: terminowość, jakość wykonania i niskie koszty wytworzenia. Z kolei pracownik może przyjmować zle-cenia z całego świata, pracować w miejscu zamieszkania i w trybie przez siebie ustalonym, jeżeli tylko będzie w stanie wykonać pracę i otrzyma za jej wykonanie satysfakcjonujące wynagrodzenie.

Widzimy, że bezpośrednie relacje pomiędzy pracodawcą i pracownikiem zo-staną zastąpione relacjami na odległość – pracownicy będą świadczyli pracę (wy-twarzanie informacji) w miejscach zamieszkania, wykorzystując technologie tele-informatyczne do komunikowania się z pracodawcami i przekazywania im efektów swojej pracy – wytworzonych informacji.

100 Zob. tamże, s. 99.

Z wymienionych względów można założyć, że dla tych pracowników pojęcie ośmiogodzinnego dnia pracy straci swoją ważność, ponieważ osoby podejmujące pracę u różnych pracodawców będą same organizowały i ustalały tryb swojej pracy i odpoczynku, adekwatnie do potrzeb przyjętego zlecenia i własnych możliwości.

W tych okolicznościach nie będzie ważny normatyw czasu pracy, a dotrzymanie terminu i jakość jej wykonania.

Oznacza to, że świadczenie pracy zleconej, którą zleceniobiorca zobowiąże się wykonać w określonym czasie, pomimo świadczenia jej w domu, nie będzie sprzyjać angażowaniu się w działalność ochotniczą. W tej sytuacji potencjalny pra-cownik będzie musiał dokonywać wyboru pomiędzy udziałem w akcji ratowniczej a dotrzymaniem terminu realizacji zlecenia i uzyskaniem niepomniejszonego do-chodu. Takie pomniejszenie dochodu może wynikać na przykład z kar spowodo-wanych opóźnieniem wykonania zlecenia, bądź obniżenia jakości jego wykonania z powodu braku czasu (poświęconego na akcję ratowniczą). Innym przykładem może być także udział w akcji ratowniczej albo przyjęcie kolejnego zlecenia i po-większenie rocznego dochodu.

Wymienione przyczyny będą istotnymi przeszkodami w działalności na rzecz ochotniczych straży pożarnych.

2.4.4. Łatwość i szybkość przemieszczania się a kryzys ochotniczych