Przystępując do analizy pojęcia odbiorcy przemysłowego, warto skon-frontować je z funkcjonującymi w prawie krajowym definicjami przedsię-biorstw czy zakładów energochłonnych, a nawet z powszechną definicją słowa energochłonny, czy energochłonność. Jest to o tyle istotne, że może dać nam odpowiedź na pytanie dotyczące rozumienia omawianego pojęcia
Energochłonność jest pojęciem z zakresu produkcji przemysłowej i naj-częściej ujmuje się ją jako relację wielkości zużycia energii w procesie pro-dukcyjnym w przedsiębiorstwie, danym przemyśle, czy szerzej – w gospo-darce narodowej, w odniesieniu do odpowiedniej wielkości produkcji, w której uczestniczy ta energia, czyli inaczej jako relację nakładów energii
________________
5 Dz. Urz. UE L 275 z 25.10.2003 r., dalej: dyr. 2003/87.
6 Dz. Urz. UE L 1/10 z 5.01.2010 r. dalej: dec. 2010/2.
Status odbiorcy przemysłowego w świetle ustawy Prawo energetyczne 39 do efektów z niej uzyskanych7. W innym ujęciu – energochłonny to inaczej zużywający duże ilości energii8.
De lege lata to właśnie kryterium nakładów do efektów stanowiło i sta-nowi podstawę wyróżnienia przedsiębiorstwa (zakładu, podmiotu) zwane-go potocznie enerzwane-gochłonnym. Jest to klasyczne podejście do pojęcia pod-miotów energochłonnych i – jak wspomnieliśmy – znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach w skali mikro i makro (np. energochłonność budynku i energochłonność gospodarki narodowej). I tak np. przez zakład energo-chłonny wykorzystujący wyroby węglowe w rozumieniu art. 31a ust. 7 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym rozumie się podmiot, u którego udział zakupu wyrobów węglowych w wartości produkcji sprze-danej wynosi nie mniej niż 10% w roku poprzedzającym rok, w odniesieniu do którego jest ustalany procentowy udział9. Definicja zakładu energo-chłonnego posługuje się zatem kryterium wartości produkcji sprzedanej, przez co należy rozumieć całość produkcji sprzedanej, czyli zarówno war-tość sprzedanych wyrobów gotowych, jak i warwar-tość świadczonych usług, do udziału kosztu wyrobów węglowych.
Podobna regulacja została wprowadzona ustawą o zmianie u.o.p.a z dnia 27 wrzenia 2013 r.10 i weszła w życie 1 listopada 2013 r. w odniesieniu do akcyzy na paliwa gazowe. W omawianym przypadku przez zakład ener-gochłonny wykorzystujący wyroby gazowe należy rozumieć podmiot, u którego udział zakupu wyrobów gazowych w wartości produkcji sprze-danej wynosi nie mniej niż 5% w roku poprzedzającym rok, w odniesieniu do którego jest ustalany procentowy udział. Zakład taki został zwolniony od akcyzy na wyroby gazowe, jeżeli po pierwsze wykorzystuje gaz na cele opa-łowe i po drugie w zakładzie tym wprowadzony został w życie system pro-wadzący do osiągania celów dotyczących ochrony środowiska lub do pod-wyższenia efektywności energetycznej. Należy jednak jednoczenie zauwa-żyć, że zwolnienie od akcyzy objęło także wykorzystanie gazu do celów opałowych, wykorzystywanych do łącznego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej, czyli wytwarzania de facto w procesie kogeneracji oraz w pro-cesach mineralogicznych, elektrolitycznych i metalurgicznych oraz do re-dukcji chemicznej, które w sposób bardzo ogólny i pośredni nawiązują do rodzajów wykonywanej działalności przez dane podmioty, czyli co najmniej w kierunku przyjętym w pr.en.11
________________
7 Na podstawie www. sjp.pwn.pl oraz J. Honczarenko, A. Berliński, Modelowanie energo-chłonności procesów transportowych w zautomatyzowanych systemach montażowych, Technologia i Automatyzacja Montażu Nr 4, z 2011, s. 49 oraz podanej tam literatury.
8 Zob. www.sjp.pwn.pl.
9 T. jedn. Dz.U. z 2011 r., Nr 108, poz. 626, dalej: u.o.p.a.
10 Dz.U. z 2013, poz. 1231.
11 Na przykład pod pojęciem procesy mineralogiczne należy rozumieć procesy sklasyfi-kowane w nomenklaturze NACE pod kodem DI 26 „produkcja produktów z pozostałych
40 MARIUSZ SWORA,ZDZISŁAW MURAS
Kolejną definicję podmiotu energochłonnego, we wskazanym powyżej klasycznym zakresie rozumienia tego pojęcia, możemy znaleźć w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej, która, w regulacji zawartej w art. 13, pozwala na redukcję kosztów funkcjonowania systemu świadectw efektywności energetycznej w odniesieniu do przedsiębiorstw energochłonnych zdefiniowanych jako – odbiorcy końcowi, którzy w roku poprzedzającym rok realizacji obowiązku pozyskania i przedstawienia do umorzenia tzw. świadectw efektywności energetycznej zużyli nie mniej niż 400 GWh energii elektrycznej i dla których udział kosztu energii w wartości produkcji jest nie mniejszy niż 15%12.
W u.o.e.e. wprowadzono rozwiązanie umożliwiające zaliczenie oszczęd-ności energii osiągniętej przez odbiorcę końcowego, potocznie nazywanego energochłonnym, na poczet wykonania obowiązku ciążącego na sprzedaw-cy energii elektrycznej. Przedsiębiorstwo energetyczne sprzedające energię elektryczną może dokonać rozliczenia ciążącego na nim obowiązku doty-czącego efektywności energetycznej, pomniejszając go o oszczędność wska-zaną przez odbiorcę końcowego w oświadczeniu przedkładanym temu przedsiębiorstwu. Rozwiązanie to eliminuje możliwość pojawienia się zja-wiska podwójnego ponoszenia kosztów przez odbiorcę końcowego: po pierwsze – z tytułu przeprowadzonego przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej, a po drugie – z tytułu poniesienia w cenie ener-gii elektrycznej kosztów nabycia świadectw efektywności energetycznej przez sprzedawcę energii elektrycznej. Pod pojęciem odbiorcy końcowego
„energochłonnego” rozumie się przy tym odbiorcę, który w roku realizacji obowiązku (przez sprzedawcę energii) zużył nie mniej niż 400 GWh energii elektrycznej i dla którego udział kosztu energii elektrycznej w wartości pro-dukcji jest nie mniejszy niż 15%.
Z pojęciem odbiorcy końcowego mającego uprawnienie do korzystania z określonych preferencji możemy spotkać się także w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozli-czeń w obrocie energią elektryczną, które przewiduje dla takich podmiotów ulgi w postaci niższej stawki jakościowej i przejściowej13. Jak wynika z uza-sadnienia rozporządzenia, przyjęcie tego rozwiązania miało na celu łago-dzenia negatywnych skutków wzrostu cen energii elektrycznej dla tzw.
przedsiębiorstw energochłonnych (przy tym w samym rozporządzeniu
________________
surowców niemetalicznych” w rozporządzeniu Rady (EWG) nr 3037/90 z dnia 9 października 1990 r. w sprawie statystycznej klasyfikacji działalności gospodarczej we Wspólnocie Europej-skiej (Dz. Urz. UE L 293 z 24.10.1990, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE; Polskie wydanie specjal-ne, rozdz. 02, t. 04, str. 177, z późn. zm.).
12 Dz. U. Nr 94, poz. 551 ze zm., dalej: u.o.e.e.
13 Rozporządzenie z 18.08.2011 r., Dz. U. z 2013, poz.1200 j.t.
Status odbiorcy przemysłowego w świetle ustawy Prawo energetyczne 41 prawodawca nie posługuje się takim pojęciem). Przyjętym rozwiązaniem wprowadzono preferencyjne dla odbiorców energochłonnych zasady nali-czania stawki jakościowej opłaty przesyłowej energii elektrycznej. Także w tym przypadku prawodawca posłużył się pojęciem odbiorców końco-wych, którzy w roku kalendarzowym (n–2), poprzedzającym o rok dany rok kalendarzowy (n), w którym jest stosowana stawka jakościowa, zużyli na własne potrzeby nie mniej niż 400 GWh energii elektrycznej, z wykorzysta-niem nie mniej niż 50% mocy umownej, dla których koszt energii elektrycz-nej […] stanowi nie mniej niż 15% wartości produkcji.
Reasumując, nie licząc u.o.p.a., gdzie wprost użyto pojęcia „zakład ener-gochłonny”, w pozostałych przepisach mamy raczej do czynienia z pojęciem odbiorcy, któremu przez pryzmat jego energochłonności zostaje nadana potocznie nazwa „przedsiębiorstwa energochłonnego”, ponieważ jest to odbiorca, którego produkt główny charakteryzuje się wysokim stosunkiem nakładu energii do jednostkowego kosztu tego produktu. Co istotne, zakres dookreślenia pojęcia odbiorcy spełniającego cechy energochłonnego znajdu-jemy w przepisach prawa materialnego, a nie słownikach definicji ustawo-wych.