Uwzględnienie problemu antysemityzmu w uwagach końcowych do sprawozdań okresowych państw-stron MPPOP

Belgia, rozpatrzenie czwartego oraz piątego sprawozdania okresowego państwa-strony302

W uwagach końcowych KPCz do czwartego sprawozdania Belgii, sformułowanych w 2004 r., z niepokojem odniesiono się do szeregu zdarzeń o podłożu rasistowskim, w tym antysemickim, do których dochodziło w tym państwie. Zaniepokojenie Komitetu wzbudził w szczególności fakt, że belgijskie partie polityczne, opierające swoje programy na wzbudzaniu nienawiści rasowej i narodowościowej, ko-rzystają z systemu subwencji dla partii politycznych. Rządowi Belgii zwrócono uwagę, że powinien podjąć wszelkie niezbędne kroki w celu ochrony społeczeństwa przed aktami antysemityzmu, przede wszystkim przez niezwłoczne przyjęcie regulacji prawnych odnoszących się do wymienionych problemów.

Podczas badania kolejnego, piątego sprawozdania Belgii w 2010 r., KPCz ponownie odniósł się do problemu antysemityzmu w tym pań-stwie, wskazując na wzrost liczby odnotowanych aktów o podłożu an-tysemickim oraz wyrażając szczególne zaniepokojenie skalą tego zjawis-ka w Internecie. Podniesiona została ponadto kwestia braku uchwalenia przepisów prawnych zakazujących demonstracji neonazistowskich. W zaleceniu sformułowanym przez KPCz znalazło się wezwanie do pilnej intensyfikacji działań podejmowanych w zakresie przeciwdziała-nia antysemityzmowi.

301Analizą objęto wszystkie uwagi końcowe wystosowane przez Komitet do dnia 31 grudnia 2011 r.

302Uwagi końcowe z dnia 21 i 24 lipca 2004 r. do sprawozdania Belgii, CCPR/CO/81/BEL, pkt 27; uwagi końcowe z dnia 26 października 2010 r. do sprawozdania Belgii, CCPR/C/BEL/CO/5, pkt 22.

Białoruś, rozpatrzenie trzeciego sprawozdania okresowego państwa-strony303

Przy badaniu trzeciego sprawozdania Białorusi za jeden z najbar-dziej niepokojących przykładów naruszenia postanowień Paktu uznano nadal obecne, pomimo nowelizacji właściwych przepisów prawnych, stosowanie klasyfikacji osób wyznających daną religię, w szczególności zaś judaizm, jako osób o innej narodowości. Obowiązywanie takiego różnicowania i podziału KPCz uznał za niedopuszczalne złamanie zasad wysłowionych w Pakcie304.

Egipt, rozpatrzenie połączonego305 trzeciego oraz czwartego sprawozdania okresowego państwa-strony306

W przypadku Egiptu członkowie KPCz nie zawahali się poruszyć drażliwej kwestii obecności treści antysemickich w głównym nurcie życia publicznego i społecznego, odnotowywanych w tym państwie. Komitet zwrócił uwagę na głęboko niepokojący jego zdaniem brak re-akcji państwa wobec publikacji w egipskiej prasie (kontrolowanej w dużej mierze przez władze) drastycznych treści skierowanych prze-ciwko Żydom, które w rzeczywistości są formą popierania nienawiści na tle rasowym i religijnym, nawołującego do dyskryminacji, wrogości i przemocy307. Rządowi Egiptu przypomniano, że na mocy art. 20 ust. 2 MPPOP zobowiązany jest do wprowadzenia i stosowania wszelkich koniecznych środków w celu efektywnego przeciwdziałania tego rodzaju działaniom. Komitet zwrócił się również do państwa-strony o dostar-czenie dodatkowych informacji na temat kroków podjętych w celu wypełnienia skierowanych wobec niego rekomendacji308.

303 Uwagi końcowe z dnia 29 lipca 1992 r. do sprawozdania Białorusi, CCPR/C/79/Add.5, pkt 6.

304 W kolejnych uwagach końcowych do sprawozdań Białorusi kwestia ta nie była już podnoszona.

305 Ze względu na długoletnie niekiedy zaległości sprawozdawcze państw Komitet (jak również inne organy traktatowe) rozpatruje łącznie kolejne sprawozdania danego państwa złożone w formie jednego dokumentu.

306 Uwagi końcowe z dnia 31 października 2002 r. do sprawozdania Egiptu, CCPR/CO/76/EGY.

307 Tamże, pkt 18.

Rząd Egiptu przedstawił wymagane informacje w 2003 r.309 W od-niesieniu do uwag KPCz powołał się na swobodę wypowiedzi oraz wolność mediów, gwarantowane w egipskiej Konstytucji oraz w mię-dzynarodowych traktatach prawnoczłowieczych, utrzymując, że arty-kuły prasowe, o których mowa, stanowiły analizę złożonej sytuacji konfliktu bliskowschodniego – nie były skierowane przeciwko żadnej z religii, gdyż wszystkie wyznania cieszą się w Egipcie pełną swobodą oraz ochroną prawa. W kolejnym zdaniu pojawia się jednak sprzeczne ze składanymi deklaracjami twierdzenie, że artykuły były odpowiedzią na: „regulacje prawne, publikacje, stwierdzenia oraz opisy, ze strony osób publicznych, skierowane przeciwko islamowi, jego prorokom oraz Arabom (...)”310.

To zawiłe i wewnętrznie sprzeczne oświadczenie nie stało się jednak przedmiotem dalszych dociekań ze strony Komitetu, choć artykuły o skrajnie antysemickim charakterze nadal stanowią medialną codzien-ność wielu państw arabskich, w tym Egiptu311.

Polska, rozpatrzenie piątego oraz szóstego sprawozdania okresowego państwa-strony312

W sformułowanych w 2004 r. uwagach końcowych do piątego sprawozdania Polski Komitet zauważył z obawą, że w państwie-stronie nie zawsze przeprowadzane są właściwe dochodzenia policyjne w przypadkach dewastacji cmentarzy żydowskich oraz innych przeja-wów antysemityzmu. Państwo zostało wezwane do intensyfikacji wysił-ków zmierzających do przeciwdziałania tym zjawiskom.

W trakcie badania kolejnego sprawozdania w 2010 r. Komitet po-wrócił do problemu stale obecnych w Polsce, pomimo środków przedsięwziętych przez państwo-stronę, przejawów antysemityzmu,

309Uwagi końcowe z dnia 4 listopada 2003 r. do sprawozdania Egiptu, CCPR/CO/76/EGY/Add.1, pkt 75–79. Co znamienne, choć w uwagach końcowych Ko-mitetu nie pada słowo „antysemityzm”, wyjaśnienia Egiptu odnoszą się właśnie do „an-tysemickich artykułów”.

310Tamże.

311Zob. raport Stephen Roth Institute, Arab Countries, http: // www. tau. ac. il/ Anti-Semitism/ CR. htm (odsłona z dnia 17 sierpnia 2013 r.).

312Uwagi końcowe z dnia 4 listopada 2004 r. do sprawozdania Polski, CCPR/CO/82/POL, pkt 19; uwagi końcowe z dnia 26 października 2010 r. do sprawozdania Polski, CCPR/C/POL/CO/6, pkt 6.

w tym ataków fizycznych na Żydów, dewastacji cmentarzy żydowskich oraz rozpowszechniania antysemickiej propagandy w Internecie i prasie. Komitet zobowiązał Polskę do przedstawienia w kolejnym sprawozdaniu szczegółowych informacji na temat liczby dochodzeń policyjnych przeprowadzonych w sprawach dotyczących przypadków antysemity-zmu oraz rezultatów postępowań sądowych prowadzonych w tego ro-dzaju sprawach.

Szwajcaria, rozpatrzenie drugiego oraz trzeciego sprawozdania okresowego państwa-strony313

Rozpatrując drugie sprawozdanie Szwajcarii, KPCz w uwagach końcowych zawarł rekomendację w zakresie rygorystycznego przestrze-gania i implementacji regulacji prawnych skierowanych przeciwko przejawom rasizmu, antysemityzmu i ksenofobii. Postulowano ponadto rozszerzenie zakresu kompetencji Federalnej Komisji przeciwko Rasi-zmowi w sposób, który będzie umożliwiał inicjowanie właściwych działań prawnych lub rozważenie możliwości utworzenia nowego or-ganu wyposażonego w tego rodzaju uprawnienia.

W przypadku kolejnego sprawozdania Szwajcarii zaniepokojenie Komitetu wzbudził bardzo duży wzrost antysemityzmu, włączając w to przypadki przemocy fizycznej i werbalnej oraz podpalenie największej szwajcarskiej synagogi w Genewie w 2007 r. Niepokój Komitetu dotyczył też doniesień o braku właściwej reakcji szwajcarskiej policji na przypadki antysemickich „przestępstw z nienawiści”. Komitet Praw Człowieka sformułował w tej kwestii następujące zalecenie: „Państwo-strona po-winno efektywnie badać każde niebezpieczeństwo zastosowania prze-mocy przeciwko wspólnotom mniejszości religijnych, włączając w to społeczność żydowską”314.

313 Uwagi końcowe z dnia 29 i 30 października 2001 r. do sprawozdania Szwajcarii, CCPR/CO/73/CH, pkt 8; uwagi końcowe z dnia 27 października 2009 r. do sprawozdania Szwajcarii, CCPR/C/CHE/CO/3, pkt 9.

Ukraina, rozpatrzenie szóstego sprawozdania okresowego państwa-strony315

Komitet Praw Człowieka przywołał w swoich uwagach końcowych skierowanych wobec Ukrainy przykłady członków wspólnoty żydow-skiej, w tym uczniów żydowskiego pochodzenia, uczniów żydowskich szkół religijnych oraz członków rabinatu, którzy padli ofiarą przemocy fizycznej w Kijowie. Podkreślono ponadto fakt zaniepokojenia KPCz antysemickim charakterem działalności jednej z ukraińskich uczelni wyższych. Zobowiązano władze Ukrainy do zapewnienia członkom wszystkich mniejszości etnicznych, religijnych i językowych ochrony przed przemocą i dyskryminacją, z zaangażowaniem wszelkich metod i środków przeciwdziałania tego rodzaju zjawiskom.

Rezultaty procesu follow-up, który miał miejsce wobec uwag koń-cowych sformułowanych przez Komitet w omawianym zakresie, były w przypadku Ukrainy satysfakcjonujące. W informacjach przedstawio-nych przez władze Ukrainy w bardzo obszerny sposób odniesiono się do reakcji na poszczególne przypadki przestępstw dokonywanych na tle antysemickim oraz środków podejmowanych na rzecz przeciwdzia-łania antysemityzmowi316. Przywołano m.in. postępowania prokurator-skie zainicjowane w sprawie antysemickich publikacji, działalności młodzieżowej organizacji propagującej antysemityzm i rasizm oraz dewastacji cmentarzy żydowskich. Wskazano przy tym na niedostatki procesu rejestracji oraz monitorowania działalności powstających or-ganizacji, w szczególności tych zakładanych przez młodych ludzi317. Wyjaśniono jednocześnie powody, dla których nie zainicjowano kroków prawnych wobec publikacji wydawanych przez uczelnię wyższą, której antysemicką działalność Komitet wymieniał w swoich uwagach końco-wych, zauważając, że w tym przypadku nie zostały wypełnione znamiona czynu zabronionego przewidziane w krajowym prawie karnym, co zo-stało potwierdzone w decyzji Prokuratury Generalnej Ukrainy318.

315Uwagi końcowe z dnia 2 listopada 2006 r. do sprawozdania Ukrainy, CCPR/C/UKR/CO/6, pkt 16.

316Dalsze informacje rządu Ukrainy na temat implementacji uwag końcowych Komitetu Praw Człowieka, CCPR/C/UKR/CO/6/Add.2 z dnia 28 sierpnia 2009 r., s. 9–12.

317Tamże, s. 11.

Węgry, rozpatrzenie piątego sprawozdania okresowego państwa-strony319

W przypadku Węgier Komitet, odnosząc się przede wszystkim do drastycznych postaci postaw antyromskich w tym państwie, zauważył również wzrost skali zjawiska antysemityzmu. W kontekście tych pro-blemów wyraził zaniepokojenie restrykcyjnym sposobem interpretowa-nia przez węgierski Trybunał Konstytucyjny przepisów kodeksu karnego kryminalizujących nawoływanie do przemocy, który może okazać się sprzeczny ze zobowiązaniami tego państwa wynikającymi z art. 20 ust. 2 MPPOP. Zalecenie KPCz dotyczyło zatem usunięcia przeszkód na drodze do pełnej realizacji przez Węgry traktatowych zobowiązań w zakresie przeciwdziałania „mowie nienawiści” oraz wprowadzenia szczególnych środków w celu podnoszenia świadomości społecznej, propagowania tolerancji i różnorodności. Państwo-strona powinno ponadto zagwarantować przeprowadzenie właściwych szkoleń dla przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości i organów ścigania w zakresie „przestępstw z nienawiści” popełnianych na tle rasistowskim.