Ponieważ koncepcja Przemysł 4.0 staje przed wyzwaniem szczególnie sprawnego organizowania zasobów w warunkach dużej zmienności, znaczenia nabiera ryzyko niepowodzenia. W odniesieniu do tej idei zachodzi konieczność uwzględnienia zagrożeń mogących powstać na skutek:
• działalności personelu, jako elementu, który w tym podejściu realizuje przede wszystkim wspomniane wcześniej planowanie działalności systemu, weryfikację jego poprawności i serwisowanie (głównie określenie zakresu zadania, sposobu przepływu informacji w odniesieniu do parametru czasu);
Anna K. Stasiuk-Piekarska, Łukasz Hadaś, Magdalena K. Wyrwicka
• przepływu informacji warunkującego: poprawność wykonania zadania, czas re-alizacji zlecenia, sposób informowania człowieka o występujących błędach i po-trzebie jego reakcji;
• wykorzystania materiałów, jako elementu determinującego możliwość wykona-nia zlecewykona-nia, jego jakość i czas, a także działalność związaną z zaopatrzeniem. Szczególnie istotne wydają się być zagrożenia wynikające z relacyjności z elementami sztucznej inteligencji, opartymi na aplikacjach systemów cyberfizycznych (zob. tabela 1).
Tabela 1. Przykładowe zagrożenia związane z przetwarzaniem informacji w koncepcji Przemysł 4.0
L.p.
ZAGROŻENIE ZAKŁÓCENIE SKUTEK
DZIAŁANIA KOREKCYJNE I KORYGUJĄCE [1] [2] [3] [4] [5] 1. Przesadne uprosz-czenie procesów decyzyjnych (żeby było łatwiej, skrócony cykl podejmowania decyzji) Zbytnia standa-ryzacja wyrobu nieskutkująca brakiem perso-nalizacji wyrobu do wymagań klienta Odejście od idei Przemysł 4.0 bazu-jącej na kastomiza-cji produkkastomiza-cji (ofe-rowaniu wyrobów na zamówienie indywidualnego klienta) Bieżąca weryfikacja proponowanych pro-duktów, otwarcie na produkcję wysokoska-stomizowaną –współ-projektowanie wyrobu z klientem w oparciu o Internet Rzeczy i syste-my cybernetyczne 2. Dostęp do danych wrażliwych o własnym potencjale, możliwo-ściach i umiejętnościach (know-how) Możliwość kra-dzieży know-how Zwiększenie pro-blemów natury etycznej oraz rozwój wojny konkurencyjnej Weryfikacja poten-cjalnych klientów, konieczność stosowania zabezpieczeń antykra-dzieżowych oraz otwar-cie na możliwości kon-kurowania (konkurencja nie tylko cenowa, lecz również pozacenowa)
47
Wybrane aspekty ryzyka organizacyjnego w koncepcji Przemysłu 4.0
3. Konflikt zarówno o zasoby wew- nętrzne, jak i ze-wnętrzne (kooperan-tów), wynikający ze sposobu zarządzania informacją oraz algo-rytmów przydziału za-mówień do zasobów (preferencyjny dostęp do zasobów dla klien-tów o silnej pozycji konkurencyjnej) Osłabienie pozy-cji konkurencyj-nej, przegrane zapytania ofer-towe ze względu na czas i/lub koszty realizacji Wycofanie lub ograniczenie się do współpracy z najbliższymi (często zależny-mi) dostawcami i kooperantami. Wymuszanie na poziomie umów ramowych warun-ków współpracy i preferencji w zakresie dostępu do zasobów
Etap wdrożenia wymaga wypracowania i akcep-tacji modelu współ-pracy przez wszystkich uczestników w łańcuchu wartości.
Potrzeba opracowania różnorodnych modeli współpracy adekwat-nych do specyfiki branży oraz pozycji konkuren-cyjnej podmiotów go-spodarczych
Źródło: opracowanie własne.
Zarządzanie ryzykiem organizacyjnym na poziomie operacyjnym jest związane z gromadzeniem informacji o dyspozycyjności zasobów i możliwości powstania zakłóceń z tym związanych, w celu podejmowania decyzji o ich bieżącym angażowaniu w proces wytwarzania oraz tworzenia rezerw zmobilizowanych. Powinno ono zmniejszać niepewność podejmowania decyzji regulujących przebieg procesu produkcyjnego.
Podsumowanie
Rozwój technologii – również koncepcji Przemysł 4.0 – związany jest z cyklami rozwoju gospodarki oraz jej kryzysami. W okresach przesileń wzrasta skłonność do podejmowania ryzyka i poszukiwania nowych rozwiązań, mających zapewnić wyższą produktywność. Występuje tzw. ssanie rynkowo-technologiczne, prowadzące do nowych wynalazków, co oznacza z kolei także zmiany w sferze paradygmatów. Wreszcie pojawia się etap nasycenia, potem następuje kolejny kryzys i dany cykl się zamyka. Z punktu widzenia praktyki przemysłowej najistotniejszy jest etap końcowy: rozwiązania niedrogie i stabilne, powszechnie dostępne. Do tego dąży się
Anna K. Stasiuk-Piekarska, Łukasz Hadaś, Magdalena K. Wyrwicka
przy opracowywaniu możliwości zaistnienia Fabryk 4.0. Należy jednak pamiętać, że organizowanie tej działalności, pomimo że wspierające innowacyjność, powinno być właściwie przygotowane.
W kontekście koncepcji Przemysł 4.0 pojawia się wiele problemów dotyczących zorganizowania potencjału wykonawczego tak, by na sygnał o zapotrzebowaniu klienta jak najszybciej włączyć się w tworzony system cyberfizyczny, co musi po- wodować ujawnianie istotnych dla wykonawstwa szczegółów (stosowane techno- logie, oferowany poziom jakości realizowanego zakresu prac, terminy wykonania) na platformach internetowych. Sam fakt przyjęcia za cel realizacji koncepcji Przemysł 4.0 na poziomie strategicznym skutkować będzie szczególnym podejściem do organizowania systemów pracy. Trzeba bowiem jasno określić, jakie zasoby będą „wystawiane na aukcję” w związku z pojawieniem się zamówienia klienta. Również nadanie uprawnień decyzyjnych oraz organizacja procesu podejmowania decyzji nie powinny być nadmiernie rozbudowane (wydłużenie terminu realizacji zlecenia) ani uproszczone (zbytnia standaryzacja wyrobu). Pojawia się tu również zagrożenie polegajcie na konflikcie dostępu do zasobów (maszyn i urządzeń) przez podmioty, które konkurują ze sobą na rynku i jednocześnie korzystają z tej samej sieci dostawców. Sposób zarządzania informacją o dostępności oraz algorytmy przydziału zamówień do zasobów (preferujące klientów o silnej pozycji konkurencyjnej) mogą w istotny sposób wpływać na czas i koszty realizacji, a w konsekwencji zniechęcić do współpracy podmioty, które nie mają równorzędnego statusu dostępu do informacji.
Bibliografia
ASTOR (2016), Raport. Przemysł 4.0 w polskich fabrykach, [online] http://www.astor. com.pl/blog/2016/10/raport-przemysl-4-0-polskich-fabrykach/, dostęp: 10.11.2016. Badurek J. (2015), Przedsiębiorstwo informacyjne. Systemy produkcyjne nowej genera-cji, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk.
Fecht N. (2013), Die Organisation weiterhin im Mittelpunkt. Industrie 4.0 ist nicht nur eine tech-nische Angelegenheit, „Industrial Engineering: Fachzeitschrift des REFA-Verbandes, Vol. 1. Maślanek J. (2014), Przemysł 4.0 – ewolucja czy rewolucja?, [online] http://www.wnp. pl/artykuly/przemysl-4-0-rewolucja-czy-ewolucja,236764_0_0_0_0.html, dostęp: 10.11.2016.
49
Wybrane aspekty ryzyka organizacyjnego w koncepcji Przemysłu 4.0
Polski Komitet Normalizacyjny (2012), PN-ISO 31000:2012. Zarządzanie ryzykiem.
Za-sady i wytyczne, PKE, Warszawa.
Rzeszotarska-Wyrwicka M. (1998), Organizowanie systemów pracy. Materiały
po-mocnicze, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań.
Stabryła A., Cabała P., Sołtysik P. (2015), Ryzyko i wykonalność projektu [w:] A. Sta-bryła (red.), Metodologia projektowania systemów organizacyjnych przedsiębiorstwa, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.
Stasiuk-Piekarska A.K. (2017a), Innowacyjne wykorzystanie założeń metody FMEA dla
potrzeb zarządzania ryzykiem organizacyjnym w systemach produkcyjnych, „Problemy
Jakości”, nr 6.
Stasiuk-Piekarska A.K. (2017b), Metodyka zarządzania ryzykiem organizacyjnym
w systemach produkcyjnych, praca doktorska, promotor: dr hab. inż. M.K. Wyrwicka,
Politechnika Poznańska, Poznań.
Stasiuk-Piekarska A.K. (2016), Zarządzanie ryzykiem w kontekście nauk o
organizo-waniu [w:] A. Mempel-Śnieżyk, J. Doskocz, P. Kardasz (red.), Innowacje w polskiej nauce w obszarze nauk ekonomicznych. Przegląd aktualnej tematyki badawczej,
Wydawnic-two Nauka i Biznes, Wrocław.
Stasiuk-Piekarska A.K., Wyrwicka M.K. (2013), Organizowanie – wciąż istotna
funk-cja zarządzania produkcją, „Gospodarka Materiałowa i Logistyka”, nr 11.
Stasiuk-Piekarska A.K., Wyrwicka M.K. (2015), Organising – Still an Important
Func-tion of ProducFunc-tion Management, „Research in Logistics”, Vol. 5, No. 2.
Szymonik A., Bielecki M. (2015), Bezpieczeństwo systemu logistycznego w nowoczes-
nym zarządzaniu, Difin, Warszawa.
Wojtysiak-Kotlarski M. (2011), Zmienność, złożoność, niepewność i ryzyko –
determi-nanty współczesnego przedsiębiorstwa [w:] S. Kasiewicz (red.), Zarządzanie zintegrowa-nym ryzykiem przedsiębiorstwa w Polsce. Kierunki i narzędzia, Oficyna Wolters Kluwer
Anna K. Stasiuk-Piekarska, Łukasz Hadaś, Magdalena K. Wyrwicka
Wyrwicka M.K. (2015), Internet rzeczy – przesłanka czy problem współczesnego
zarzą-dzania [w:] M. Pawlak (red.), Nowe tendencje w zarządzaniu, t. 6, Wydawnictwo KUL,
Lublin.
Wyrwicka M.K. (2014a), Kultura techniczna a rozwój przedsiębiorstwa [w:] K. Szymań-ska (red.), Kultura organizacyjna we współczesnych organizacjach, Wydawnictwo Poli-techniki Łódzkiej, Łódź.
Wyrwicka M.K. (2014b), Rewolucja czy ewolucja w logistyce?, „Logistyka”, nr 3. Zawiła-Niedźwiecki J. (2010), Ryzyko i bezpieczeństwo operacyjne [w:] J. Monkiewicz, L. Gąsiorkiewicz (red.), Zarządzanie ryzykiem działalności organizacji, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.