Interpretacja wyników

W poniższej tabeli zestawiono wyniki wszystkich przeprowadzonych wyżej obliczeń. Tabela 27. Zestawienie modeli ekonometrycznych

Model 1 Model 2 Model 3 Model 4

Zmienna zależna ZIB ZIB ZIBPC ZIBPC

Wyraz wolny -197,729 -197,729 1,314 0,933 LudChRL% 5,154** 5,154** PKB 0,011* 0,011* PKBPC 0,029** GCI -0,31** -0,203* EODB -0,002** -0,002** ZNPKB 0,008*** FOMEXP 0,002* PKBPC 0,017** R² 0,712 0,712 0,523 0,69 Poziomy istotności: ***p<0,01, **p<0,05, *p<0,10

Źródło: [Opracowanie własne na podstawie wyników SPSS] Ograniczenia badań empirycznych:

 Z uwagi na próbę 27 państw autor założył, że w jednym modelu nie zostanie zastosowanych więcej niż 6 predyktorów.

 Oprogramowanie IBM SPSS Statistics przyjmuje próg wykluczenia zmiennej z modelu w procedurze eliminacji wstecznej 0,10. Na potrzeby analizy w niniejszej pracy pozostawiono wartości domyślne.

 Pierwotnie autor założył, że dane dotyczące ryzyka politycznego oraz klimatu inwestycyjnego zostaną wprowadzone do analizy z dwuletnim opóźnieniem, jednak z uwagi na fakt, że część danych nie była dostępna za lata 2003-2004, zrezygnowano z tego pomysłu.

Powyższe ograniczenia nie przeszkodziły w przeprowadzeniu wiarygodnych badań ekonometrycznych.

5.2.4. Interpretacja wyników

Badania ekonometryczne przeprowadzone w niniejszej części pracy miały za zadanie wskazanie pewnych czynników wpływających na atrakcyjność inwestycyjną rynków latynoamerykańskich i jednocześnie kryteriów, którymi kierują się chińskie KTN przy wyborze kierunki inwestycji. Wykazano istnienie kilku istotnych cech wyjaśniających dynamikę podejmowanych inwestycji przez chińskie w latach 2005-2012.

168

Z uwagi na fakt, że przyjęto modele z dwoma różnymi zmiennymi zależnymi, ocena wyników analizy regresji zostanie przeprowadzona w dwóch etapach, z odniesieniem do przyjętych w niniejszej pracy hipotez szczegółowych.

Modele ze zmienną zależną ZIB

Wykonane badania empiryczne wykazały istotność dwóch zmiennych objaśniających: PKB oraz LudChRL%. Wyniki wskazują, że im większa gospodarka kraju goszczącego (mierzona przez PKB), tym więcej chińskich inwestycji napływa na ten rynek (modele 1 oraz 2). Rezultat ten potwierdza wnioski z wcześniejszych badań [Buckley i in. 2007; Duanmu 2011; Kolstad i Wiig 2011, Cheung and Qian 2008]. Rezultat ten nie dziwi biorąc pod uwagę znaczące dysproporcje w wielkościach gospodarek poszczególnych krajów branych pod uwagę w badaniu. Hipoteza (H2a) mówiąca, że chińskie zagraniczne inwestycje bezpośrednie są pozytywnie związane z wielkością została zatem pozytywnie zweryfikowana.

Współczynnik beta przy wskaźniku LudChRL% oznacza, że wzrost udziału ludności chińskiego pochodzenia w całkowitej liczbie ludności kraju goszczącego o 1 p.p. skutkuje wzrostem ZIB o 5,15 mln USD. Oznacza to, że im dane państwo Ameryki Łacińskiej jest bliższe kulturowo, tym więcej chińskich inwestycji jest kierowanych na jego rynek. Potwierdzona została tym samym hipoteza (H2e), mówiąca, że chińskie przedsiębiorstwa kierują inwestycje do krajów bliskich kulturowo. Rezultat ten jest zbieżny z wnioskami m.in. Buckley i in. [2007] oraz Quer, Claver I Rienda [2012], którzy zaproponowali kilka możliwych wyjaśnień znaczenia bliskości kulturowej dla napływu chińskich ZIB. Pozytywna rola mniejszości etnicznej dla napływu inwestycji oznacza, że może być ona istotnym „aktywem” pozwalającym na uzyskanie wymiernych korzyści przez chińskie przedsiębiorstwa. Silne powiązania międzynarodowe ludności chińskiego pochodzenia (znane jako guanxi) mogą prowadzić do zmniejszenia poziomu ryzyka inwestycji, a tym samym kosztów internacjonalizacji przedsiębiorstw [Lin i SI 2010].

Modele ze zmienną zależna ZIBPC

Wyniki badań empirycznych wskazały na istotność pięciu zmiennych: PKBPC, GCI, EODB, ZNPKB oraz FOMEXP. Pozytywny znak przy predyktorze PKBPC (w modelach 3 i 4) pozwala na potwierdzenie hipotezy (H2a), że chińskie zagraniczne inwestycje bezpośrednie są pozytywnie związane z wielkością rynku kraju goszczącego. Wielkość rynku była wielokrotnie wskazywanym czynnikiem determinującym napływ ZIB, jednak zwykle odnosiła się do krajów rozwiniętych. Taki rezultat odnoszący się do gospodarek

169

latynoamerykańskich może świadczyć o tym, że chińskie KTN docelowo mają zamiar realizować na rynkach Ameryki Łacińskiej w większym stopniu projekty typu

market-seeking. Innymi słowy, należy się spodziewać przyszłości inwestycji daleko wykraczających

poza sektor zasobów naturalnych.

Współczynnik β zmiennej GCI ma wartość ujemną zarówno w modelu 3, jak i 4 (odpowiednio: β= -,310, p<0,05 oraz β= -,203, p<0,1), co oznacza, że wzrost w indeksie

konkurencyjności o jeden punkt powoduje spadek ZIB per capita o odpowiednio 203 lub 310 USD. Wynik ten potwierdza oczekiwania autora, że niedoskonałości rynkowe

oraz niekorzystne uwarunkowania instytucjonalne nie stanowiły przeszkody dla napływu chińskiego kapitału w formie ZIB w Ameryce Łacińskiej w latach 2005-2012 W związku z powyższym pozytywnie została zweryfikowana hipoteza H2b: Niska konkurencyjność kraju goszczącego nie wpływa negatywnie na wzrost wartości chińskich zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Mimo, iż takie postrzeganie ryzyka, zdaniem wielu obserwatorów, stoi niejako w sprzeczności do zachowań, jakie obserwuje się wśród przedsiębiorstw z krajów wysoko rozwiniętych [Busse i Hefeker 2005], istnieje kilka możliwych uzasadnień tego trendu. Przede wszystkim, chińskie SOEs skupiają się bardziej na realizacji polityki ChRL, aniżeli maksymalizacji zysku. Poza tym, ZIB kierowane są często do krajów, którymi nie są zainteresowane korporacje z krajów rozwiniętych – właśnie ze względu na istniejące tam ryzyko polityczne oraz ekonomiczne [Buckley i in. 2007]. Przewagi konkurencyjne chińskich przedsiębiorstw uzyskane dzięki wsparciu rządowemu mogą zrekompensować ryzyko istniejące na mniej stabilnych rynkach [Voss i in. 2009]. Można przypuszczać również, że Chiny kierują kapitał do krajów, które ideologicznie odpowiadają stylowi kierowania gospodarką chińską, opartemu na zdecydowanym interwencjonizmie państwowym.

Wartość ujemna przy predykatorze EODB w modelach 3 i 4 (β= 0,02, p<0,05) oznacza, że pogorszenie pozycji kraju w rankingu Ease of Doing Business (Indeks Łatwości Prowadzenia Interesów) skutkuje zmniejszeniem napływu kapitału. Innymi słowy, im gorszy klimat inwestycyjny był obserwowany w kraju Ameryki Łacińskiej (w badanym okresie 2005-2012), tym mniej zainteresowane były tym rynkiem chińskie KTN. Rezultat ten jest zgodny z oczekiwaniami autora oraz rezultatami wcześniejszych badań empirycznych, co pozwala na pozytywną weryfikację hipotezy (H2c), że korzystny klimat inwestycyjny wpływa pozytywnie na poziom inwestycji w kraju goszczącym.

Również obie zmienne mające na celu wykazanie znaczenia surowców naturalnych przy wyborze kierunków inwestycji chińskich przedsiębiorstw okazały się istotne

170

statystycznie. Pozytywny znak współczynników β zarówno w przypadku udziału zasobów naturalnych w PKB (ZNPKB – β= ,008, p<0,001) oraz udziału surowców naturalnych w całkowitym eksporcie kraju goszczącego (FOMEXP β= ,002, p<0,01) wskazują że w okresie, który obejmowały badania (2005-2012) chińskie przedsiębiorstwa realizowały projekty w krajach, których gospodarka oparta jest na surowcach. Powyższe wyniki są zgodne z wnioskami prezentowanymi we wcześniejszych opracowaniach. Autorzy zwracali uwagę, że ekspansja inwestycyjna chińskich KTN w sektory surowcowe jest odpowiedzią na rosnące potrzeby gospodarki ChRL [Kolstad i Wiig 2011, Deng 2003, 2004). Mając powyższe na uwadze można uznać, że potwierdzona została hipoteza (H2d), zakładająca, że chińskie przedsiębiorstwa kierują inwestycje do krajów, których gospodarka opiera się na eksploatacji zasobów naturalnych.

5.2.5. Podsumowanie badań

Wzorzec lokalizacji inwestycji przez chińskie przedsiębiorstwa w Ameryce Łacińskiej wykazuje zarówno typowe, jak i niekonwencjonalne cechy. Badania dowodzą, że im większa bezwzględna wielkość rynku w kraju przyjmującym oraz im większy jest dochód PKB per capita, tym atrakcyjniejszy jest to rynek dla chińskich inwestorów. Wprawdzie wniosek ten nie był poparty dużą ilością projektów market seeking w badanym okresie, jednak należy oczekiwać w latach kolejnych intensyfikacji inwestycji tego typu. Poza tym, potwierdzono, że duży udział ludności chińskiej w całkowitej liczbie ludności kraju goszczącego jest także czynnikiem, który pomaga chińskim firmom pokonać bariery kulturowe. Chińska diaspora przyczyniła zatem się istotnie do integracji Chin ze światową gospodarką, również w formie przepływów inwestycyjnych. Udowodniono także, że chińskie KTN lokują swój kapitał w krajach, których gospodarka jest oparta na zasobach naturalnych i których eksport w dużej mierze stanowią rudy metali oraz surowce energetyczne. Wniosek ten, biorąc po uwagę strukturę sektorową chińskich inwestycji, również nie jest zaskakujący. Potrzeby surowcowe gospodarki chińskiej są wysokie i wraz z jej rozwojem na pewno będą rosły. Mimo, iż rząd chiński stara się zdywersyfikować kierunki realizowanych projektów natural

resource-seeking (kraje azjatyckie, Afryka, Australia), kraje Ameryki Łacińskiej z pewnością

pozostaną w najbliższym czasie istotnym źródłem surowców energetycznych.

Dość niekonwencjonalne, choć zgodne z oczekiwaniami są wyniki dotyczące wpływu środowiska biznesowego oraz konkurencyjności kraju goszczącego na lokalizację chińskich ZIB. Pozornie może się wydawać, że pozytywny wpływ klimatu inwestycyjnego, stoi

171

w opozycji do negatywnego oddziaływania wysokiej konkurencyjności gospodarki. Tendencję tę można jednak wyjaśnić w dwojaki sposób: po pierwsze, wskaźnik GCI zastosowany do weryfikacji znaczenia ryzyka polityczno-ekonomicznego odnosi się w większym stopniu do czynników ocenianych w skali makro, natomiast indeks Ease of

Doing Business dotyczy bezpośrednio uwarunkowań funkcjonowania firm, często opartych na

lokalnych regulacjach. A zatem, choć oba wskaźniki obejmują uwarunkowania instytucjonalne w kraju goszczącym, to odnoszą się jednak do dwóch różnych poziomów. Po drugie, rząd chiński prowadząc interesy poza granicami ChRL utrzymuje zasadę nieingerencji w sprawy wewnętrzne krajów. Innymi słowy chińskich inwestorów nie interesuje sytuacja polityczno-gospodarcza państwa przyjmującego inwestycje. Niektórzy autorzy wysuwają tezę, jakoby chiński kapitał celowo był kierowany na rynki problematyczne z punktu widzenia krajów rozwiniętych ze względu na niższe koszty wejścia na te rynki. Biorąc pod uwagę fakt, że większość realizowanych przez Chiny ZIB w krajach Ameryki Łacińskiej zostało podjętych przez podmioty publiczne, należy przypuszczać, że realizowały one taką politykę rządu. Można również domniemywać (co jednak wymaga dalszych badań), że im bardziej niestabilna jest sytuacja polityczno-gospodarcza kraju goszczącego, tym więcej chińskich inwestycji kierowanych jest ku sektorom związanym z eksploatacją surowców naturalnych. Prace m.in. Kolstad i Wiig [2011] sugerują, że możliwy jest taki schemat funkcjonowania chińskich KTN na rynkach latynoamerykańskich. Zwiększone ryzyko inwestycyjne rekompensowane byłoby w tym przypadku przez zyski płynące z wydobycia surowców. Wymagane są jednak dalsze studia w tym obszarze celem weryfikacji tej tezy.

Omawiane wyniki sugerują, że chińskie inwestycje przyciągane są w dość niekonwencjonalny sposób w porównaniu do kryteriów lokalizacji ZIB przez korporacje z krajów rozwiniętych. Różnice te mają najprawdopodobniej swoje źródło w systemie gospodarczym Chin, chęci utrzymania wzrostu gospodarczego, kontekście instytucjonalnym polityki ZIB oraz w fakcie, że większość inwestycji dokonywana jest przez przedsiębiorstwa państwowe. Przedstawione rezultaty analizy ekonometrycznej przeprowadzonej w niniejszej części pracy są jednak zgodne z założonymi hipotezami szczegółowymi. Mając powyższe na uwadze należy uznać, że potwierdzona została druga hipoteza (główna), że: istnieją czynniki rynkowe oraz pozarynkowe w państwach Ameryki Łacińskiej wpływające na wartość i strukturę chińskich zagranicznych inwestycji bezpośrednich.

172