Notyfikacja i autoryzacja pomocy publicznej

W Unii Europejskiej pomoc udzielana jest przedsiębiorstwom na szczeblu krajowym przez właściwe organy państw członkowskich. Zgodność tej pomocy z regułami Traktatu kontrolowana jest natomiast na szczeblu unijnym przez Komisję Europejską. Uprawnienia Komisji w tym zakresie mają charakter wyłączny, co oznacza, że żaden inny organ, w szczególności krajowy, nie ma uprawnień do dokonywania wiążącej oceny legalności pomocy na tle acquis communautaire w tej dziedzinie411. Organy krajowe mogą jedynie badać, czy pomoc została przyznana zgodnie z ich prawem wewnętrznym, a jeżeli nie, to ewentualnie mogą wyciągać konsekwencje z tytułu naruszenia prawa412.

Środki pomocy dla małych i średnich przedsiębiorstw, z którymi wiąże się pomoc państwa stosownie do art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, muszą być zgodne z procedurą dotyczącą pomocy państwa413. Niektóre z tych środków nie będą pod pewnymi warunkami uznawane za zakazaną pomoc państwa (zasada de minimis w odniesieniu do środków w ograniczonej wysokości lub gwarancji) lub będą stanowić pomoc państwa, lecz państwa członkowskie będą mogły zastosować takie środki pomocy bezpośrednio bez konieczności zgłaszania ich Komisji celem zatwierdzenia, co ma zastosowanie w odniesieniu do środków wchodzących w zakres ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych GBER. Celem rozporządzenia GBER jest uznanie za zgodny z rynkiem wewnętrznym w świetle art. 107 ust. 3 TFUE – i tym samym zwolnienie z obowiązku notyfikacji przewidzianego w art. 108 ust. 3 TFUE – każdego przypadku pomocy indywidualnej i systemu pomocy dla małych i średnich przedsiębiorstw, która spełnia warunki określone przez to rozporządzenie. Nie oznacza to, że żadna inna pomoc dla małych i średnich przedsiębiorstw nie może zostać uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym po ocenie dokonanej przez Komisję w świetle kryteriów określonych przez art. 107 ust. 3 TFUE w następstwie zgłoszenia dokonanego przez państwo członkowskie zgodnie z art. 108 ust. 3 TFUE. Innymi słowy, kryteria określone w rozporządzeniu GBER nie są jedynymi, w oparciu o które Komisja może ocenić zgłoszone jej plany pomocy. Dlatego też środki pomocy na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw mogą również być uznawane za zgodne z przepisami

411 P. Nicolaides, Decentralised State Aid Control in an Enlarged European Union, Feasible, Necessary of

Both?, World Competition 2/2003, Vol. 26, s. 263-276.

412 P. Buyskes, M. Kekelekis, N. Phedon, State Aid Policy in the European Community: A Guide for

Practitioners, Kluwer Law International, Hague 2005, s. 58-67.

413 SPI w sprawie T-357/02 RENV Freistaat Sachsen (Niemcy) przeciwko Komisji Europejskiej, ECR 2011, s. II-nyr, pkt 42-48.

w dziedzinie pomocy państwa, jeżeli spełnione zostaną warunki określone w stosownych wytycznych i zasadach ramowych Komisji, które regulują np. pomoc publiczną w formie kapitału podwyższonego ryzyka, pomoc na ochronę środowiska, pomoc na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną, czy też pomoc dla regionów w niekorzystnym położeniu. W takim przypadku środki te należy zgłosić Komisji i dopiero po otrzymaniu od Komisji informacji o ich zatwierdzeniu można je wprowadzić w życie. Implikuje to konieczność przeprowadzenia procedury notyfikacji i autoryzacji pomocy publicznej, z którą wiążą się także określone rodzaje postępowań w sprawach pomocy państwa na szczeblu Unii Europejskiej.

Zgodnie z określającym reguły postępowania przed Komisją Europejską w sprawie trybu i form udzielania pomocy publicznej rozporządzeniem Rady nr 659/99414, państwa członkowskie zobowiązane są do notyfikowania, czyli informowania Komisji o projekcie udzielenia pomocy publicznej. Dla uznania pomocy za dopuszczalną na podstawie art. 107 ust. 3 lit. a)-d) TFUE Komisja musi wszcząć postępowanie w sprawie tzw. nowej pomocy, na zakończenie którego podejmuje indywidualne rozstrzygnięcie w zakresie zgodności danego środka z rynkiem wewnętrznym. Dlatego też wszelkie programy lub projekty pomocy państwa, które nie zostały uznane za zgodne z rynkiem wewnętrznym na podstawie ogólnego roporządzenia wyłączającego lub rozporządzenia w sprawie pomocy de minimis, muszą zostać obligatoryjnie zgłoszone Komisji na podstawie art. 108 ust. 2 TFUE już na etapie planu ich przyznania lub zmiany. Jest to ustanowiona w art. 2 rozporządzenia nr 659/99 zasada kontroli wstępnej (prewencyjnej), która wyraża się w obowiązku państw członkowskich informowania Komisji o wszelkich planach przyznania lub zmiany pomocy nowej, co powinno nastąpić odpowiednio wcześnie (art. 2 ust. 1) i w odpowiedniej formie (art. 2 ust. 2). Drugą zasadą jest zasada zawieszenia, zgodnie z którą państwo członkowskie nie może wprowadzac w życie projektowanych środków pomocy, dopóki nie zakończy się postępowanie w sprawie nowej pomocy415. Zgodnie z klauzulą standstill, zgłoszenie takie powinno nastąpić ex-ante, czyli zanim dane państwo członkowskie rozpocznie udzielanie pomocy publicznej. Klauzula moratoryjna obowiązuje od momentu złożenia zawiadomienia o projekcie pomocy do czasu wydania decyzji, w której Komisja stwierdzi, że pomoc może zostać udzielona, albo do czasu uznania takiej decyzji Komisji za podjętą (art. 3). Jeżeli pomoc zostanie przyznana przed wydaniem pozytywnej decyzji, czyli przed dokonaniem

414 Rozporządzenie Rady Nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad stosowania art. 93 Traktatu WE, DzUrz WE L 83 z 27.03.1999.

415 SPI w sprawach połączonych T-239/04 oraz T-323/04 Republika Włoska (T-239/04) oraz Brandt Italia SpA

autoryzacji przez Komisję Europejską, uznawana jest za pomoc wykorzystaną niezgodnie z przeznaczeniem. Państwo członkowskie nie może wprowadzić zamierzonych środków pomocowych dopóki nie zostanie wydane ostateczne rozstrzygnięcie w sprawie, gdyż naraża się na wszczęcie przez Komisję postępowania w sprawie pomocy niedozwolonej, które w konsekwencji może doprowadzić do nakazania zwrotu przyznanej pomocy publicznej wraz z odsetkami416. Kontrola zgodności kierunków udzielania pomocy publicznej z prawem Unii Europejskiej dotyczy zarówno pomocy już przyznanej, jak i planowanej. Obowiązek notyfikacji dotyczy zatem417:

1) wszystkich nowych projektów programów pomocowych o zasięgu ogólnokrajowym lub lokalnym oraz wszelkich znaczących zmian w istniejących programach pomocowych, które były wcześniej notyfikowane Komisji,

2) wszystkich projektów pomocy, która miałaby zostać przyznana poza programami pomocowymi już zaakceptowanymi przez Komisję (pomoc indywidualna),

3) wszystkich projektów pomocy dla przedsiębiorstw działających w sektorach objętych szczególnymi regulacjami,

4) wszystkich dużych projektów inwestycyjnych (zgodnie z postanowieniami dotyczącymi udzielania pomocy państwa na duże projekty inwestycyjne),

5) określonych przypadków łączenia pomocy.

Państwo członkowskie zobowiązane jest do notyfikowania Komisji Europejskiej projektu udzielenia pomocy publicznej oraz wszystkich zmian istniejących programów pomocowych, na których realizację Komisja wydała już pozytywną decyzję. Wyjątkiem od obowiązku notyfikowania zmiany programu pomocowego jest sytuacja, gdy państwo członkowskie zamierza wprowadzić nieistotne zmiany do istniejącego programu pomocowego, które polegają w szczególnosci na zwiększeniu budżetu programu o nie więcej niż 20% dotychczasowej alokacji, przedłużeniu czasu jego trwania o okres do 6 lat bez jednoczesnego zwiększania budżetu, zaostrzeniu kryteriów wyboru beneficjentów pomocy, zmniejszeniu intensywności pomocy i ograniczeniu kosztów kwalifikowanych418. Poza wyżej

416 ETS w sprawach połączonych C-266/04 do C-270/04, C-276/04 oraz C-321/04 do C-325/04 Nazairdis SAS,

devenue Distribution Casino France SAS i inni przeciwko Caisse nationale de l'organisation autonome d'assurance vieillesse des travailleurs non salariés des professions industrielles et commerciales (Organic),

ECR 2005, s. I-9481, pkt 30.

417 A. Jankowska, M. Marek, Dopuszczalność..., s. 31.

418 Wyłączenia z postępowania notyfikacyjnego zostały uregulowane szczegółowo przepisami rozporządzenia Komisji Nr 794/2004 z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Rady WE Nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE (DzUrz UE L 140 z 30.4.2004) i rozporządzenia Komisji WE Nr 271/2008 z dnia 30 stycznia 2008 r. zmieniające rozporządzenie WE Nr 794/2004 w sprawie wykonania rozporządzenia Rady WE Nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE (DzUrz UE L 82 z 25.3.2008).

wymienionymi wyjątkami, każda inna zmiana programu pomocowego wiąże się z koniecznością przeprowadzenia pełnej procedury notyfikacyjnej i uznawana jest za nową pomoc.

Art. 108 ust. 3 TFUE nakłada na państwa członkowskie obowiązek notyfikowania Komisji Europejskiej projektów przyznania nowej pomocy lub zmiany pomocy już udzielonej w celu uzyskania potwierdzenia, że pomoc ta spełnia kryteria pomocy dopuszczalnej z mocy prawa (art. 107 ust. 2 TFUE), albo uzyskania zwolnienia spod zakazu jej udzielania (na postawie art. 107 ust. 3 TFUE). Procedura notyfikacyjna dzieli się na dwa etapy, tj. etap badania wstępnego (preliminiary examination), który rozpoczyna się w momencie złożenia zawiadomienia notyfikacyjnego do Komisji Europejskiej przez stałego przedstawiciela danego państwa członkowskiego, oraz etap formalnego dochodzenia (formal investigation procedure), który rozpoczyna się tylko w wypadku podjęcia stosownej decyzji o jego wszczęciu przez Komisję Europejską419.

W fazie badania wstępnego rozpatrzenie przez Komisję wniosku nie budzącego zastrzeżeń co do zgodności z przepisami traktatowymi, powinno nastąpić w drodze decyzji o nie zgłoszeniu sprzeciwu w terminie dwóch miesięcy od przedstawienia przez państwo członkowskie kompletnego zawiadomienia o nowym środku pomocowym (complete notification). Termin dwumiesięczny został wprowadzony na skutek wyroku Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Lorenz, w którym wskazano, że Komisja Europejska powinna zakończyć badanie wstępne planu udzielenia pomocy publicznej w rozsądnym czasie wskazanym w art. 263 oraz art. 265 TFUE, czyli w terminie dwóch miesięcy, który jest okresem maksymalnym420. Od czasu wydania tego orzeczenia termin dwumiesięczny określa się mianem terminu Lorenz (Lorenz period). Termin rozpatrzenia projektu udzielenia pomocy publicznej może wynosić też mniej niż dwa miesiące, co ma miejsce w odniesieniu do udzielania pomocy indywidualnej w ramach istniejących programów pomocowych oraz do określonych przypadków notyfikowania kumulacji pomocy (30 dni roboczych), a także do programów pomocowych dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz w przypadku wprowadzania zmian do programów pomocowych już istniejących – pod warunkiem, że podlegają one procedurze przyspieszonej421. Natomiast w przypadku, gdy sprawa budzi

419 SPI w sprawie T-423/07 Ryanair Ltd przeciwko Komisji Europejskiej, ECR 2011, s. II-nyr, pkt 28-30. 420 ETS w sprawie 120-73 Gebrüder Lorenz GmbH przeciwko Republice Federalnej Niemiec i Land

Rheinland-Pfalz, ECR 1973, s. 1471, pkt 2 i nast.

421 Przyspieszona notyfikacja, która nie dotyczy sektorów górnictwa węgla kamiennego, rolnictwa i rybołówstwa, jest stosowana w trzech sytuacjach, tj. gdy wsparcie inwestycji nie przekracza 7,5% kosztów kwalifikowanych w przypadku średnich i 15% w przypadku małych przedsiębiorstw, gdy pomoc na rzecz

wątpliwości Komisja w terminie dwóch miesięcy wszczyna procedurę formalnego dochodzenia, które ma na celu te wątpliwości wyjaśnić422. W postępowaniu tym mogą uczestniczyć wszystkie zainteresowane strony, czyli oprócz państwa członkowskiego, stroną mogą być również inne państwa członkowskie, adresat planowanej pomocy, jego konkurenci oraz związki przedsiębiorstw, których interesy mogłyby zostać naruszone w związku z udzieleniem pomocy publicznej423. Szeroki udział podmiotów zainteresowanych rozstrzygnięciem sprzyja uwzględnianiu przez Komisję Europejską wszystkich aspektów i skutków planowanej pomocy, a zarazem wpływa na czas prowadzonych przez nią postępowań424.

Proces weryfikowania zawiadomienia notyfikacyjnego oraz cała procedura notyfikacyjna może zakończyć się już na etapie postępowania wstępnego, po przeprowadzeniu którego Komisja Europejska powinna podjąć decyzję:

1. stwierdzającą, że środek będący przedmiotem zawiadomienia nie stanowi pomocy publicznej – takie rozstrzygnięcie następuje w sytuacji, gdy Komisja uzna, że dana pomoc nie spełnia wszystkich przesłanek wskazanych w art. 107 ust. 1 Traktatu;

2. stwierdzającą, że nie zaistniały żadne wątpliwości dotyczące zgodności pomocy będącej przedmiotem zawiadomienia z regułami wspólnego rynku, w takim stopniu, w jakim mieści się on w zakresie art. 107 ust. 1 Traktatu, zwaną decyzją o niezgłoszeniu sprzeciwu (decision not to rise objections) – takie rozstrzygnięcie następuje w przypadku, gdy Komisja potwierdza, że dany projekt pomocy jest pomocą publiczną w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu, lecz stwierdza równocześnie, że pomoc ta jest zgodna z rynkiem wewnętrznym, co oznacza, że dany środek pomocy kwalifikuje się pod jedno z wyłączeń spoza ogólnego zakazu udzielania pomocy publicznej na podstawie art. 107 ust. 2 i 3 Traktatu;

3. o wszczęciu postępowania na mocy postanowień art. 108 ust. 2 Traktatu, która określana jest mianem decyzji wszczęcia procedury formalnego dochodzenia (decision to initiate the formal investigation procedure) – takie rozstrzygnięcie następuje w przypadku, gdy Komisja ma wątpliwości dotyczące zgodności środka pomocy będącego przedmiotem zawiadomienia z regułami wspólnego rynku. W trakcie prowadzenia postępowania

tworzenia nowych miejsc pracy nie przekracza 3 tys. euro na jedno tworzone miejsce pracy, gdy pomoc nie przekracza kwoty 200 tys. euro.

422 ETS w sprawie C-83/09 P Komisja Europejska przeciwko Kronoply GmbH & Co. KG i Kronotex GmbH &

Co. KG, ECR 2011, s. I-nyr, pkt 46.

423 ETS w sprawie C-367/95 P Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Chambre syndicale nationale des

entreprises de transport de fonds et valeurs (Sytraval) i Brink's France SARL, ECR 1998, s. I-1719, pkt 62.

424 ETS w sprawie C-362/09 P Athinaïki Techniki AE przeciwko Komisji Europejskiej, ECR 2010, s. I-nyr, pkt 63-64.

wszelkie wątpliwości są rozpatrywane na niekorzyść wnioskodawcy, a samo postępowanie wyjaśniające powinno zostać zamknięte po upływie nie więcej niż 18 miesięcy od daty wszczęcia postępowania na mocy decyzji Komisji⁴²⁵. Decyzja ta może przyjąć jedną z następujących form:

a) decyzja uznająca, że środek będący przedmiotem zawiadomienia nie stanowi pomocy, b) decyzja pozytywna (positive decision) uznająca, że pomoc jest zgodna z regułami

wspólnego rynku,

c) decyzja warunkowa (conditional decision), w której dodatkowo Komisja określa warunki, których spełnienie pozwala uznać daną pomoc za zgodną ze wspólnym rynkiem (np. ograniczenie rodzaju pomocy, jej wielkości, celu oraz okresu jej trwania, określenie kręgu odbiorców) oraz może określać obowiązki umożliwiające monitorowanie wykonania tej decyzji, co oznacza zazwyczaj nałożenie na państwo członkowskie obowiązku przedkładania Komisji okresowych raportów dotyczących udzielanego wsparcia,

d) decyzja negatywna (negative decision) stwierdzająca, że pomoc stanowiąca przedmiot zawiadomienia nie jest zgodna z regułami wspólnego rynku, co zdecydowanie przekreśla możliwości udzielenia wsparcia przez państwo członkowskie danemu przedsiębiorstwu.

W sytuacji, gdy Komisja Europejska w terminie wyżej wskazanych dwóch miesięcy nie odniesie się oficjalnie do wniosku notyfikacyjnego, państwo członkowskie jest uprawnione do udzielenia projektowanej pomocy przedsiębiorcy. Jednakże Trybunał Sprawiedliwości wskazuje w swoim orzecznictwie, że zanim zainteresowane państwo członkowskie udzieli pomocy po upływie dwóch miesięcy od dnia złożenia kompletnego zawiadomienia, powinno ono powiadomić Komisję Europejską, że ze względu na zwłokę Komisji zamierza przystąpić do udzielenia pomocy426. Dopiero po wystosowaniu takiego powiadomienia państwo

425 W przypadku uchybienia terminowi 18 miesięcy na zakończenie postepowania wyjaśniającego, Komisja Europejska na żądanie państwa członkowskiego ma obowiązek podjąć decyzję w terminie dwóch miesięcy na podstawie zebranych do tej pory informacji. Jeżeli Komisja stwierdzi, że w dalszym ciągu nie dysponuje wystarczającą wiedzą o dopuszczalności pomocy, może wydać wyłącznie decyzję negatywną. Z kolei państwo członkowskie może wycofać złożony wniosek notyfikacyjny, zanim Komisja Europejska podejmie decyzję co do zgodności projektu pomocy z zasadami wspolnego rynku.

426 ETS w sprawach: 121-73 Markmann KG przeciwko Republice Federalnej Niemiec i Land

Schleswig-Holstein, ECR 1973, s. 1495, pkt 4 i nast.; 122-73 Nordsee, Deutsche Hochseefischerei GmbH przeciwko Republice Federalnej Niemiec i Land Rheinland-Pfalz, ECR 1973, s. 1511, pkt 4 i nast.; 141-73 Fritz Lohrey przeciwko Republice Federalnej Niemiec i Land Essen, ECR 1973, s. 1527, pkt 4 i nast.; C-312/90 Królestwo Hiszpanii przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich, ECR 1992, s. I-4117, pkt 18.

członkowskie może przystąpić do przyznania pomocy427. Jeżeli Komisja nie odpowie w ciągu 15 dni roboczych na wystosowane przez kraj członkowski powiadomienie, uznaje się, że program pomocowy jest programem istniejącym i dane państwo członkowskie może udzielać w jego ramach pomocy publicznej. Generalną zasadą przyjętą na gruncie prawa unijnego jest, że: „notyfikacja projektu pomocy musi poprzedzać jej udzielenie”, a państwa członkowskie mają ponadto obowiązek powstrzymywania się z przyznaniem pomocy do momentu podjęcia przez Komisję Europejską decyzji potwierdzającej jej legalność. Jest to wspomniana wcześniej klauzula standstill, która ma bezpośrednie zastosowanie w państwach członkowskich, co oznacza, że sądy krajowe mają obowiązek chronienia praw zainteresowanych podmiotów w sprawie danej pomocy publicznej w wypadku ewentualnych naruszeń ze strony władz krajowych zakazu wprowadzania w życie pomocy bez rozstrzygnięcia Komisji428. W orzeczeniu w sprawie FNCEPA Trybunał Sprawiedliwości wskazł, że złamanie klauzuli moratoryjnej zobowiązuje sąd krajowy do podjęcia przewidzianych przez prawo krajowe środków mających na celu zapewnienie przestrzegania prawa unijnego429. Klauzula standstill przestaje wiązać państwo członkowskie, gdy Komisja Europejska wyda decyzję stwierdzającą, że dany środek nie stanowi pomocy, decyzję pozytywną statuującą daną pomoc jako zgodną z rynkiem wewnętrznym lub decyzję warunkową. W wypadku wydania decyzji negatywnej klauzula standstill jako zakaz wykonawczy wynikający z Traktatu zostaje zastąpiona zakazem udzielania pomocy wprowadzonym na podstawie decyzji Komisji.

Procedura formalnego dochodzenia jest wszczynana za każdym razem, gdy Komisja Europejska w ramach przyznanej jej przez Traktat kompetencji oceny w zakresie zgodności projektu pomocy z zasadami wspólnego rynku uzna, że istnieją watpliwości co do zgodności projektu pomocy z art. 107 TFUE430. W ramach tej procedury Komisja wzywa do przedstawienia swoich uwag przez zainteresowane państwo członkowskie oraz inne zainteresowane strony431. Postępowanie kończy się rozstrzygnięciem Komisji w formie

427 C. Ahlborn, Unequal Twins: Reform on the State Aid Rules under Article 94, [w:] N. Phedon, B. Sanoussi (eds.), “Understanding State Aid Policy in the European Community. Perspectives on Rules and Practice”, Kluwer Law International, Hague 1999, s. 235.

428 T. Sharpe, The Role of National Courts in Relation to the Community Law of State Aids, [w:] I. Harden (ed.), “State Aid: Community Law and Policy”, vol. 4, Bundesanzeiger, Cologne 1993 , s. 41.

429 ETS w sprawie C-354/90 Fédération nationale du commerce extérieur des produits alimentaires i Syndicat

national des négociants et transformateurs de saumon przeciwko Republice Francuskiej, ECR 1991, s. I-5505,

pkt 14.

430 SPI w sprawach T-568/08 oraz T-573/08 Métropole télévision (M6) i Télévision française 1 SA (TF1)

przeciwko Komisji Europejskiej, ECR 2010, s. II-nyr, pkt 60.

431 Głównym zadaniem Komisji w ramach procedury formalnego dochodzenia jest uzyskanie możliwie pełnego obrazu sprawy zgłoszonego projektu pomocy oraz ewentualnych skutków jego przyjęcia i uwzględnienie uwag

decyzji, pod warunkiem, że nie nastąpiło przewidziane w art. 8 rozporządzenia nr 659/99 wycofanie zgłoszenia pomocy przez państwo członkowskie, które dopuszczalne jest w każdem etapie tego postępowania. Decyzje Komisji w tym zakresie mogą przybrać postać decyzji pozytywnej (Komisja stwierdza, że pomoc jest zgodna z zasadmi wspólnego rynku), decyzji warunkowej (do decyzji pozytywnej Komisja dołącza warunki, na jakich dana pomoc może zostać uznana za zgodną z przepisami Traktatu oraz może określić obowiązki umożliwiające monitorowanie udzielonej pomocy z decyzją) lub decyzji negatywnej (Komisja uznaje, że pomoc będąca przedmiotem zgłoszenia jest pomocą zakazaną i nie może być udzielona). Decyzje Komisji Europejskiej w ramach procedury formalnego dochodzenia wydawane są niezwłocznie po usunięciu wątpliwości dotyczących zgodności projektu pomocy będącego przedmiotem zawiadomienia z regułami wspólnego rynku432. Maksymalny okres prowadzenia postępowania w fazie procedury formalnego dochodzenia wynosi 18 miesięcy od momentu jego wszczęcia. Termin ten ma charakter instrukcyjny, przy czym zachowanie rozsądnego terminu podczas prowadzenia postępowania administracyjnego stanowi podstawową zasadę prawa unijnego. Ponadto orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości wskazuje, że przewlekłe prowadzenie postępowania narusza uzasadnione oczekiwania beneficjentów pomocy433.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że udzielenie pomocy publicznej w krajach Unii Europejskiej jest możliwe dopiero po stwierdzeniu przez Komisję Europejską jej zgodności z regułami dopuszczalności określonymi w Traktacie. Taki obowiązek wynika z art. 108 TFUE, a jego stosowanie oparte jest na procedurze ukształtowanej w praktyce i usankcjonowanej decyzjami Komisji Europejskiej oraz orzecznictwem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Pomoc de minimis oraz pomoc udzielana w ramach wyłączeń grupowych są z zasady wyłączone spod tego obowiązku. W ramach postępowania przewidzianego w art. 108 TFUE należy wyróżnić dwie fazy postępowania, tj. fazę badania wstępnego (art. 108 ust. 3 TFUE) oraz procedurę formalnego dochodzenia (art. 108 ust. 2 TFUE). Faza badania wstępnego ma na celu umożliwienie Komisji sformułowania pierwszej opinii na temat częściowej lub całkowitej zgodności zgłaszanej pomocy ze wspólnym

nie tylko z punktu widzenia państwa-strony, które oczekuje akceptacji dla proponowanego środka pomocy, ale przede wszystkim innych podmiotów niż zainteresowane państwo członkowskie. Podmiotami takimi, poza potencjalnym odbiorcą zamierzonej pomocy, mogą być inne państwa członkowskie, inne przedsiębiorcstwa lub ich zrzeszenia, przy czym warunkiem skutecznego uczestniczenia w postępowaniu jest uprawdopodobniona możliwość naruszenia ich interesów.

432 SPI w sprawie T-318/00 Freistaat Thüringen (Niemcy) przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich, ECR