Seniorzy — niezależnie od tego, czy prowadzą aktywny czy bardziej spokojny tryb życia — zapisują się na UTW, ponieważ chcą poznać nowych i interesujących ludzi, a także kierują się chęcią zdobycia nowej wiedzy.
Na podstawie literatury przedmiotu można wskazać następujące powody, dla których osoby znajdujące się w okresie późnej dorosłości decydują się zapisać na UTW:— zdobycie wiedzy,
— przezwyciężenie samotności,
— ucieczka od niedogodności codziennego życia,
— rozwój aktywności społecznej,
— rozrywka i rekreacja,
— poprawienie kondycji fizycznej (Idzikowski, 2000, s. 149—150),
— zaspokojenie potrzeb (edukacyjnych, kulturowych, rekreacyjnych, kontaktu z drugą osobą),
— poszukiwanie wsparcia i ciepłego słowa (Marczuk, 2006, s. 348).
Wymienione motywy uczestnictwa w UTW w pełni pokrywają się z tymi, na które wskazała badana grupa seniorów, odpowiadając w kwestionariuszu ankiety na pytanie: „Dlaczego Pan / Pani zdecydował / zdecydowała się wziąć udział w zajęciach organizowanych przez Uniwersytet Trzeciego Wieku w Gliwicach?”.
Oto wybrane odpowiedzi respondentów:
[…] konieczność wyjścia z domu, ciekawe wykłady, gimnastyka, to wszystko dla mnie.
Chcę zatrzymać, na ile się da, sprawność fizyczną i umysłową.
Żeby żyć pełnią życia.
134
Część II — Lokalne formy aktywizacji…
Mieć kontakt z innymi ludźmi.
Pogłębianie wiedzy, spędzanie czasu w towarzystwie.
Dla utrzymania kondycji psychicznej i fizycznej.
Chęć pogłębiania wiedzy i nauka języków, kontakt z nowymi ludźmi.
Na emeryturze nie chciałam tracić kontaktów z otoczeniem, pozostawać w domu.
Ze względu na szeroką tematykę wykładów jak i zajęć fakultatywnych.
Bardzo ciekawe wykłady, kontakty ze znajomymi, wspólne wyjazdy na spek-takle teatralne, wycieczki.
Przytoczone odpowiedzi wskazują, że naczelnym motywem wstąpienia w sze-regi UTW jest samotność, chęć przezwyciężenia jej poprzez poznanie nowych osób i nawiązanie kontaktów towarzyskich, które nierzadko kończą się przyjaź-nią. Drugim istotnym powodem jest zdobycie brakującej czy też uzupełnienie posiadanej wiedzy. Co druga odpowiedź udzielona przez respondentów dotyczy kontaktów towarzyskich. Wśród wskazań badanych seniorów naprzemiennie pojawia się potrzeba kontaktu z innymi ludźmi oraz potrzeba zdobywania i poszerzania wiedzy.
Badając motywy zapisania się seniorów na UTW w Gliwicach, należało poznać opinię respondentów dotyczącą tego, czym dla nich jest uczestnictwo w zajęciach UTW. Opinia ta pozytywnie koreluje z motywami, dla których badani zdecydowali się zapisać na UTW w Gliwicach. Dla 68% ankietowanych uczestnictwo w zajęciach UTW wiąże się z możliwością nawiązania kontaktów towarzyskich. Blisko 60% respondentów instytucję tę traktuje jako miejsce dające możliwość poszerzania wiedzy. Jedna osoba udzieliła odpowiedzi „inne”, wpisując w to miejsce „radość z poznawania wartościowych ludzi”.
Dokładny rozkład odpowiedzi na pytanie: „Czym dla Pana/Pani jest uczest-nictwo w zajęciach Uniwersytetu Trzeciego Wieku?” przedstawia wykres 2.
Tak sformułowane w kwestionariuszu ankiety pytanie jest również pytaniem o motywy zapisywania się na UTW w Gliwicach.
Głównymi motywami, dla których seniorzy decydują się zapisać na UTW, są:
możliwość nawiązania kontaktów towarzyskich, możliwość poszerzenia wiedzy i zdobycia nowych umiejętności oraz możliwość efektywnego spożytkowania czasu wolnego. Biorący udział w badaniu seniorzy uczestnictwo w zajęciach organizowanych przez UTW traktują jako możliwość zaspokajania swoich potrzeb oraz możliwość uzupełnienia deficytów, na co wskazali, odpowiadając na pytanie: „Czym dla Pana/Pani jest uczestnictwo w zajęciach Uniwersytetu Trzeciego Wieku?”
Pozyskane informacje dotyczące motywów korzystania z oferty UTW jednoznacznie wskazują, że cel, jakim jest szeroko pojęta aktywizacja osób star-szych, w gliwickim Stowarzyszeniu Uniwersytetu Trzeciego Wieku jest w pełni realizowany. Osoby w „jesieni życia” zaczynają dostrzegać pozytywy okresu, w którym się znajdują, nawiązują liczne relacje towarzyskie, zdobywają wiedzę, a co najważniejsze — aktywnie spędzają czas.
135
Rozdział ósmy — Uniwersytet trzeciego wieku…
Wykres 2. Czym dla respondentów jest uczestnictwo w zajęciach UTW w Gliwicach? (%) Uwagi: Procenty nie sumują się do 100, ponieważ ankietowani mogli wskazać na więcej niż 1 odpowiedź (max 4 odpowiedzi).
Respondenci zapisując się na UTW w Gliwicach, kierowali się możliwością zdobycia nowej wiedzy, np. z zakresu profilaktyki zdrowia, prawa spadkowego.
O zapisaniu się na UTW decydowała również możliwość zaspokojenia następu-jących potrzeb: potrzeby kontaktów interpersonalnych (przezwyciężenie samot-ności), potrzeby aktywnego spędzania czasu (zaspokojenie potrzeb kulturowych i rekreacyjnych).
Kolejne pytanie badawcze, na które w trakcie badań szukano odpowiedzi, brzmiało: „Czy uczestnictwo w Uniwersytecie Trzeciego Wieku ma wpływ na życie słuchaczy tego typu instytucji?”
Ponad połowa ankietowanych (68% respondentów) uznała, że udział w zaję-ciach organizowanych przez UTW pozytywnie wpływa na ich dotychczasowe życie, z kolei 32% osób spośród wszystkich badanych twierdziło, że uczestnictwo w działalności tej instytucji nie ma wpływu na ich życie (zob. wykres 3.).
Respondenci, którzy podali, że uczestnictwo w UTW ma wpływ na ich życie, argumentowali to w następujący sposób:
Częściej wychodzę z domu, nadrabiam zaległości z zakresu kultury.
Poprawiam kondycję fizyczną i umysłową.
136
Część II — Lokalne formy aktywizacji…
Poznałam wiele nowych osób i poszerzyłam swoje wiadomości.
Zmobilizowałam się do nauki języków obcych.
Odzyskałam pewność siebie.
Widzę, jak wiele jest sprawnych, fantastycznych ludzi.
Zmieniło się moje spojrzenie na życie pozytywnie, stałam się optymistką.
Jestem w dużej kochanej rodzinie, w chwilach trudnych miałam ich wsparcie.
Wykres 3. Czy uczestnictwo w Uniwersytecie Trzeciego Wieku zmieniło coś w dotychczasowym życiu respondentów? (%)
Z przytoczonych uzasadnień wynika, że UTW w pełni realizuje swoją naczelną funkcję, jaką jest aktywizacja. Z kolei nazwanie słuchaczy UTW rodziną świadczy o ciepłych i życzliwych relacjach panujących w tej grupie.
Osoby starsze zapisując się na UTW, niejako żegnają się z samotnością czy odrzuceniem, wśród innych seniorów znajdują bowiem zrozumienie, wsparcie, ciepłe słowo, nawiązują liczne kontakty towarzyskie, zdobywają wiedzę oraz aktywnie spędzają czas. Potwierdzają to przede wszystkim opinie respondentów dotyczące potrzeb, jakie zaspokaja uczestnictwo w UTW w Gliwicach. W kwe-stionariuszu ankiety badane osoby proszono o udzielenie odpowiedzi na pytanie:
„Zdaniem Pana/Pani, jakie potrzeby zaspokaja uczestnictwo w Uniwersytecie Trzeciego Wieku?” (wykres 4.).
Zdaniem większości badanych uczestnictwo w UTW zaspokaja potrzebę przynależności (tak uważa 38% ankietowanych). Potrzeba przynależności obej-muje potrzebę budowania i posiadania więzi z otoczeniem, potrzebę nawiązania i utrzymania relacji interpersonalnych oraz przynależości do konkretnej grupy społecznej w konkretnym czasie i miejscu. Osoby w „jesieni życia” poprzez uczest-nictwo w UTW niejako przynależą co najmniej do kilku grup (grupa słuchaczy UTW, grupa przyjaciół, grupa korzystająca z konkretnych zajęć fakultatywnych), w których czują się potrzebni, akceptowani. Akceptacja przez drugą osobę stanowi kolejną potrzebę, której zaspokojenia doznaje 28% respondentów korzystających z bogatej oferty UTW w Gliwicach. Jakże ważna w życiu człowieka, a przede wszystkim na etapie późnej dorosłości jest realizacja potrzeby akceptacji, bycia potrzebnym komuś. Realizacja tej potrzeby sprawia, że wzrastające poczucie
137
Rozdział ósmy — Uniwersytet trzeciego wieku…
Wykres 4. Potrzeby, jakie zdaniem respondentów zaspokaja uczestnictwo w UTW (%)
własnej wartości jednostki nierzadko łączy się ze wzrostem motywacji do dzia-łania. Dane prezentowane na wykresie 4. zdają się przełamywać jeden z wielu stereotypów dotyczących starości. Mylnie uważa się, że osoby w podeszłym wieku nie mają żadnych aspiracji, a tym bardziej aspiracji edukacyjnych czy — szerzej — życiowych. Badania wykazały, że 16% ankietowanych właśnie na UTW zaspokaja swoje aspiracje edukacyjne. Realizacja aspiracji wiąże się w znacznym stopniu z samorealizacją jednostki (16% badanych uważa, że na UTW mają możliwość zaspokojenia potrzeby samorealizacji). W tym miejscu warto odnieść się do klasyfikacji potrzeb według Abrahama Maslowa:
Rysunek 1. Klasyfikacja potrzeb według Abrahama Maslowa
Źródło: http://www.wsipnet.pl/dane/obrazki/kluby/23//piramida_Maslowa.jpg [data dostępu: 6.12.2009]
138
Część II — Lokalne formy aktywizacji…
Na podstawie przedstawionej klasyfikacji potrzeb oraz uzyskanych za pomocą kwestionariusza ankiety informacji można stwierdzić, że uczestnictwo w UTW zaspokaja prawie wszystkie potrzeby seniorów, na które wskazuje Maslow. Zda-niem badanych zaspokojone zostają potrzeby przynależności, samorealizacji, akceptacji oraz uznania i szacunku: odpowiednio po 38%, 16%, 28% i 2% (zob.
na wykresie 4. kategorię „inne” — jedna osoba udzieliła odpowiedzi „uznanie w oczach dorosłych dzieci”).