administracyjnym w przedmiocie wydania pozwolenia wodnoprawnego
A. Ochrona praw lokatorów
1. Ochrona lokatorów przed „eksmisją na bruk”
Od kilku lat w sferze zainteresowania Rzecznika pozostaje problem dotyczący braku jed-nolitego standardu ochrony lokatorów przed „eksmisją na bruk” w przypadku, gdy egzeku-cja obowiązku opróżnienia lokalu wykonywana jest na drodze administracyjnej. Problem ten wyłonił się na tle skarg od policjantów, emerytów i rencistów policyjnych oraz od innych osób zajmujących bez tytułu prawnego lokale mieszkalne pozostające w dyspozycji orga-nów Policji. Orzekanie w drodze decyzji administracyjnej o obowiązku opróżnienia lokalu mieszkalnego dotyczy także lokali będących w dyspozycji jednostek organizacyjnych Służ-by Więziennej, a także lokali będących w dyspozycji Szefa Agencji Wywiadu, Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Problem dotyczący „eksmisji na bruk” ujawnił się również w związku ze stosowaniem przepisów odnoszących się do realizacji inwestycji infrastruk-turalnych, zawartych w szeregu ustaw poświęconych zasadom realizacji określonego typu inwestycji infrastrukturalnych. Sytuacja, w której obowiązujące prawo dopuszcza możli-wość przeprowadzenia egzekucji obowiązku opróżnienia lokalu bez zapewnienia osobie eksmitowanej jakiegokolwiek schronienia, pozostaje w sprzeczności z postanowieniami Konstytucji. Konieczne wydaje się wprowadzenie do ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ogólnej regulacji uniemożliwiającej wykonywanie obowiązku opróżnienia lokalu mieszkalnego i nieruchomości zaspokajającej potrzeby mieszkaniowe bez zapewnie-nia osobom eksmitowanym jakiegokolwiek schroniezapewnie-nia, a tym samym stworzenie osobom eksmitowanym w trybie egzekucji administracyjnej standardu ochrony, z jakiego korzystają osoby eksmitowane w trybie egzekucji sądowej. Rzecznik zwróciła się452 do Prezesa Rady Ministrów z prośbą o rozważenie potrzeby podjęcia działań w celu ujednolicenia standar-dów ochrony lokatorów.
Minister Spraw Wewnętrznych w odpowiedzi udzielonej z upoważnienia Szefa Kancela-rii Prezesa Rady Ministrów poinformował453, że w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych pod-jęto decyzję o powołaniu Zespołu do opracowania projektu zmian przepisów prawa, regulu-jących sytuację lokatorów zajmuregulu-jących lokale mieszkalne pozostające w dyspozycji organów
452 RPO-529615-IV/06 z 23 kwietnia 2013 r.
453 Pismo z 21 października 2013 r.
i jednostek podległych i nadzorowanych przez Ministra Spraw Wewnętrznych w przypadku egzekucji obowiązku opróżnienia lokalu.
Sprawa ta będzie w dalszym ciągu monitorowana przez Rzecznika.
2. Ochrona przed bezdomnością osób eksmitowanych
W wystąpieniu do Ministra Sprawiedliwości Rzecznik zwróciła uwagę na problem do-tyczący ochrony przed bezdomnością osób eksmitowanych. W obecnym stanie prawnym, w przypadku eksmisji przeprowadzanej z nieruchomości służącej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika i jego bliskich, na podstawie tytułu wykonawczego, jakim jest pra-womocne postanowienie o przysądzeniu własności, na żadnym etapie postępowania sąd nie jest uprawniony do orzekania o prawie do lokalu socjalnego osób, które na mocy przepisów ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego są objęte szczególną ochroną przed bezdomnością (m.in. kobiety w ciąży, oso-by małoletnie i niepełnosprawne oraz mieszkający z nimi opiekunowie, emeryci i renciści uprawnieni do świadczeń z pomocy społecznej, jeśli osoby te nie mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany). Komornicy wskazują ponadto, że nie można uznać za wy-starczającą ochronę przed bezdomnością dla tej grupy osób obowiązku wykonania eksmisji do pomieszczenia tymczasowego. W ocenie Rzecznika stan, w którym osoby posiadające status lokatora, szczególnie chronione przed bezdomnością w świetle przepisów ustawy o ochronie praw lokatorów, byłyby pozbawione takiej ochrony w toku egzekucji prowa-dzonej z nieruchomości, może budzić wątpliwości, co do zgodności z konstytucyjną za-sadą równości obywateli wobec prawa, a także z zaza-sadą ochrony i opieki Państwa wobec rodziny i osób niepełnosprawnych. Rzecznik zwróciła się454 do Ministra Sprawiedliwości o przedstawienie stanowiska w sprawie, a w razie podzielenia wątpliwości, także o rozważe-nie celowości podjęcia działań legislacyjnych w celu zapewo rozważe-nienia tej grupie osób ochrony przed bezdomnością.
Minister nie zgodził się455 ze stanowiskiem przedstawionym w wystąpieniu Rzecznika i stwierdził, że obowiązujący aktualnie stan prawny umożliwia należytą ochronę osób, w sto-sunku do których prowadzona jest egzekucja na podstawie prawomocnego postanowienia o przysądzeniu własności. Z tego też względu nie wydaje się celowe podjęcie działań legisla-cyjnych w omawianym zakresie.
Rzecznik nadal będzie monitorowała praktykę i orzecznictwo sądowe w tego typu spra-wach oraz rozważy podjęcie dalszych działań, jeśli okaże się, że stanowisko Ministra nie znajduje oparcia w wykładni sądowej.
3. System przyznawania i wypłaty dodatków mieszkaniowych
Obowiązujący system wypłaty dodatków mieszkaniowych ma gwarantować, że wy-płacane środki zostaną wykorzystane zgodnie z ich przeznaczeniem. Zdaniem Rzecznika
454 RPO-729759-IV/13 z 12 listopada 2013 r.
455 Pismo z 17 grudnia 2013 r.
konieczna jest jednak zmiana przepisów regulujących przyznawanie i wypłatę dodatków mieszkaniowych w sposób, który pozwoli na ochronę konstytucyjnego prawa do prywatno-ści beneficjentów dodatków mieszkaniowych i wyeliminuje problemy, z jakimi spotykają się obecnie najemcy lokali w prywatnych kamienicach, zamierzający złożyć wniosek o wypłatę dodatku mieszkaniowego. W obowiązującym stanie prawnym udział właściciela bądź za-rządcy nieruchomości na etapie wypełniania wniosku o wypłatę dodatku mieszkaniowego, a także jego podpis na wniosku jest niezbędny do uzyskania dodatku mieszkaniowego. Wy-płata dodatku mieszkaniowego nie następuje do rąk osoby uprawnionej do świadczenia.
Dodatek mieszkaniowy przekazywany jest zarządcy domu lub osobie uprawnionej do pobierania należności za lokal mieszkalny, którzy otrzymując dodatek uzyskują jedno-cześnie informację o sytuacji życiowej określonej osoby, obejmującą m.in. poziom jej dochodów oraz fakt korzystania ze świadczeń pomocy społecznej. Właściciele nierucho-mości w różny sposób wykorzystują informację o trudnej sytuacji finansowej najemców np.
uniemożliwiają najemcom korzystanie z dodatków mieszkaniowych, aby następnie wypo-wiedzieć najem i zażądać zwolnienia lokalu. Zdaniem Rzecznika konieczne jest podjęcie inicjatywy legislacyjnej zmierzającej do takiego ukształtowania systemu przyznawania i wy-płaty dodatków mieszkaniowych, który pozwoli na ochronę prawa do prywatności bene-ficjentów dodatków mieszkaniowych i wyeliminuje problemy, z jakimi obecnie spotykają się najemcy lokali w prywatnych kamienicach, którzy zamierzają złożyć wnioski o wypłatę dodatku mieszkaniowego. Dlatego Rzecznik zwróciła się456 do Ministra Transportu, Budow-nictwa i Gospodarki Morskiej o przedstawienie stanowiska w sprawie.
W odpowiedzi Minister poinformował457, że nie przewiduje podjęcia inicjatywy legisla-cyjnej zmierzającej do zmiany przepisów dotyczących dodatków mieszkaniowych. Obowią-zujące przepisy w sposób wystarczający zapewniają, w jego opinii, bezpieczeństwo informa-cji o życiu prywatnym osób wnioskujących o wypłatę dodatku mieszkaniowego. Sporadycz-ne przypadki niewłaściwego, bezprawSporadycz-nego zachowania zarządców (wynajmujących) nie powinny być podstawą do zmiany sprawnie funkcjonującego już od 1994 r. systemu dodat-ków mieszkaniowych. Udział zarządców budyndodat-ków jest w miarę możliwości ograniczony do minimum – w stopniu zapewniającym bezpieczeństwo systemu dodatków mieszkanio-wych. Jedynym skutecznym sposobem na zapewnienie wiarygodności danych o warunkach mieszkaniowych wnioskodawcy jest obowiązek ich potwierdzenia przez osobę zarządzającą budynkiem – w większości przypadków będzie to licencjonowany zarządca nieruchomo-ści, który ma obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej obejmującej wszelkie informacje związane z zarządzaniem nieruchomościami, które mogłyby w jakikolwiek sposób naruszyć interesy mieszkańców. W przypadku niedochowania tajemnicy zawodowej licencjonowa-ny zarządca podlega odpowiedzialności zawodowej. Niezależnie od powyższego standardy postępowania z informacjami osobowymi określa ustawa o ochronie danych osobowych, która dotyczy także danych mieszkańców budynków będących w posiadaniu ich zarządców
456 RPO-703974-IV/12 z 13 marca 2013 r.
457 Pismo z 27 marca 2013 r.
(zarządców i zarządów wspólnot mieszkaniowych, spółdzielni mieszkaniowych, właścicieli wynajmowanych lokali).
Ze względu na uchylenie z dniem 1 stycznia 2014 r. przepisów dotyczących licencjo-nowanych zarządców nieruchomości argumenty Ministra w dużym stopniu utraciły swoją aktualność. Rzecznik rozważa podjęcie dalszych działań w tej sprawie.