Etap drugi – lata 2005-2010

Zakres realizacji dotychczasowych celów i działań stanowił podstawę dla negatywnej oceny zasadności i skuteczności Strategii Lizbońskiej. W szczególności dotyczyło to działań w zakresie podnoszenia innowacyjności, wzrostu zatrudnienia, poprawy jakości miejsc pracy, tempa liberalizacji oraz produktywności. Dotychczasowe niewielkie postępy, a niejednokrotnie ich brak w realizacji celów strategii oraz przedstawione w tym zakresie konkluzje w raporcie Wima Koka, skłaniały do postawienia tezy, że główny cel strategiczny Unii Europejskiej, czyli zostanie najbardziej konkurencyjną gospodarką świata w 2010 r., jest raczej niemożliwy do osiągnięcia. Wobec wyzwań, którym Unia chciała sprostać, cena opóźnionych i niepełnych reform byla wysoka, co potwierdzała luka między potencjałem wzrostu UE, a potencjałem jej partnerów gospodarczych, w szczególności Stanów Zjednoczonych, Chin i Japonii. Dlatego też należało podjąć pilne działania w celu reformy strategii i na nowo ukierunkować priorytety na wzrost i zatrudnienie, co stało się tym bardziej naglące w warunkach postępującego procesu globalizacji oraz niskiego przyrostu naturalnego i starzenia się społeczeństwa europejskiego.

W dniach 22-23 marca 2005 r. Rada Europejska dokonała średniookresowego przeglądu Strategii Lizbońskiej601. Początkowe diagnozy źródeł niższego wzrostu gospodarczego w Unii Europejskiej wskazywały, iż gospodarka Stanów Zjednoczonych rozwija się szybciej dzięki zaawansowanym technologiom informatycznym. W rezultacie lektura pierwotnej wersji Strategii Lizbońskiej skłaniała do konkluzji, że kluczowa część reformy ekonomicznej w Unii Europejskiej dotyczy tzw. „Internetyzacji” gospodarki, podnoszenia jej innowacyjności oraz inwestycji w badania i rozwój. Natomiast stworzenie „społeczeństwa informacyjnego” powinno doprowadzić do rozwiązania problemów gospodarczych Unii i uchroni „europejski model społeczny” przed „ostatecznym bankructwem” oraz „pozwoli zrealizować wiele celów związanych z ochroną środowiska”602. Lecz taka wizja strategii szybko uległa znaczącym modyfikacjom, ponieważ po 2000 r. zdecydowanie upadł mit „nowej gospodarki”,

601 Konkluzje prezydencji, Bruksela 22-23 marca 2005 r. Dokument dostępny na stronie:

http://www.cie.gov.pl/HLP/files.nsf/0/6F43981F9E15A735C12572BC003E380B/$file/2005_KonkluzjeBruksela _22_23_marca_2005.pdf [dostęp: 15.05.2008].

a gospodarka światowa weszła w okres spowolnienia. Przeprowadzone w tamtym czasie analizy ekonomiczne wskazywały, że to przede wszystkim „tradycyjne” źródła konkurencyjności gospodarczej odegrały kluczową rolę w amerykańskim fenomenie tzw. nowej gospodarki⁶⁰³. Wśród źródeł tych wymieniano niskie podatki, elastyczny rynek pracy i daleko posuniętą deregulację gospodarki. Ponadto doświadczenia spowolnienia gospodarczego po 2000 r. wskazały, iż elastyczne rozwiązania pomogły gospodarce USA wyjść ze spowolnienia i przejść w fazę ekspansji już w 2002 r., podczas gdy gospodarki niektórych państw członkowskich znajdowały się w fazie recesji jeszcze przez parę lat604.

W marcu 2005 r. na szczycie Rady Europejskiej zostało przyjęte sprawozdanie Komisji Europejskiej na temat średniookresowego przeglądu realizacji Strategii Lizbońskiej, które zmodyfikowało oryginalną strategię605. Komisja Europejska zaproponowała skoncentrowanie działań na dwóch zasadniczych zadaniach, które miały dotyczyć zapewnienia silniejszego i trwalszego wzrostu gospodarczego oraz tworzenia większej liczby miejsc pracy. Podejmowane w tym kierunku działania miały wzmocnić potencjał rozwojowy Unii Europejskiej, umożliwiając przy tym realizację celów społecznych i środowiskowych. Priorytety te zostały przeniesione do Strategicznych Wytycznych Wspólnoty (SWW) na lata 2007-2013, stając się podstawą nowej polityki spójności606. Odnowiona Strategia Lizbońska zakładała objęcie wsparciem:

1) przeprowadzenie reformy sektora badań naukowych, która miała pozwolić na zwiększenie efektywności inwestycji w wiedzę i innowacje oraz na podniesienie jakości podejmowanych prac badawczo-rozwojowych;

603 G. Boyd, P.A. Brenton, P.C. Padoan, The Structural Foundations of International Finance. Problems of

Growth and Stability, Edward Elgar Publishing Ltd., Cheltenham 2003, s. 31.

604 W decydującej mierze na sposób postrzegania Strategii Lizbońskiej podziałały głębsze analizy źródeł luki w poziomach rozwoju gospodarczego pomiędzy UE-15 a USA. Okazało się, że wartość dóbr i usług wyprodukowana w ciągu godziny przez mieszkańca Unii Europejskiej sięgała w 2000 r. 92% wartości dóbr i usług wyprodukowanych w tym samym czasie przez mieszkańca USA. Jednocześnie każdy zatrudniony w UE produkował dobra i usługi o wartości sięgającej prawie 85% dóbr i usług wytworzonych przez jednego zatrudnionego w USA. Tym samym prawie trzy czwarte luki rozwojowej pomiędzy Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi wynikało z niższego poziomu wykorzystania zasobów ludzkich w gospodarkach państw członkowskich. Te zaś wynikały z niższego średniego czasu pracy, niższych stóp zatrudnienia oraz gorszej struktury demograficznej.

605 Wspólne działania na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Nowy początek Strategii Lizbońskiej, „Komunikat przewodniczącego Barosso w porozumieniu z wiceprzewodniczącym Verheugenem”, Bruksela COM(2005) 24 końcowy z dnia 2 lutego 2005 r.

606 Komunikat Komisji Europejskiej do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu

Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów: Realizacja strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu i zatrudnienia przez państwa członkowskie i regiony za pośrednictwem polityki spójności UE w latach 2007-2013, Bruksela

2) stworzenie przyjaznego otoczenia instytucjonalno-legislacyjno-finansowego dla dynamicznego rozwoju przedsiębiorczości oraz zwiększenia potencjału konkurencyjności i innowacyjności małych i średnich przedsiębiorstw;

3) modernizację systemów edukacji i kształcenia zawodowego w celu ukierunkowania ich na elastyczną adaptację do zmieniających się potrzeb i podaży na rynku pracy oraz na zwiększanie udziału osób dorosłych w kształceniu przez całe życie;

4) przeprowadzenie reformy publicznych służb zatrudnienia, której skutkiem ma być wdrożenie efektywnych instrumentów aktywnej polityki rynku pracy, ukierunkowanych na bezrobotnych, szczególnie wśród młodzieży i osób starszych;

5) stworzenie nowoczesnego systemu transportowego i energetycznego, który ma stanowić spójny element europejskich sieci infrastrukturalnych.

Podstawowym założeniem odnowionej Strategii Lizbońskiej było przyspieszenie zdolności konkurencyjnej gospodarki Unii Europejskiej poprzez zapewnienie trwałego wzrostu oraz tworzenie większej ilości i lepszych miejsc pracy. Pierwszy postulat miał zostać zrealizowany poprzez rozszerzenie i pogłębienie wspólnego rynku, poprawę prawodawstwa na poziomie unijnym i państw członkowskich, rozszerzenie i modernizację infrastruktury europejskiej, wzrost i poprawę inwestycji w dziedzinie prac badawczo-rozwojowych, pobudzenie innowacji oraz przyczynienie się do rozwoju silnej europejskiej bazy przemysłowej. Natomiast tworzenie większej ilości i lepszych miejsc pracy powinno się odbywać przez zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową oraz modernizację systemów zabezpieczeń socjalnych, zwiększenie zdolności dostosowawczej pracowników i przedsiębiorstw oraz elastyczności rynków pracy, a także wzrost inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze systemy edukacji i zdobywanie umiejętności607.

Realizacja celów odnowionej Strategii Lizbońskiej miała następować poprzez mechanizm „Partnerstwa dla Wzrostu i Pracy” między Komisją Europejską a poszczególnymi państwami członkowskimi, w ramach którego Komisja pełni funkcję inicjującą, natomiast państwa członkowskie opracowywują Narodowe Programy Lizbońskie (tzw. Krajowe Programy Reform) i dostarczają informacje w zakresie ich realizacji i ewentualnych zaległości608. Równocześnie Komisja Europejska została zobowiązana do przygotowania „Programu Akcji Lizbońskiej” (tzw. wspólnotowy program lizboński), którego zadaniem była integracja

607 S. Sciarra, New discourses in labour law: part-time work and the paradigm of flexibility, [w:] P. Davies, M. Freedland, S. Sciarra (eds.), “Employment Policy and the Regulation of Part – Time Work in the European Union. A Comparative Analysis”, Cambridge University Press 2004, s. 3-34.

polityk makroekonomicznych, zatrudnienia i reform strukturalnych609. Z kolei państwa członkowskie zobowiązane zostały do opracowania „Programów Narodowych Działań”, w których zawarte byłyby zobowiązania, przyjęte cele i terminy ich wykonania oraz mierniki oceny postępu.

Zatem propozycje mające na celu spowodowanie, aby partnerstwo przyczyniło się do wzrostu gospodarczego i zwiększenia zatrudnienia opierały się na jasnym podziale zadań między Komisję Europejską i państwa członkowskie, co miało skutkować większym poczuciem odpowiedzialności wszystkich zaangażowanych podmiotów za zadania, które są im powierzone. Nowe podejście w realizacji celów strategii spowodowało przesunięcie „środka ciężkości” z wielostronnych dyskusji między państwami członkowskimi i Komisją Europejską na temat konkretnych obszarów działań (otwarta metoda koordynacji) w kierunku dwustronnego dialogu między Komisją a poszczególnymi państwami członkowskimi, dotyczącego krajowego programu działań opartego na zobowiązaniu ze strony konkretnych państw610.

Podczas wiosennego szczytu Rady Europejskiej w 2006 r. przedstawiciele państw członkowskich ustalili cztery obszary priorytetowe, które zostały uznane za kluczowe dla zwiększenia wzrostu gospodarczego i zatrudnienia611. W ramach tych obszarów Rada ustaliła konkretne działania, które należało zrealizować przed końcem 2007 r., tj. zanim miała rozpocząć się druga faza realizacji strategii na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w 2008 r. Wskazanymi obszarami priorytetowymi były: 1) zwiększenie inwestycji w wiedzę i innowacje; 2) uwolnienie potencjału gospodarczego, w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw; 3) większa elastyczność rynków pracy; 4) energia i zmiany klimatyczne. W obszarze poprawy sytuacji dotyczącej działalności badawczej i innowacyjności istotne było nie tylko ustalenie celów w zakresie większych nakładów na inwestycje w działalność

609 Wspólnotowy program lizboński był wkładem Unii w odnowioną strategię lizbońską. Powinien on być traktowany jako odpowiednik krajowych programów reform, określający te działania Unii, które miały najlepiej wspierać reformy przeprowadzane przez państwa członkowskie, wywierając tym samym największy wpływ na wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Cele realizowane w ramach wspólnotowego programu lizbońskiego oraz stopień ich osiągnięcia zostały zawarte w: Komunikacie Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Komitetu

Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: Wniosek dotyczący wspólnotowego programu lizbońskiego 2008-2010, Bruksela 11.12.2007, COM(2007) 804 wersja ostateczna, oraz Komunikacie Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: Sprawozdanie z realizacji wspólnotowego programu lizbońskiego na lata 2008-2010, Bruksela 16.12.2008, COM(2008) 881 wersja

ostateczna.

610 Czas wrzucić na wyższy bieg. Nowe partnerstwo na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, „Komunikat Komisji na wiosenny szczyt Rady Europejskiej”, Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, Luksemburg 2006.

611 Konkluzje prezydencji, Bruksela 23-24 marca 2006 r. Dokument dostępny na stronie:

http://www.cie.gov.pl/HLP/files.nsf/0/43A8586F7F9927A1C12572BC003D8B7F/$file/2006_Konkluzje_23_24 _marca_2006.pdf [dostęp: 14.05.2008].

badawczo-rozwojową, ale przełożenie tych inwestycji na nowe towary i usługi. Proces ten w znaczącej mierze był zależny od właściwych warunków ramowych wsparcia dla innowacyjności, w tym nowoczesnego szkolnictwa wyższego i silniejszych powiązań w ramach tzw. „trójkąta wiedzy” (przedsiębiorstwa, uczelnie, ośrodki badawcze) oraz konkurencyjnych rynków o niskich barierach wejścia⁶¹². W obszarze uwolnienia potencjału gospodarczego do efektów realizowanych działań należy zaliczyć podjęcie decyzji o zmianie przepisów prawnych dotyczących zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej oraz zmiany siedziby przedsiębiorstwa w ramach jednolitego rynku, a następnym krokiem po utworzeniu we wszystkich państwach członkowskich punktów kompleksowej obsługi przedsiębiorców miało być usprawnienie procedur administracyjnych613. Ponadto państwa członkowskie miały włączyć do programów nauczania kształcenie w dziedzinie przedsiębiorczości oraz wprowadzić odpowiednie regulacje w zakresie możliwości założenia przedsiębiorstwa w czasie nie przekraczającym jednego tygodnia i określeniu opłat z tym związanych na niskim poziomie odzwierciedlającym wyłącznie koszty administracyjne oraz wywiązania się przez przedsiębiorcę ze wszystkich obowiązków ustawowych w jednym miejscu lub drogą elektroniczną. Z kolei w obszarze większej elastyczności rynków pracy problemem do rozwiązania pozostawało wprowadzenie istotnych w tym zakresie zmian wynikających z rosnącej konkurencji globalnej i zjawiska starzenia się społeczeństwa europejskiego. Jednym ze sposobów na osiagnięcie tego celu było wdrożenie zasady flexicurity, czyli zapewnienie równowagi między elastycznością i pewnością zatrudnienia, co w wymiarze praktycznym polega na prowadzeniu ochrony nie miejsc pracy, ale pracowników. W obszarze energii i zmian klimatycznych zasadniczą rolę miała odgrywać zintegrowana polityka energetyczna, która łączy działania na szczeblu europejskim i poszczególnych państw członkowskich oraz jednocześnie sprzyja zrównoważonemu rozwojowi, bezpieczeństwu dostaw i konkurencyjności. Istotnego znaczenie nabierał przy tym proces przechodzenia na model niskiej emisji dwutlenku węgla w połączeniu z polityką promowania optymalizacji wykorzystania energii i korzystania z odnawialnych źródeł energii.

612 Więcej na ten temat: Wykorzystanie wiedzy w praktyce. Szeroko zakrojona strategia innowacyjna dla Unii

Europejskiej, „Komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu

Gospodarczo-Społecznego i komitetu Regionów”, Bruksela COM(2006) 502 końcowy.

613 Przeprowadzone w tamtym czasie analizy wskazywały, że koszty ponoszone przez przedsiębiorców w związku z przestrzeganiem wymogów administracyjnych określonych w przepisach unijnych i krajowych wynoszą 3,5% unijnego PKB, gdzie znaczna część tych kosztów jest związana z wymogami przedstawiania sprawozdań w interesie publicznym. Zmniejszenie tych kosztów o 25% spowodowałoby z czasem wzrost unijnego PKB o 1,5 punktu procentowego, tj. o 150 mld euro.

W grudniu 2006 r. Komisja Europejska przygotowała raport dotyczący postępów realizacji założeń odnowionej Strategii Lizbońskiej614. Wnioski z raportu były pozytywne i wskazywały, że odnowiona strategia na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia zaczęła przynosić wymierne efekty. W pierwszej kolejności odnotowano, że wszystkie państwa członkowskie przyjęły krajowe programy reform i dokonują ich przeglądu w celu uwzględnienia priorytetów określonych na poziomie wspólnotowym oraz pomysłów i sprawdzonych rozwiązań zaproponowanych przez inne kraje. Ponadto we wszystkich państwach członkowskich dało się zauważyć korzystną zmianę polityki w zakresie badań naukowych i innowacji, efektywności energetycznej i wykorzystania zasobów, wzrost i poprawę warunków dla małych i średnich przedsiębiorstw, przedsiębiorczości i edukacji, inwestycji w kapitał ludzki i modernizacji rynków pracy oraz przeznaczania większych funduszy na zabezpieczenie społeczne. Z kolei w sprawozdaniu z 2007 r. Komisja Europejska wskazywała, że wprowadzenie zasady ścisłego partnerstwa między państwami członkowskimi i Komisją oraz wyraźny podział odpowiedzialności za realizowane zadania umożliwiło zwiększenie wzrostu gospodarczego z poziomu 1,8% w 2005 r. do oczekiwanych 2,9% w 2007 r., a także na powstanie w ciągu ostatnich dwóch lat blisko 6,5 mln miejsc pracy615. W tym miejscu zaznaczyć należy, że chociaż poprawa sytuacji w gospodarce UE wynikała głównie z czynników cyklicznych, to jednak reformy nawiązujące do Strategii Lizbońskiej pomogły gospodarkom państw członkowskich zwiększyć potencjał wzrostu⁶¹⁶. Reformy te pomogły również zwiększyć odporność gospodarki europejskiej na szoki zewnętrzne takie, jak wzrosty cen energii i towarów oraz wahania kursów walutowych. Ponadto dalsza integracja gospodarek państw członkowskich oraz większe wyrównanie cykli koniunkturalnych, szczególnie w strefie euro, miała umożliwić lepsze dostosowanie polityki pieniężnej do potrzeb państw członkowskich.

Mając powyższe na uwadze, odnowioną Strategię Lizbońską należałoby zatem traktować w kategoriach dokumentu stanowiącego kompleksowy pakiet wzajemnie wspierających się

614 Rok zrealizowanych celów, „Komunikat Komisji na wiosenny szczyt Rady Europejskiej w sprawie wdrażania odnowionej Strategii Lizbońskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia”, Bruksela COM(2006) 816 końcowy z dnia 12 grudnia 2006 r.

615 Komunikat Komisji do Rady Europejskiej: Sprawozdanie strategiczne na temat odnowionej strategii

lizbońskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia – rozpoczęcie nowego etapu (2008-2010). Utrzymanie tempa zmian, Bruksela 11.12.2007, COM(2007) 803 wersja ostateczna.

616 Komisja Europejska zwracała jednakże uwagę, że nie wykorzystano w pełni możliwości, jakie stworzyły warunki stosunkowo dynamicznego wzrostu gospodarczego dla zmniejszenia deficytów strukturalnych, szczególnie w obszarze strefy euro. W niektórych państwach członkowskich lepszym warunkom wzrostu gospodarczego towarzyszyło stopniowe powstawanie nierównowagi, widoczne w dużym deficycie rachunków bieżących i oznakach „przegrzania gospodarki”, utracie konkurencyjności, wzrastającym zadłużeniu gospodarstw domowych oraz gwałtownym wzroście cen nieruchomości.

reform, których pełna realizacja mogła zbliżyć średnie tempo wzrostu Unii Europejskiej do 3% w 2010 r. oraz umożliwić zwiększenie poziomu zatrudnienia o 6 mln nowych miejsc pracy. Szybszy rozwój gospodarczy i tworzenie miejsc pracy wymagały przy tym poprawy atrakcyjności Unii Europejskiej jako miejsca dla lokalizacji inwestycji i podejmowania zatrudnienia⁶¹⁷. Szczególnie istotne w tym miejscu były działania na rzecz europejskich małych i średnich przedsiębiorstw, które stanowiły wówczas (i dalej stanowią) ok. 99% ogółu przedsiębiorstw i zatrudniają dwie trzecie siły roboczej. Odnowiona Strategia Lizbońska wskazywała wprost, że zapewnienie wyższego i trwałego wzrostu gospodarczego oraz tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy jest ściśle powiązane ze stworzeniem środowiska wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz kultury większej przedsiębiorczości618. Podstawowy problem w tym zakresie stanowiły przeszkody na drodze do uzyskania statusu przedsiębiorcy i rozpoczęcia działalności gospodarczej oraz brak kapitału potrzebnego do rozwoju i wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstwa. Problematyka finansowego wsparcia sektora małych i średnich przedsiębiorstw przez państwa członkowskie, instytucje regionalne i inne instytucje publiczne jest tu na tyle istotna, że osobne miejsce w odnowionej Strategii Lizbońskiej zostało poświęcone zagadnieniu pomocy publicznej. Podniesiono zasadniczy postulat dotyczący ograniczenia rozmiarów udzielanej pomocy publicznej i przesunięcia jej celów. Pomoc publiczna miała być od tego momentu ukierunkowana na pobudzanie przedsiębiorstw do innowacji i łagodzenie skutków ułomności rynku w sektorach o wysokim potencjale rozwoju.

Podsumowując prowadzone w tej części pracy rozważania należy stwierdzić, że już pierwsze lata realizacji Strategii Lizbońskiej pokazały, że przyjęto nadmierną liczbę odrębnych celów, które państwa członkowskie miały uwzględnić w ramach krajowych polityk gospodarczych. Wpłynęło to negatywnie na postęp w osiągnięciu założonych priorytetów i w efekcie bardzo ambitny cel, aby do 2010 r. Unia stała się najbardziej konkurencyjną, opartą na wiedzy gospodarką rynkową, został istotnie złagodzony. Redefinicja założeń Strategii Lizbońskiej w 2005 r. w związku z rosnącą luką konkurencyjną Unii Europejskiej w porównaniu do innych gospodarek światowych polegała na ogłoszeniu przez Komisję odnowionego programu działań oraz na zmianach w zarządzaniu wdrażaniem strategii. Odnowiony program działań oparty był na realizacji celu głównego, którym było uczynienie z Europy bardziej atrakcyjnego miejsca do pracy i inwestowania, co miało nastąpić w drodze

617 R. Boyer, The Lisbon Strategy: merits, difficulties and possible reforms, [w:] M.J. Rodrigues (ed.), “Europe, Globalization and The Lisbon Agenda”, Edward Elgar Publishing Ltd., Cheltenham 2009, s. 149-164.

618 Nowoczesna polityka wzrostu i zatrudnienia dla małych i średnich przedsiębiorstw, Komisja Europejska, Bruksela 10.11.2005, COM(2005) 551 wersja ostateczna.

realizacji trzech celów cząstkowych. Pierwszy z nich obejmował rozszerzenie rynku wewnętrznego, poprawę prawodawstwa na poziomie Unii i państw członkowskich, stworzenie otwartych i konkurencyjnych rynków oraz poprawę infrastruktury europejskiej. Cel drugi miał zostać osiągnięty przez pobudzanie wzrostu gospodarczego poprzez wspieranie innowacji i rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy, a postulowane działania dotyczyły zwiększenia inwestycji w dziedzinie badań i rozwoju, pobudzenie innowacji, zrównoważonego wykorzystanie zasobów i rozwoju silnej europejskiej bazy przemysłowej. Cel trzeci to utworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy, a środkami były zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową, modernizacja systemów zabezpieczen społecznych, zwiększenie zdolności dostosowawczej pracowników i pracodawców oraz elastyczność rynków pracy, a także wzrost inwestycji w kapitał ludzki przez lepsze systemy edukacji i ciągłe zdobywanie umiejętności. Natomiast w sferze zarządzania wdrażaniem odnowionej Strategii Lizbońskiej stworzono nowe partnerstwo na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, zatwierdzono Wspólnotowy Program Działań oraz wezwano państwa członkowskie do ustanowienia Krajowych Programów Działań. Postulaty w ramach konkretnych działań proponowanych do realizacji w ramach redefinicji strategii lizbońskiej można ująć w takie grupy haseł, jak wolny rynek (np. wdrożenie dyrektywy usługowej, ustanowienie ujednoliconej podstawy wymiaru podatku dochodowego od osób prawnych), konkurencja w Europie i poza nią (np. ograniczenie obciążeń prawno-administracyjnych w działalności przedsiębiorstw, szczególnie małych i średnich przedsiębiorstw, prowadzenie takiej polityki handlowej w ramach UE, która zapewni państwom członkowskim dostęp do rynków państw trzecich), wzmocnienie roli wiedzy i innowacji (np. zwiększenie wkładu szkolnictwa wyższego w tworzenie i rozpowszechnianie wiedzy w całej Unii Europejskiej, tworzenie biegunów innowacji – przybliżanie małych i średnich przedsiębiorstw działających w branżach zaawansowanych technologii, uniwersytetów, otoczenia biznesowego i finansowego). Kwestia pomocy publicznej podnoszona jest w każdej z tych grup i ujmowana jest przede wszystkim jako reforma systemu pomocy publicznej, która ma doprowadzić do ograniczenia wielkości przyznawanej pomocy i kierowania jej do sektorów o największym potencjale wzrostu na realizację celów prorozwojowych, takich jak badania i rozwój, czy ochrona środowiska. Przegląd i rewizja dotychczasowych zasad pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw miały spowodować modyfikację lub przyjęcie nowych reguł i kryteriów upraszczających procedurę udzielania pomocy i tym samym zapewnić tym przedsiębiorstwom lepszy dostęp do środków finansowych i kapiału podwyższonego ryzyka.