Oceniając rozwiązania krajowe przez pryzmat warunków postawio-nych przez Komisję Europejską, należy uznać, że wskazywane przez nią bariery dla rozwoju inwestycji wytwórczych nie zostały w pełni usunięte.
Na początek należy wskazać podstawowe uchybienie, jakim jest regula-cja cen energii elektrycznej dla wszystkich odbiorców w gospodarstwach domowych. Teoretycznie regulacja cen detalicznych może powodować za-kłócenie przy ustaleniu ceny energii elektrycznej w hurcie i zmniejszenie impulsu inwestycyjnego dla wytwórców, gdyż sprzedawcy nie są gotowi kupować energii po cenach, które przewyższają ceny, jakie mogą otrzymać na rynku detalicznym.
Niezależnie od oceny tego, czy regulacja cen energii elektrycznej na ryn-ku detalicznym przekłada się w danej chwili na ceny tejże na rynryn-ku hurto-wym, należy pamiętać, że ocena inwestycji opiera się na prognozach, zatem negatywny wpływ regulacji cen detalicznych na skłonność wytwórców do
________________
39 M. Swora, M. Zawiska, [w:] M. Swora, Z. Muras, Prawo Energetyczne. Komentarz, War-szawa 2010, s. 910.
Prawne aspekty wdrażania rynku mocy jako mechanizmu wsparcia 89 inwestowania może odbywać się nie tylko z perspektywy rynku dnia na-stępnego, ale rynku następnej dekady. Z tych względów wydaje się, że nie-zależnie od dzisiejszej korelacji cen na rynku hurtowym i detalicznym, usu-nięcie regulacji cen energii elektrycznej wydaje się niezbędnym elementem szerokiej polityki zapewnienia zrównoważenia dostaw i zapotrzebowania na energię elektryczną.
Kolejną kluczową kwestią jest integracja strony popytowej z mechaniz-mami zarządzania i bilansowania systemu elektroenergetycznego. Zarówno rynek bilansujący, jak i towarowa giełda energii przewidują już rynki dnia bieżącego. W zakresie usług systemowych, OSP dokonał po raz pierwszy w 2013 r. zakupu realizacji usługi redukcji zapotrzebowania w ramach usług systemowych40 oraz ogłosił przetarg na zakup usługi praca interwencyjna: re-dukcja zapotrzebowania na polecenie OSP41. OSP dokonał również w 2013 r.
zmiany w IRiESP, umożliwiając składanie ofert bilansujących na redukcję obciążenia42. Rynek redukcji zużycia, tzw. rynek negawatów, jest jednak aktualnie ograniczony, co spowodowane jest m.in. szeregiem barier unie-możliwiających jego rozwój. Do barier takich zalicza się regulację cen dla odbiorców z grupy taryfowej G uniemożliwiających rozwój programów odpowiedzi strony popytowej w tym obszarze, brak powszechnego wdro-żenia inteligentnego opomiarowania oraz brak odpowiednich mechaniz-mów finansowania projektów43.
Inkorporacja strony popytowej na wszelkich szczeblach rynku energii jest więc w Polsce dopiero w początkowej fazie, a jej pełen rozwój jest czę-ściowo blokowany przez bariery prawne. Wydaje się jednak, że o ile Komi-sja Europejska ma rację twierdząc, że odblokowanie potencjału strony popy-towej i przyspieszonego wdrożenia inteligentnego opomiarowania może stać się efektywną kosztowo alternatywą dla zdolności wytwórczych, o tyle nie oznacza to, że rozwój mechanizmów reakcji strony popytowej powinien
________________
40 Zawiadomienie o wyborze najkorzystniejszej oferty w przetargu „Zakup usługi Praca Interwencyjna: Redukcja zapotrzebowania na polecenie OSP”, http://www.pse.pl/uploads/
pliki/wybor-oferty-najkorzystniejszej-05032013.pdf.
41 Ogłoszenie zamówieniu w przetargu „Zakup usługi Praca Interwencyjna: Re-dukcja Zapotrzebowania na polecenie OSP”,
http://www.pse.pl/uploads/pliki/ENOTICES_AnnaH-2013-172143-F05-PL.pdf.
42 Projekty Karty aktualizacji nr CB/8/2013 IRiESP CB/9/2013 IRiESP – Bilansowanie sys-temu i zarządzanie ograniczeniami systemowymi (IRiESP – Bilansowanie) http://www.pse-operator.pl/index.php?modul=10&gid=472.
43 Analiza w zakresie ekonomicznej oceny zasadności wprowadzenia inteligentnych form pomiaru zużycia energii elektrycznej w Polsce, Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, Poznań, 20 sierpnia 2012 r., http://www.mg.gov.pl/files/upload/
18385/ekspertyza_MG%20200812_wersja%20ostateczna_22_08_2012.pdf.
90 JACEK ZIMMER-CZEKAJ
być traktowany jako konkurencyjny wobec wdrożenia rynku mocy. Jeżeli przyjęta koncepcja rynku mocy umożliwi wzięcie w nich udziału przez od-biorcę w ramach programów reakcji strony popytowej, to odbiorcy mogą zredukować koszt wsparcia do optymalnego poziomu. Wskazuje się, że jeżeli odbiorca może złożyć ofertę na rynku mocy – powinno to zapewnić optymalne ustalenie ceny jednostki mocy w stosunku do zapotrzebowania na bezpieczeństwo niektórych odbiorców44. Powstanie rynku mocy uwzględniającego uczestnictwo odbiorców może stać sie dodatkowym im-pulsem do rozwoju mechanizmów reakcji strony popytowej.
Za barierę dla wdrożenia rynku mocy należy również uznać kwestię de-ficytu mocy przyłączeniowej. Według danych PSE Operator, na dzień 31 maja 2014 r., w samej energetyce konwencjonalnej (bez OZE) wydano warunki przyłączenia dla 22 inwestycji, na łączną moc 14 670 MW45. Ist-nienie jednak ryzyko, że jedynie część spośród tych inwestycji zostanie zrealizowana, gdyż w przypadku niektórych ogłoszono już ich czasowe wstrzymanie46. Tymczasem zgodnie z informacją operatora o dostępności mocy przyłączeniowej na dzień 31 maja 2014 r. możliwość przyłączenia nowych podmiotów do sieci jest wysoce ograniczona i uzależniona od przyszłych inwestycji47.
Ze względów związanych z koniecznością bilansowania, brak możliwo-ści przyłączenia dotyka przede wszystkim niestabilnych OZE. Trudno jed-nak uzasadnić tworzenie rynku mocy, w sytuacji gdy jednostki konwencjo-nalne przestaną być przyłączane do systemu, ze względu na niedostępności mocy przyłączeniowej. Wydaje się, że samo wprowadzenie mechanizmu zaliczek, składanych przy wniosku o wydanie warunków przyłączenia, nie rozwiązało do końca problemu zarezerwowania mocy przyłączeniowej przez podmioty, które w wyniku zmian oceny sytuacji na rynku nie zreali-zują inwestycji już po zawarciu umowy przyłączeniowej.
________________
44 Meg Gottstein and Lisa Schwartz, The Role of Forward Capacity Markets in Increasing De-mand-Side and Other Low-Carbon Resources, Regulatory Assistance Project, may 2010, http://
www.raponline.org/Experience.
45 Podmioty ubiegające się o przyłączenie źródeł do Krajowej Sieci Przesyłowej (stan na dzień 31 maja 2014 r.), http://www.pse-operator.pl/uploads/pliki/wykaz_podmiotow_
ubiegajacych_sie_o_przylaczenie.pdf.
46 Odpowiedź ministra skarbu państwa na zapytanie nr 3358 w sprawie planowanych i zrealizowanych inwestycji w Elektrowni Ostrołęka SA, Warszawa, dnia 2 kwietnia 2013 r.
dostępne na http://www.sejm.gov.pl.
47 Informacja o dostępności mocy przyłączeniowej do sieci przesyłowej (stan na 31 maja 2014 r.), http://www.pse-operator.pl/uploads/pliki/informacja_o_dostepnosci_mocy_przy laczeniowej_do_sieci_przesylowej.pdf.
Prawne aspekty wdrażania rynku mocy jako mechanizmu wsparcia 91
Podsumowanie
Doświadczenia zagraniczne wskazują, że rynek energii elektrycznej, w którym jedynym impulsem inwestycyjnym dla budowy nowych źródeł wytwórczych jest bieżąca cena energii elektrycznej, może okazać się niewy-starczający do zapewnienia długoterminowego zrównoważenia dostaw energii z jej zapotrzebowaniem. De lege lata przepisy krajowe nie przewidują skutecznych mechanizmów pozwalających na zagwarantowanie zrówno-ważenia dostaw energii z zapotrzebowaniem w perspektywie długotermi-nowej, a ich potencjalny wpływ na zmianę poziomu inwestycji w moce wy-twórcze wydaje się być ograniczony. W świetle dotychczasowych wyników prac Komisji Europejskiej oraz doświadczeń w pozostałych krajach wspól-noty należy uznać, że podstawowym rodzajem takich mechanizmów, w przypadku gdyby ich wdrożenie w Polsce zostało uznane za niezbędne, powinny być mechanizmy wynagradzania zdolności wytwórczych oparte na zasadach rynkowych, mieszczące się w kategorii rynków mocy.
Wprowadzenie w Polsce rynku mocy powinno być jednak poprzedzone szczegółową analizą aktualnego stanu rynku, potwierdzenia potrzeby bu-dowy nowego rynku i wyboru właściwego dla warunków krajowych me-chanizmu wynagradzania podmiotów utrzymujących niezbędne zdolności wytwórcze. Przy konstruowaniu rynku mocy niezbędne jest zachowanie zgodności modelu z przepisami unijnymi dotyczącymi wspólnego rynku energii i pomocy publicznej. Dotychczasowy kierunek prac w Komisji Euro-pejskiej pozwala stwierdzić, że podejmowanie decyzji o wprowadzeniu rynku mocy nie może zastąpić usuwania innych barier dla zapewnienia prawidło-wych impulsów inwestycyjnych w źródła wytwórcze, takich jak w szczegól-ności usunięcia pozostałości urzędowej regulacji cen energii oraz prawnych przeszkód dla rozwoju mechanizmów reakcji strony popytowej. Wręcz przeciwnie, to usunięcie wszystkich barier regulacyjnych, które mogą zakłó-cać prawidłowe sygnały inwestycyjne, należy uznać za warunek wstępny do wdrożenia rynku mocy.
92 JACEK ZIMMER-CZEKAJ
P
IOTRT
ATARKIEWICZ|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||