roku SOKiK z dnia 18 lutego 2002 roku, sygn. akt XVII AmE 100/01, sąd wskazał, że z aksjologicznego punktu widzenia stan braku warunków ekonomicz-nych może wystąpić jedynie w przypadkach wyjątkowych, choć podkreślić należy, że wyrok ten dotyczył przyłączenia instalacji odbiorczej.
W Małym Trójpaku nie doprecyzowano niestety w żaden sposób kwestii ujmowania w opłacie za przyłączenie jedynie kosztów płytkich (jedynie koszt realizacji przyłącza). Istotna zmianą jest jednak to, iż w przypadku gdy nie ma warunków technicznych lub ekonomicznych przyłączenia w zakresie mocy wskazanej przez inwestora, Operator powiadamia inwestora dla jakiej mocy przyłączeniowej warunki te są spełnione. Jeżeli inwestor zgodzi się na ograniczenie mocy wskazanej pierwotnie we wniosku, Operator wyda wa-runki przyłączenia na tę zmodyfikowaną wielkość mocy, natomiast jeżeli inwestor nie wyrazi zgody na taką zmianę, Operator odmówi określenia warunków przyłączenia, a Inwestor będzie uprawniony do skorzystania z art. 8 ust. 1 Prawa energetycznego (wniosek do Prezesa URE o rozstrzyg-nięcie sporu).
Trochę odmienną regulację zawiera Projekt PE art. 8 ust. 4. Zgodnie z nim, w przypadku niedostatku dostępnej mocy, Operator może wydać warunki przyłączenia na wniosek podmiotu, jeśli źródło będzie wyposażone w magazyn energii elektrycznej. Inną godną uwagi zmianą wprowadzoną przez Mały Trójpak jest natomiast zapis, zgodnie z którym, w przypadku braku warunków technicznych przyłączenia, wynikających z braku nie-zbędnych zdolności przesyłowych sieci, w terminie wskazanym przez wnio-skodawcę, Operator ma obowiązek określenia planowanego terminu oraz warunków wykonania niezbędnej rozbudowy lub modernizacji sieci oraz terminu przyłączenia do sieci. Praktyka pokaże, jaka będzie rzeczywista doniosłość tych nowych przepisów.
Przyłączenie a plany rozwoju sieci
Bogate orzecznictwo w materii rozumienia pojęcia rzeczywistych na-kładów na przyłączenie zostało uzupełnione stanowiskiem Prezesa URE nr 10/2010 z dnia 29 czerwca 2010 roku w sprawie postępowania w przy-padku odmów przyłączenia do sieci elektroenergetycznych z powodu braku warunków ekonomicznych („Stanowisko 10/2010”), które usystematyzowa-ło metody badania opłacalności przyłączenia na podstawie powszechnie uznawanych wskaźników ekonomicznych. Zgodnie ze Stanowiskiem 10/2010, Operatorzy dokonują budowy i rozbudowy sieci na obszarze swo-jego działania, opierajac się na uzgodnionym z Prezesem URE projekcie
pla-172 PIOTR CIOŁKOWSKI,MICHAŁ ANDRUSZKIEWICZ
nu rozwoju – uzgodnienie to oznacza obowiązek przyłączania podmiotów ubiegają-cych się o przyłączenie z obszaru objętego uzgodnionym projektem planu i zwalnia z konieczności przeprowadzenia analizy efektywności każdego wniosku przyłącze-niowego.
Uzgodnienie planu rozwoju z Prezesem URE pełni funkcję gwarancyjną dla Operatora, że wszelkie inwestycje w nim zawarte znajdą pokrycie w taryfie. W przypadku zaś inwestycji nieuwzględnionej w planie rozwoju, odmowa przyłączenia (albo ewentualnie ustalenie wyższej kwoty opłaty przyłączeniowej w umowie o przyłączenie, zgodnie z art. 7 ust. 9 Prawa energetycznego) musi być poprzedzona analizą ekonomiczną pozwalającą na stwierdzenie, że nie istnieją warunki ekonomiczne przyłączenia. Sam fakt nieumieszczenia w planie rozwoju określonej inwestycji nie oznacza więc automatycznie braku warunków ekonomicznych przyłączenia i nie zwalnia Operatora z obowiązku przeprowadzenia stosownej analizy w zakresie wy-stępowania ekonomicznych warunków przyłączenia.
Dopiero po dokonaniu analizy w tym zakresie i stwierdzeniu braku ekonomicznych warunków przyłączenia, Operator może odmówić przyłą-czenia, bądź ustalić Opłatę przyłączeniową zgodnie z art. 7 ust. 9 Prawa energetycznego (tzw. przyłączenie na warunkach komercyjnych). Nie-uwzględnienie inwestycji w planie rozwoju nie oznacza także braku możli-wości uwzględnienia tego przedsięwzięcia w kolejnym projekcie takiego planu. Należy podkreślić ponadto, że nieuwzględnienie w planie rozwoju inwestycji koniecznych do przyłączenia określonego podmiotu nie oznacza automatycznie możliwości przerzucenia kosztów sfinansowania inwestycji sieciowych niezbędnych do dokonania przyłączenia na podmiot przyłącza-ny w formie Opłaty przyłączeniowej.
SOKiK w wyroku z dnia 23 marca 2010 roku, sygn. akt XVII AmE 113/09, stwierdził m.in., że nieujęcie w planie rozwoju inwestycji koniecz-nych do przyłączenia określonego podmiotu nie oznacza automatycznie możliwości ich sfinansowania w formie opłaty przyłączeniowej, a powinno raczej skłonić Operatora do wystąpienia o aktualizację planu rozwoju. Wo-bec tego nieuzasadnione w takim przypadku byłoby wyznaczenie przez Operatora odległego terminu przyłączenia albo w ogóle go nie sprecyzowa-nie, z powołaniem się na brak uzgodnienia danej inwestycji w konkretnym planie rozwoju, gdyż Operator powinien właśnie, opierając się na wnio-skach o przyłączenie dokonywać modyfikacji planu rozwoju, naturalnie w rozsądnym zakresie, wynikającym z ochrony odbiorców przed nadmier-nym wzrostem cen i stawek opłat, co jest weryfikowane w procesie zatwier-dzania taryfy przez Prezesa URE.
W podobnym tonie wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 19 lutego 2010 roku, podtrzymując linię orzeczniczą
Przyłączanie odnawialnych źródeł energii do sieci elektroenergetycznej 173
ukształtowaną przez SOKiK30. W orzeczeniu tym Sąd Apelacyjny zaprezen-tował także swoje stanowisko dotyczące konsekwencji nieuwzględnienia inwestycji w planie rozwoju. W wyroku tym Sąd Apelacyjny, dokonując wykładni przepisów art. 9c ust. 3 pkt 3 i 11 w związku z art. 7 ust. 1 i 2 oraz art. 4 ust. 1 Prawa energetycznego stwierdził, że nie ulega wątpliwości, że roz-budowa sieci na potrzeby przyłączeń jest wyłącznym obowiązkiem przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej.
Sąd dalej podkreślił, że wielkość nakładów na inwestycje związane z przyłą-czeniem podmiotów ubiegających się o przyłączenie do sieci, które są ujęte w planie rozwoju Operatora, jest uwzględniana w zatwierdzanych przez Prezesa URE taryfach jako koszty uzasadnione, tym samym inwestycje te finansowane są poprzez zatwierdzoną taryfę.
Nie oznacza to jednak, że może zostać uznany za uzasadniony argument dotyczący braku uwzględnienia potrzebnej rozbudowy sieci w planie roz-woju OSD jako przesłanka odmowy przyłączenia do sieci. Założona w pla-nie rozwoju struktura finansowania powinna podlegać zmianom (aktualiza-cji) w celu optymalizacji kosztów finansowania inwestycji. Przyjęcie poglądu przeciwnego dotyczącego zależności pomiędzy uwzględnieniem w planie rozwoju danej inwestycji a występowaniem warunków przyłączenia ozna-czałoby zniweczenie normy prawnej zawartej w art. 7 Prawa energetycznego, tj.
obowiązku przyłączania do sieci. Operator systemu mógłby bowiem blokować przy-łączenia do sieci, celowo nie planując danych inwestycji, a następnie zasłaniając się planem rozwoju uzgodnionym z [Prezesem URE], który nie uwzględnia danej inwestycji w rozbudowę czy modernizację sieci. Plan rozwoju nie może stać się in-strumentem, który utrudnia dostęp do rynku wytwarzania energii elektrycznej i rozwój konkurencji w dostawach energii elektrycznej. Jest także oczywiste, że żaden Operator nie jest w stanie przewidzieć w wieloletnim planie rozwoju, jakie wnioski o przyłączenie będą składane. Dokument ten podlega zatem różnym korektom, za co odpowiedzialny jest we własnym zakresie Opera-tor.
Niektóre tezy podniesione w powyższych orzeczeniach zostały powtó-rzone w dwóch wyrokach SOKiK z dnia 28 października 2010 roku, sygn.
akt XVII AmE 143/09 oraz sygn. akt XVII AmE 80/10. W pierwszym z tych wyroków, SOKiK stwierdził, że w przypadku gdy podmiot ubiegający się o przy-łączenie do sieci elektroenergetycznej spełnia warunki przyłączenia do sieci i odbio-ru, a także gdy istnieją techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci elek-troenergetycznej, to koszty związane z przebudową sieci elektroenergetycznej ponosi
________________
30 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 lutego 2010 roku, sygn. akt: VI ACa 1142/09.
174 PIOTR CIOŁKOWSKI,MICHAŁ ANDRUSZKIEWICZ
ten podmiot, do którego sieci zostaje dokonane przyłączenie danego podmiotu ubie-gającego się. Natomiast zgodnie z drugim orzeczeniem, zdaniem SOKiK Pre-zes URE prawidłowo, zgodnie z przepisami Prawa energetycznego określił w umo-wie opłaty za przyłączenie farmy wiatrowej [...] na podstaumo-wie rzeczywistych nakła-dów na budowę przyłącza [podkreśl. autorów], nie uwzględniając nakłanakła-dów na rozbudowę [sieci] przedsiębiorstwa energetycznego niezbędnej do przyłączenia.
Niedawno w powyższej kwestii wypowiedział się Sąd Najwyższy, przy okazji wydawania wyroku z dnia 11 kwietnia 2012 r.31, gdzie stwierdził, iż Skoro jest to opłata za przyłączenie do sieci, to jest to opłata za zespolenie (złączenie) instalacji nowego wytwórcy energii z siecią przedsiębiorstwa energetycznego. Po-nieważ jest to opłata za zespolenie przyłączanej instalacji z istniejącą siecią, powin-na obejmować tylko powin-nakłady powin-na wykopowin-nanie owego zespolenia. Nie może powin-natomiast obejmować nakładów na rozbudowę sieci przedsiębiorstwa, celem akomodacji no-wych instalacji dostarczających energię (w zakresie w jakim rozbudowa ta nie ma związku z samym połączeniem nowego źródła energii z siecią).
Podsumowując, Opłata przyłączeniowa powinna być kalkulowana na podstawie rzeczywistych nakładów na przyłączenie rozumiane wąsko, jako budowa przyłącza, będącego odcinkiem sieci do miejsca przyłączenia instala-cji wytwórcy z siecią Operatora. Powyższe potwierdzają zarówno oficjalne stanowiska Prezesa URE, jak również jednolita linia orzecznicza przyjęta w wyrokach sądowych SOKiK, Sądu Apelacyjnego w Warszawie oraz Sądu Najwyższego. Pomimo zauważalnych nieścisłości oraz nie zawsze jasnej wykładni przepisów, w szczególności niekonsekwentnego posługiwania się pojęciami przyłącza i przyłączenia, w naszej opinii orzeczenia SOKiK i Sądu Apelacyjnego opierają się na podstawowym, słusznym założeniu rozróżnia-jącym zakres pojęciowy Opłaty przyłączeniowej ponoszonej przez podmiot przyłączany od zasad dotyczących realizacji i finansowania przebudowy i rozbudowy sieci w ramach wykonywania przez Operatora jego ustawo-wych obowiązków.