Chiny były, są i będą kluczowym graczem na dzisiejszej, gwałtownie zmieniającej się ekonomicznej mapie świata. Ich PKB, według parytetu siły nabywczej, w 2017 r. prawdopodobnie będzie wyższe niż PKB Stanów Zjednoczonych, czyniąc z ChRL być może największą światową potęgę ekonomiczną [Rosales i in. 2012]. Zakładając, że dynamika zmian w gospodarce światowej będzie zależała przede wszystkim od tego, co będzie działo się w Chinach i na innych rynkach azjatyckich, zmieni się z pewnością tradycyjny międzynarodowy układ sił, w którym na znaczeniu zyskają kraje rozwijające się.
Wzrost gospodarczy Chin, który ma się jeszcze utrzymać według prognoz w ciągu najbliższych 10-15 lat, pozwoli na dalszą intensyfikację relacji między tą gospodarką a krajami Ameryki Łacińskiej. Jeśli gospodarki latynoamerykańskie stworzą ku temu odpowiednie warunki prawne, z pewnością skorzystają w wielu obszarach na zaangażowaniu chińskich korporacji. Możliwa jest dalsza redukcja ubóstwa, poprawa w dziedzinie innowacji a także konkurencyjności krajów. Korporacje z regionu Ameryki Łacińskiej (tzw. translatins
lub multilatins - Latin American transnationals) już nabrały pewnego doświadczenia
w nawiązywaniu międzynarodowych kontaktów, szczególnie w dziedzinie bankowości, finansów i usług biznesowych, energetyki, górnictwa i produkcji żywności. W obszarach, w których przedsiębiorstwa te posiadają już pewne przewagi, należy określić strategie, które pozwolą im wykorzystać kapitał pochodzący z chińskich banków i państwowych funduszy inwestycyjnych.
Podejście Chin do Ameryki Łacińskiej najtrafniej oddaje deklaracja Deng Xiaopinga z 1989 roku, która stanowi zwizualizację partnerstwamiędzy tymi gospodarkami:
Chiny i Ameryka Łacińska powinny współpracować razem, aby dać przykład skutecznej kooperacji na osi Południe-Południe. Podstawy dla tej współpracy, takie, jak wspólne przedsięwzięcia joint venture, preferencyjne ceny oraz transfer technologii, są już częścią stosunków chińsko-latynoamerykańskich a korzyści płynące z rozwoju gospodarczego obu partnerów, służą jako przykład skutecznej międzynarodowej kooperacji [Reiss 2000].
88
Istnieje wiele płaszczyzn, na których możliwy jest rozwój chińsko-latynoamerykańskiej współpracy biznesowej i na których pozostałe wspólne inicjatywy mogłyby być budowane. Ogromne nadwyżki oszczędności w Chinach mogą stanowić wsparcie finansowe dla infrastruktury, energetyki, transportu i logistyki w krajach Ameryki Łacińskiej. Wyzwaniem dla regionu jest jednak określenie konkretnych, priorytetowych projektów, przeprowadzenie ich ewaluacji i stworzenie katalogu przedsięwzięć, w których współpraca z Chinami mogłaby okazać się korzystna. Projekty z dziedziny rozwoju infrastruktury przyjęte w ramach Południowoamerykańskiej Inicjatywy Integracji Regionalnej Infrastruktury (Initiative for the Integration of the Regional Infrastructure of
South America - IIRSA) wydają się tworzyć godną uwagi podstawę dla przyszłej kooperacji.
Jeśli krajom regionu uda się osiągnąć konieczny postęp w dziedzinie innowacji, konkurencyjności, internacjonalizacji przedsiębiorstw i wzrostu obecności w globalnych lub regionalnych łańcuchach wartości, poprawi się z pewnością poziom zatrudnienia i wynagrodzeń, a co za tym idzie, zmniejszy się poziom ubóstwa. Jeśli towarzyszyć temu będzie również aktywna polityka polegająca na włączaniu do procesu rozwoju gospodarczego sektora małych i średnich przedsiębiorstw, możliwy będzie jeszcze wyższy postęp we wspomnianych obszarach. Aby region ten jako całość stał się strategicznym partnerem Chin, konieczne jest, by pojedyncze kraje połączyły siły i określiły wspólnie priorytety rozwoju.
Zarówno rządy krajów Ameryki Łacińskiej, jak i Chin powinny poszukać kompromisu, który pozwoli zniwelować przeszkody blokujące handel międzynarodowy, a także poszukać możliwości jego dywersyfikacji. Zagadnienie to jest szczególnie istotne z uwagi na obawy przedsiębiorstw latynoamerykańskich związanych z silną konkurencją, jaką towary chińskie stanowią dla produktów regionalnych. Bardziej efektywna współpraca i integracja regionu byłaby także pomocna w realizacji innowacyjnych projektów. Jeśli państwa Ameryki Łacińskiej podejmą aktywne działania w tym obszarze, na płaszczyźnie relacji handlowych z Chinami pojawią się również korzystniejsze perspektywy.
Dopełnieniem opisanych w niniejszym rozdziale rosnących powiązań gospodarczych między Chinami a Ameryką Łacińska są coraz częstsze wizyty chińskich przedstawicieli wysokiego szczebla. Ich efektem są liczne bilateralne umowy oraz porozumienia, związane ze współpracą handlową, inwestycyjną, kulturalną oraz militarną. Rosnący poziom zaangażowania w wielu krajach Ameryki Łacińskiej sprawił, że Chiny postrzegane są obecnie jako wiarygodny sojusznik wśród większości państw latynoamerykańskich. Pozornie mało istotnym problemem jest dalsze uznawanie Tajwanu przez niektóre kraje Ameryki
89
Łacińskiej - część obserwatorów postrzega rosnące zaangażowanie w niektórych krajach jako zachętę ekonomiczną, aby te zerwały relacje dyplomatyczne Tajpej, po czym nawiązały je z Pekinem.
Nie sposób obecnie postrzegać Chińskiej Republiki Ludowej jako głównego partnera gospodarczego regionu Ameryki Łacińskiej, ponieważ pozycja Stanów Zjednoczonych wydaje się być wciąż bezpieczna. Jeśli jednak zacieśnianie więzi gospodarczych, politycznych oraz kulturowych Chin w państwami na południe od Rio Grande będzie postępowało w takich tempie, jak w ciągu ostatniej dekady, można się spodziewać, że dominacja USA w tym regionie spadnie, nawet jeśli wzbudza obecnie sporo kontrowersji wśród społeczności międzynarodowych [Młody 2013].
90
Rozdział 4
Aktywność inwestycyjna ChRL w Ameryce Łacińskiej w latach
2005-2012
Celem poprzedniego rozdziału było zobrazowanie stanu gospodarek Ameryki Łacińskiej oraz Chin, a także diagnoza i ocena poziomu współpracy między nimi na płaszczyźnie dyplomatycznej oraz handlowej. Podstawowym wnioskiem z przeprowadzonej analizy jest to, że zarówno kraje latynoamerykańskie, jak i Chińska Republika Ludowa doświadczyły głębokich zmian w systemie politycznym oraz gospodarczym od końca lat siedemdziesiątych. Najistotniejszym przejawem przeprowadzonych reform było ich otwarcie się na rynki zagraniczne. Mimo niebagatelnych różnic kulturowych, właśnie owo otwarcie się na świat było swoistym spoiwem łączącym obie strony, który pozwolił na intensyfikację wzajemnych relacji. Ponadto, kraje Ameryki Łacińskiej były w stanie w odpowiednim czasie zaoferować Chinom niezbędny element umożliwiający dalszy, dynamiczny rozwój azjatyckiej potęgi gospodarczej – surowce naturalne. Jednak ich pozyskanie nie byłoby prawdopodobnie możliwe w takim stopniu, gdyby nie strategia chińskiego rządu, polegająca na zdecydowanym zaangażowaniu inwestycyjnym chińskich przedsiębiorstw w tym rejonie świata. Właśnie ten aspekt we wzajemnych relacjach będzie przede wszystkim obejmowała przeprowadzona w niniejszym rozdziale analiza.