Szkolnictwo wyższe

1. Udział władz publicznych w finansowaniu niepublicznych szkół wyższych

Rzecznik skierowała⁴³⁵ wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgod-ności niektórych przepisów Prawa o szkolnictwie wyższym⁴³⁶ z Konstytucją.

Skargi podmiotów prowadzących niepubliczne szkoły wyższe zwróciły uwagę Rzecz-nika na brak regulacji ustawowych normujących kwestię udziału władz publicznych w  finansowaniu niepublicznych szkół wyższych. Opisana materia uregulowana jest częściowo w aktach normatywnych rangi podustawowej wydanych na podstawie upo-ważnienia zawartego w  Prawie o  szkolnictwie wyższym. W  pozostałym zakresie zaś, ze względu na niewydanie przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego rozporządzenia na podstawie art. 95 ust. 1 tej ustawy, nie jest uregulowana w żadnym akcie normatywnym. Tymczasem, zgodnie z Konstytucją, ten zakres spraw należy do materii zarezerwowanej wyłącznie dla ustawy. Przekazanie zasadniczych elementów

433 RPO-748010-I/13 z 27 listopada 2013 r.

434 Pismo z 10 grudnia 2013 r.

435 RPO-688759-I/12 z 24 kwietnia 2013 r., sygn. akt K 16/13.

436 Ustawa z 27 lipca 2005 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 572, z późn. zm.).

konstrukcji systemu wsparcia niepublicznych uczelni do uregulowania w rozporzą-dzeniu jest sprzeczne z Konstytucją.

Dnia 10 grudnia 2013 r. Trybunał Konstytucyjny wydał⁴³⁷ wyrok w sprawie. Podzielił zasadniczą część wątpliwości Rzecznika. Zakwestionowane przepisy straciły moc obowiązu-jącą z dniem ogłoszenia wyroku.

2. Umożliwienie pobierania stypendium specjalnego przez osoby z niepełnosprawnościami studiujące na drugim kierunku studiów

Zgodnie z Prawem o szkolnictwie wyższym⁴³⁸ studentowi, który po ukończeniu jednego kierunku studiów kontynuuje naukę na drugim kierunku studiów, nie przysługuje pomoc materialna m.in. w postaci stypendium specjalnego dla osób niepełnosprawnych. Rzecz-nik otrzymywała skargi, z których wyRzecz-nikało, że regulacja ta nie uwzględnia przypadków powstania niepełnosprawności w trakcie albo po skończeniu studiów. Zdarza się, że osoby znajdujące się w opisanej sytuacji nie są w stanie wykonywać wyuczonego zawodu i mu-szą zdobyć kolejne kwalifikacje. Studentom nie przysługuje wówczas stypendium specjal-ne dla osób niepełnosprawnych, mimo iż nie korzystały z niego na pierwszym kierunku studiów. W obowiązującym stanie prawnym studia na drugim kierunku są płatne. W celu wsparcia osób, które stały się osobami z niepełnosprawnością, bardzo istotna jest pomoc w przekwalifikowaniu się. Umożliwi to tym osobom dalszy rozwój zawodowy i pozwoli na pełnienie określonych ról społecznych. W związku z tym rozsądne wydaje się przyznanie takim osobom prawa do pobierania stypendium specjalnego dla osób niepełnosprawnych.

Za takim rozwiązaniem przemawia także konstytucyjna zasada sprawiedliwości społecznej.

W ocenie Rzecznika ustawa o szkolnictwie wyższym powinna przewidywać możliwość pobierania stypendium specjalnego przez osoby z niepełnosprawnościami studiujące na drugim kierunku w sytuacji, gdy niepełnosprawność nastąpi w trakcie trwania studiów lub po ich zakończeniu. Rzecznik zwróciła się⁴³⁹ do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego o ustosunkowanie się do przedstawionych kwestii.

Minister poinformował⁴⁴⁰, że w resorcie szkolnictwa wyższego trwają prace legislacyj-ne nad nowelizacją Prawa o szkolnictwie wyższym. Zapewniono Rzecznika, że rozważo-ne zostanie wprowadzenie zmiany, która ureguluje możliwość ubiegania się o stypendium specjalne przez niepełnosprawnych studentów kolejnych kierunków studiów, w przypadku, gdy niepełnosprawność powstała podczas trwania studiów lub po ich ukończeniu. Poinfor-mowano ponadto, że osoby niepełnosprawne są uprawnione do ubiegania się o świadczenia pomocy materialnej (stypendia, zapomogi) na równi z innymi studentami, jednocześnie otrzymując stypendium specjalne dla osób niepełnosprawnych, niezależne od dochodu.

437 Sygn. akt K 16/13.

438 Ustawa z 27 lipca 2005 r. (Dz.U. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm.).

439 RPO-738223-I/13 z 10 września 2013 r.

440 Pismo z 25 września 2013 r.

15. Ochrona środowiska

1. Brak odrębnego uregulowania kwestii odległości wież elektrowni wiatrowych od innych budowli

Do Rzecznika zwracały się organizacje społeczne, które wskazywały szereg nieprawidło-wości związanych z budową tzw. farm wiatrowych. Jednym z sygnalizowanych problemów był brak odrębnego uregulowania kwestii odległości wież elektrowni wiatrowych od innych budowli, w szczególności tych zasiedlonych i użytkowanych przez ludzi. Brak ścisłych norm technicznych w tym zakresie powoduje, że możliwe jest lokalizowanie farm wiatrowych, w tym o dużej mocy, w bezpośrednim sąsiedztwie domów mieszkalnych. W obecnym stanie prawnym odległość farm wiatrowych od zabudowy mieszkaniowej wyznaczają pośrednio regulacje ochrony środowiska⁴⁴¹, a także regulacje ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym⁴⁴², które w tym zakresie mają charakter bardzo ogólny. Precyzyjne wskaza-nie, np. w przepisach planistycznych, odległości usytuowania farm wiatrowych umożli-wiłoby zniwelowanie negatywnego wpływu działania elektrowni wiatrowych na zdrowie i życie człowieka. Rzecznik zwróciła się⁴⁴³ do Ministra Transportu, Budownictwa i Gospo-darki Morskiej o przedstawienie stanowiska w tej sprawie, w szczególności zaś o udziele-nie informacji, czy w Ministerstwie prowadzone są prace legislacyjne, których celem by-łoby opracowanie i uporządkowanie norm technicznych zapewniających należyty poziom ochrony zdrowia ludzi – mieszkańców terenów przyległych do farm wiatrowych.

Minister poinformował⁴⁴⁴, że prowadzone są prace mające na celu wdrożenie postano-wień Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, przyjętej przez Radę Mini-strów w 2011 r. Zgodnie z tym dokumentem, zadaniem planowania przestrzennego będzie wyznaczenie stref dla rozwoju energetyki wiatrowej na poziomie krajowym i wojewódzkim.

Obowiązujące przepisy z zakresu planowania przestrzennego nie określają szczegółowych wymogów dotyczących lokalizowania elektrowni wiatrowych. Normy tego typu mogą być wprowadzane w aktach prawa miejscowego – uchwałach w przedmiocie miejscowych pla-nów zagospodarowania przestrzennego, w ramach władztwa planistycznego, którym dyspo-nują gminy. Na obszarach nieobjętych planem miejscowym, lokalizacja inwestycji może na-stępować na podstawie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzji o warunkach zabudowy. Nawiązując do propozycji zamieszczenia w ustawie o planowaniu

441 Rozporządzenie MŚ z 14 czerwca 2007 r. (Dz.U. Nr 120, poz. 826, z późn. zm.) i Rozporządzenie MŚ z 30 października 2003 r. (Dz.U. Nr 192, poz. 1883, z późn. zm.).

442 Ustawa z 27 marca 2003 r. (Dz.U. Nr 2012, poz. 647, z późn. zm.).

443 RPO-716190-IV/12 z 11 marca 2013 r.

444 Pismo z 9 kwietnia 2013 r.

i zagospodarowaniu przestrzennym regulacji dotyczących wymaganych odległości pomię-dzy obiektami elektrowni wiatrowych a zabudową mieszkaniową, Minister poinformował, że uzasadnionym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie ich w przepisach innych ustaw ma-terialnych, np. Prawie ochrony środowiska czy ustawie o ochronie przyrody. Zasady lokali-zacji wszelkich inwestycji (w tym inwestycji związanych z odnawialnymi źródłami energii) stanowić będą przedmiot szczegółowych analiz prowadzonych przez Komisję Kodyfikacyj-ną Prawa Budowlanego, mającą opracować przepisy rangi ustawowej regulujące w sposób kompleksowy proces inwestycyjno-budowlany.

Planowane są dalsze działania Rzecznika w tej sprawie.

2. Udział organizacji społecznych w postępowaniu

administracyjnym w przedmiocie wydania pozwolenia