OBSZAR ŚRODOWISKA

2.5.1. Respektowanie i ochrona natury

Ochrona przyrody, klimatu, zasobów naturalnych jest obecnie wyzwaniem dla całej ludzkości. Dlatego też nie ulega wątpliwości, że menedżerowie nie unikną w swojej pracy zarówno tego problemu, jak i związanej z nim odpowiedzialności. Zwłaszcza że spółki podejmujące działania zmierzające do osiągnięcia dobrej reputacji w zakresie odpowiedzialności społecznej i środowiskowej (obok jakości

194) P.F. Drucker, O czym menedżerowie powinni pamiętać, ”Harvard Business Review”, luty 2006, s. 78.

195) Por. B. Chmielewiec, Stymulowanie przedsiębiorczych zachowań pracowników jako priorytetowe zadanie kadry menedżerskiej w warunkach niestabilności otoczenia, w: Ograniczanie niestabilności otoczenia przedsiębiorstw, red. R. Sobiecki, J.W. Pietrewicz, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2013, s. 427–430.

produktów i usług, zdolności do przyciągania, rozwoju i utrzymania uzdolnionych pracowników), wykazują znacznie większe prawdopodobieństwo przekraczania przeciętnych cen akcji na giełdzie196). Niestety zupełnie nie przekłada się to na praktykę, A. Lulek oraz P. Sczypa dokonali bowiem analizy ponad 30 internetowych stron spółek, które były notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, i stwierdzili, że informacje ekologiczne na stronach internetowych tych firm są zdawkowe197). Zawierały one przeważnie informacje związane z działaniami na rzecz ochrony środowiska, odzyskiwaniem surowców, emisji gazów.

Menedżerowie niewątpliwie powinni wykazywać szacunek dla środowiska naturalnego, w związku z czym muszą przyswoić w tym celu system reguł moralnych, wzorców zachowań czy określony katalog wartości. Wymienione czynniki mają bowiem znaczny wpływ na stosunek zarządzających do przyrody. Dość powszechnym pozostaje pogląd na to, że zdrowie jest jedną z najważniejszych wartości etyki ekologicznej198). Niezaprzeczalnie bowiem obok samego życia, istotna jest również jego jakość i działania podejmowane w celu jej podnoszenia. Wysiłki człowieka, w tym przede wszystkim wysiłki osób zatrudnionych na kierowniczych stanowiskach, które swoim zachowaniem dają odgórny przykład, powinny zatem sprowadzać się do dbania o czystość gleby, powietrza, wody, działań podejmowanych na rzecz utrzymania i zapewnienia dobrej kondycji nie tylko własnej, ale również zwierząt i całej biosfery. To właśnie odpowiedzialność pozostaje centralną kategorią etyki środowiskowej. W jaki sposób można ochronić świat przyrody przed destrukcyjną działalnością człowieka, jeżeli nie poprzez uświadamianie ludziom absolutnej odpowiedzialności ciążącej nad współczesnym pokoleniem oraz każdą jednostką z osobna199). Warto pamiętać, że człowiek nie funkcjonuje w środowisku sam, lecz towarzyszą mu również inne istoty żywe reprezentujące wewnętrzne wartości i żyjące w zgodnie z własną naturą. Dlatego też biosfera nie powinna być eksploatowana i zarządzana wyłącznie z punktu widzenia interesów człowieka200).

196) S. D.Young, S.F. O’Byrne, EVA and Value-Based Management. A Practical Guide to implementation, McGraw-Hill, New York 2001, s. 13.

197) A. Lulek, P. Szczypa, Informacje ekologiczne a inwestorzy giełdowi, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin, sectio H 2013, vol. 37(3), s. 351.

198) P. Brzustewicz, Środowisko naturalne jako przedmiot odpowiedzialności menedżera „Annales. Etyka w życiu gospodarczym” 2011, vol. 14, nr 2, s. 51.

199) Ibidem.

200) Z. Piątek, Etyka środowiskowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1998, s. 11–12, cyt. za: P. Brzustewicz, Środowisko naturalne jako przedmiot odpowiedzialności menedżera „Annales. Etyka w życiu gospodarczym” 2011, vol. 14, nr 2, s. 49–50.

R

ysunek 5

. Biznes w społeczeństwie i środowisku naturalnym

Źródło: G. Leśniak-Łebkowska, Wpływ zewnętrznych uwarunkowań na realizację zintegr owanej perspektywy zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstwa , Oficyna W ydawnicza SGH, W arszawa 201 1, s. 288.

Według G. Leśniak-Łebkowskiej w procesie budowy CSR w przedsiębiorstwie konieczne jest wyróżnienie trzech poziomów (por. rysunek 5):

– odpowiedzialnych operacji, – odpowiedzialnej konkurencji, – zrównoważonego rozwoju201).

Autorka stwierdza również, że „proces budowy zrównoważonego rozwoju nigdy się nie kończy ze względu na dynamikę trzech sił działających rozbieżnie, wymaga ciągłych starań, dlatego też możliwe jest uzyskiwanie tylko czasowych korzyści z ich równowagi i integracji”202). Przed menedżerami stoi zatem niełatwe zadanie, gdyż muszą oni w kwestiach środowiskowych wykazać się nie tylko odpowiedzialnością, ale też zaradnością i pokorą. Nie od dziś wiadomo przecież, że presja nadmiernego sukcesu często przeradza się w źródło zagrożenia katastrofą. Zwłaszcza sukces biznesowy w oderwaniu od całej biosfery prawdopodobnie niesie za sobą niebezpieczeństwo nadwerężenia skończonych zasobów naturalnych, czego finałem może być kres ludzkości. Dlatego też oczywistym wydaje się oczekiwanie od menedżerów tego, aby ci nie tylko respektowali prawa przyrody, ale tak zarządzali swoimi przedsięwzięciami, by te nie wyniszczały dostępnych zasobów, niezbędnych do przetrwania kolejnym pokoleniom. W związku z tym od menedżerów wymaga się, aby realizowali w praktyce zasadę powściągliwości, dzięki której zniwelowaniu uległaby często nieograniczona chęć korzystania z dostępnych jeszcze dóbr przyrody. Menedżerowie nie mogą więc nie traktować zanieczyszczeń w środowisku naturalnym jako negatywnych skutków zewnętrznych, a także nie uwzględniać tego typu kosztów w sprawozdaniach finansowych i budżetach czy biznesplanach danej firmy. Dlatego, podejmując różnego rodzaju decyzje, menedżerowie nie powinni kierować się wyłącznie warunkami konkurencji czy bieżącymi korzyściami biznesowymi (przerzucając przy tym zobowiązania na przyszłych akcjonariuszy, zarządzających i kolejne pokolenia), lecz muszą także odpowiedzialnie troszczyć się o naturę203).

2.5.2. Wzrost presji ekologicznej

Jedną z istotnych przyczyn wzrostu zainteresowania w ostatnich latach w dziedzinie biznesu kwestiami ekologicznymi jest stale rosnąca wśród otoczenia firm presja wywierana na zachowanie środowiska naturalnego oraz stosowanie coraz czystszych

201) G. Leśniak-Łebkowska, Wpływ zewnętrznych uwarunkowań na realizację zintegrowanej perspektywy zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstwa, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2011, s.288

202) Ibidem, s. 289.

technologii. Głównymi wyrazicielami tego nacisku są204):

– rządy i organizacje międzynarodowe oraz tworzone przez nie nowe regulacje prawne, chociażby w zakresie zmian klimatycznych, ograniczenia emisji dwutlenku węgla czy innych zanieczyszczeń;

– organizacje ekologiczne (np. Greenpeace, WWF) stosujące różne metody działań, takie jak lobbing, blokady, marsze, protesty w celu osiągnięcia ich postulatów;

– działania konsumentów kierujących się coraz częściej w dokonywanych wyborach oceną działań firm związanych z ochroną środowiska;

– właściciele przedsiębiorstw i akcjonariusze, analizujący znaczenie kwestii ekologicznych, wymuszają niejako na firmach przygotowywanie sprawozdań, które dotyczą kosztów ekologicznych oraz wykorzystywania czystych technologii.

Państwa świata zwiększają w ostatnich latach skalę swojej aktywności w zakresie ochrony środowiska, co przekłada się na wzrost liczby różnego rodzaju regulacji w tym obszarze205). Jednakże to na szczeblach kierowniczych firm spoczywa odpowiedzialność za ochronę środowiska w każdym możliwym aspekcie prowadzenia działalności gospodarczej.