Zakaz popierania nienawiści narodowej, rasowej lub religijnej

Wśród instrumentów służących przeciwdziałaniu antysemityzmowi dostępnych w MPPOP podstawowe znaczenie zyskuje art. 20 ust. 2. Szczególny charakter tej regulacji w omawianym kontekście wynika również z faktu, że niewątpliwie w najbardziej wyraźny sposób odwo-łuje się ona do dramatycznych wydarzeń drugiej wojny światowej, w tym zbrodni Holokaustu.

W ust. 1 art. 20 wyrażony został zakaz głoszenia wszelkiej propa-gandy wojennej. Natomiast zgodnie z brzmieniem ust. 2 tego przepisu: „Jakiekolwiek popieranie nienawiści narodowej, rasowej lub religijnej, stanowiące nawoływanie do dyskryminacji, wrogości lub przemocy, powinno być zakazane w ustawie”270.

Podczas prac przygotowawczych dyskusje nad treścią art. 20 powo-dowały wiele napięć i kontrowersji, ze względu na oczywiste w tym przypadku, daleko idące ograniczenie prawa do swobody wypowiedzi, wolności zgromadzeń i zrzeszania się oraz ze względu na niejednoznacz-ność i brak ścisłych definicji prawnych pojęć takich jak propaganda

270 W tym miejscu konieczne jest poczynienie uwagi dotyczącej tłumaczenia wymie-nianego przepisu MPPOP. Choć zasadniczo w pracy stosowane jest tłumaczenie MPPOP proponowane w publikacji Poznańskiego Centrum Praw Człowieka INP PAN, wydaje się, że tłumaczenie angielskiej wersji art. 20 ust. 2 we fragmencie „Any advocacy of natio-nal, racial or religious hatred that constitutes incitement to discrimination (...)” jako „Wszelkie popieranie nienawiści narodowej, rasowej lub religijnej, które pobudza do dyskryminacji, wrogości lub przemocy, będzie zakazane przez ustawę”, nie jest tłumacze-niem trafnym. W oficjalnym tłumaczeniu tego przepisu zawartym w Dz. U. posłużono się z kolei następującym sformułowaniem: „Popieranie w jakikolwiek sposób nienawiści narodowej, rasowej lub religijnej, stanowiące podżeganie do dyskryminacji, wrogości lub gwałtu, powinno być ustawowo zakazane”. Proponowane jest jednak własne tłuma-czenie, które uwzględnia poczynione już wcześniej uwagi na temat tłumaczenia terminu incitement oraz w lepszy jej zdaniem sposób wyraża znaczenie tego przepisu MPPOP.

czy nienawiść271. Ostatecznie przeważyły jednak argumenty zwolenni-ków tej regulacji uznających, że charakter klauzul limitacyjnych zawar-tych w przepisach Paktu dotyczących m.in. swobody wypowiedzi272 nie zapewni wystarczającej ochrony przed rasistowską „mową nienawiści”. Wskazywano ponadto na długoletnie wysiłki na rzecz wprowadzenia tego rodzaju zakazu do międzynarodowego systemu praw człowieka273. Rezultatem tych kontrowersji było zgłoszenie do uchwalonego już art. 20 MPPOP trzynastu zastrzeżeń i pięciu deklaracji sformułowanych przez państwa-strony tego traktatu274. W największym stopniu

zobo-271Zob. D. McGoldric, The Human Rights Committee. Its Role..., s. 471, 480.

272Art. 19 MPPOP stanowi: „1. Każdy ma prawo do posiadania bez przeszkód własnych poglądów.

2. Każdy ma prawo do swobodnego wyrażania poglądów; prawo to obejmuje wolność poszukiwania, otrzymywania i przekazywania wszelkich informacji i idei, bez względu na granice państwowe, ustnie, pismem lub drukiem, poprzez sztukę lub w jaki-kolwiek inny sposób zgodny z własnym wyborem.

3. Korzystanie z praw przewidzianych w ustępie 2 niniejszego artykułu pociąga za sobą szczególne obowiązki i szczególną odpowiedzialność. Wobec tego może ono podlegać pewnym ograniczeniom, jednak jedynie takim, które są wyraźnie przewidziane przez ustawę i są konieczne ze względu na:

a) poszanowanie praw i dobrego imienia innych;

b) ochronę bezpieczeństwa narodowego, porządku publicznego albo zdrowia lub moralności publicznej”.

273Ideę ustawowego zakazu popierania nienawiści na tle narodowym, etnicznym lub religijnym oraz dyskryminacji na tej podstawie odnotowano już podczas prac Pod-komisji ds. Zapobiegania Dyskryminacji i Ochrony Mniejszości Komisji Praw Człowieka w 1947 r. Przedstawiciel ZSRR zaproponował dołączenie takiego odniesienia do formu-łowanej wówczas przez Podkomisję ogólnej regulacji w zakresie zakazu dyskryminacji. Propozycja ta nie została zaakceptowana, rekomendowano jednak zawarcie w Międzyna-rodowym Pakcie Praw Człowieka potępienia podżegania do przemocy skierowanej przeciwko grupom religijnym, narodowym, etnicznym i mniejszościom. Później kilka-krotnie odrzucano kolejne wnioski o włączenie takiej regulacji do projektu MPPOP. Problem art. 20 został ostatecznie rozwiązany podczas obrad 16. sesji Trzeciego Komitetu Zgromadzenia Ogólnego ONZ. W toku dyskusji nad art. 19 MPPOP poparcie uzyskał wniosek delegacji Chile, postulującej zawarcie właściwej regulacji bezpośrednio po art. 19 MPPOP, w postaci art. 20. M. Nowak, U.N. Covenant..., s. 469–470.

274Zastrzeżenia złożyły: Australia, Dania, Holandia, Islandia, Irlandia, Lichtenstein, Malta, Norwegia, Nowa Zelandia, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Szwecja i Wielka Brytania; Deklaracje: Belgia, Finlandia, Francja, Stany Zjednoczone i Wielka Brytania. Szerzej na temat zastrzeżeń i deklaracji do traktatów z dziedziny praw człowieka zob. m.in.: R. Wieruszewski, Komitet Praw Człowieka a zastrzeżenia państw do Paktu Praw Osobistych i Politycznych oraz do Protokołu Fakultatywnego (w:) Prawo, instytucje i poli-tyka w procesie globalizacji, red. E. Haliżak, R. Kuźniar, Warszawa 2003; W. Burek, Kontrola dopuszczalności składania zastrzeżeń do traktatów z dziedziny ochrony praw człowieka w świetle praktyki sądownictwa międzynarodowego (w:) Prawo międzynarodowe.

wiązania państw-stron wynikające z art. 20 ograniczyły zastrzeżenia wysunięte przez Australię, Maltę, Nową Zelandię, Stany Zjednoczone oraz Wielką Brytanię. Państwa te zastrzegły, że art. 20 musi być inter-pretowany w zgodzie z postanowieniami art. 19, 21 i 22 MPPOP, a do ich krajowych porządków prawnych nie zostaną wprowadzone żadne dodatkowe zakazy i ograniczenia ponad te już istniejące. Przykładowo w zastrzeżeniu Stanów Zjednoczonych stwierdzono, że „art. 20 nie wprowadza ani nie wymaga od USA przyjęcia regulacji prawnych czy podjęcia innych działań, które ograniczyłyby prawo do swobody wypo-wiedzi i stowarzyszania się, chronione przez Konstytucję i inne przepisy prawa USA”275.

Przechodząc do bardziej szczegółowej analizy treści art. 20 ust. 2, należy zauważyć, że pierwszą podnoszoną przez komentatorów MPPOP wątpliwość (odnotowywaną już podczas prac przygotowawczych nad traktatem) budzi niejasny, nieprecyzyjny sposób sformułowania treści tego przepisu, co skutkować może nadużywaniem pojęć popierania (ang. advocacy) czy nienawiści (ang. hatred) przez ustawodawców krajowych realizujących zobowiązania z niego wynikające276. Wydaje się jednak, że ust. 2 art. 20 w wystarczająco precyzyjny sposób wskazuje na rodzaj nienawiści, której popieranie ma być ustawowo zakazane: jest to nienawiść narodowa, rasowa lub religijna, a więc skierowana do jednostki lub grupy wyróżnianej na podstawie narodowości, rasy lub wyznawanej religii. Mowa jest zatem o nienawiści niosącej ze sobą niebezpieczeństwo wywołania szczególnie drastycznych skutków, takich jak czystki etniczne czy nawet zbrodnie ludobójstwa. Dodatkowo pre-cyzujący charakter ma zakazanie w ustawie tylko takiego popierania Księga pamiątkowa profesor Renaty Szafarz, red. J. Menkes, Warszawa 2007, s. 63–83; I. Ziemele (red.), Reservations to Human Rights Treaties and the Vienna Convention Re-gime. Conflict, Harmony or Reconciliation, Leiden–Boston 2004; L. Lijnzaad, Reservations to UN-Human Rights Treaties. Ratify and Ruin?, Dordrecht 1995. W odniesieniu do MPPOP istotne znaczenie przy interpretacji zastrzeżeń i deklaracji ma również Komentarz Ogólny nr 24, w którym Komitet stwierdza, że niektóre z nich mogą zostać uznane za nieważne, jako że wobec traktatów z dziedziny praw człowieka niemożliwe jest automa-tyczne stosowanie unormowań prawa międzynarodowego w zakresie zastrzeżeń do traktatów wielostronnych. Zob. Komentarz Ogólny nr 24 z dnia 2 listopada 1994 r., CCPR/C/21/Rev.1/Add.6. Komentarze Ogólne Komitetu (ang. General Comments) sta-nowią wykładnię postanowień MPPOP opartą przede wszystkim na orzecznictwie Ko-mitetu. Adresowane są do ogółu państw-stron MPPOP.

275 Zob. treść zastrzeżenia: http: // www2. ohchr. org/ english/ bodies/ ratification/ docs/ DeclarationsReservationsICCPR. pdf (odsłona z dnia 17 sierpnia 2013 r.).

nienawiści narodowej, rasowej lub religijnej, która stanowi jednocześnie nawoływanie do dyskryminacji, wrogości lub przemocy. Jak zauważa w tym kontekście D.O. Brink, istnieje wiele form wypowiedzi, które mają charakter dyskryminacyjny, lecz które nie stanowią „mowy niena-wiści”, i choć wypowiedzi takie mogą utrwalać lub pogłębiać uprzedze-nia i krzywdzące stereotypy, nie zawierają znieważających, poniżających czy stygmatyzujących określeń277.

Ponadto wątpliwość budzi zasadność włączenia dyskryminacji, obok wrogości lub przemocy, do katalogu wymaganych skutków popie-rania nienawiści278. Jak słusznie zauważa M. Nowak, trudno jest wskazać przykład popierania nienawiści na tle narodowościowym, rasowym czy religijnym, które nie byłoby jednocześnie nawoływaniem do dys-kryminacji na tym tle279. Wydaje się, że tę samą uwagę można odnieść także do wrogości – popieranie nienawiści narodowej, rasowej lub reli-gijnej w sposób automatyczny niejako generuje nawoływanie do wro-gości wobec osób lub grup charakteryzowanych na podstawie ich naro-dowości, rasy lub wyznania.

Przywołanych wątpliwości i trudności interpretacyjnych nie wyja-śnia Komentarz Ogólny nr 11 KPCz do art. 20 MPPOP280. Komentarz wskazuje jedynie, że aby regulacja art. 20 mogła być w pełni efektywna, konieczne jest wprowadzenie odpowiednich sankcji w obszarze ustawo-dawstwa wobec przypadków głoszenia propagandy wojennej lub niena-wiści na tle rasowym, narodowościowym lub religijnym, a państwa, które nie wprowadziły jeszcze odpowiednich rozwiązań w tym zakresie, zobowiązane są to uczynić, a także mają obowiązek powstrzymać tego rodzaju zachowania ze strony jego przedstawicieli. Komentarz stwierdza także stanowczo, że zobowiązania wynikające z art. 20 nie są w żaden sposób sprzeczne z prawem do swobody wypowiedzi ujętym w art. 19 MPPOP, nie precyzując jednak swojego stanowiska w kwestii wzajem-nych, nieuniknionych relacji pomiędzy ograniczeniami wynikającymi z art. 20 MPPOP a wysłowioną w art. 19 gwarancją swobody

wypowie-277D.O. Brink, Millian Principles, Freedom of Speech, and Hate Speech, Legal Theory 2001, t. 7, nr 2, s. 138–139.

278Pierwotnie regulacja zawierała jedynie odniesienia do wrogości i przemocy. Dyskryminacja została włączona do ust. 2 na wniosek delegacji Chile, podczas prac Trzeciego Komitetu Zgromadzenia Ogólnego w 1961 r. Zob. M.J. Bossuyt, Guide to..., s. 410.

279Por. M. Nowak, U.N. Covenant..., s. 475.

dzi. Szersze odniesienia do tego zagadnienia ze strony KPCz znalazły się dopiero w przyjętym w lipcu 2011 r. nowym Komentarzu Ogólnym nr 32 do art. 19 MPPOP281. Jego główne założenia zaprezentowano podczas międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Amsterdamie w kwietniu 2010 r.282

W wersji ostatecznie przyjętej zawarto proponowane w projekcie ko-mentarza nawiązania do zagadnienia współzależności art. 19 i 20 MPPOP; odniesiono się również do kwestii „praw pamięci”, podkreśla-jąc, że MPPOP w żadnym przypadku nie może być interpretowany jako przyznający prawo do ustanawiania generalnego, blankietowego zakazu wyrażania określonych poglądów w kwestiach historycznych283.

W odniesieniu do komplementarności i wzajemnych relacji tych dwóch przepisów MPPOP Komentarz stanowi, że:

• ograniczenia swobody wypowiedzi, będące rezultatem zobowiązań wynikających z art. 20 MPPOP, muszą jednocześnie spełniać przesłanki dopuszczalności ograniczeń wysłowione w art. 19 ust. 3 MPPOP;

• to co odróżnia działania, do których odnosi się art. 20, od innych działań, które mogą być ograniczane na podstawie art. 19 ust. 3 MPPOP, to fakt, że w odniesieniu do tych pierwszych Pakt wska-zuje na konieczność szczególnej reakcji ze strony państwa w postaci nałożonego w ustawie zakazu. Jedynie w tym wymiarze art. 20 może być zatem rozpatrywany jako lex specialis w odniesieniu do art. 19 MPPOP;

• wyłącznie w odniesieniu do szczególnych form wypowiedzi wska-zanych w art. 20 MPPOP państwa mają obowiązek wprowadzenia właściwych regulacji prawnych, podczas gdy w każdym innym przypadku ograniczania przez władze państwa swobody wypowiedzi ograniczenia te muszą być dopuszczalne zgodnie z wymogami wyrażonymi w art. 19 ust. 3 MPPOP284.

W projekcie Komentarza uwzględniono również wykładnię niedo-określonych w języku prawnym pojęć, takich jak nienawiść (ang. hatred)

281 Komentarz Ogólny nr 34 z dnia 21 lipca 2011 r., CCPR/C/GC/34.

282 Konferencja nosiła tytuł: The United Nations and Freedom of Expression and Information. Critical Perspectives i odbyła się w Amsterdamie dnia 23 kwietnia 2010 r. Uczestnikom konferencji zostały udostępnione kopie projektu komentarza w kształcie, w jakim był prezentowany przed KPCz w marcu 2010 r., CCPR/C/GC/34/CRP.2.

283 Komentarz Ogólny nr 34, pkt 49.

czy nawoływanie (ang. incitement), występujących w treści art. 20. W projekcie Komentarza są one definiowane jako, odpowiednio, inten-sywne uczucie pogardy, wrogości i niechęci (ang. intense emotions of opprobium, enmity and detestation) oraz popieranie nienawiści w spo-sób, który może spowodować bezpośrednie – natychmiastowe – zaist-nienie aktów dyskryminacji, wrogości lub przemocy (ang. advocacy to be likely to trigger imminent acts of discrimination, hostility or violence). W odniesieniu do zaproponowanej interpretacji przepisu art. 20 MPPOP wątpliwość budzi wskazanie na element bezpośredniego (na-tychmiastowego) zaistnienia aktów dyskryminacji, wrogości lub prze-mocy. Wymóg, aby negatywne skutki występujące w formach wymie-nionych powyżej musiały nastąpić w sposób bezpośredni, nie znajduje podstaw ani w ustaleniach formułowanych podczas prac przygotowaw-czych do przyjęcia Paktu, ani w orzecznictwie KPCz czy w powstałych dotychczas komentarzach do tego traktatu. Coraz częściej również bezpośrednie (natychmiastowe) następstwo negatywnych, poważnych skutków „mowy nienawiści”, rozumiane jako warunek konieczny do umożliwienia zastosowania reakcji prawnej, jest też kwestionowane w doktrynie amerykańskiej, z której pierwotnie się wywodzi. Dostrze-gany jest bowiem coraz wyraźniej fakt, że skutki w postaci dyskrymina-cji, wrogości lub przemocy wobec ofiar nienawistnych treści mogą mieć miejsce w dłuższej perspektywie czasowej285.

W projekcie Komentarza znalazło się również ważne odniesienie do faktu, że istnieje wiele poniżających i dyskryminacyjnych wypowie-dzi, które nie mają jednak wystarczająco „nienawistnego” natężenia, który, zgodnie z wymogami Paktu, zmuszałby państwo do ich zakazania w prawie286. Tego rodzaju hierarchizacja treści i działań podlegających ocenie dokonywanej przez pryzmat regulacji art. 20 jest zabiegiem słusznym, zapobiega bowiem nie tylko nadmiernemu ograniczaniu swobód jednostki, lecz także swoistej deprecjacji pojęcia mowy niena-wiści.

Projekt Komentarza poddano pod obrady Komitetu w październiku 2010 r. Analiza relacji pomiędzy art. 19 a art. 20 MPPOP znalazła się wśród punktów najszerzej dyskutowanych. W szczególności problem

285Zob. m.in. J. Waldron, Dignity and Defamation..., s. 1597–1657.

286W projekcie Komentarza czytamy, że choć państw nie obowiązuje zakaz krymi-nalizacji niespełniających kryteriów art. 20 MPPOP form wypowiedzi (np. homofobiczna „mowa nienawiści”), kryminalizacja taka powinna uwzględniać postanowienia art. 19 w ścisły sposób.

ustalenia wspólnego stanowiska wobec zagadnienia kryminalizacji „praw pamięci”, w tym „kłamstwa oświęcimskiego”, wymagał osiągnię-cia kompromisu. Jak słusznie zauważył M. O'Flaherty, członkowie KPCz musieli brać pod uwagę to, że zdecydowane opowiedzenie się przeciwko kryminalizacji tego rodzaju wypowiedzi nie może jednocześ-nie oznaczać, że KPCz jednocześ-nie dostrzega zagrożeń wypływających z szerzenia również tego rodzaju „mowy nienawiści”287.

W ostatecznie zaakceptowanej wersji Komentarza Ogólnego nr 34 nie zawarto, czego należy żałować, wymienionych powyżej definicji poszczególnych terminów pozaprawnych, pominięto również uwagi na temat oceny natężenia „nienawistnego charakteru” poszczególnych wypowiedzi. Nie uwzględniono ponadto ważnych i zamieszczonych w pierwotnym projekcie uwag dotyczących:

• konieczności dokonania właściwej nowelizacji przepisów krajowych zapewniających ochronę przed dyskryminacją, wrogością i przemo-cą na tle przynależności rasowej, narodowościowej i religijnej, z uwzględnieniem współczesnych postaci tych negatywnych zjawisk; • uznania wprowadzania legislacji mającej przeciwdziałać dyskrymi-nacji, wrogości i przemocy na tle przynależności rasowej, narodo-wościowej i religijnej za pomocą prawa zwyczajowego, religijnego lub opartego na tradycji za zabieg niezgodny z postanowieniami MPPOP;

• wymogu podejmowania sprawnych dochodzeń i ukarania sprawców w przypadkach naruszenia prawa w kontekście dyskryminacji, wrogości i przemocy na tle przynależności rasowej, narodowościo-wej czy religijnej288.

Wydaje się, że nawet jeśli powyższe uwagi znalazły się w projekcie Komentarza jedynie w celu bardziej szczegółowego wyjaśnienia materii, nad którą obradował Komitet, ich wprowadzenie do ostatecznej wersji Komentarza Ogólnego nr 34 byłoby bardzo przydatne. Uwagi te choć w części precyzowały bowiem najbardziej problematyczne kwestie związane z kryminalizacją „mowy nienawiści”. Jednocześnie zauważyć należy, że komentarze ogólne stanowią zasadniczo rekonstrukcję

do-287 Uwagi wygłoszone przez M. O'Flaherty'ego podczas międzynarodowej konferencji naukowej The United Nations and Freedom of Expression and Information. Critical Per-spectives, Amsterdam, dnia 23 kwietnia 2010 r.

tychczasowego standardu wypracowanego przez Komitet w określonym obszarze tematycznym, nie zaś jego projekcję na przyszłość.

Przechodząc do dalszej analizy zakresu unormowania wynikającego z art. 20 ust. 2 MPPOP, trzeba zaznaczyć, że przepis ten ma istotne znaczenie również przy interpretacji innych postanowień MPPOP, ta-kich jak np. prawo do pokojowego zgromadzania się zawarte w art. 21 MPPOP. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu znajduje on zastosowanie jedynie do takich zgromadzeń, które mają pokojowy charakter. Tak sformułowanej charakterystyki zgromadzenia pokojowego nie należy jednak łączyć z kontrowersyjnością opinii, które są w jego trakcie wy-rażane. Charakter pokojowy może zostać zachowany nawet wówczas, gdy prezentowane opinie oburzają czy obrażają część społeczeństwa289. Wątpliwości mogą natomiast dotyczyć pokojowości zgromadzenia, podczas którego formułowane są nienawistne treści, takie jak hasła antysemickie, również wówczas, gdy zgromadzenie przebiega bez ja-kichkolwiek przejawów fizycznej przemocy czy agresji290. Wydaje się, że w przypadku, kiedy manifestowane hasła i zachowanie uczestników zgromadzenia byłyby tak intensywnie nienawistne wobec określonej grupy, że wywoływałyby u osób należących do takiej grupy odczucia fizycznego wręcz zagrożenia, można byłoby stwierdzić utratę przez zgromadzenie przymiotu pokojowości.

Innym interesującym zagadnieniem jest pytanie o naruszenie art. 20 względem jednostki. Ani travaux preparatoires, ani komentarze ogólne KPCz oraz jego dotychczasowe orzecznictwo nie pozwalają na udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o możliwość bezpośredniego powoływania się przez jednostkę, w skardze indywidualnej do KPCz, na naruszenie względem niej art. 20 MPPOP przez brak wypełnienia przez państwo-stronę ciążącego na nim obowiązku zakazania w ustawie propagandy wojennej oraz szerzenia nienawiści na tle rasowym, naro-dowościowym lub religijnym. Już dwukrotnie KPCz uchylił się od do-konania jasnej wykładni tego przepisu w podnoszonym kontekście. Pierwsza niewykorzystana szansa na udzielenie odpowiedzi pojawiła się podczas rozpatrywania skargi Vassilari v. Grecja w marcu 2009 r.291

289Zob. m.in. wyrok ETPCz z dnia 12 lipca 2007 r. w sprawach połączonych 29221/95 i 29225/51 Stankov i in. v. Bułgaria.

290Por. M. Nowak, U.N. Covenant..., s. 487.

291Decyzja KPCz z dnia 19 marca 2009 r. w sprawie 1570/2007 Vassilari i in. v. Grecja.

Skarżąca twierdziła m.in., że treść oraz sądowa interpretacja greckich przepisów prawnych, odnoszących się do przeciwdziałania rasizmowi i dyskryminacji rasowej, uniemożliwia efektywne korzystanie z nich przez ofiary rasizmu, jako że wymaga udowodnienia działania sprawcy w zamiarze bezpośrednim, z intencją znieważenia lub nawoływania do nienawiści na tle rasowym. Przeprowadzenie takiego dowodu jest zaś niezmiernie utrudnione. Skarżąca wraz z innymi członkami społeczności romskiej bezskutecznie starała się dochodzić swoich praw przed sądami greckimi, które nie stwierdziły naruszenia wyżej wspomnianej ustawy przez autorów listu oczerniającego Romów i wzywającego do ich „usunięcia”. W bardzo lakonicznym uzasadnieniu swojej decyzji o niedopuszczalności skargi w tym zakresie Komitet stwierdził jedynie, że sformułowanie decyzji w omawianej sprawie nastąpiło w sposób abstrahujący w ogóle od pytania, czy istnieje możliwość powoływania się na art. 20 MPPOP w dochodzeniu swoich praw przez jednostkę na drodze skargi indywidualnej. Stanowisko takie zostało poddane zdecy-dowanej krytyce w zdaniu odrębnym przedstawionym przez jednego z członków Komitetu, pod którym podpisały się także dwie inne oso-by292. Rozstrzygnięcie zapadłe w kolejnej sprawie, w której skarga opierała się na zarzucie naruszenia m.in. art. 20 ust. 2, również nie przyniosło wyjaśnienia w kwestii powoływania się przez jednostki na tę regulację MPPOP293. Skarżąca zarzucała, że regulacje duńskiego prawa karnego uniemożliwiają pociągnięcie do odpowiedzialności prawnej polityków notorycznie głoszących islamofobiczne treści, po-nieważ w takich przypadkach przewidziana jest jedynie możliwość wystąpienia prokuratury z oskarżeniem publicznym, a w duńskiej praktyce sądowej wyraźnie zaznaczony jest prymat wolności wypowiedzi nad ochroną przed „mową nienawiści”, co prowadzi do braku działania ze strony prokuratury. I w tym przypadku Komitet uchylił się od jed-noznacznej odpowiedzi na pytanie o dopuszczalność wykorzystywania art. 20 jako samodzielnej podstawy skargi indywidualnej. Swoją decyzję o niedopuszczalności skargi Komitet oparł w tym przypadku na odmo-wie przyznania skarżącej statusu „ofiary” naruszenia MPPOP, ponieważ dla nadania takiego statusu wymagane jest zidentyfikowanie określo-nych następstw działania, które stanowi podstawę skargi, przy czym

292 Zdania odrębne członków Komitetu: A. Amor, A.A. Fathalla i B. Lazhari.