Pomoc publiczna a rynek wewnętrzny

Ocena dopuszczalności pomocy publicznej nie może być jednoznaczna. Z jednej strony udzielanie pomocy państwa przedsiębiorstwom jest konieczne dla osiągnięcia szeregu celów gospodarczych i społecznych, które są niemożliwe do osiągnięcia wyłącznie staraniem przedsiębiorców. Z drugiej strony, pomoc taka nie tylko obciąża finansowo społeczeństwo, lecz może również spowodować „faworyzowanie” pewnych podmiotów w stosunku do ich konkurentów. Udzielenie pomocy publicznej wpływa zatem na warunki konkurencji, skutkując przyznaniem odbiorcom tej pomocy korzyści, których nie osiągnęliby oni w rezultacie działania mechanizmów rynkowych62. Jest to o tyle istotne, że brak wewnętrznych barier utrudniających wymianę handlową między poszczególnymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej jest nieodzownym warunkiem sprawnego funkcjonowania wewnętrznego rynku i osiągnięcia podstawowych celów jego utworzenia, tj. wzrostu gospodarczego i konsekwentnej poprawy jakości życia w Unii Europejskiej. Istnienie tych barier stwarzałoby przedsiębiorstwom nierówne warunki konkurowania i nie dopuszczało do wystąpienia efektów swobodnego działania sił rynkowych, w szczególności stymulowania wzrostu efektywności prowadzonej działalności gospodarczej. Pomoc publiczna udzielana przez państwa członkowskie nie może zatem naruszać zasad wolnej konkurencji w ramach rynku wewnętrznego. Kontrola pomocy państwa, jako jeden z instrumentów polityki konkurencji UE, odgrywa istotną rolę w ochronie i umacnianiu jednolitego rynku.

Pojęcie jednolitego rynku europejskiego (rynku wspólnego, rynku wewnętrznego)63 należy do podstawowych elementów rozumienia idei i praktyki procesu integracji europejskiej. Jego utworzenie było zadaniem dosyć złożonym64. Po formalnym usunięciu przeszkód celnych i ograniczeń ilościowych pomiędzy państwami członkowskimi w pierwszych etapach procesów integracyjnych należało stworzyć obszar o swobodnym przepływie towarów, usług, osób i

62 D. Schina, State Aids under the EEC Treaty. Articles 92 to 94, ESC Publishing Ltd., Oxford 1987, s. 3. 63 Twórcą teorii rynku wewnętrznego był Adam Smith, który krytykując merkantylistyczne podziały rynku ogólnoświatowego na odseparowane od siebie rynki krajowe, sformułował koncepcję rynku jednolitego dla wszystkich państw.

64 D. Verwey, The European Community, the European Union and the International Law of Treaties, T.M.C. ASSER PRESS, Hague 2004, s. 82-86.

kapitału. Aby możliwe było funkcjonowanie jednolitego rynku, Komisja Europejska przedstawiła w 1985 r. tzw. Białą Księgę, która zawierała program niezbędnych dostosowań i zmian wraz z kalendarium⁶⁵. Następnie, w toku konferencji międzyrządowych w Luksemburgu i Brukseli (wrzesień 1985, styczeń 1986), opracowany został projekt Jednolitego Aktu Europejskiego (Single European Act), który został podpisany w Luksemburgu i Hadze i wszedł w życie z dniem 1 lipca 1987 r66. Najważniejszym postanowieniem tego aktu było stopniowe tworzenie jednolitego rynku wewnętrznego do końca 1992 r., rozumianego jako obszar bez granic wewnętrznych, którego celem funkcjonowania była realizacja czterech podstawowych zasad: swobody przepływu towarów, swobody przepływu usług i swobody prowadzenia działalności gospodarczej, swobody przepływu osób oraz swobody przepływu kapitału67. Każda z czterech swobód tworzących jednolity rynek jest ważna, choć każda z nich reguluje inny aspekt funkcjonowania rynku wewnętrznego. Dla przedsiębiorstw zasada ujednolicenia przepisów prawa oraz praktyki gospodarczej i administracyjnej oznacza większą przewidywalność ich sytuacji oraz większą zdolność i swobodę działania w skali rynku całej Unii Europejskiej. Z zasad jednolitego rynku wynika konieczność znajomości i stosowania przez przedsiębiorców przepisów obowiązujących w Unii Europejskiej68. Wypływa stąd także istotne ograniczenie możliwości stosowania autonomicznych rozwiązań lokalnych w skali rynku narodowego, w tym także środków ochronnych w handlu, przepisów technicznych, reguł podatkowych i wielu innych uregulowań, które dotyczą także przyznawania pomocy przez władze publiczne69.

W opartej za zasadzie wolnej konkurencji gospodarce rynkowej pomoc publiczna może być dopuszczalna jedynie wyjątkowo, ponieważ w przeciwnym wypadku prowadziłaby do zniekształcenia wolnej konkurencji70. W unjnym porządku prawnym konkurencja nie stanowi celu samego w sobie. Jest raczej narzędziem umożliwiającym osiągnięcie celów, założonych przez Unię Europejską, wymienionych w art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE)71. Zgodnie z art. 3 ust. 3 TUE celem Unii jest ustanowienie rynku wewnętrznego, a konkurencja

65 Program realizacji jednolitego rynku zawarty w Białej Księdze obejmował 282 projekty aktów prawnych. W przeważającej części przyjęte ustawodawstwo unijne tworzące podstawy jednolitego rynku to dyrektywy, a więc akty prawne o wysokiej randze, mające charakter obligatoryjny co do ich celów, lecz pozostawiające pewną swobodę w wyborze środków ich osiągania.

66 Dokument ten dostępny jest na stronie: http://eur-lex.europa.eu/pl/treaties/dat/11986U/word/11986U.doc. 67 J. Kundera, Jednolity Rynek Europejski, Oficyna Ekonomiczna Oddział Polskich Wydawnictw Profesjonalnych, Kraków 2003, s. 37.

68 A. Kowalik, Komu pomoże, komu zaszkodzi wspólny rynek, „Rzeczpospolita” 18.02.1998.

69 A. Zielińska-Głębocka, Ewolucja Integracji Gospodarczej. Wyzwania dla Polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1994, s. 9-24.

70 C. Kosikowski, Publiczne prawo gospodarcze Polski i Unii Europejskiej, LexisNexis, Warszawa 2006, s. 183. 71 Traktat o Unii Europejskiej i Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, wersje skonsolidowane – DzUrz UE, C 83 z 30.03.2010.

jest środkiem do tego celu, o czym stanowi dołączony do traktatów protokół nr 27. Innymi słowy, państwa członkowskie uznały, że rynek wewnętrzny obejmuje system zapewniający niezakłóconą konkurencję. Zachowanie na rynku wewnętrznym niezakłóconej konkurencji jest celem operacyjnym, instrumentalnie podporządkowanym realizacji celu podstawowego, jakim jest prawidłowe funkcjonowanie i utrzymanie jednolitości rynku wewnętrznego⁷².

Podstawa uregulowań prawnych dotyczących utrwalania zasad uczciwej konkurencji na obszarze Unii Europejskiej została opracowana w Traktatach Rzymskich z 1957 r., które ustanawiały Europejską Wspólnotę Gospodarczą oraz Europejską Wspólnotę Energii Atmowej73. W oparciu o zawarte w nich zapisy został sformułowany zakaz zawierania umów ograniczających wolną konkurencję i wykorzystywania przez przedsiębiorstwa pozycji gospodarczej na rynku74. Wysunięty został również postulat ograniczania ingerencji państwa, głównie poprzez niedopuszczanie do nadmiernego subwencjonowania. Przyjęta w art. 92 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą zasada przyznawania pomocy przez państwa członkowskie mówiła, że: "Z zastrzeżeniem innych postanowień przewidzianych w niniejszym Traktacie, wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi"⁷⁵. Wskazanie na niezgodność pomocy państwa ze wspólnym rynkiem, oznaczało zakaz udzielania pomocy, poza pewnymi wyjątkami określonymi w art. 92 ust. 2 i 3 Traktatu. Zapisy te zostały powtórzone w art. 87 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE)76 i art. 107 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)77. W skali Unii Europejskiej udzielenie pomocy publicznej powoduje przesunięcie istniejących problemów w jednym państwie

72 M. Szydło, Swobody rynku wewnętrznego a reguły konkurencji. Między konwergencją a dywergencją, Dom Organizatora, Toruń 2006, s. 37.

73 Traktaty Rzymskie dostępne są na stronie: http://eur-lex.europa.eu/pl/treaties/dat/11957E/word/11957E.doc. 74 Zawarte w art. 85-91 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą zasady wolnej konkurencji stanowiły podstawę dla sformułowania przepisów europejskiego ustawodawstwa antymonopolowego, regulujących m.in. poprawę efektywności funkcjonowania rynku poprzez eliminowanie porozumień monopolistycznych, które dyskryminują podmioty pozostające poza porozumieniem, zakaz nadużywania pozycji dominującej, gdy skutki takiego zachowania zniekształcają, ograniczają lub hamują rozwój konkurencji, niedopuszczanie do łączenia przedsiębiorstw, gdy wystąpi możliwość zdominowania rynku przez nowo powstały podmiot, co doprowadziłoby w efekcie do ograniczenia produkcji lub wzrostu cen. Więcej na ten temat: T. Korbutowicz, Polityka konkurencji Wspólnoty Europejskiej i Unii Europejskiej w latach 1962-1997, Oficyna Ekonomiczna Oddział Polskich Wydawnictw Profesjonalnych, Kraków 2004.

75 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Publikacja w języku polskim dostępna jest na stronie: http://polskawue.gov.pl/files/polska_w_ue/prawo/traktaty/Traktat_EWWiS.pdf.

76 Wersja skonsolidowana – DzUrz UE C 321 z 29.12.2006. 77 Wersja skonsolidowana – DzUrz UE C 83 z 30.03.2010.

członkowskim na rynki innych państw członkowskich i w rezultacie zakres negatywnych skutków pomocy przekracza granice państwa, w którym pomoc została udzielona78. Dlatego podstawowym uzasadnieniem ekonomicznym dla udzielania pomocy publicznej w warunkach rynku wewnętrznego są zawodności rynku, które blokują efektywną alokację zasobów, powodując niedostatek lub nadmiar określonych dziedzin działalności⁷⁹.

Pomoc publiczna może być udzielana z przeznaczeniem na różne cele, a głównym uzasadnieniem jej stosowania jest korygowanie niedoskonałości rynku (market failures). W takich przypadkach pomoc publiczna wydaje się być koniecznym instrumentem interwencjonizmu państwa w gospodarkę zarówno z perspektywy danego państwa członkowskiego, jak i celów Unii Europejskiej. Jednak dosyć częste są sytuacje, gdy pomoc publiczna udzielana jest w celu wsparcia finansowego przedsiębiorstw dla ochrony gospodarki krajowej przed konkurencją zagraniczną. Pomoc publiczna, jej intensywność i potencjalna grupa beneficjentów, mogą być określane także celami bieżącej polityki gospodarczej lub społecznej. W takich przypadkach udzielanie pomocy narusza reguły wewnętrznego rynku w zakresie równouprawnienia – w kontekście przynależności państwowej – przedsiębiorstw biorących udział w obrocie towarowym i wpływa na handel w ramach Unii Europejskiej. W konsekwencji pomoc publiczna zakłóca konkurencję, przez co nie jest do zaakceptowania z perspektywy całej UE.

Fundamentem polityki Unii Europejskiej w zakresie pomocy publicznej jest zapis zawarty w art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)80, który stanowi, że pomoc państwa jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym81. Nie jest to więc definicja pomocy

78 S. Dudzik, Pomoc państwa dla przedsiębiorstw publicznych w prawie Wspólnoty Europejskiej. Między

neutralnością a zaangażowaniem,Wydawnictwo Zakamycze, Kraków 2002, s. 17.

79 D. Begg, S. Fisher, R. Dornbusch, Mikroekonomia, PWE, Warszawa 1999, s. 439.

80 Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w brzmieniu ustalonym przez Traktat z Lizbony, zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, sporządzony w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r., DzUrz UE C 306 z 17.12.2007. Traktat o Unii Europejskiej i Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, wersje skonsolidowane – DzUrz UE, C 83 z 30.03.2010.

81 Wyjaśnić w tym miejscu należy, że pojęcie „pomoc państwa” jest pojęciem prawa unijnego, natomiast w Polsce stosowane jest często normatywnie uwarunkowane pojęcie „pomoc publiczna”. W polskiej literaturze przedmiotu nie ma wskazanej wyraźnej odrębności między tymi pojęciami. Część autorów używa określenia „pomoc państwa” na określenie pomocy, o której mowa w art. 107 ust. 1 TFUE. Na przykład: T. Skoczny, Zakaz

antykonkurencyjnej pomocy państwa, [w:] J. Barcz (red.), „Prawo Unii Europejskiej. Prawo materialne i

polityki”, Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2003, s. 269 i nast.; A. Jurkowska-Gomułka, T. Skoczny, Wspólne reguły konkurencji Unii Europejskiej, Instytut Wydawniczy EuroPrawo, Warszawa 2010, s. 228 i nast. Niektórzy stosują z kolei pojęcie „pomoc publiczna” na określenie reguł prawnych funkcjonujących w tym zakresie w prawie krajowym – np. B. Popowska, Rola państwa w obszarze pomocy publicznej, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 2002, nr 8, s. 2-7. Inni autorzy pozostają przy pojęciu „pomoc publiczna” w ujęciu terminologicznym art. 107 ust. 1 TFUE, uznając, że kwalifikacja środka pomocy w rozumieniu prawa krajowego nie ma znaczenia. Tak na przykład: P. Paradowski, Prawo pomocy publicznej dla przedsiębiorców, [w:] Z. Brodecki (red.), „Konkurencja”, LexisNexis, Warszawa 2004, s. 324-390. Mając to na uwadze, w niniejszej pracy pojęcia te traktowane będą jako synonimy.

niezgodnej, jak i zgodnej z rynkiem wewnętrznym, ale określenie pomocy publicznej jako pomocy zakazanej, o ile nie jest spod tego zakazu wyłączona na podstawie art. 107 ust. 2 i 3 lub art. 106 ust. 2 TFUE, czyli na podstawie przepisów traktatowych, które mówią wprost o pomocy zgodnej z rynkiem wewnętrznym. Taki zapis traktatowy umożliwia przyjęcie szerokiej i elastycznej interpretacji pojęcia „pomocy państwa”⁸². Co więcej, w przypadku pojęcia „pomoc państwa” w znaczeniu określonym w art. 107 ust. 1 TFUE, które ma charakter ogólny i generalny, uwidocznia się wyraźnie tzw. otwarta tekstowość prawa (the open texture of law)83. Powoduje to, że nie sposób jest określić zakresu znaczeniowego tego pojęcia oraz normy prawnej określającej zakaz pomocy państwa wyłącznie poprzez odwołanie się do semantycznego, słownikowego jego znaczenia oraz formalnych reguł inferencyjnych. Wyznaczanie zakresu znaczeniowego pojęcia pomocy państwa oraz sensu normy prawnej określającej zakaz pomocy państwa ustalane jest w trakcie dyskursu prawnego, którym w tym przypadku jest postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Trybunał Sprawiedliwości UE może być określany mianem „sądu precedensu”, ponieważ sformułowane w jego orzecznictwie reguły ogólne wytyczają zasady interpretacji oraz stosowania zarówno traktatów, jak i całego unijnego prawa wtórnego84. Dlatego też w niniejszej pracy analiza pomocy publicznej dla małych i średnich przedsiębiorstw będzie prowadzona w oparciu o pojęcie pomocy państwa w znaczeniu nadanym i stale nadawanym przez orzecznictwo sądów UE⁸⁵. Analiza ta pozwoli uwzględnić specyficzny kontekst użycia pojęcia pomocy publicznej do małych i średnich przedsiębiorstw i wyznaczanie zakresu znaczeniowego zakazu pomocy państwa przez Trybunał Sprawiedliwości UE.

Pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE jest pojęciem prawnym, które musi być interpretowane na podstawie czynników obiektywnych86, bez jakiegokolwiek uznania Komisji Europejskiej, czy określony środek stanowi, czy nie stanowi pomocy państwa87. Decydujące znaczenie ma bowiem obiektywny charakter pojęcia pomocy publicznej,

82 D. Schina, State Aids under the EEC Treaty. Articles 92 to 94, ESC Publishing Ltd., Oxford 1987, s. 13; R.M. D’Sa, European Community Law on State Aid, Sweet&Maxwell, London 1998, s. 54.

83 H.L.A. Hart, The Concept of Law, Second Edition, Oxford University Press, Oxford 1997, s. 124-135.

84 K. Scheuring, Precedens w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2010, s. 264.

85 Powoływane w niniejszej pracy wyroki sądów Unii Europejskiej - Trybunału Sprawiedliwości (ETS) oraz Sądu (SPI) - pochodzą ze zbiorów orzecznictwa Trybunału Europejskiego - ECR (European Court Report). 86 ETS w sprawie C-83/98 P Republika Francuska przeciwko Ladbroke Racing Ltd i Komisji Wspólnot

Europejskich, ECR 2000, s. I-3271, pkt 25; SPI w sprawie T-296/97 Alitalia - Linee aeree italiane SpA przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich, ECR 2000, s. II-3871, pkt 95.

87 SPI w sprawie T-67/94 Ladbroke Racing Ltd przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich, ECR 1998, s. II-1, pkt 53.

wyrażający się w tym, że o tym, czy pomoc publiczna zostanie ostatecznie uznana za dozwoloną (zgodną z rynkiem wewnętrznym), czy niedozwoloną (niezgodną z rynkiem wewnętrznym), decyduje skutek, jaki ta pomoc wywołuje na rynku wewnętrznym. Zatem art. 107 ust. 1 TFUE zawiera normatywną definicję pomocy niezgodnej z rynkiem wewnętrznym. Interwencje państwa lub przy użyciu zasobów państwowych polegające na przysparzaniu selektywnej korzyści przedsiębiorstwom, które mogą zakłócać konkurencję na rynku wewnętrznym i wpływać na wymianę handlową między państwami członkowskimi, są niezgodne z rynkiem wewnętrznym i zakazane, ale mogą być zgodne z rynkiem wewnętrznym i dopuszczalne na realizację celów określonych w art. 107 ust. 2 i 3 TFUE88. Cele te będą przedmiotem analizy w dalszej części pracy, zaś dla zakomunikowania tego zagadnienia należy wskazać, że do takich celów należą m.in. wspieranie niektórych działalności gospodarczych, wspieranie rozwoju regionów czy ochrona kultury i dziedzictwa historycznego. Z kolei art. 108 TFUE stanowi, że zadanie kontrolowania pomocy państwa spoczywa na Komisji Europejskiej i nakłada ponadto na państwa członkowskie obowiązek uprzedniego informowania Komisji o wszelkich planach przyznania pomocy89. Zatem kontrolę nad pomocą państwa sprawuje Komisja, która udziela zgody, zakazuje lub warunkuje dany plan udzielenia pomocy, co następuje w wyniku oceny zgłoszonego przez państwo członkowskie środka pomocy pod kątem spełniania określonych warunków (zawartych w wielu specjalnych wytycznych i komunikatach Komisji)⁹⁰.

Ze wskazanych powyżej norm traktatowych orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyprowadza zatem cztery konstytutywne cechy pomocy państwa. Mówiąc inaczej, zasady pomocy państwa mają zastosowanie wyłącznie do środków spełniających wszystkie cztery kryteria wymienione w art. 107 ust. 1 TFUE, do których zaliczyć należy91: 1) kryterium przekazania zasobów państwowych (zasady pomocy państwa obejmują wyłącznie środki, z zastosowaniem których wiąże się przekazanie zasobów państwowych

88 A. Oldale, H. Piffaut, Introduction to State aid law and Policy, [w:] K. Bacon (ed.), “European Community Law of State Aid”, Offord University Press, Oxford 2009, s. 14-16.

89 C. Quigley, A.M. Collins, EC State Aid Law and Policy, Hart Publishing Ltd., Oxford-Portland Oregon 2003, s. 2.

90 Na podstawie „Zawiadomienia Komisji w sprawie uproszczonej procedury rozpatrywania niektórych rodzajów pomocy państwa” (DzUrz UE C 136 z 16.6.2009), od dnia 1 września 2009 r. Komisja Europejska może badać w trybie przyspieszonym określone rodzaje środków pomocy publicznej udzielanej przez dane państwo członkowskie, w przypadku których Komisja jest zobowiązana jedynie do sprawdzenia, czy dany środek jest zgodny z obowiązującymi regulacjami, nie korzystając przy tym ze swojej swobody decyzyjnej. Oznacza to, że uproszczona procedura notyfikacyjna polega na przyjęciu przez Komisję decyzji stwierdzającej, że dany środek nie stanowi pomocy lub decyzji o niewnoszeniu zastrzeżeń w ciągu 20 dni roboczych od daty zgłoszenia tego środka przez państwo członkowskie.

91 ETS w sprawie C-280/00 Altmark Trans GmbH i Regierungspräsidium Magdeburg przeciwko

Nahverkehrsgesellschaft Altmark GmbH, przy udziale Oberbundesanwalt beim Bundesverwaltungsgericht, ECR

przez władze krajowe, regionalne lub lokalne, banki publiczne, czy fundacje)92; 2) kryterium korzyści ekonomicznej (pomoc publiczna powinna stanowić korzyść ekonomiczną, której przedsiębiorstwo nie uzyskałoby w zwykłym toku działalności)⁹³; 3) kryterium selektywności (pomoc państwa musi być selektywna, a zatem musi wpływać na równowagę pomiędzy niektórymi przedsiębiorstwami i ich konkurentami)⁹⁴; 4) kryterium wpływu na konkurencję i wymianę handlową (pomoc publiczna musi mieć potencjalny wpływ na konkurencję i wymianę handlową między państwami członkowskimi)95.

Pomoc publiczną można zatem określić jako selektywne przysporzenie korzyści finansowych danemu przedsiębiorstwu lub grupie przedsiębiorstw, któremu jednocześnie towarzyszy powstanie obciążenia finansowego po stronie finansów publicznych96. Obciążenie to może występować w postaci wydatkowania środków publicznych na rzecz przedsiębiorstw lub zmniejszania ciężarów publicznoprawnych spoczywających na przedsiębiorstwach. W pierwszym przypadku będzie to pomoc udzielana za pośrednictwem aktywnych instrumentów wsparcia, takich jak dotacje, dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych, refundacje, pożyczki preferencyjne i warunkowo umorzone, poręczenia i gwarancje kredytowe. W drugim przypadku będzie to pomoc udzielana poprzez zwolnienia i umorzenia podatkowe, konwersję długów przedsiębiorstwa na kapitał, czy odroczenia terminu płatności określonych danin publicznych. Należy zdecydowanie zaznaczyć, że pojęcie pomocy państwa nie ogranicza się zatem jedynie do dotacji, która najczęściej jest kojarzona z wsparciem udzielanym przez państwo poszczególnym przedsiębiorstwom i obejmuje ono także, między innymi, przywileje podatkowe oraz inwestycje ze środków publicznych dokonywane w sytuacji, w której inwestor prywatny odmówiłby wsparcia. Nieistotne jest w tym przypadku, czy pomoc jest przyznawana bezpośrednio przez państwo lub organy publiczne lub prywatne

92 Pomoc publiczna nie musi być koniecznie udzielona przez samo państwo, ale może być również udzielona przez publiczny lub prywatny podmiot pośrednio administrujący środkami publicznymi. Kluczowe jest tutaj pochodzenie środków ze źródeł publicznych. Przykładem może być sytuacja, gdy bankowi prywatnemu powierzone zostanie zadanie zarządzania finansowanym przez państwo programem pomocy dla określonej grupy przedsiębiorstw.

93 Do mniej oczywistych przykładów transakcji spełniających ten warunek należą m.in. kupno lub dzierżawa gruntu będącego własnością Skarbu Państwa po cenie niższej od ceny rynkowej, sprzedaż gruntu Skarbowi Państwa po cenie wyższej niż cena rynkowa, korzystanie z uprzywilejowanego dostępu do infrastruktury bez uiszczenia stosownej opłaty.

94 Selektywność to cecha odróżniająca pomoc publiczną od tzw. „środków ogólnych”, czyli środków mających zastosowanie do wszystkich przedsiębiorstw we wszystkich sektorach gospodarki w danym państwie członkowskim (np. ogólnokrajowe środki fiskalne).

95 Dla spełnienia tego warunku należy wykazać, że beneficjent pomocy prowadzi działalność gospodarczą i działa na rynku, na którym istnieje wymiana handlowa pomiędzy państwami członkowskimi. Forma działalności beneficjenta nie ma w tej kwestii żadnego znaczenia, ponieważ nawet organizacja, która nie jest nastawiona na osiąganie zysku może prowadzić działalność gospodarczą.

96 J. Choroszczak, M. Mikulec, Pomoc publiczna a rozwój firmy. Szanse i zagrożenia, Poltext, Warszawa 2009, s. 11.

utworzone lub wskazane przez państwo w celu zarządzania pomocą. Jednakże, aby pomoc ze środków publicznych można było uznać za pomoc państwa, musi ona sprzyjać pewnym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów (selektywność), w przeciwieństwie do środków ogólnych, do których art. 107 ust. 1 TFUE nie ma zastosowania⁹⁷. Dodatkowym kryterium jest zakłócenie lub ryzyko zakłócenia konkurencji oraz wpływ pomocy na handel