Klauzula o wydaniu wyciągu głównego

Zgodnie z art. 21 ON tylko notariusz posiadający oryginał aktu miał pra-wo i obowiązek wydawania wyciągów głównych i wypisów244. Wyciąg

głów-237 Np. Leopold Fryderyk de Brixen, sygn. 1, akt nr 122 z 4 (16) III 1842 r., s. 5.

238 Np. ibidem, akt nr 307 z 8 (20) IX 1842 r., s. 2.

239 Np. Kajetan Szczawiński, sygn. 21, akt nr 221 z 30 IV (12 V) 1857 r., s. 2.

240 Np. Konstanty Płachecki, sygn. 8, akt nr 2201/304 z 25 V (6 VI) 1874 r., s. 3.

241 Kajetan Szczawiński, sygn. 26, akt nr 396 z 25 IX (7 X) 1859 r.

242 Konstanty Płachecki, sygn. 6, akt nr 1501/410 z 27 IV (9 V) 1873 r.; ibidem, sygn. 11, akt 3010/443 z 13 (25) VII 1875 r.; ibidem, akt nr 3089/523 z 20 VIII (1 IX) 1875 r.

243 Ibidem, sygn. 8, akt nr 2201/304 z 25 V (6 VI) 1874 r., s. 3.

Notarju-ny stanowił dowód sporządzenia aktu oraz służył egzekucji, natomiast wypis spełniał wyłącznie pierwszą funkcję245.

Wydając wyciąg główny, notariusz powinien, w myśl art. 26 ON, odno-tować ten fakt na oryginale aktu oraz wskazać osobę, na rzecz której tego dokonał. Wynikało to z ograniczenia polegającego na możliwości wydania osobie mającej interes prawny tylko jednego wyciągu głównego. Sporządze-nie drugiego wyciągu głównego na rzecz tej samej osoby uzależnione było od decyzji prezesa trybunału cywilnego pierwszej instancji. Decyzję taką nale-żało dołączyć do oryginału aktu. Wydanie drugiego wyciągu z naruszeniem powyższego przepisu zagrożone było karą wydalenia notariusza z urzędu246.

Komisja Rządowa Sprawiedliwości 6 (18) VI 1845 r. nałożyła na notariu-szy obowiązek wskazywania słownie daty wydania wyciągu głównego i ilości użytego stempla, czyli wysokości pobranej opłaty stemplowej247.

Leopold Fryderyk de Brixen, jeszcze przed wydaniem wytycznych, odno-towywał na oryginale aktu szczegółowe informacje dotyczące wydania ciągu głównego. Zwykle wskazywał osobę, na rzecz której sporządzono wy-ciąg i informował o wysokości pobranej opłaty stemplowej. Natomiast datę wydania określał tylko, jeśli była ona tożsama z datą sporządzenia aktu (np. „Wyciąg główny na Stemplu kopiejek trzydzieści Godfridowi Kühn dnia aktu wydano. Leopold Fryd de Brixen”248).

Jednak w przypadku kolejnej intercyzy doszło do poważnego uchybienia polegającego na niewskazaniu osoby, której wydano wyciąg główny. Nota-riusz zapisał tylko, iż dokonano tego na rzecz osoby mającej interes prawny („stronie interessowanej”)249. Błąd ten mógł skutkować ponownym wyda-niem wyciągu głównego na rzecz tej samej osoby, co było sprzeczne z przepi-sami ustawy notarialnej i mogło prowadzić do pozbawienia notariusza prawa do sprawowania urzędu.

Na oryginale aktu powołanego wyżej, oznaczonego numerem 69, znajdu-je się znajdu-jeszcze znajdu-jedna adnotacja o wydaniu wyciągu głównego. Budzi ona znajdu-jednak wątpliwości: „Drugi wyciąg główny Elżbiecie Kühn na stemplu ceny kopi: 7 ½ wydanym został. L. F. de Brixen”250. Notariusz, dokonując tej wzmianki, nie

szowi oryginał aktu posiadającemu; jednakże każdy Notarjusz może wydawać kopje aktu zło-żonego mu jako oryginał”.

245 Wykład praw obowiązujących w Królestwie Polskiem, t. IV, s. 73, 129.

246 Art. 26 ON: „Na oryginale aktu powinna być zamieszczoną wzmianka o wydaniu pierwszego wyciągu głównego, dopełnionem każdej ze stron interesowanych: nie może być jej wydanym drugi wyciąg główny, pod karą oddalenia z urzędu, bez decyzji Prezesa Trybunału pierwszej instancyi, która do oryginału aktu dołączoną będzie”.

247 S. Zawadzki, Prawo cywilne…, t. II, s. 889.

248 Leopold Fryderyk de Brixen, sygn. 1, nr 69 z 9 (21) I 1842 r., s. 1.

249 Ibidem, akt nr 122 z 4 (16) III 1842 r., s. 1.

wskazał daty wydania wyciągu, ilość stempla podał cyfrą, a nie słownie, oraz użył skrótu nazwy waluty, w jakiej pobrano opłatę. Trudno określić, czy do-szło tu do naruszenia wytycznych Komisji, ponieważ odnotowano tylko fakt, a nie czas wydania wyciągu. Nie można w związku z tym ustalić, czy nastąpiło to już w okresie obowiązywania wytycznych, czy też wcześniej.

Notariusze działający po wydaniu wytycznych wykonywali zawarte w nich postanowienia. Umieszczali na pierwszej stronie, w lewym górnym rogu, wzmiankę o wydaniu wyciągu głównego (np. „Pierwszy wyciąg na stęplu kopie-jek siedm i pół wydany natychmiast Zylbermanowi świadczę Szczawiński”251). Wskazywali w niej osobę, na rzecz której sporządzono wyciąg główny, datę wy-dania oraz ilość stempla. Taka adnotacja opatrywana była podpisem notariusza. Data i ilość stempla podawana była słownie, zgodnie z wytycznymi Komisji.

Sporadycznie dochodziło do pewnych uchybień. Niekiedy ich zakres był bardzo szeroki, jak np. w intercyzie spisanej przez Ferdynanda Szlimma. Na pierwszej stronie tej umowy została umieszczona wzmianka: „Wyciąg główny wydano”. Nie wskazano przy tym daty, osoby, na rzecz której wydano wyciąg, ani wysokości opłaty stemplowej, ani też nie opatrzono klauzuli podpisem252. Nieprawidłowości te mogły prowadzić do naruszenia przepisów ustawy w dro-dze ponownego wydania wyciągu głównego na rzecz tej samej osoby.

Czasami błąd polegał na niewskazaniu wysokości opłaty stemplowej i niezłożeniu podpisu przez notariusza. Takim uchybieniem dotkniętych było 9 intercyz spisanych przez Marcellego Jaworskiego253 i Ferdynanda Szlim-ma254. Niekiedy brakowało we wzmiance o wydaniu wyciągu tylko informacji na temat wysokości opłaty stemplowej255.

Zasady dotyczące adnotacji, na oryginale aktu notarialnego, o wydaniu wyciągu głównego stosowano również w praktyce w przypadku wypisów, choć przepisy tego nie wymagały. Podawano datę wydania wypisu, osobę, której go wydano i ilość stempla. Taką wzmiankę podpisywał notariusz (np. „Wypis na kopiejek trzydzieści siedm i pół stronie interesowanej dnia aktu wydano. Leopold Fryd de Brixen”256).

Czasami jednak adnotacje zamieszczone na oryginale aktu były bardzo ogól-ne, jak np. wzmianka wpisana na pierwszej stronie aktu przyjętego przez Ro-mana Danielewicza 8 (20) X 1874 r. Wynikało z niej tylko, iż do takiej czynności doszło. Notariusz nie wskazał daty ani osoby, na rzecz której wydał wypis, wy-sokości opłaty stemplowej, a pod adnotacją znalazła się jedynie jego parafka257.

251 Kajetan Szczawiński, sygn. 25, akt nr 177 z 22 IV (4 V) 1859 r., s. 1.

252 Ferdynand Szlimm, sygn. 12, akt nr 5114/642 z 25 VIII (6 IX) 1869 r., s. 1.

253 Np. Marcelli Jaworski, sygn. 9, akt nr 334 z 10 (30) VIII 1863 r., s. 1.

254 Np. Ferdynand Szlimm, sygn. 4, akt nr 1561/764 z 19 (31) X 1865 r., s. 1.

255 Ibidem, sygn. 17, akt nr 6528/91 z 29 I (10 II) 1871 r., s. 1.

256 Leopold Fryderyk de Brixen, sygn. 1, akt nr 54 z 2 (14) I 1842 r., s. 1.

Na pierwszych stronach niektórych aktów znajdują się wzmianki o wy-daniu wypisu w wiele lat po zawarciu umowy: jeszcze po 1875 r.258, a nawet już w okresie II Rzeczpospolitej259.

3.3. Wymogi szczególne wprowadzone przez Kodeks Cywilny