Kierunki zagospodarowania przestrzennego krajów związkowych Berlin i Brandenburgia określone są w koncepcji zdecentralizowanej koncentracji.
Koncepcja ta określa zarówno długofalowe kierunki rozwoju, jak i bieżące działania.
Koncepcja zakłada niwelację różnic interesów występujących pomiędzy Ber
linem a obszarami bliższych i dalszych kontaktów gospodarczych Brandenbur
gii. Przy czym istniejące różnice powinny zostać wyrównane poprzez rozwój policentryczny.
Rozwój regionu powinien mieć charakter decentralistyczny, tzn. nie może być jednostronnie ukierunkowany na berlińską m etropolię i jej najbliższe oto
czenie, ale dotyczyć powinien całego obszaru objętego planem rozwojowym.
Ponadto rozwój ten winien się koncentrować na kilku najistotniejszych zagad
nieniach.
W spólny region planistyczny obejmuje dwa podstawowe obszary:
1. obszar bezpośrednich powiązań gospodarczych, na który składają się Ber
lin i część Brandenburgii przylegająca do tego miasta (obszar bezpośrednich powiązań gospodarczych);
2. obszary ościenne, zewnętrzne obszary rozwojowe.
Dodać należy, że dla każdego z tych obszarów wypracowane zostały oddziel
ne cele rozwojowe, a co za tym idzie i zadania planistyczne. W konsekwencji ustalono, że:
1. Powinna zostać wzmocniona pozycja Berlina jako metropolii.
2. Obszary ościenne Berlina, tzn. część Brandenburgii podlegająca bezpo
średnim powiązaniom gospodarczym, powinny pełnić funkcje odciążające i uzupełniające w stosunku do stolicy. W okresie przejściowym na obszarach tych powinny być również realizowane zadania przyczyniające się do rozwoju Brandenburgii, a koncentrujące się na zagadnieniach podstawowych.
3. Na obszarach ościennych powinny być stabilizowane i rozwijane centra już istniejące. Dotyczy to zwłaszcza centrów rozwojowych znajdujących się na obrzeżach i poza nimi. Cel ten powinien zostać osiągnięty poprzez rozbudowę infrastruktury, wspieranie inwestycji lokalizacyjnych, w szczególności lokaliza
Koncepcja przestrzennego zagospodarowania. 43
cji przedsiębiorstw, budow ę osiedli mieszkaniowych, lokalizację instytucji uży
teczności publicznej, a także wspieranie rozwoju kulturalnego.
Koncepcja zagospodarowania przestrzennego jest koncepcją długofalową, jej realizacja jest procesem długotrwałym. Wdrażanie przez instytucje publiczne koncepcji zagospodarowania przestrzennego i rozwoju regionalnego powinno przyczynić się do stworzenia jednakow ych warunków życia na całym obszarze, do stabilnego jego rozwoju regionalnego, a także do niwelowania istniejących dysproporcji.
Opracowana koncepcja rozwoju regionu i obszarów przyległych powinna przyczynić się z jednej strony do sterowania procesów suburbanizacji, z drugiej zaś do utrzymania i rozwoju obszarów zielonych. Koncepcja ta wychodzi z założenia, że na obszarach gospodarczo powiązanych z Berlinem można się spodziewać nasilonych ruchów osadniczych oraz wynikających stąd procesów suburbanizacyjnych. Aby procesom tym zapobiec, opracowana została strategia dwukierunkowa. Przede wszystkim należy dążyć do rozwoju osiedli m ieszka
niowych tylko w kilku wydzielonych do tego celu miejscach. Dodać jednocze
śnie trzeba, że miejsca takie układają się promieniście wzdłuż linii kolejowych, dysponując tym samym dworcami kolejowymi i odznaczając się znacznymi możliwościami rozwojowymi. Równie istotne znaczenie przypisywane jest ochronie terenów zielonych, stanowiących jeden z podstawowych „miękkich”
czynników lokalizacji.
Opracowana koncepcja zakłada, że w wyniku zagospodarowania niew yko
rzystanych dotychczas terenów w podlegającej wpływom Berlina części Bran
denburgii liczba jego mieszkańców wzrośnie o 300 tys. N a bazie typologii war
tości miejsc lokalizacji dla każdej gminy opracowana została prognoza wzrostu liczby mieszkańców oraz plan zagospodarowania mieszkaniowego niewykorzy
stanych do tej pory obszarów.
Przykłady z innych krajów pokazują, że obszary centralne rozw ijają się do
brze tak długo, dopóki obserwowane są korzystne tendencje rozwojowe na ob
szarach doń przyległych. Dlatego też z punktu widzenia wspólnych interesów należy zapobiegać nasilaniu się walki konkurencyjnej pomiędzy centrum a ob
szarami przyległymi. Dotyczy to w szczególności przypadku takiego jak Berlin i Brandenburgia, gdzie stykają się interesy dwóch krajów związkowych. D la
tego też koncepcja zdecentralizowanej koncentracji powinna przyczyniać się do zrównoważenia interesów Berlina, obszarów bezpośrednich powiązań gospodarczych oraz obszarów ościennych, usytuowanych na peryferiach landu.
W związku z tym podstawowym celem opracowanej koncepcji jest celowe ste
rowanie rozwojem regionalnym , które powinno doprowadzić do umocnienia
obszarów charakteryzujących się niew ielką gęstością zaludnienia oraz słabych strukturalnie obszarów Brandenburgii.
Opracowując koncepcję rozw oju regionalnego i zagospodarowania prze
strzennego bazowano na założeniu, że do silnego wzrostu gospodarczego ob
szarów ościennych Berlina można doprowadzić poprzez wprowadzenie ograni
czeń w centrum oraz pobudzenie centrów rozwojowych znajdujących się na peryferiach.
Dlatego też w Brandenburgii wyodrębniono pięć oddzielnych, wertykalnie skonstruowanych regionów planistycznych, które sięgają od granic Berlina aż po granice kraju związkowego. Regiony te powinny zapobiec centrycznemu rozwojowi Brandenburgii.
Obszary poza Berlinem należą do najsłabiej zaludnionych w Niemczech i sta
now ią m ieszankę terenów wiejskich z niew ielką liczbą dużych ośrodków miej
skich, o regionalnym, a nawet międzyregionalnym zasięgu oddziaływania. Na obszarach tych znajduje się również niewielka jedynie powierzchnia terenów przemysłowych. Należy zatem dążyć do umocnienia i utrzymania na tych ob
szarach istniejących potencjałów i struktur osiedleńczych oraz zasobów natural
nych. Dodać tutaj należy, że rozwój ich powinien odbywać się wokół istnie
jących centrów rozwojowych.
Do regionalnych centrów rozwojowych usytuowanych w odległości od 60 do 100 km wokół Berlina należą miasta Brandenburg, Neuruppin, Eberswalde, Frankfurt nad Odrą, Cottbus oraz Jutteborg/Luckenwalde. Miasta te w swoisty sposób okrążają berlińską metropolię. Podstawowym celem polityki regionalnej powinno być dążenie do podniesienia rangi owych miejsc lokalizacji. Celowi temu służą m.in.: popraw a infrastruktury komunikacyjnej czy też stworzenie atrakcyjnych ofert lokalizacji osiedli mieszkaniowych i obszarów przeznaczo
nych dla przemysłu. Niezmiernie istotnym elementem jest również zlokalizowa
nie na tych obszarach instytucji użyteczności publicznej.
W spomniane regiony rozwojowe zlokalizowane są zwłaszcza, jak ju ż wspo
mniano, na obszarach wiejskich. W wyniku stworzenia technicznych powiązań z centrami okalającymi Berlin, a także poprawie poziomu infrastruktury może zostać wykorzystany potencjał centrum, a co za tym idzie - może zostać pobu
dzony rozwój tych regionów. Do instrumentów pobudzających rozwój obsza
rów przyległych zaliczyć należy dotacje inwestycyjne dla prywatnych inwesto
rów. W konsekwencji obszary ościenne powinny otrzymać największe zasoby finansowe ze środków budżetowych. Poprzez celow ą dyskryminację obszarów przyległych do Berlina powinien zostać osiągnięty podstawowy cel opracowa
nej koncepcji, a mianowicie lokalizacja inwestorów na obszarach znajdujących się wokół Berlina i na jego peryferiach. Dodać jednocześnie należy, że cel
Koncepcja przestrzennego zagospodarowania. 45
ten może zostać osiągnięty jedynie w niewielkim stopniu, co wynika przede wszystkim z faktu występowania z jednej strony stosunkowo niewielkiej liczby potencjalnych inwestorów, z drugiej zaś strony ze względów politycznych umożliwiających wprowadzanie wielu uregulowań odrębnych, dopuszczających realizację projektów szczególnie atrakcyjnych w Berlinie i jego okolicach.