Monitorowanie udzielonej pomocy publicznej

Monitorowanie udzielonej pomocy publicznej, zarówno pomocy de minimis jak i pomocy innego rodzaju, jest prowadzone dla pozyskania zbiorczej informacji o wielkości pomocy udzielanej przedsiębiorstwom w Polsce oraz dla zapewnienia, że udzielenie kolejnej pomocy danemu przedsiębiorstwu nie spowoduje niedopuszczalnej kumulacji pomocy. Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. monitorowanie pomocy publicznej obejmuje

533 Tekst jednolity DzU z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm. 534 DzU z 1964 r. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.

535 DzU z 2002 r. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.

536 Tekst jednolity DzU z 2008 r. Nr 7, poz. 39 z późn. zm. 537 I. Postuła, A. Werner, op.cit., s. 371.

gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji o udzielanej pomocy publicznej, w szczególności o jej rodzajach, formach i wielkości, oraz przestrzeganie krajowego limitu skumulowanej kwoty pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie. Z jednej strony, dysponowanie zbiorczą informacją o wielkości udzielanej pomocy jest niezbędne dla wywiązywania się z obowiązków informacyjnych wobec Komisji Europejskiej, zaś z drugiej strony informacja taka pozwala Radzie Ministrów na określanie kierunków udzielania pomocy państwa w ramach prowadzonej polityki społeczno-gospodarczej538. W tym celu Prezes UOKiK przedstawia Radzie Ministrów coroczne sprawozdanie w postaci raportu o pomocy publicznej udzielonej przedsiębiorcom w Polsce, który zawiera wyniki monitorowania pomocy publicznej w roku poprzednim w zakresie jej wielkości, celów i form udzielania oraz ocenę skutków udzielonej pomocy w sferze konkurencji539.

Z monitorowaniem pomocy publicznej wiąże się także pozyskanie przez władze publiczne w określonych sytuacjach doraźnej informacji o pomocy udzielanej w konkretnym przypadku, co ma miejsce przede wszystkim przy postępowaniu notyfikacyjnym przed Komisją Europejską. Stąd też art. 21 ust. 2 oraz art. 39 nakłada na organy administracji publicznej przygotowujące projekty programów pomocowych, podmioty udzielające pomocy indywidualnej, podmioty ubiegające się o udzielenie pomocy oraz na beneficjentów obowiązek przekazywania niezbędnych informacji na żądanie Prezesa UOKiK. Z kolei zgodnie z art. 44 za niewykonanie lub nienależyte wykonanie powyższych obowiązków informacyjnych oraz utrudnianie Komisji przeprowadzenie kontroli dotyczącej otrzymanej pomocy publicznej, Prezes UOKiK może nałożyć na beneficjenta karę pieniężną do wysokości równowartości 10 tys. euro.

System monitorowania pomocy publicznej w Polsce wykorzystuje unijną klasyfikację form pomocy, według której wyróżnia się cztery grupy pomocy publicznej, a mianowicie dotacje i ulgi podatkowe (I grupa), subsydia kapitałowo-inwestycyjne (II grupa), „miękkie kredytowanie” (III grupa) oraz poręczenia i gwarancje kredytowe (IV grupa). Grupy te oznaczono literami A, B, C i D. Dodatkowo wyróżnia się jeszcze grupę E obejmującą inne

538 A. Jankowska, M. Marek, op.cit., s. 153.

539 Dla zapewnienia przepływu niezbędnych informacji ustawa z 30 kwietnia 2004 r. nakłada na wszystkie podmioty udzielające pomocy publiczne obowiązek przekazywania Prezesowi UOKiK sprawozdań o udzielonej przez nie pomocy. Zakres tych sprawozdań, terminy ich składania, okresy sprawozdawcze oraz wzory formularzy i wykorzystywane w tym celu aplikacje informatyczne zostały określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie sprawozdań o udzielonej pomocy publicznej, informacji o nieudzieleniu takiej pomocy oraz sprawozdań o zaległościach przedsiębiorców we wpłatach świadczeń należnych na rzecz sektora finansów publicznych (DzU z 2008 r. Nr 153, poz. 952), oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2009 r. w sprawie przekazywania sprawozdań o udzielonej pomocy publicznej i informacji o nieudzieleniu takiej pomocy z wykorzystaniem aplikacji SHRIMP (DzU z 2010 r. Nr 6, poz. 32 z późn. zm.).

formy pomocy, które nie mieszczą się w zakresie definicyjnym czterech pierwszych grup. W ramach każdej z tych grup pomoc dodatkowo dzieli się na czynną, w postaci wydatków z budżetu i innych funduszy publicznych (oznaczoną cyfrą 1) oraz bierną, w postaci „uszczupleń” wpływów do budżetu i parabudżetów (oznaczoną cyfrą 2). Podział pomocy publicznej ze względu na jej formę udzielenia zawarty jest w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie sprawozdań o udzielonej pomocy publicznej, informacji o nieudzieleniu takiej pomocy oraz sprawozdań o zaległościach przedsiębiorców we wpłatach świadczeń należnych na rzecz sektora finansów publicznych540. Formy pomocy z podziałem na grupy przedstawia tabela 4. W każdej z grup pomocy publicznej konieczne jest wyliczenie faktycznej wartości udzielonego wsparcia. W celu zapewnienia porównywalności wartości pomocy przyznawanej w różnych formach, przelicza się ją na kwotę, jaką otrzymałby przedsiębiorca w przypadku, gdyby uzyskał wsparcie w formie dotacji. Taka kwota pomocy stanowi ekwiwalent dotacji brutto (EDB). Sposoby przeliczania intensywności pomocy na ekwiwalent dotacji brutto reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w różnych formach541. Zawarto w nim wzory matematyczne służące przeliczeniu na EDB pomocy udzielanej w formie pozyczki, poręczenia, dokapitalizowania, ulgi podatkowej, dopłaty do oprocentowania kredytu, odroczenia lub rozłożenia na raty należności publicznoprawnej, zbycia lub oddania do korzystania mienia Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego oraz przyspieszonej amortyzacji. Ponadto rozporządzenie określa zasady dyskontowania pomocy, czyli uwzględniania zmiany wartości pieniądza w czasie w przypadku, gdy pomoc jest przekazywana w transzach.

Z założeń reformy pomocy publicznej realizowanej w ramach unijnej polityki konkurencji wynika, że tylko pomoc o charakterze czynnym, obejmująca grupy A1, B1, C1, D1, umożliwia ukierunkowanie środków publicznych na realizację konkretnych celów polityki gospodarczej państwa542. Grupy opisujące pomoc bierną stanowią raczej pomoc zarejestrowaną ex post, udzieloną w szczególności w wyniku zaniechania wpłat do budżetu i funduszy celowych i trudno jest w tym przypadku mówić o ukierunkowaniu wsparcia na realizację istotnych zadań państwa lub samorządu terytorialnego. Ponadto w odniesieniu do pomocy biernej trudno jest zastosować jakiekolwiek kryteria oceny efektywności

540 DzU z 2008 r. Nr 153, poz. 952.

541 DzU z 2004 r. Nr 194, poz. 1983 z późn. zm.

542 B. Woźniak, Pomoc publiczna, [w:] B. Pietrzak, Z. Polański, B. Woźniak, „System finansowy w Polsce”, PWN, Warszawa 2004, s. 638.

wydatkowania środków publicznych, co oznacza, że takie instrumenty powinny być wykorzystywane w ograniczonym zakresie.

Tabela 4: Instrumenty pomocy publicznej

Grupa instrumentów pomocy publicznej Formy czynne Formy bierne

Grupa A – dotacje i ulgi podatkowe

(ta grupa dotyczy środków pomocy, które mogą pochodzić z budżetu lub z funduszy celowych, co oznacza, że wielkość transferu lub uszczupleń wpływów środków publicznych w całości zalicza się do pomocy publicznej)

A 1.1 – dotacja

A 1.2 – dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych (bezpośrednio dla przedsiębiorców)

A 1.3 – inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek

budżetowych lub realizacją ich zadań statutowych

A 1.4 – refundacja

A 2.1 – zwolnienie z podatku A 2.2 – odliczenie od podatku A 2.3 – obniżka lub zmniejszenie, powodujące obniżenie podstawy opodatkowania lub wysokości podatku A 2.4 – obniżenie wysokości opłaty A 2.5 – zwolnienie z opłaty A 2.6 – zaniechanie poboru podatku A 2.7 – zaniechanie poboru opłaty A 2.8 – umorzenie zaległości podatkowej wraz z odsetkami A 2.9 – umorzenie odsetek od zaległości podatkowej

A 2.10 – umorzenie opłaty (składki, wpłaty)

A 2.11 – umorzenie odsetek za zwłokę z tytułu opłaty (składki, wpłaty) A 2.12 – umorzenie kar

A 2.13 – oddanie do korzystania mienia będącego własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego i ich związków na warunkach

korzystniejszych dla przedsiębiorcy od warunków oferowanych na rynku A 2.14 – zbycie mienia będącego własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego i ich związków na warunkach korzystniejszych od warunków oferowanych na rynku A 2.15 – umorzenie kosztów egzekucyjnych

A 2.16 – jednorazowa amortyzacja

Grupa B – subsydia kapitałowo-inwestycyjne (ta grupa instrumentów

kwalifikowana jest jako pomoc publiczna w sytuacji, gdy prywatny inwestor w warunkach rynkowych nie chciałby podjąć danej inwestycji, co oznacza, że należy każdorazowo precyzyjnie określić, kiedy wkład kapitałowy stanowi dla przedsiębiorstwa pomoc, a kiedy dokonywany jest na zasadach rynkowych, z zachowaniem reguł kalkulacji ryzyka)

B 1.1 – wniesienie kapitału B 2.1 – konwersja wierzytelności na akcje lub udziały

Grupa C – „miękkie kredytowanie” C 1.1 – pożyczka preferencyjna C 1.2 – kredyt preferencyjny C 1.3 – dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych (dla banków) C 1.4 – pożyczki i kredyty warunkowo umorzone

C 2.1 – odroczenie terminu płatności podatku

C 2.1.2 – odroczenie terminu płatności zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę

C 2.2 – rozłożenie na raty płatności podatku

C 2.3.1 – rozłożenie na raty płatności zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę

C 2.4 – odroczenie terminu płatności obowiązkowej opłaty (składki, wpłaty) C 2.5 – rozłożenie na raty opłaty (składki, wpłaty)

C 2.6 – odroczenie terminu płatności kary

C 2.7 – rozłożenie na raty kary C 2.8 – rozłożenie na raty kosztów egzekucyjnych

C 2.9 – rozłożenie na raty odsetek

Grupa D – poręczenia i gwarancje

kredytowe ^{D 1.1 – poręczenie} D 1.2 – gwarancja ^-