Komisja Praw Człowieka ONZ

Komisja Praw Człowieka ONZ, której pierwsze posiedzenie zostało zwołane w 1947 r., wraz z jej Podkomisją ds. Promocji i Ochrony Praw Człowieka (do 1999 r. Podkomisja ds. Zapobiegania Dyskryminacji i Ochrony Mniejszości) oraz ich sukcesorka – Rada Praw Człowieka

486Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego 61/255 z dnia 26 stycznia 2007 r.

487Konferencja, mająca według jej organizatorów charakter naukowy, gościła m.in. D. Duke'a – przywódcę rasistowskiego Ku Klux Klanu oraz antysemitę i „kłamcę oświę-cimskiego” R. Faurissona. Zob. doniesienia prasowe na ten temat: R. Tait, Holocaust deniers gather in Iran for „scientific” conference, The Guardian 2006, 12 grudnia, http: // www. theguardian. com/ world/ 2006/ dec/ 12/ iran. israel (odsłona z dnia 17 sierpnia 2013 r.).

488Informacja ze strony internetowej UN Department of Public Information, News and Media Division: http: // www. un. org/ News/ Press/ docs/ 2007/ ga10569. doc. htm (odsłona z dnia 17 sierpnia 2013 r.).

(wraz z Komitetem Doradczym Rady) to organy usytuowane w samym centrum politycznego wymiaru ochrony praw człowieka ONZ489.

Komisja, w momencie jej powołania, miała przede wszystkim za zadanie przedstawiać projekty regulacji, rekomendacje i sprawozdania w zakresie:

• międzynarodowego zbioru praw człowieka;

• międzynarodowych deklaracji lub konwencji dotyczących wolności osobistych, statusu kobiet, wolności informacji i podobnych spraw; • ochrony mniejszości;

• ochrony przed dyskryminacją na tle rasy, płci, języka i religii; • jakiejkolwiek innej sprawy dotyczącej praw człowieka490.

Kształtowanie uniwersalnego standardu w dziedzinie przeciwdzia-łania rasizmowi, dyskryminacji na tle rasowym, narodowościowym, religijnym czy etnicznym oraz ochrony mniejszości od początku wpi-sane było zatem w mandat Komisji Praw Człowieka ONZ. Problem antysemityzmu był jednak na jej forum niemal całkowicie pomijany, przede wszystkim ze względów stricte politycznych i ideologicznych. W ciągu kilkudziesięciu lat jej funkcjonowania bardzo często forum Komisji wykorzystywane było natomiast do szerzenia skrajnie antyizra-elskiej propagandy, której antysemicki charakter wielokrotnie nie po-zostawiał wątpliwości491. Jednocześnie Komisja nigdy nie zajęła zdecy-dowanego stanowiska potępiającego zamachy terrorystyczne dokony-wane na Żydach, które jeszcze kilka lat temu były elementem codzien-ności życia w Izraelu. Na sprawę tę zwrócił uwagę m.in. były Sekretarz Generalny ONZ K. Annan, wyrażając nadzieję, że zastępująca Komisję od 2006 r. Rada Praw Człowieka nie będzie powtarzać praktyki swojej poprzedniczki i zrezygnuje z piętnowania jednego tylko państwa – Izraela492. Znamienny pozostaje przy tym fakt, że tylko jeden raz, w 1960 r., możliwe okazało się przyjęcie przez Komisję rezolucji poświę-conej niemal w całości problemowi antysemityzmu, wyrażającej głęboki

489 Zob. R. Wieruszewski, ONZ-owski system ochrony..., s. 63–81.

490 Tamże, s. 63–64.

491 Zob. J. Carey, H.F. Carey, Hostility In United Nations Bodies to Judaism, the Jewish People and Jews as Such, Israel Yearbook on Human Rights 1987, t. 17; Y. Einstein, An-ti-Semitism, Anti-Zionism and the United Nations...

492 Zapis konferencji prasowej Sekretarza Generalnego z dnia 15 czerwca 2006 r. dostępny jest na stronie internetowej serwisu informacyjnego ONZ: http: // www. un. org/ News/ Press/ docs/ 2006/ sgsm10516. doc. htm (odsłona z dnia 17 sierpnia 2013 r.).

niepokój z powodu aktów agresji, napaści i wandalizmu na tle antyse-mickim493.

Kolejnym przykładem postaw obecnych na forum Komisji, których charakter sprzeczny był z celem i zasadami funkcjonowania tego organu, było wywieranie nacisków na działalność Specjalnego Sprawozdawcy ONZ ds. rasizmu i żądanie wykreślenia z raportu przedstawionego przez niego w 1997 r. zdania odnoszącego się do wykorzystywania przez niektórych muzułmanów Koranu jako źródła uzasadniającego postawę antyżydowską (będącego nota bene jedynie przytoczeniem informacji przekazanych Sprawozdawcy przez organizacje monitorujące przejawy antysemityzmu na świecie)494. W decyzji przyjętej na wniosek Indonezji w imieniu OKI Komisja wyraziła oburzenie wobec takiej formy zniewa-żania islamu oraz świętej księgi Koranu, zobowiązując przewodniczą-cego Komisji do interwencji w sprawie wykreślenia mająprzewodniczą-cego obrażać islam fragmentu sprawozdania495. W rezultacie zdanie to zostało usu-nięte ze sprawozdania. Zdecydowanie zareagowały wówczas m.in. or-ganizacje pozarządowe, uznając działanie Komisji za groźną ingerencję w działalność niezależnego eksperta, sprzeczną z samą ideą funkcjono-wania ONZ-owskich procedur specjalnych496.

Symptomatyczny pozostaje przy tym fakt, że uwzględnienie proble-mu antysemityzproble-mu w rezolucji Komisji Praw Człowieka 1994/64 z dnia 9 marca 1994 r.497 opisywane jest jako doniosłe wydarzenie, określane jako pierwszy przypadek oficjalnego potępienia antysemityzmu na fo-rum organu ONZ498. Choć stwierdzenie to nie jest do końca prawdziwe, gdyż – jak już wspomniano – w 1960 r. Komisja zajęła stanowisko wobec wzrostu nastrojów antysemickich, niewątpliwie okres kilkudziesięciu lat, jaki upłynął od tamtego momentu, pozwala na szczególne akcento-wanie wagi tego dokumentu. Jednak i w tym przypadku zamiar uwypu-klenia problemu antysemityzmu napotkał na sprzeciw ze strony wielu

493Rezolucja Komisji Praw Człowieka 6 (XVI) z 1960 r.

494Sprawozdanie Specjalnego Sprawozdawcy ds. rasizmu z 1997 r., E/CN.4/1997/71.

495Decyzja Komisji Praw Człowieka 1997/125 z dnia 18 kwietnia 1997 r., http: // www. un. org/ en/ terrorism/ pdfs/ 2/ G9712841. pdf (odsłona z dnia 17 sierpnia 2013 r.).

496Pisemne oświadczenia Stowarzyszenia na rzecz Światowej Edukacji z 1997 r., E/CN.4/Sub.2/1997/NGO/3 oraz E/CN.4/Sub.2/1997/SR.10.

497Rezolucja Komisji Praw Człowieka 1994/64 z dnia 9 marca 1994 r., http: // ap. ohchr. org/ documents/ sdpage_ e. aspx? m= 92& t= 11 (odsłona z dnia 17 sierpnia 2013 r.).

498Por. J.R. Crook, The Fiftieth Session of the UN Commission on Human Rights, The American Journal of International Law 1994, t. 88, nr 4, s. 808.

państw, w tym m.in. Syrii, która zgłosiła zastrzeżenia wobec zawarcia odniesień do antysemityzmu w paragrafie wprowadzającym rezolucji. Trudne negocjacje nad tekstem uchwały trwały 2 tygodnie, podczas których przede wszystkim przedstawiciele Stanów Zjednoczonych sta-rali się wypracować kompromisowy sposób włączenia do niej odniesień do antysemityzmu499. Ostatecznie jedyną możliwą do zaakceptowania formułą okazało się umieszczenie antysemityzmu wśród innych nega-tywnych zjawisk, takich jak rasizm, dyskryminacja Arabów i muzułma-nów czy ksenofobia.

Należy jednak zaznaczyć, że w kolejnych uchwałach Komisji doty-czących dyskryminacji rasowej, nietolerancji religijnej, metod przeciw-działania dyskryminacji, ksenofobii i innym formom nietolerancji czy też sprzeczności pomiędzy rasizmem a demokracją wymieniano niekie-dy antysemityzm, a ich przyjęciu nie towarzyszyły tak silne sprzeciwy ze strony niektórych państw jak miało to miejsce w przypadku Zgroma-dzenia Ogólnego NZ. Odniesienia te stanowiły jednak wyłącznie ele-ment wyliczenia przejawów dyskryminacji i nietolerancji, które muszą być zwalczane, nie przybrały natomiast formy choćby jednego osobnego akapitu poświęconego temu problemowi.

Podkomisja ds. Promocji i Ochrony Praw Człowieka ONZ

Podkomisja ds. Promocji i Ochrony Praw Człowieka, funkcjonująca jako główny organ doradczy Komisji Praw Człowieka, w ramach swo-jego mandatu przeprowadzała przede wszystkim pogłębione analizy poszczególnych problemów z dziedziny praw człowieka, formułując rekomendacje dla Komisji w tym zakresie. Wśród zagadnień, nad któ-rymi pracowała Podkomisja (jak już wspomniano, funkcjonująca wcześniej pod nazwą Podkomisji ds. Zapobiegania Dyskryminacji i Ochrony Mniejszości), znalazły się m.in. prawa Romów, wpływ nieto-lerancji na korzystanie z praw człowieka, zapobieganie nietonieto-lerancji i dyskryminacji względem mniejszości rasowych i etnicznych, ochrona dziedzictwa kulturowego mniejszości czy problemy mniejszości religij-nych. Po przyjęciu rezolucji 3 (XII) w styczniu 1960 r., która wyrażała zaniepokojenie wzrostem nastrojów antysemickich, Podkomisja nie podjęła jednak już później wątku antysemityzmu jako osobnego

nienia, nawet w okresie najsilniejszych wzrostów nastrojów antysemic-kich w różnych miejscach świata500.

Do 2007 r. w strukturze Podkomisji funkcjonowała Grupa Robocza ds. mniejszości501. W 1996 r. przewodniczący Grupy Roboczej, A. Eide, przedstawił opracowanie sporządzone na wniosek Podkomisji zawiera-jące analizę zagadnień związanych z formowaniem w ramach ONZ spójnego programu ochrony mniejszości przed dyskryminacją, zawie-rające m.in. sugestie dotyczące konkretnych problemów z obszaru rasi-zmu, dyskryminacji rasowej i ksenofobii, które powinny zostać uwzględnione w pracach Podkomisji502. W opracowaniu wskazano na antysemityzm jako na jedną ze stale obecnych i najpoważniejszych form dyskryminacji, która stanowi jednocześnie „szczególne połączenie pozostałości tradycyjnej chrześcijańskiej nietolerancji religijnej, wyklu-czenia kulturowego oraz fałszywych stereotypów rasowych”503. W dal-szych pracach Podkomisji wątek ten został jednak całkowicie pominięty. Sporadyczne odniesienia do przypadków naruszeń praw mniejszości żydowskiej można natomiast odnaleźć w raportach dotyczących sytuacji tej grupy w Iranie504.

Należy jednocześnie wyraźnie podkreślić, że bogaty dorobek Pod-komisji, w szczególności w dziedzinie wypracowywania normatywnych standardów oraz powoływania mechanizmów w postaci mandatów tematycznych, może i powinien być efektywnie wykorzystywany w przeciwdziałaniu antysemityzmowi.

500Zob. coroczne raporty Podkomisji, dostępne na stronie internetowej: http: // www2. ohchr. org/ english/ bodies/ subcom/ index. htm (odsłona z dnia 17 sierpnia 2013 r.).

501Zob. H. Hannum, The Concept and Definition of Minorities (w:) Universal Mino-rity Rights..., s. 63.

502A. Eide, Comprehensive Examination of Thematic issues Relating to Racism, Xe-nophobia, Minorities and Migrant Workers Towards a comprehensive programme for the prevention of discrimination and protection of minorities, including proposals for the examination of thematic issues relating to racism, xenophobia, minorities and migrant workers. Some suggestions, z dnia 25 lipca 1996 r., E/CN.4/Sub.2/1996/30.

503Tamże, pkt 21.

504Zob. sprawozdanie z 9. sesji Grupy Roboczej z 2003 r., E/CN.4/Sub.2/AC.5/2003/WP.8, http: // www2. ohchr. org/ english/ issues/ minorities/ group/ 9session. htm (odsłona z dnia 17 sierpnia 2013 r.).