Analiza wpływających do Rzecznika skarg i obowiązujących aktów prawnych skłania do wniosku, iż konieczne są zmiany mające na celu dostosowanie warunków zdawania egza-minów wstępnych na aplikację oraz prawniczych egzaegza-minów zawodowych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, a także matek karmiących piersią. W ocenie Rzecznika niezbędne jest wprowadzenie i stosowanie następujących udogodnień w tym zakresie: dostosowanie aplikacji komputerowej do potrzeb osób z niepełnosprawnością wzroku, posługujących się programami odczytu ekranu; uregulowanie trybu zdawania egzaminów przez osoby z nie-pełnosprawnością wzroku w przypadku awarii komputera; wprowadzenie możliwości po-dyktowania przez zdającego odpowiedzi osobie wyznaczonej przez komisję egzaminacyjną,
273 Ustawa z 6 września 2001 r. (Dz.U. Nr 112, poz. 1198, z późn. zm.).
274 RPO-747976-V/13 z 29 października 2013 r.
275 Pismo z 15 stycznia 2014 r.
w przypadku zdawania egzaminu przez osobę z niepełnosprawnością manualną; wydłuże-nie czasu egzaminu dla osób z wydłuże-niepełnosprawnością metaboliczną (cukrzycą) o czas przerw związanych z tą niepełnosprawnością; wprowadzenie możliwości wydłużenia egzaminu dla matek karmiących piersią o czas karmienia dziecka. Brak powyższych rozwiązań może prowadzić do naruszenia konstytucyjnej zasady równości, a także zasady wolności wyboru i wykonywania zawodu. Rzecznik zwróciła się276 do Ministra Sprawiedliwości o przedsta-wienie stanowiska w sprawie i rozważenie dokonania zmian w aktach prawnych, regulują-cych powyższe kwestie.
Minister poinformował277, że resort sprawiedliwości analizuje regulacje w tym zakresie.
Wystąpiono również do przewodniczących komisji egzaminacyjnych z prośbą o zajęcie sta-nowiska w sprawie możliwości wprowadzenia odpowiednich dostosowań dla osób z niepeł-nosprawnościami podczas egzaminów wstępnych na aplikacje prawnicze oraz niektórych egzaminów zawodowych. W związku z powyższym ostateczna opinia Ministra zostanie przekazana Rzecznikowi po przeprowadzeniu tej analizy.
6. Ograniczenia wykonywania zawodu fizyka medycznego przez przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej
Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek278 Rzecznika o stwierdzenie niezgodności przepisów rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie warunków bezpiecznego stosowa-nia promieniowastosowa-nia jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej279 z Kon-stytucją.
Zaskarżone przepisy rozporządzenia wydane zostały z przekroczeniem upoważnienia ustawowego, gdyż nie zawarto tam umocowania do uregulowania w akcie podustawowym materii kwalifikacji i stażu pracy wymaganych od fizyków medycznych przeprowadzających testy z zakresu kontroli fizycznych parametrów urządzeń radiologicznych, a także materii ograniczeń w wykonywaniu zawodu.
Wyrokiem280 Trybunału Konstytucyjnego zaskarżone przez Rzecznika przepisy uznane zostały za niezgodne z Konstytucją.
276 RPO-707225-I/12 z 12 grudnia 2013 r.
277 Pismo z 13 stycznia 2014 r.
278 Informacja RPO za 2012 r., str. 103.
279 Rozporządzenie z 18 lutego 2011 r. (Dz.U. Nr 51, poz. 265, z późn. zm.).
280 Wyrok TK z 30 lipca 2013 r., sygn. akt U 5/12.
10. Zabezpieczenie społeczne
A. Prawo do emerytury lub renty oraz zasady ustalania prawa do tych świadczeń oraz ich wysokości
1. Opóźnienia w wypłacie przez ZUS emerytur osobom objętym zakresem podmiotowym orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego przepisów zawieszających prawo do emerytury z powodu kontynuowania zatrudnienia osobom, które nabyły to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r.
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 13 listopada 2012 r. orzekł281, że art. 28 ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw282 w związku z art.
103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych283, w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycz-nia 2011 r., bez konieczności rozwiązastycz-nia stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochro-ny zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa. Jednocześnie Trybunał wskazał, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą – jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury – nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. Tym-czasem Rzecznik otrzymywała skargi od świadczeniobiorców objętych zakresem podmioto-wym omawianego wyroku, z których wynikało, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych z du-żym opóźnieniem podejmuje wypłatę bieżących świadczeń, tj. należnych od 22 listopada 2012 r. oraz udziela sprzecznych informacji o wypłatach emerytur zawieszonych w okresie od 1 października 2011 r. do 22 listopada 2012 r. Rzecznik zwróciła się284 do Ministra Pracy i Polityki Społecznej o zajęcie stanowiska w przedstawionej sprawie.
W odpowiedzi Minister przekazał285 wyjaśnienia ZUS dotyczące wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Ponadto poinformował, że Rządowe Centrum Legislacji po-twierdziło prawidłowość realizacji tego wyroku na bieżąco, tj. od dnia 22 listopada 2012 r.,
281 Sygn. akt K 2/12.
282 Ustawa z 16 grudnia 2010 r. (Dz.U. Nr 257, poz. 1726, z późn. zm.).
283 Ustawa z 17 grudnia 1998 r. (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, z późn. zm.).
284 RPO-669410-III/11 z 7 lutego 2013 r.
285 Pismo z 7 marca 2013 r.
ponieważ orzeczenie stwierdzające niezgodność określonego przepisu z Konstytucją wywie-ra skutki pwywie-rawne od dnia ogłoszenia, na przyszłość. Utwywie-rata mocy obowiązującej nie oznacza unieważnienia istniejącego wcześniej stanu prawnego.
Przyjęta przez Sejm ustawa o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. ma na celu zrealizowanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego.
Po wejściu w życie przepisów ustawy sygnalizowany problem powinien zostać rozwią-zany.
2. Zasady ustalania wysokości emerytury powszechnej przyznawanej osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., pobierającym dotychczas tzw. wcześniejszą emeryturę
Do Rzecznika wpływały skargi dotyczące zmiany zasad ustalania wysokości emerytury powszechnej przyznawanej osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., które pobierały do-tychczas tzw. wcześniejszą emeryturę. Osoba, która pobiera taką emeryturę może w świetle przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, po osią-gnięciu wieku emerytalnego, wystąpić o emeryturę powszechną. Z dniem 1 stycznia 2013 r. weszły w życie przepisy ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw286, które zmodyfikowały zasady obliczania wysokości emerytury powszechnej. Zgodnie z nowymi regulacjami podstawa obliczenia kolejnej emerytury ma być pomniejszana o kwoty wcześniej pobranych eme-rytur, przyznanych przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. W ocenie skarżących wprowadzone rozwiązania naruszają szereg konstytucyjnych zasad, w tym za-sadę zaufania do państwa i prawa, zaza-sadę ochrony praw nabytych oraz zaza-sadę równości.
W ich odczuciu prawo do ustalania wysokości świadczenia na starych zasadach powinno być zachowane wobec całej grupy uprawnionych do wcześniejszej emerytury. Trzeba bo-wiem wziąć pod uwagę fakt, że nie wszyscy emeryci, którzy ukończyli powszechny wiek emerytalny, zdążyli wystąpić ze stosowym wnioskiem do końca 2012 r., czyli przed datą wej-ścia w życie zmiany regulacji. Rzecznik zwróciła się287 do Ministra Pracy i Polityki Społecznej o przedstawienie stanowiska.
Minister nie podzielił288 zastrzeżeń, co do zakresu stosowania przepisu, zgodnie z któ-rym podstawa obliczenia emerytury przyznanej z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego i obliczonej według nowych zasad jest pomniejszana o kwotę stanowiącą sumę wszystkich wcześniej pobieranych emerytur (w wysokości brutto), przyznanych przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Przepis ten – dodany ustawą o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw – obowiązuje od dnia 1 stycznia 2013 r. i ma zastosowanie do wniosków o emeryturę zgłoszonych po dniu 31
grud-286 Ustawa z 11 maja 2012 r. (Dz.U. z 2012 r., poz. 637).
287 RPO-723180-III/13 z 6 marca 2013 r.
288 Pismo z 13 marca 2013 r.
nia 2012 r. Ustawa zmieniająca z dnia 11 maja 2012 r. została ogłoszona w Dzienniku Ustaw z dnia 6 czerwca 2012 r., tak więc osoby zainteresowane „miały wystarczająco dużo czasu na zgłoszenie do końca 2012 r. wniosku o emeryturę z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego”. Jednocześnie Minister przypomniał, że osoba, której przyznano emeryturę z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego nie traci prawa do wcześniej przy-znanej emerytury.
Powyższe wyjaśnienia nie rozwiały wątpliwości. Z tego względu problem pozostaje w za-kresie zainteresowań Rzecznika. Możliwość dalszych działań uzależniona jest w szczególno-ści od stanowiska prezentowanego w orzecznictwie sądowym.
B. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym
1. Umożliwienie rolnikom pozostania w ubezpieczeniu rolniczym w przypadku zawierania przez nich krótkotrwałych umów zlecenia
Rzecznik otrzymywała skargi od rolników, którzy dodatkowo podejmowali się wykony-wania pracy na podstawie umowy zlecenia. W świetle przepisów ustawy o systemie ubezpie-czeń społecznych289 obowiązek ubezpieczenia społecznego rodzi każda umowa zlecenia bez względu na czas jej wykonywania, a także bez względu na wysokość dochodu uzyskanego z tytułu jej wykonania. Objęcie ubezpieczeniem z tytułu zawarcia umowy zlecenia oznacza wyłączenie z ubezpieczenia społecznego rolników, ponieważ ubezpieczenie z tytułu umowy zlecenia w systemie powszechnym ma pierwszeństwo przed ubezpieczeniem społecznym rolników. Skarżący podnosili, że podleganie ubezpieczeniu z tytułu krótkich, okazjonal-nych umów zlecenia nie zapewnia bezpieczeństwa socjalnego na poziomie gwaranto-wanym z ubezpieczenia społecznego rolników. Ponadto od dnia 9 stycznia 2009 r. okresy pracy na podstawie umowy zlecenia nie mogą być zaliczane do stażu rolniczego, wyma-ganego do uzyskania prawa do emerytury rolniczej. Dla rolników urodzonych po 1948 r., którzy posiadają w stażu okresy ubezpieczenia z tytułu umowy zlecenia oznacza to odro-czenie momentu przejścia na emeryturę (brak wymaganego stażu rolniczego) lub brak pra-wa do emerytury rolniczej (gdy brak 25 lat ubezpieczenia wyłącznie rolniczego). Zdaniem Rzecznika należałoby skorygować obowiązujące regulacje, tak aby umożliwić rolnikom po-zostanie w ubezpieczeniu rolniczym w przypadkach zawierania przez nich krótkotrwałych umów zlecenia. Potrzebne jest także określenie poziomu dochodu z tytułu wykonywania takiej umowy, którego przekroczenie stanowić będzie przesłankę wyłączenia z podlegania ubezpieczeniu rolniczemu. Rzecznik zwróciła się290 do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi o zajęcie stanowiska w kwestii podjęcia stosownej inicjatywy ustawodawczej.
289 Ustawa z 13 października 1998 r. (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.).
290 RPO-735779-III/13 z 19 września 2013 r.
Minister poinformował291, że w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej trwają prace nad projektem ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz usta-wy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. W trakcie uzgodnień międzyresortowych, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zaproponował roz-szerzenie projektu o nowelizację ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zgodnie z tą propozycją, nowelizacja przepisów tej ustawy ma polegać na umożliwieniu rolnikowi (i domownikowi) podlegającemu ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy, dobrowolne kontynuowanie tego ubezpieczenia w razie podjęcia pracy na umowę zlecenia lub pełnienia funkcji w radzie nadzorczej, mimo objęcia go z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniem w ZUS. W tym zakresie ubezpieczenie społeczne będzie więc dla rolnika (i domownika) podwójne – obowiązkowe w ZUS i dobrowolne w KRUS. Od ubezpieczenia w KRUS zainteresowany rolnik (i domownik) będzie mógł odstąpić w każdym czasie skła-dając w KRUS stosowne oświadczenie.
Stosowny projekt ustawy znajduje się na etapie prac rządowych. Rzecznik będzie moni-torowała działania związane z wprowadzeniem w życie tej nowelizacji.
C. Pomoc społeczna
1. Zobowiązanie najbliższych członków rodziny mieszkańca domu pomocy społecznej do wnoszenia opłat
Na tle skarg wpływających do Rzecznika ujawnił się problem związany z nakładaniem na najbliższych członków rodziny mieszkańca domu pomocy społecznej zobowiązania do udziału w ponoszeniu odpłatności za pobyt. Do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomo-cy społecznej są zobowiązani w kolejności: mieszkaniec domu, a w przypadku osób mało-letnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, małżonek, zstępni przed wstępnymi, gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Ustawa o pomocy społecznej292 zawiera regulacje dające możliwość zwolnienia całkowitego lub częściowego osób zobowiązanych do wnoszenia opłat, jednak nie przewiduje okoliczności, które ujawni-ły się na tle skarg. Chodzi o przypadki, gdy zobowiązania dotyczą osób, względem których dotychczasowe postępowanie pensjonariusza domu pomocy społecznej było naganne mo-ralnie czyli dochodziło m.in. do zaniedbywania obowiązków rodzicielskich, nierealizowania obowiązku alimentacyjnego, stosowania przemocy. W opinii Rzecznika istnieje potrzeba wprowadzenia do ustawy o pomocy społecznej wyraźnej regulacji prawnej umożliwiają-cej organowi odstąpienie od obciążania odpłatnością za pobyt w domu pomocy społecz-nej w sytuacji, gdy zobowiązanie byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, np. ojciec przebywający obecnie w DPS był prawomocnie skazany za molestowanie seksual-ne obecnie pełnoletniego dziecka, od którego domaga się opłaty. Podobseksual-ne rozwiązanie
zo-291 Pismo z 30 września 2013 r.
292 Ustawa z 12 marca 2004 r. (Dz.U. z 2013 r., poz. 182).
stało uregulowane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, który stanowi, że zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Rzecznik zwróciła się293 do Ministra Pracy i Polityki Społecznej o rozważenie wprowadzenia stosownych zmian w ustawie o pomocy społecznej.
Minister nie podzielił294 opinii Rzecznika o potrzebie zmiany ustawy o pomocy spo-łecznej w zakresie wprowadzenia wyraźnej regulacji prawnej umożliwiającej organowi od-stąpienie od obciążania odpłatnością za pobyt w domu pomocy społecznej w sytuacji, gdy zobowiązanie byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Stwierdził, że „podsta-wą ponoszenia odpłatności powinna być, co do zasady umowa zawarta pomiędzy osobą zobowiązaną i gminą kierującą mieszkańca do domu pomocy społecznej. Zawarcie umowy poprzedzone jest przeprowadzeniem wywiadu środowiskowego i ustaleniem sytuacji oso-bistej, dochodowej i majątkowej osób zobowiązanych”. Podczas rodzinnego wywiadu śro-dowiskowego osoba zobowiązana do ponoszenia odpłatności może wskazać powody, które uzasadniają konieczność zwolnienia jej z ponoszonej odpłatności i złożyć wniosek w tym za-kresie. Według Ministra osoba, która odmawia przeprowadzenia z nią rodzinnego wywiadu środowiskowego i nie podejmuje żadnego współdziałania z gminą, w rzeczywistości „sama pozbawia się możliwości bycia zwolnioną z odpłatności”. Minister ignoruje tu traumę oso-by np. w przeszłości molestowanej, a zmuszanej do opowiadania o tym dramacie podczas wywiadu rodzinnego. Nawet jeśli w trakcie ustalania odpłatności gmina nie podzieli prze-konania strony, co do zasadności wniosku o całkowite zwolnienie z odpłatności za pobyt, to od decyzji odmawiającej zwolnienia stronie przysługuje odwołanie do samorządowego kolegium odwoławczego, a później skarga do sądu administracyjnego.
Rzecznik wystąpiła w tej sytuacji z wnioskiem do Prezydium Senatu o wprowadzenie stosownej nowelizacji ustawy o pomocy społecznej poprzez nałożenie obowiązku opłato-wego tylko wobec osób, na których spoczywa obowiązek alimentacyjny i wyłączenie z mocy ustawy obowiązku odpłatności ze strony osób szczególnie poszkodowanych.
2. Kontrola placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym i osobom w podeszłym wieku
Obowiązujące przepisy zezwalają na prowadzenie domu pomocy społecznej, bez zezwo-lenia wojewody, przez osoby, które nie spełniają niezbędnych przesłanek, po uzyskaniu wpisu do ewidencji gospodarczej. Jedyną możliwością działania wojewody w sytuacji prowadze-nia placówki bez zezwoleprowadze-nia jest nałożenie kary pieniężnej. Dopiero w przypadku stwier-dzenia zagrożenia życia lub zdrowia osób przebywających w placówce zapewniającej cało-dobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku prowadzonej bez zezwolenia wojewoda może, poza nałożeniem kary pieniężnej, wydać
293 RPO-725428-III/13 z 24 maja 2013 r.
294 Pismo z 11 czerwca 2013 r.
decyzję nakazującą wstrzymanie prowadzenia tej placówki, z nadaniem rygoru natychmiasto-wej wykonalności. Ustawa o pomocy społecznej określa standardy, jakie powinny spełniać te placówki określając zakres świadczonych usług oraz warunki bytowe. Nie reguluje natomiast kwestii maksymalnej liczby osób umieszczonych w placówce oraz liczby i struktury personelu, jaki powinien być zatrudniony w placówce tak, aby zagwarantować mieszkańcom prawidłową opiekę i pielęgnację. Podmioty prowadzące faktycznie taką działalność, aby ominąć przepisy prawa, w tym wymóg uzyskania zezwolenia, rejestrują działalność jako inną niż z zakresu po-mocy społecznej (np. pensjonat ze stołówką, działalność agroturystyczna). Stanowi to poważ-ne utrudnienie, a nieraz wręcz uniemożliwia przeprowadzenie kontroli i zebranie dowodów potwierdzających faktyczny charakter prowadzonej działalności w postępowaniu administra-cyjnym. Rzecznik zwróciła się295 do Ministra Pracy i Polityki Społecznej o zajęcie stanowiska oraz udzielenie informacji, czy jest przygotowywana odpowiednia nowelizacja przepisów.
Minister zgodził się296, że „poważnym problemem pozostaje niestosowanie obowiązu-jących przepisów w zakresie prowadzenia placówek zapewniaobowiązu-jących całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, starszym czy przewlekle chorym”, lecz jednocześnie zapewnił, że „tego rodzaju podmioty podlegają kontroli wojewody oraz wyznaczonych przez niego służb”. W przypadku utrudniania lub uniemożliwienia przeprowadzenia niezbędnych czyn-ności urzędowych, w sprawę zostaje zaangażowana Policja, a nawet prokuratura rejonowa.
Jeżeli dana placówka prowadzona jest bez zgody wojewody, na podmiot ją prowadzący zo-staje nałożona kara pieniężna, której wysokość jest bardzo uciążliwa, i która może być na-kładana wielokrotnie. Do zadań inspektorów ds. nadzoru i kontroli w pomocy społecznej, wizytujących placówki zapewniające całodobową opiekę, należy m.in. ustalenie, ile osób przebywa w placówce oraz ilu pracowników faktycznie świadczy usługi w taki sposób, aby uwzględniały one stan zdrowia, sprawność fizyczną i intelektualną oraz indywidualne po-trzeby pensjonariuszy, a także gwarantowały poszanowanie praw człowieka. Z danych za okres 2011–2013, dotyczących placówek całodobowej opieki wynika, iż urzędy wojewódz-kie co roku przeprowadzają liczne kontrole, które skutkują – w przypadku placówek niepo-siadających zezwolenia – uzyskaniem niezbędnych licencji lub zamknięciem placówki.
Sprawa nadal będzie wymagać działań ze strony Rzecznika.
D. Zaopatrzenie inwalidów wojennych, kombatantów i osób represjonowanych
1. Przyznanie Sybirakom statusu osoby represjonowanej
Do Rzecznika wpłynął wniosek Związku Sybiraków o spowodowanie podjęcia przez Mi-nistra Pracy i Polityki Społecznej działań w sprawie przyznania statusu osoby represjonowa-nej wszystkim Sybirakom, bez konieczności przeprowadzania badań przez lekarzy
orzecz-295 RPO-728554-III/13 z 14 października 2013 r.
296 Pismo z 19 listopada 2013 r.
ników ZUS, mających na celu stwierdzenie związku pobytu w miejscach zesłania z istnieją-cym inwalidztwem. Problemy orzecznicze związane z przyznawaniem tych uprawnień są od wielu lat przedmiotem licznych skarg kierowanych do Rzecznika. W tej sprawie Rzecznik kierował wystąpienia do Ministra Pracy i Polityki Społecznej oraz Prezesa ZUS. Z uwagi na zaawansowany wiek zainteresowanych, liczba osób uprawnionych do renty z tytułu podlega-nia represjom w związku z pobytem na zesłaniu w ZSRR, z roku na rok jest coraz mniejsza.
Jak podnosili zainteresowani, najgorsza sytuacja jest w Zielonogórskim Oddziale Związku Sybiraków, gdzie 75% osób nie posiada statusu osoby represjonowanej. W innych regionach kraju status osoby represjonowanej posiada od 80 % do 99 % Sybiraków. Ponadto, zdaniem skarżących lekarze orzecznicy nie biorą pod uwagę faktu długoletniego przebywania w eks-tremalnych warunkach życia na Syberii uznając, że ta okoliczność pozostaje bez wpływu na obecny stan zdrowia Sybiraków. W ocenie Rzecznika wiedza medyczna nie daje podstaw do formułowania jednoznacznych opinii, że zły stan zdrowia osoby zesłanej na Sybir, znajdu-jącej się obecnie w starszym wieku, pozostaje bez związku z zesłaniem. Rzecznik zwróciła się297 do Ministra Pracy i Polityki Społecznej o rozważenie możliwości rozwiązania przed-stawionego problemu.
Minister wyjaśnił298, że w świetle obowiązujących rozwiązań postulat przyznania statu-su osoby represjonowanej wszystkim Sybirakom, bez konieczności przeprowadzania badań przez lekarzy orzeczników ZUS nie znajduje uzasadnienia. Wprowadzenie takich rozwią-zań powodowałoby przyznanie osobom, które przebywały na przymusowych zesłaniach i deportacji w ZSRR, szczególnych uprawnień inwalidy wojennego jedynie na podstawie stwierdzenia faktu tego przymusowego zesłania i deportacji. Byłoby to preferencyjne trak-towanie tych osób w porównaniu z kombatantami – inwalidami wojennymi, w przypadku których warunkiem koniecznym do uzyskiwania takich uprawnień byłby stosowany wymóg powstania niezdolności do pracy z określonymi działaniami i okolicznościami, stwierdzony orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej ZUS.
Rzecznik nie posiada prawa inicjatywy ustawodawczej i z tego względu nie ma możliwo-ści dalszych działań w tej sprawie.