Urlopy macierzyńskie

1. Zmiana przepisów dotyczących urlopów macierzyńskich

Do Rzecznika wpływały liczne protesty dotyczące projektowanych zmian w zakresie urlopów macierzyńskich. Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zakłada, że ustawa wejdzie w życie z dniem 1 września 2013 r. Nowe przepisy, wydłużające do jednego roku okres płatnego urlopu związanego z urodzeniem dziecka miały dotyczyć uprawnionych z tytułu urodzenia dziecka począwszy od dnia wejścia w życie ustawy. Do-datkowo te nowe regulacje będą dotyczyć pracownic i pracowników, którzy w dniu wejścia w życie ustawy przebywać będą na urlopie macierzyńskim lub dodatkowym urlopie macie-rzyńskim, udzielonym w obecnie obowiązującym wymiarze.

364 RPO-710112-III/12 z 2 kwietnia 2013 r.

365 Pismo z 29 kwietnia 2013 r.

366 Pismo z 13 września 2013 r.

367 Pismo z 26 września 2013 r.

368 Pismo z 14 stycznia 2014 r.

Z tego względu powyższa regulacja spotkała się z protestem, w szczególności matek, które urodziły dzieci w pierwszym kwartale 2013 r. W opinii protestujących skutki zmian ustawo-wych, które doprowadziły od początku 2013 r. do zwiększonych obciążeń rodzin z małymi dziećmi, powinny być chociaż częściowo zrekompensowane wejściem w życie z początkiem 2013 r. rozwiązań wydłużających płatne urlopy związane z urodzeniem dziecka. W opinii Rzecznika powyższa argumentacja zasługuje na pogłębioną analizę. Ponadto znajduje ona dodatkowe wsparcie w Konstytucji, nakazującej państwu uwzględniać w polityce społecznej i gospodarczej dobro rodziny oraz udzielać szczególnej pomocy matce przed i po urodzeniu dziecka. Rzecznik zwróciła się³⁶⁹ do Ministra Pracy i Polityki Społecznej o rozważenie tej argumentacji.

W odpowiedzi Minister poinformował³⁷⁰, że projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie cho-roby i macierzyństwa został skierowany do uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji społecznych. Zakończono etap uzgodnień międzyresortowych i opiniowania tego projek-tu przez partnerów społecznych oraz organizacje pozarządowe działające na rzecz rodzin.

Obecnie trwają prace nad kolejnym tekstem projektowanej ustawy uwzględniającym prze-bieg tej konferencji. W projektowanej ustawie proponuje się umożliwienie obojgu rodzicom skorzystanie z płatnego urlopu przez okres jednego roku, w związku z urodzeniem się ich dziecka, albo przez okres dłuższy niż jeden rok, w związku z jednoczesnym urodzeniem się większej liczby dzieci. Projekt przewiduje wprowadzenie zmian w przepisach dotyczących dodatkowego urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macie-rzyńskiego, a także wprowadzenie nowej instytucji, tj. urlopu rodzicielskiego.

W rezultacie postulaty matek I kwartału zostały zrealizowane.

D. Inne

1. Opinie wydawane przez rodzinne ośrodki diagnostyczno- -konsultacyjne

Do Rzecznika kierowane były skargi na działalność rodzinnych ośrodków diagnostycz-no-konsultacyjnych w kwestii stosowania rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w spra-wie organizacji i zakresu działania rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych³⁷¹ oraz upoważnienia ustawowego do wydania rozporządzenia takiej treści. W opinii skar-żących upoważnienie do wydania rozporządzenia zawarte w art. 84 § 3 ustawy o postępo-waniu w sprawach nieletnich³⁷² może dotyczyć jedynie spraw rozpatrywanych w trybie tej ustawy. Tymczasem powszechną praktyką jest powoływanie opinii rodzinnych ośrodków

369 RPO-722339-III/13 z 21 stycznia 2013 r.

370 Pismo z 22 lutego 2013 r.

371 Rozporządzenie z 3 sierpnia 2001 r. (Dz.U. Nr 97, poz. 1063).

372 Ustawa z 26 października 1982 r. (Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178, z późn. zm.).

diagnostyczno-konsultacyjnych w sprawach rozwodowych, o ograniczenie czy pozbawienie władzy rodzicielskiej, a także w sprawach o kontakty. Wprawdzie podstawą do takiego dzia-łania może być § 14 omawianego rozporządzenia, który w punkcie 1 statuuje, że do zadań ośrodka należy przeprowadzanie badań psychologicznych, pedagogicznych lub lekarskich oraz wydawanie na ich podstawie opinii na zlecenie sądu lub prokuratora, jednak wątpli-we jest, by zamiarem prawodawcy było uregulowanie tym punktem badań innych, niż dla celów postępowania w sprawach nieletnich. Ponadto niesprecyzowany jest status opinii rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych – czy jest to opinia łączna stałych biegłych w rozumieniu art. 283 k.p.c., czy też traktuje się ją jako opinię instytutu nauko-wego lub naukowo-badawczego w rozumieniu art. 290 k.p.c. Rzecznik zwróciła się³⁷³ do Ministra Sprawiedliwości o rozważenie podjęcia inicjatywy prawodawczej w postaci zmiany rozporządzenia bądź rozszerzenia upoważnienia ustawowego, sankcjonującego powszechną praktykę stosowaną w sądach powszechnych.

Minister poinformował³⁷⁴, że za kierowaniem do rodzinnych ośrodków diagnostycz-no-konsultacyjnych poza sprawami nieletnich także innych spraw rodzinnych przemawia wykładnia celowościowa przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie or-ganizacji i zakresu działania rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych. W 2011 r. wydano ogółem ponad 24 tys. opinii, przy czym najwięcej opinii sporządzono w sprawach opiekuńczych, następnie w sprawach nieletnich, w sprawach o rozwód, o separację, a także w sprawach cywilnych i w sprawach karnych dorosłych. Biorąc jednak pod uwagę zastrze-żenia formułowane pod adresem funkcjonowania rodzinnych ośrodków diagnostyczno--konsultacyjnych, w tym co do sprzeczności zakresu uregulowań objętych rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie organizacji i zakresu działania rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych z upoważnieniem ustawowym wynikającym z ustawy o po-stępowaniu w sprawach nieletnich, w związku ze zmianą modelu nadzoru sprawowanego przez Ministra Sprawiedliwości nad podległymi mu jednostkami organizacyjnymi, pla-nowane jest wprowadzenie regulacji dotyczącej rodzinnych ośrodków diagnostyczno--konsultacyjnych w Prawie o ustroju sądów powszechnych. W tej sytuacji niezbędne będą również zmiany rozporządzenia, względnie wydanie aktu wykonawczego na podstawie no-wego upoważnienia zawartego w ustawie ustrojowej. Rozwiązanie to pozwoli na całkowite usunięcie wątpliwości sygnalizowanych w wystąpieniu Rzecznika.

Ponieważ niektóre przepisy rozporządzenia zostały zaskarżone do Trybunału Konsty-tucyjnego³⁷⁵, Rzecznik ponowiła³⁷⁶ interwencję, domagając się sprecyzowania kierunków zmian legislacyjnych oraz przedstawienia harmonogramu prac. W udzielonej odpowiedzi³⁷⁷ Minister Sprawiedliwości poinformował Rzecznika ogólnie o „toczących się wewnątrzresor-towych konsultacjach projektu kompleksowej regulacji działalności rodzinnych ośrodków

373 RPO-691996-IV/11 z 14 lutego 2013 r.

374 Pismo z 6 marca 2013 r.

375 Sygn. akt U 6/13; terminu rozprawy jeszcze nie wyznaczono.

376 Pismo z 13 grudnia 2013 r.

377 Pismo z 8 stycznia 2014 r.

diagnostyczno-konsultacyjnych”. Jej ostateczny kształt będzie jednak zależał od orzeczenia TK. Sprawa jest nadal monitorowana przez Rzecznika.

2. Sytuacja prawna osoby ubezwłasnowolnionej w zakresie kontaktów z rodziną bądź innymi osobami bliskimi

W toku analizy wpływających spraw Rzecznik powzięła wątpliwość, co do prawidłowo-ści ukształtowania sytuacji prawnej osoby ubezwłasnowolnionej w zakresie kontaktów z członkami rodziny bądź innymi osobami bliskimi. W sytuacji, gdy osoba ubezwłasno-wolniona jest osobą niepełnosprawną umysłowo, pełnoletnią i sąd ustanawia dla niej opie-kuna, brak jest trybu, w jakim członkowie rodziny (bądź inne osoby bliskie) mogliby formal-nie zapewnić utrzymywaformal-nie kontaktów z osobą ubezwłasnowolnioną. Zdaformal-niem Rzecznika aktualny stan prawny zawiera lukę ustawową, która prowadzi do naruszania konstytucyjnej zasady ochrony rodziny. Na opiekuna prawnego osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej wyznacza się, jeżeli dobro ubezwłasnowolnionego nie stoi temu na przeszkodzie, najczęściej osobę bliską – przeważnie jest to jedno z rodziców. Problem pojawia się wtedy, gdy rodzice nie pozostają ze sobą w związku małżeńskim i są skonfliktowani. Jeżeli opiekunem praw-nym osoby ubezwłasnowolnionej zostaje jedno z rodziców, drugi rodzic – nawet jeżeli wcześniej miał uregulowane sądownie kontakty z dzieckiem – nie ma prawnej możli-wości wyegzekwowania spotkań z dzieckiem ubezwłasnowolnionym, jeżeli nie uzyska zgody opiekuna. Nieuwzględnienie potrzeby kontaktu ubezwłasnowolnionego z osobami trzecimi może prowadzić pośrednio do izolacji ubezwłasnowolnionego z życia społeczne-go i zakłócać integrację tej osoby z otoczeniem. Rzecznik zwróciła się³⁷⁸ do Ministra Spra-wiedliwości o rozważenie podjęcia stosownych działań mających na celu zmiany ustawowe w postulowanym kierunku.

Minister stwierdził³⁷⁹, że z  punktu widzenia prawa materialnego, uprawnienie osoby ubezwłasnowolnionej do kontaktów z rodzicem, który nie sprawuje nad nim opieki, jak również z innymi osobami bliskimi, nie wymaga zmian ustawodawczych. Problem doty-czy raczej norm prawa procesowego, które w obecnym kształcie wyłączają urzedoty-czywistnie- urzeczywistnie-nie omawianego prawa ubezwłasnowolnionych osób w sprawach o wykonaurzeczywistnie-nie kontaktów.

W tej mierze Minister w pełni podzielił argumenty Rzecznika wskazujące na potrzebę za-pewnienia skutecznej ochrony praw osób niepełnosprawnych. „W związku z powyższym przy dokonywaniu najbliższej nowelizacji z zakresu prawa rodzinnego rozważona zostanie koncepcja odpowiedniej zmiany przepisów prawa formalnego”, która umożliwiłaby skutecz-ną ochronę prawskutecz-ną realizacji m.in. przez rodziców kontaktów z ubezwłasnowolnionym cał-kowicie, dorosłym już dzieckiem.

Sprawa w dalszym ciągu pozostaje w obszarze zainteresowań Rzecznika.

378 RPO-678199-IV/11 z 21 marca 2013 r.

379 Pismo z 30 kwietnia 2013 r.

3. Procedura rozpatrywania wniosków dotyczących ustalenia lub zaprzeczenia ojcostwa

Do Rzecznika wpływały skargi ojców małoletnich dzieci dotyczące ustalania praw stanu cywilnego. Najliczniejszą grupę stanowiły sprawy o zaprzeczenie ojcostwa lub ustalenie bez-skuteczności uznania ojcostwa (unieważnienie uznania dziecka). Przedmiotem analizy były też sprawy o ustalenie pochodzenia dziecka. Zgłaszający się do Rzecznika pozbawieni są najczęściej możliwości dochodzenia praw na drodze sądowej wskutek upływu terminu do wniesienia powództwa bądź też uprawnienie takie nigdy im nie przysługiwało ze wzglę-du na wyłączenie podmiotowe. Dotyczy to w szczególności ojców biologicznych, którzy nie mogą dochodzić swojego ojcostwa prawnego w sytuacji, gdy inny mężczyzna uznał już dziecko za własne. Rozwiązanie takie odpowiada jednak standardom konstytucyj-nym³⁸⁰. Zgodnie z art. 86 k.r.o. w takich sytuacjach powództwo o ustalenie lub zaprze-czenie ojcostwa oraz o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa może wytoczyć także prokurator, jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego. Częstym argumentem odmowy podjęcia sprawy przez prokuratora jest jednak brak niepodważal-nych dowodów na biologiczne ojcostwo wnioskodawcy w postaci badań genetyczniepodważal-nych.

Obowiązujące przepisy nadal bowiem ograniczają dostęp obywateli do korzystania z tego środka dowodowego. Wieloletnie interwencje Rzecznika podejmowane poprzez kierowanie wystąpień do Ministra Sprawiedliwości oraz Ministra Zdrowia w celu uregulowania proce-dury badań DNA³⁸¹ nie przyniosły rezultatu. Dodatkowo, w świetle najnowszego orzecznic-twa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka³⁸² brak jasno sprecyzowanych standardów rozpatrywania przez prokuratorów tego rodzaju wniosków może naruszać prawa człowieka (konwencyjne prawo do prywatności). W tym kontekście konieczne staje się wypracowanie i wdrożenie w sprawach o prawa stanu cywilnego powszechnej praktyki wspierającej realiza-cję praw jednostki. Rzecznik zwróciła się³⁸³ do Prokuratora Generalnego o poinformowanie, czy w prokuraturze stosowana jest określona procedura, dotycząca postępowania z wnioska-mi w sprawach o ustalenie bądź zaprzeczenie ojcostwa oraz ustalenie bezskuteczności uzna-nia ojcostwa. Poprosiła również o informacje, co do praktyki korzystauzna-nia przez prokuratorów z dowodu w postaci badań DNA, a także o szczegółowe statystyki dotyczące załatwiania spraw na podstawie art. 86 k.r.o. Prokuratura milczy jednak w tej kwestii.

4. Odpłatność za pobyt dziecka w pieczy zastępczej za okres przebywania poza placówką

Obowiązujące przepisy dotyczące opłat z tytułu pobytu dziecka w pieczy zastępczej nie przewidują okoliczności, które ujawniły się na tle spraw wpływających do Rzecznika. Cho-dzi o przypadki, kiedy zobowiązanie do ponoszenia opłat z tytułu pobytu Cho-dziecka w pieczy

380 Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 17 kwietnia 2007 r., sygn. akt SK 20/05.

381 RPO-383896-IV/01 z: 25 lipca 2001 r. oraz 3 marca 2004 r., 13 września 2007 r., a także z 23 października 2009 r.

382 Wyrok z 18 maja 2006 r. w sprawie Różański przeciwko Polsce (skarga nr 55339/00).

383 RPO-715092-IV/12 z 21 października 2013 r.

zastępczej dotyczy okresu, w którym dziecko przebywa poza placówką np. jest urlopowane do domu rodzinnego. Sytuacja, w której, pomimo iż dziecko jest pod faktyczną opieką rodziców, muszą oni za ten okres uiszczać opłatę z tytułu pobytu dziecka w placówce, została dostrzeżona przez niektóre jednostki samorządu terytorialnego, które w uchwa-łach ustaliły możliwość zwolnienia z ponoszenia opłaty za czas nieobecności dziecka w placówce. W ocenie Rzecznika działania takie, mimo iż z założenia słuszne, nie mają umocowania w obowiązujących przepisach ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pie-czy zastępczej³⁸⁴. Istnieje zatem potrzeba rozważenia możliwości wprowadzenia do art.

194 ust. 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej delegacji ustawowej, umożliwiającej organom samorządu zwalnianie z obowiązku ponoszenia opłaty za czas nieobecności dziecka w pieczy zastępczej. Rzecznik zwróciła się³⁸⁵ do Ministra Pracy i Po-lityki Społecznej o przeanalizowanie przedstawionego problemu w aspekcie wprowadzenia stosownych zmian ustawowych.

W odpowiedzi poinformowano³⁸⁶, że miesięczną opłatę, jaką ponoszą rodzice za pobyt dziecka w pieczy zastępczej ustala starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem w pieczy zastępczej. Szczegółowe warunki umorzenia w ca-łości lub w części, łącznie z odsetkami, odroczenia terminu płatności, rozłożenia na raty lub odstępowania od ustalenia opłaty określa zaś rada powiatu w drodze uchwały. Wojewodo-wie stWojewodo-wierdzali nieważność uchwał rady powiatu nie z tego względu, że obejmowały one swym zakresem urlopowanie dziecka do rodziców biologicznych, ale dlatego, że zwalniały z ponoszenia opłaty, podczas gdy rodziców nie można zwolnić z opłaty, bez względu na okoliczności. Opłatę w stosunku do nich można jedynie umorzyć, odstąpić od jej ustalania, rozłożyć na raty lub odroczyć termin płatności. W odpowiedzi poinformowano również, że nie planuje się wprowadzenia rozwiązania ustawowego polegającego na możliwości zwol-nienia od opłaty w określonych okolicznościach.

Rzecznik skoncentruje zatem swoją uwagę na analizie praktyki stosowania tych regulacji prawnych w postępowaniu administracyjnym i sądowym.

5. Zwolnienie od pracy z tytułu opieki nad dzieckiem

Do Rzecznika Praw Obywatelskich zwrócił się Rzecznik Praw Dziecka z  wnioskiem o rozważenie możliwości skierowania do Trybunału Konstytucyjnego wniosku w sprawie zgodności z Konstytucją przepisu Kodeksu pracy, dotyczącego zwolnienia od pracy na 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, które przysługuje w ciągu roku kalendarzowego pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat. W ocenie Rzecznika Praw Dziecka przepis ten jest niezgodny z konstytucyjną zasadą równości wo-bec prawa, ponieważ nie różnicuje wymiaru udzielanego pracownikowi zwolnienia od pra-cy z tytułu opieki w zależności od liczby wychowywanych dzieci w wieku do 14 lat, gorzej

384 Ustawa z 9 czerwca 2011 r. (Dz.U. z 2013 r., poz. 135, z późn. zm.).

385 RPO-711328-III/12 z 21 października 2013 r.

386 Pismo z 12 listopada 2013 r.

traktując pracownika wychowującego więcej niż jedno dziecko. Zwolnienie od pracy na 2 dni w skali roku często okazuje się niewystarczające dla opiekunów wychowujących więcej niż jedno dziecko. Realizacja powyższego uprawnienia stanowi obciążenie finansowe dla pracodawcy. Biorąc jednak pod uwagę charakter i funkcje tego uprawnienia pracowniczego z jednej strony, a z drugiej – ciążący na władzy publicznej obowiązek udzielania szczególnej pomocy rodzinom wielodzietnym, w ocenie Rzecznika brak możliwości zwiększenia wy-miaru zwolnienia od pracy z tytułu opieki nad dzieckiem dla opiekunów wychowujących więcej niż jedno dziecko może nasuwać wątpliwości konstytucyjne. Rzecznik zwróciła się³⁸⁷ do Ministra Pracy i Polityki Społecznej o przedstawienie stanowiska w sprawie.

Minister przedstawił³⁸⁸ stanowisko, zgodnie z którym ewentualne zmiany w przepisach dotyczących uprawnień pracowniczych związanych z pełnieniem funkcji rodzicielskich po-winny być poprzedzone analizą wszystkich regulacji w tym zakresie. Zdaniem Ministra to konkretne uregulowanie jest jedynie uzupełnieniem szerokiego katalogu uprawnień pra-cowniczych związanych z pełnieniem funkcji rodzicielskich i należy je rozpatrywać w kon-tekście wielu innych przywilejów przysługujących rodzicom. Ponadto, Minister zwrócił uwagę, że na przestrzeni ostatnich lat znacznie wzrosła liczba uprawnień związanych z ro-dzicielstwem.

Rzecznik, po wnikliwej analizie przedmiotu sprawy, poinformowała Rzecznika Praw Dziecka o braku możliwości skutecznego podważenia konstytucyjności art. 188 k.p. w po-stępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.

387 RPO-749835-III/13 z 13 listopada 2013 r.

388 Pismo z 20 grudnia 2013 r.

13. Ochrona praw osób niepełnosprawnych

1. Zapewnienie przez osoby niepełnosprawne, na potrzeby egzaminu na prawo jazdy, pojazdu przystosowanego do posiadanej niepełnosprawności

Rzecznik skierowała³⁸⁹ wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgod-ności przepisów ustawy o kierujących pojazdami³⁹⁰, w zakresie, w jakim nakładają one na osoby niepełnosprawne obowiązek dostarczania pojazdu przystosowanego do rodzaju scho-rzenia na potrzeby przeprowadzenia praktycznej części egzaminu państwowego, sprawdza-jącego kwalifikacje osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami silniko-wymi kategorii B, z Konstytucją oraz Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych.

Na tle nadsyłanych do Rzecznika skarg wyłonił się problem nierównego traktowa-nia osób niepełnosprawnych ubiegających się o uprawnietraktowa-nia do kierowatraktowa-nia pojazda-mi kategorii B. Wojewódzkie ośrodki ruchu drogowego, organizując część praktyczną państwowego egzaminu na prawo jazdy, zostały zwolnione z obowiązku zapewnienia pojazdu przystosowanego do egzaminowania osób niepełnosprawnych. To osoby nie-pełnosprawne zostały zobowiązane do dostarczenia pojazdu na państwowy egzamin praktyczny. Należy podkreślić, że osoba niepełnosprawna odbywa kurs – naukę jazdy ko-rzystając z pojazdu ośrodka szkolenia kierowców, czyli podmiotu prywatnego. Ośrodki te są bowiem zobowiązane posiadać pojazdy przystosowane do rodzaju niepełnosprawności, jeśli szkolą osoby niepełnosprawne. Zaskarżona regulacja narusza konstytucyjną zasadę równo-ści oraz niedyskryminacji osób niepełnosprawnych. Jest także sprzeczna z zasadą sprawie-dliwości społecznej oraz nakazem tworzenia przez ustawodawcę takich regulacji prawnych, które zapewniają efektywne wsparcie osób niepełnosprawnych w różnych dziedzinach życia społecznego. Ustawa o kierujących pojazdami, nakładając na osoby niepełnosprawne obowiązek zapewnienia przez nie pojazdu na egzamin, narusza ponadto przepisy Kon-wencji o prawach osób niepełnosprawnych, przede wszystkim prawo do mobilności.

Przepisy regulujące zasady egzaminowania na kierowców osób niepełnosprawnych ograni-czają prawo tych osób do samodzielnego prowadzenia życia i swobodnego przemieszczania się. Stawiają osoby niepełnosprawne w gorszej pozycji na rynku pracy, utrudniając możli-wość stałego polepszania warunków życia tych osób oraz ich rodzin.

W chwili obecnej Rzecznik oczekuje na wyznaczenie przez Trybunał Konstytucyjny ter-minu rozprawy.

389 RPO-658549-V/10 z 14 sierpnia 2013 r., sygn. akt K 37/13.

390 Ustawa z 5 stycznia 2011 r. (Dz.U. Nr 30, poz. 151, z późn. zm.).

2. Obowiązek zapewnienia przez osoby niepełnosprawne, na potrzeby przeprowadzenia egzaminu na prawo jazdy, obecności tłumacza języka migowego

Ustawa o języku migowym i innych środkach komunikowania się³⁹¹ miała doprowadzić do poprawy warunków komunikacji osób głuchoniemych i słabosłyszących z otoczeniem.

W ocenie Rzecznika zawężenie przez ustawodawcę kręgu podmiotów zobowiązanych do realizacji przepisów ustawy do kategorii organów administracji publicznej spowodowało pominięcie innych instytucji wykonujących zadania publiczne, niemających jednak charak-teru organów administracji publicznej. Takim podmiotem jest wojewódzki ośrodek ruchu drogowego. Regulacja zawarta w ustawie o języku migowym i innych środkach komuni-kowania się zwalnia wojewódzkie ośrodki ruchu drogowego z obowiązku udostępnienia osobom uprawnionym usługi tłumacza języka migowego. Obowiązek zapewnienia tłu-macza języka migowego podczas zdawania państwowego egzaminu sprawdzającego kwali-fikacje osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, został przerzucony na zdających. W rezultacie niepełnosprawny kandydat, oprócz kosztów uzyskania prawa jazdy musi ponieść dodatkowe koszty opłacenia tłumacza. Rzecznik zwróciła się³⁹² do Pełnomoc-nika Rządu Do Spraw Osób Niepełnosprawnych o wyrażenie stanowiska w zasygnalizowa-nej sprawie, a w szczególności o rozważenie podjęcia działań zmierzających do zmiany prze-pisów ustawy o języku migowym i innych środkach komunikowania się.

W odpowiedzi poinformowano³⁹³ Rzecznika, że w związku z podjęciem prac nad po-selskim projektem ustawy o języku migowym i innych środkach komunikowania się zrezy-gnowano z prac nad rządowym projektem założeń do ustawy o języku migowym, w którym zakładano, iż podmiotami zobowiązanymi będą m.in. instytucje publiczne. Na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych³⁹⁴ osoby niepełnosprawne mogą ubiegać się o dofinansowanie ze środków PFRON usług tłumacza języka migowego lub tłumacza przewodnika (również podczas egzaminu na prawo jazdy), jeżeli jest to uzasadnione potrzebami wynikającymi z niepełnosprawności.

W wystąpieniu do Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej Rzecz-nik sygnalizowała, że obowiązujące zasady egzaminowania osób niepełnosprawnych budzą wątpliwości z punktu widzenia konstytucyjnej zasady równości i urzeczywistnienia spra-wiedliwości społecznej. Z tego powodu Rzecznik zwróciła się³⁹⁵ do Ministra Transportu, Bu-downictwa i Gospodarki Morskiej o rozważenie podjęcia działań zmierzających do zmiany przepisów rozporządzenia w sprawie egzaminowania osób ubiegających się o uprawniania do kierowania pojazdami, szkolenia, egzaminowania i uzyskiwania uprawnień przez

eg-391 Ustawa z 19 sierpnia 2011 r. (Dz.U. Nr 209, poz. 1243, z późn. zm.).

392 RPO-723715-V/13 z 5 kwietnia 2013 r.

393 Pismo z 2 lipca 2013 r.

394 Rozporządzenie z 25 sierpnia 2002 r. (Dz.U. Nr 96, poz. 861, z późn. zm.).

395 Pismo z 5 kwietnia 2013 r.

zaminatorów oraz wzorów dokumentów stosowanych w tych sprawach³⁹⁶, które nakładają

zaminatorów oraz wzorów dokumentów stosowanych w tych sprawach³⁹⁶, które nakładają