Emerytowani Ślązacy osobiście nie widzieli bezpośredniego związku między poczuciem śląskiej tożsamości a kierunkiem własnej aktywności. Obie grupy respondentów najczęściej obchodzą święta religijne i rodzinne. Mieszkańcy Olesna, w odróżnieniu od emerytowanych migrantów, biorą również udział w uroczystościach państwowych.
Respondenci z Polski uważają, iż dorastanie w śląskiej kulturze nie ma żadnego związku z aktywnością, a tylko 1/4 z nich twierdzi, że dzięki takiemu tradycyjnemu wychowaniu jest szczególnie aktywna. Podobnie sądzi prawie połowa badanych z Niemiec:
Pisam po śląsku, malujam oleskie krajobrazy (W 95/N/K). Dzięki rozwojo-wi przemysłowemu na Śląsku, Polska dużo korzystała, a człorozwojo-wiek ze Śląska poprzez pracę i kontakt z innymi (Ślązakami) tworzył w sobie tę aktywność (W 66/N/M).
Związku pomiędzy śląską tożsamością i uczestnictwem w życiu -kulturalnym nie widzi 1/3 emerytowanych migrantów albo negatywnie ocenia tę zależność:
111
Rozdział szósty — „Człowiek, który nic nie działa, to tak, jakby nie istniał”…
Ślązacy nie umieją korzystać z życia: są jak woły do pracy i skąpi. Nie wydają na przyjemności tylko zbierają kasę (W 67/N/K).
Badania nad poczuciem tożsamości seniorów pozwoliły poszerzyć krąg form aktywności badanych o udział w uroczystościach, a także pielęgnowanie tradycji.
U niektórych badanych wychowanie w śląskiej kulturze implikowało rozwój amatorskiej twórczości folklorystycznej.
Zakończenie
Założenie badań opierało się na przekonaniu, iż starsi migranci będą o wiele bardziej aktywni w nowym, anonimowym, zapewniającym finansowe zabezpieczenie oraz dobrą opiekę medyczną otoczeniu niż ich rówieśnicy ze Śląska. W rezultacie różnice pomiędzy obiema grupami są dosyć niewielkie.
Nie potwierdziła się więc hipoteza dotycząca znaczącego wpływu środowiska życia na aktywność osób starszych. Większe znaczenie ma w tym przypadku prawdopodobnie tożsamość względnie wspólne pochodzenie seniorów.
Wyniki badań pokazały, że badani rozwijają przede wszystkim aktywność kulturalną, skoncentrowaną na samorealizacji oraz zaspokajaniu własnych potrzeb. Emerytowani migranci częściej niż mieszkańcy Olesna uprawiają sport wyczynowy (bieganie, pływanie) i wyjeżdżają na wczasy lub specjalnie dla nich organizowane wycieczki, a także preferują bardziej konsumpcyjny styl życia.
Niewielu migrantów czyta książki i uczęszcza na zajęcia o charakterze eduka-cyjnym. Tylko niektórzy angażują się w pracę wolontariacką. Również aktywność religijna odgrywa relatywnie niewielką rolę w ich życiu, przynajmniej w wypeł-nieniu czasu wolnego. Praktyki religijne — traktowane raczej jako obowiązek
— ograniczają się do udziału w niedzielnych nabożeństwach.
Zarówno migranci, jak i badani z Polski chętnie kultywują śląskie tradycje.
Utrzymują ścisłe kontakty z krewnymi i znajomymi — nieco częściej czynią to starsi mieszkańcy Olesna (Czech, 2009, s. 49).
Seniorzy nie preferują młodzieżowych form aktywności. Tłumaczą swoją postawę podeszłym wiekiem względnie brakiem zainteresowania. Wiele osób twierdziło, że boi się nowinek technicznych i nie byłoby w stanie obsługiwać nowoczesnych urządzeń.
Należy prowadzić dalsze, pogłębione badania nad jakością życia ludzi starszych. Chodzi przede wszystkim o rozwój metod aktywizacji seniorów, którzy stanowią bardzo cenny kapitał społeczny. Motywowanie matuzalemów, zachęcanie ich do rozwijania zainteresowań z dzieciństwa i młodości, dostrze-ganie potencjału seniorów, jak również ograniczanie wpływu nieco archaicznej i tendencyjnej społeczności lokalnej na życie jednostki zdają się interesującymi i z prakseologicznego punktu widzenia pożądanymi zagadnieniami badawczymi.
112
Część II — Lokalne formy aktywizacji…
Literatura
Babbie E., 2003: Badania społeczne w praktyce. Warszawa, PWN.
Bukowska -Floreńska I., 2003: Postawy twórcze i aktywność kulturalna na Górnym Śląsku. W: Bukowska -Floreńska I., red.: Aktywność kulturalna i postawy twór‑
cze społeczności lokalnych pogranicza. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Ślą-skiego.
Chabior A., 2005, Aktywność życiowa i jakość życia seniorów. W: Fabiś A., red.: Seniorzy w rodzinie, instytucji i społeczeństwie. Sosnowiec, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Za-rządzania i Marketingu.
Ciczkowski W., red., 2000: Prace promocyjne z pedagogiki: skrypt dla uczestników semi‑
nariów: licencjackiego, magisterskiego i doktoranckiego. Olsztyn, Wydawnictwo Uni-wersytetu Warmińsko -Mazurskiego.
Czech H., 2009: Ethos wsi oleskiej — pomiędzy tradycją a nowoczesnością. „Rocznik Po-wiatu Oleskiego”, nr 2.
Derbis R., 2007: Wiek a inne wyznaczniki poczucia jakości życia. W: Rogala S., red.:
Wybrane problemy procesu starzenia się człowieka. Opole, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji.
Gembala A., 2005: Kilka refleksji na temat współczesnego rozumienia zjawiska migra‑
cji. W: Necel W., Ocholski S., Gembala B., red.: Śladami współczesnego migranta w Niemczech. Pelplin, Wydawnictwo Bernardinum.
Godlewski M., Krawcewicz S., Wujek T., red., 1974: Pedagogika: podręcznik akademi‑
cki. Warszawa, PWN.
Lassota L., 2006: Satysfakcja z życia emigrantów w Polsce i w Niemczech. W: Steuden S., Marczuk M., red.: Starzenie się a satysfakcja z życia. Lublin, Wydawnictwo Katoli-ckiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Lassota L., 2007: Polski senior na emigracji w Niemczech a jego aspiracje życiowe. W:
Bugajska B., red.: Życie w starości. Szczecin, Wydawnictwo Zapol.
Machowicz J., 2003: Osobowość ludzi starszych. W: Homplewicz I., red.: Pedagogika jesieni. Rzeszów, Wydawnictwo Wyższego Seminarium Duchownego.
Niezabitowski M., 2007: Ludzie starsi w perspektywie socjologicznej. Katowice, Wydaw-nictwo „Śląsk”.
Pilch T., Bauman T., 2001: Zasady badań pedagogicznych: strategie ilościowe i jakościo‑
we. Warszawa, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Susułowska M., 1989: Psychologia starzenia się i starości. Warszawa, PWN.
Synak B., 2002: Problematyka badawcza i charakterystyka badań. W: Synak B., red.: Pol‑
ska starość. Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Szmeja M., 2001: Ślązacy z Opolszczyzny jako kategoria socjologiczna. „Przegląd Polonij-ny”, nr 1.
Sztumski J., 1999: Wstęp do metod i technik badań społecznych. Katowice, Wydawnictwo
„Śląsk”.
Śmiełowska M., 1990: Wzory tradycyjnej kultury śląskiej. W: Berlińska D., Lesiuk W., Śmiełowska M., red.: Śląsk i jego problemy. Stanowisko — dyskusje — polemiki. In‑
stytut Śląski w Opolu, Evangelische Akademie Muelheim (Ruhr). V Sympozjum — Górny Śląsk jako pomost pomiędzy Polakami i Niemcami. Opole, Wydawnictwo In-stytutu Śląskiego.
113
Rozdział szósty — „Człowiek, który nic nie działa, to tak, jakby nie istniał”…
Trafiałek E., Erazmus E., 1997: Turystyka, rekreacja i inne formy aktywności jako źród‑
ło sprawności życiowej ludzi starych. Warszawa, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Eko-nomicznej w Warszawie.
Veelken L., 1990: Neues Lernen im Alter: Bildungs ‑ und Kulturarbeit mit „Jungen Alten”.
Heidelberg, Sauer -Verlag.
Wójtewicz A., 2008: Starość — choroba współczesności? „Przegląd Powszechny”, nr 10.
Zych A.A., 2007: Leksykon gerontologii. Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Zych A.A., Bartel R., 1990: Sytuacja życiowa ludzi w podeszłym wieku w Polsce i w Re‑
publice Federalnej Niemiec. Kielce, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Kielcach.