ASPEKTY ETYCZNE WSPÓŁCZESNEJ RACHUNKOWOŚCI
4. Międzynarodowe Standardy Edukacyjne i certyfikacja kompetencji zawodowych
Problematyka zastosowania w wycenie wartości godziwej, z uwagi na znaczną złożoność problematyki, wymaga wysokich kompetencji zawodowych zarówno księgowych dokonujących tych wycen, jak również weryfikujących te ustalenia biegłych rewidentów. I w tym zakresie Komitet ds. Edukacji IFAC, służąc interesowi publicznemu poprzez ogólnoświatowe wspieranie edukacji i rozwoju zawodowych księgowych, zatwierdził do publikacji w październiku 2003 roku MSE25. Wydaje się, że przez pryzmat słusznych tez zawartych w MSE IFAC należy spojrzeć również na zawód zaufania publicznego – zawodo-wego księgozawodo-wego.
Współcześnie za ważny uznać należy problem statusu zawodowych księ-gowych, ich poziomu kompetencji zawodowych i etycznych. Prowadzi to bez-pośrednio do kwestii szeroko rozumianej edukacji, ustawicznego rozwoju w zawodzie. Stąd też powstanie MSE IFAC przyjąć należy z odpowiednią do sytuacji uwagą i zrozumieniem, starając się w pełni wykorzystać ich głębokie posłanie.
MSE IFAC określają wymogi dotyczące nauki i rozwoju zawodowych księgowych zgodnie z następującymi standardami:
– MSE 1 – Wymogi wstępne dla kandydatów przystępujących do programu edukacyjnego dla zawodowych księgowych,
– MSE 2 – Treść programu edukacyjnego dla zawodowych księgowych, – MSE 3 – Umiejętności zawodowe,
– MSE 4 – Wartości, etyka i postawy zawodowe, – MSE 5 – Wymogi dotyczące praktyki zawodowej,
– MSE 6 – Ocena przygotowania i kompetencji zawodowych, – MSE 7 – Ustawiczny rozwój zawodowy,
– MSE 8 – Wymogi dotyczące kompetencji biegłych rewidentów26.
Standardy te poprzedzają założenia koncepcyjne i wprowadzenie. Weszły one w życie z dniem 1 stycznia 2005 (jedynie MSE 7 rok później).
Realizując szlachetną misję, którą jest „służenie interesowi publicznemu poprzez wspieranie edukacji i rozwoju zawodowych księgowych na całym świe-cie w celu osiągnięcia zharmonizowanych standardów”, opracowania Komitetu ds. Edukacji27 mają na celu wypełnienie jednej z trzech funkcji:
25 Biuletyn Krajowej Rady Firm Audytorskich nr 12. Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2004.
26 Międzynarodowe Standardy Edukacyjne. International Federation of Accountants i Stowarzy-szenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2009.
27 Opracowania (odpowiadają funkcji) to:
– Międzynarodowe Standardy Edukacyjne dla Zawodowych Księgowych (MSE), – Międzynarodowe Wytyczne Edukacyjne dla Zawodowych Księgowych (MWE), – Międzynarodowe Artykuły Edukacyjne dla Zawodowych Księgowych (MAE).
Aspekty etyczne współczesnej rachunkowości 83
– dyrektywnie wskazywać „dobrą praktykę”,
– dostarczać wskazówek, interpretacji, omówień, ilustracji, przykładów stoso-wania lub w jakikolwiek inny sposób pomagać organizacjom członkowskim w osiąganiu „dobrej praktyki” lub aktualnie „najlepszej praktyki”,
– omawiać, propagować lub umożliwiać dyskusje na tematy edukacyjne, przedstawiać fakty, prezentować wyniki badań i ekspertyz (to jest opisywać sytuacje) lub propagować świadomość odnośnych problemów.
MSE wskazują, że celem edukacji w dziedzinie rachunkowości oraz prak-tyki zawodowej jest doprowadzenie do powstania grup kompetentnych zawo-dowych księgowych, którzy będą mogli pracować z korzyścią dla zawodu i spo-łeczeństwa. Zważywszy na częste zmiany, z którymi stykają się księgowi, muszą oni nauczyć się uczyć i uczynić z nauki swój nawyk w celu zachowania kompe-tencji zawodowych. Jest to proces uzyskiwania umiejętności zdobywania i sto-sowania wiedzy. Proces ten wzmacnia dociekliwą postawę i potrzebę nauki przez całe życie. W dzisiejszej rzeczywistości zawodowi księgowi w coraz większym zakresie muszą być ekspertami o doskonałych umiejętnościach ko-munikacyjnych, a także muszą posiadać zdolność sprostania wymaganiom in-formacyjnym i sprawozdawczym w nowej gospodarce opartej na wiedzy. Poza zdobyciem technicznej wiedzy i umiejętności księgowych, zawodowym księgo-wym potrzebne są umiejętności, które umożliwią im, gdy zajdzie konieczność, pełnienie roli doradcy gospodarczego, analityka finansowego, negocjatora i me-nedżera. Jednocześnie do podstawowych cech zawodowych księgowych zalicza się uczciwość, obiektywizm oraz umiejętność zajęcia zdecydowanego stanowi-ska. Wartości, etyka i postawy zawodowe stanowią integralny element charakte-rystyki zawodowego księgowego. Zawodowi księgowi potrzebują szerokiej globalnej perspektywy, aby zrozumieć kontekst, w jakim działają firmy i inne organizacje.
Tezy zawarte w MSE IFAC uświadamiają powagę i złożoność problematy-ki edukacji zawodowej w zakresie rachunkowości, ogrom zadań stojących przed organizacjami zawodowymi księgowych. Wskazują one na wielowątkowy cha-rakter problemu obejmujący nie tylko wiedzę ogólną i profesjonalną, ale rów-nież doświadczenie zawodowe, etykę, atestację i ocenę kompetencji zawodo-wych oraz ustawiczny rozwój zawodowy. MSE pozwalają skonfrontować dotychczasowe własne doświadczenia i dokonania w zakresie szeroko rozumia-nej edukacji zawodowej. Prowadzi to do oceny funkcjonujących koncepcji, pro-gramów i rozwiązań systemowych w tym zakresie, co umożliwia wytyczenie dalszych celów i zadań. Na plan pierwszy wysuwa się tutaj rozwijanie idei ate-stacji zawodu, stawiając określone kadry księgowych z certyfikatem organizacji członkowskiej IFAC do dyspozycji rynku oraz ustawiczne, obligatoryjne szko-lenie zawodowych księgowych, realizowane w dobrze funkcjonujących ramach
Bronisław Micherda 84
organizacyjnych i pod skuteczną kontrolą samorządu zawodowego. Tezy wypra-cowane w ramach MSE IFAC prowadzą do rozwoju edukacji zawodowej w zakresie rachunkowości i podniesienia prestiżu zawodu z jednej strony zawodo-wych księgozawodo-wych prowadzących rachunkowość i sporządzających tym samym sprawozdanie finansowe, z drugiej zaś strony biegłych rewidentów badających te sprawozdania. Pozytywna ocena wymagań kwalifikacyjnych dla kandydatów na biegłych rewidentów i szkolenia obligatoryjnego biegłych rewidentów oraz rozpoczętego programu certyfikacji zawodu księgowego przez SKwP nie ozna-cza, że można zaniechać ich doskonalenia i aktualizacji.
Podsumowanie
Niekwestionowanym celem rachunkowości jest tworzenie wiarygodnego obrazu działalności podmiotów, głównie w postaci sprawozdania finansowego oraz ocen i opinii o tym sprawozdaniu. W realizacji tego celu fundamentalne znaczenie ma poprawna kwantyfikacja w wartości przejawów życia gospo-darczego. Kwantyfikacja w wartości pozostaje współcześnie pod wpływem sze-regu uwarunkowań, których uwzględnienie w rachunkowości jest przedmiotem zainteresowania i stosownych regulacji. Przykładem w tym zakresie może być projekt dotyczący wartości szacunkowych, ich zmian i ujęcia w księgach ra-chunkowych oraz ujawniania w sprawozdaniu finansowym28. Podejmowane są też nowe obszary wyzwań stojących przed współczesną rachunkowością, czego przykładem może być potrzeba stworzenia metodyki ujęcia zasobów wiedzy29.
Literatura
Wydawnictwa zwarte:
Gut P.: Kreatywna księgowość a fałszowanie sprawozdań finansowych. Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2006.
Hulicka M.: Oszukańcza sprawozdawczość finansowa. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008.
Jackson C.W.: Bajki w świecie biznesu. Mroczna prawda o fałszowaniu sprawozdań finansowych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
Kamela-Sowińska A.: Skąd się wzięła sprawa Enronu? „Rachunkowość” 2003, nr 4.
Kierunki ewolucji sprawozdawczości i rewizji finansowej. Red. B. Micherda. Difin, Warszawa 2012.
28 Por. Projekt KSR nr 7 Zmiany zasad (polityki) rachunkowości, wartości szacunkowych, popra-wianie błędów, zdarzenia następujące po dniu bilansowym – ujęcie i prezentacja. „Rachunko-wość” 2011, nr 10.
29 Por. L. Niemczyk: Rachunkowość wiedzy. Suplement do podręcznika pt. Rachunkowość finan-sowa. Rzeszów 2011.
Aspekty etyczne współczesnej rachunkowości 85
Kutera M., Hołda A., Surdykowski S.T.: Oszustwa księgowe; teoria i praktyka. Difin, Warszawa 2006.
Kutera M., Surdykowska S.T.: Kryzysy gospodarcze a wiarygodność sprawozdań finan-sowych. Difin, Warszawa 2009.
Materiały pokonferencyjne KIBR: Rewizja finansowa w warunkach nadzoru publiczne-go. Warszawa 2011.
Micherda B.: Problemy wiarygodności sprawozdania finansowego. Difin, Warszawa 2006.
Micherda B., Grabowska-Kaczmarczyk E.: Kontrola jakości w procesie badania spra-wozdania finansowego w świetle zasad etyki i aktualnych regulacji Unii Europej-skiej. W: Etyka biegłego rewidenta w teorii, prawie i praktyce. KIBR, Jachranka 2006.
Micherda B., Górka Ł., Grabowska-Kaczmarczyk E., Szulc M.: Istota i przesłanki jako-ści informacji o badanym sprawozdaniu finansowym. W: Jakość usług biegłego rewidenta. KIBR, Jachranka 2007.
Micherda B., Górka Ł., Szulc M.: Zarządcza interpretacja sprawozdania finansowego.
Difin, Warszawa 2010.
Niemczyk L.: Rachunkowość wiedzy. Suplement do podręcznik pt. Rachunkowość finan-sowa. Rzeszów 2011.
Piaszczyk A.: System kontroli przedsiębiorstwa w gospodarce pokryzysowej na przykła-dzie jednostek zainteresowania publicznego. C.H. Beck, Warszawa 2011.
Schneider K.: Błędy i oszustwa w dokumentach finansowo-księgowych. Polskie Wydaw-nictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007.
Stiglitz J.E.: Szalone lata dziewięćdziesiąte. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Surdykowska S.: Nieporozumienia wokół rachunkowości – syndrom „rachunkowości kreatywnej”. W: Współczesna rachunkowość w zarządzaniu jednostkami gospo-darczymi i administracyjnymi. Red. B. Micherda. Wyższa Szkoła Przedsiębiorczo-ści i Marketingu w Chrzanowie, Chrzanów 2003.
Wąsowicz W.: Kreatywna rachunkowość; fałszowanie sprawozdań finansowych. Difin, Warszawa 2005.
Zieniuk P.: Kontrolna funkcja polityki rachunkowości. W: Współczesne aspekty realiza-cji kontrolnej funkrealiza-cji rachunkowości. Red. B. Micherda. Difin, Warszawa 2011.
Wydawnictwa ciągłe:
Biuletyn Krajowej Rady Firm Audytorskich nr 12. Stowarzyszenie Księgowych w Pol-sce, Warszawa 2004.
Dobija D.: Auditing jako element ładu korporacyjnego. Zeszyty Teoretyczne Rachun-kowości nr 64 (120). Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2011.
Kamela-Sowińska A.: Wywiad opublikowany w protokole nr 619/2002 z posiedzenia Zarządu Głównego Stowarzyszenia Księgowych w Polsce.
Kogut J.: Organizacja systemu nadzoru publicznego nad działalnością biegłych rewiden-tów i firm audytorskich. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wro-cławiu, Nauki o Finansach nr 2 (7), Wrocław 2011.
Bronisław Micherda 86
Akty prawne:
Dyrektywa 2006/43/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 17.05.2006 r. w sprawie ustawowych badań rocznych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych. Dz.U.
(UE) L157 9.06.2006 r.
Międzynarodowe Standardy Rewizji Finansowej. KIBR i SKwP, Warszawa 2005.
Kodeks etyki zawodowych księgowych z lipca 1996 roku (aktualizacja styczeń 1998 r., listopad 2001 r., styczeń 2004 r.). Międzynarodowe Standardy Rewizji Finansowej, Krajowa Izba Biegłych Rewidentów i Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, War-szawa 2005.
Kodeks etyki zawodowych księgowych z lipca 2009. International Federation of Accoun-tants i Krajowa Izba Biegłych Rewidentów, Warszawa 2011.
Kodeks zawodowej etyki w rachunkowości. Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, War-szawa 2007.
Międzynarodowe Standardy Edukacyjne. International Federation of Accountants i Sto-warzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2009.
Projekt KSR nr 7 Zmiany zasad (polityki) rachunkowości, wartości szacunkowych, po-prawianie błędów, zdarzenia następujące po dniu bilansowym – ujęcie i prezenta-cja. „Rachunkowość” 2011, nr 10.
Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o zmianie Ustawy o rachunkowości. Dz.U. nr 145, poz. 1535.
Ustawa z dnia 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym.
Dz.U. nr 77, poz. 649.
Witryny internetowe:
http://www.iasplus.com/europe/1106plifrsnewsletter.pdf
ETHICAL ASPECTS OF TODAY ACCOUNTING