Propozycja Komisji Kodyfikacyjnej poszerzenia kręgu osób prawnych po-przez rozszerzenie kategorii osób prawnych wydaje się na chwilę obecną słuszna. W uzasadnieniu do projektu można przeczytać, że: „Proponowane rozwiązanie ma tę zaletę w stosunku do obecnego unormowania, że przy-wraca klasyczną tożsamość pojęć: zdolność prawna, podmiotowość prawna i osobowość (bycie osobą prawną albo fizyczną). Jednocześnie znosi się swego rodzaju mistyfikację, stworzoną dla celów podatkowych, polegającą na wyod-rębnieniu dwóch kategorii tam, gdzie występuje jedna”35.
W mojej ocenie nowelizacja Kodeksu cywilnego z 14 lutego 2003 r. nie zakończyła w sposób jednoznaczny sporu dotyczącego kształtowania pod-miotów polskiego prawa cywilnego. Stąd wydaje się konieczne uporządkowa-nie tej materii w sposób bardziej przejrzysty i jednoznaczny.
Pomimo wzmocnienia normatywnego podstaw funkcjonowania jedno-stek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przy-znaje zdolność prawną poprzez wprowadzenie do Kodeksu cywilnego art. 331
ich status prawny nie został jednoznacznie rozstrzygnięty. Dyskusja nad po-trzebą uchwalenia nowego Kodeksu cywilnego stwarza szanse na wprowadze-nie regulacji wyznaczających nowe kierunki rozwoju prawa cywilnego.
Ocena propozycji zawartych w projekcie przedstawionym przez Komisje Kodyfikacyjną na chwilę obecną nie może być pełna, gdyż zaproponowane przez nią regulacje wymagają jeszcze harmonizacji z innymi gałęziami prawa, w tym – jak podkreślają sami autorzy projektu – z prawem podatkowym. Bowiem tak daleko idące zmiany narzucają konieczność kompleksowych re-gulacji. Wprowadzając szereg zmian, zgoła odmiennych od obecnych ure-gulowań, autorzy projektu nowego Kodeksu cywilnego słusznie podkreślają, że: „Projektowany Kodeks ma być kontynuatorem polskiej doktryny cywili-stycznej. Nie należy zatem dokonywać zmian tekstu dla samych zmian redak-cyjnych, a więc tylko dla pozoru reformowania prawa. Dobre, sprawdzone przepisy obowiązującego Kodeksu cywilnego powinny być po prostu przej-mowane do nowej kodyfikacji”.
Wychodząc z przyjętych założeń należy uznać, że same wskazania, iż pomiędzy jednostkami organizacyjnymi o których mowa w art. 331 k.c. a osobami prawnymi zachodzą różnice, nie są podstawą do odmowy przy-jęcia rozwiązania zaproponowanego przez Komisję Kodyfikacyjną. Nie moż-na bowiem zapomimoż-nać, że moż-nawet w obrębie samych osób prawnych istnieją
35 Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego działająca przy Ministrze Sprawiedliwości, Księga
odrębności w ich funkcjonowaniu. Za szczególnego rodzaju kategorię osób prawnych można uznać Skarb Państwa, czy też Fundusze emerytalne i inwe-stycyjne36.
Zakończenie
Kontrowersje związane z problematyką ułomnych osób prawnych mimo upływu czasu wciąż są obecne w polskim prawie cywilnym, a dzięki propo-nowanym zmianom w omawianym zakresie przez autorów nowego Kodeksu cywilnego, stają się jeszcze bardziej aktualne. Uważam, iż słusznie próbuje się rozwiązać istniejący spór wprowadzając normatywne rozwiązania. Tego rodzaju nowelizacja, kompleksowo regulująca omawianą tematykę przyczy-ni się do zwiększeprzyczy-nia pewności prawa w zakresie funkcjonowaprzyczy-nia w obrocie podmiotów stosunków cywilnoprawnych.
Wydaje się, że wciąż aktualne są słowa R. Longchamps’a de Bérier: „mimo wielkiej literatury, istota osoby prawniczej nie została należycie wyświetlona, a nawet nie wiadomo, którą z wielu teorii należałoby uznać za panującą”37.
Anita Curzydło
Unincorporated Entities and the Draft of the New Civil Code
Summary:
The intention of this paper is to support the draft amendments to the general part of the new Civil Code, as proposed by the Civil Law Codification Committee with regard to the abolishment of unincorporated entity as a legal construct. The paper briefly de-scribes the characteristics of unincorporated entities based on the binding legal regula-tions, considering the manner in which such organisations have come to existence in the Polish civil law. The aim of this paper is to assess the status of organisational units set forth in Article 331 of the Polish Civil Code in relation to the proposed amendments with regard to extending the catalogue of legal persons in concert with the draft Article 43 of the new Civil Code.
In particular, critical objections raised by the legal theory with respect to the proposed amendments have been analysed. The paper briefly presents arguments supporting the extension of the circle of legal persons and indicating the qualities they have in com-mon with unincorporated entities. The overarching question of this discussion is that of the reason and purpose of modifying the subjects of the civil law. The paper expresses a critical view of the concept of three subjects, in contrast to the dichotomous division
36 M. Wach, Status ułomnych osób prawnych w polskim prawie cywilnym, Warszawa 2008, s. 447.
of the civil law subjects, as proposed by the Codification Committee. Accordingly, the arguments for the abolishment of the concept of unincorporated entities seen as the third subject of the civil law are listed, indicating inter alia the security of legal transactions and the cohesion of the civil law. The conclusion of the paper, referring to the entire discussion related to the reasons behind the draft of the new Civil Code, supports the dichotomous division of entities in the Polish civil law, as proposed by the Codification Committee.
Keywords:
legal person, legal personality, unincorporated entity, draft of the new civil code Streszczenie:
Artykuł wspiera zaproponowane przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego w projekcie części ogólnej nowego Kodeksu cywilnego zmiany w zakresie likwidacji konstrukcji niepełnej osoby prawnej. Przedstawiona zostaje pokrótce charakterystyka niepełnych osób prawnych na kanwie obecnych regulacji prawnych, uwzględniająca sposób formowania się tego podmiotu w polskim prawie cywilnym. Celem pracy jest ocena statusu jednostek organizacyjnych, o których mowa w art. 331 k.c wobec proponowanych zmian w zakresie rozbudowy katalogu osób prawnych stosownie do projektowanego art. 43 nowego Kodeksu cywilnego.
W szczególności analizie zostały poddane krytyczne zarzuty doktryny wobec pro-ponowanych zmian. Przedstawione zostają po krótce argumenty przemawiające za poszerzeniem kręgu osób prawnych wskazujące na wspólne ich cechy z niepełnymi osobami prawnymi. Podstawowe pytanie, jakie przyświeca podjętym rozważaniom, odnosi się do zasadności i celowości wprowadzania zmian w zakresie podmiotów prawa cywilnego. Artykuł krytycznie odnosi się do koncepcji trójpodmiotowości na rzecz proponowanego przez Komisję Kodyfikacyjną dychotomicznego podziału pod-miotów prawa cywilnego. Przedstawione zostają argumenty przemawiające za oder-waniem się od koncepcji niepełnych osób prawnych jako trzeciego podmiotu prawa cywilnego, wskazujące między innymi na zapewnienie bezpieczeństwa obrotu i biorące pod uwagę zachowanie spójności prawa cywilnego. W podsumowaniu odnosząc się do całokształtu rozważań osadzonych w tle uzasadnienia projektu nowego Kodeksu cy-wilnego, wyrażona zostaje aprobata dla proponowanego przez Komisję Kodyfikacyjną dychotomicznego podziału podmiotów na gruncie polskiego prawa cywilnego.
Słowa kluczowe:
osoba prawna, osobowość prawna, niepełna osoba prawna, projekt nowego Kodeksu cywilnego
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego