Najnowszym dokumentem strategicznym właściwym w obszarze efek-tywności w Unii Europejskiej jest „Plan na rzecz efekefek-tywności energetycz-nej”19 przedstawiony w marcu 2011 r. przez Komisję Europejską. Plan ten jest odpowiedzią na wystosowane przez Radę Europejską w lutym 2011 r.20 wezwanie do podjęcia zdecydowanych działań, by wykorzystać znaczny potencjał dużych oszczędności energii w przypadku budynków, transportu oraz produktów i procesów – Komisja opracowała niniejszy kompleksowy, nowy plan na rzecz efektywności energetycznej. Jak podkreśla się bowiem w Planie, pomimo podjęcia istotnych działań na rzecz realizacji tego celu – w szczególności na rynkach urządzeń i budynków – z szacunków Komisji Europejskiej wynika, że UE jest na drodze do osiągnięcia zaledwie połowy z docelowych 20%. Aby w pełni zrealizować wyznaczony cel, UE musi nie-zwłocznie podjąć działania.
W Planie przypomina się także, że efektywność energetyczna jest cen-tralnym elementem unijnej strategii „Europa 2020 na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu”21 oraz przejścia do gospodarki opartej na efektywnym korzystaniu z zasobów.
Efektywność energetyczna należy do najbardziej opłacalnych sposobów
________________
19 COM(2011) 109 final.
20 EUCO 2/1/11 REV 1. Jak wskazała Rada Europejska: „Inwestycje w efektywność ener-getyczną podnoszą konkurencyjność oraz zwiększają bezpieczeństwo dostaw energii i nadają im zrównoważony charakter przy niskich kosztach”. Uzgodniony podczas czerwcowego posiedzenia Rady Europejskiej w 2010 roku cel na 2020 rok w zakresie efektywności energe-tycznej (wynoszący 20%), w którego realizacji występują obecnie zakłócenia, musi zostać osiągnięty. Wymaga to zdecydowanych działań, by wykorzystać znaczny potencjał dużych oszczędności energii w przypadku budynków, transportu oraz produktów i procesów. Od 1 stycznia 2012 r. wszystkie państwa członkowskie powinny uwzględniać normy efektywności energetycznej – zgodne z głównym celem UE w tej dziedzinie – w zamówieniach publicznych dotyczących właściwych budynków publicznych i usług publicznych. Wzywa się Radę, by w krótkim terminie przeanalizowała wniosek Komisji dotyczący nowego planu w zakresie efektywności energetycznej, który wkrótce ma zostać przedstawiony; w planie tym bardziej szczegółowo określony zostanie pakiet polityk i działań realizowanych we wszystkich ogni-wach całego łańcucha dostaw energii. Znajdzie się w nim przegląd realizacji celu UE w zakre-sie efektywności energetycznej do 2013 roku oraz w razie potrzeby zostaną uwzględnione dalsze działania.
21 COM(2010) 2020 final.
196 MACIEJ M.SOKOŁOWSKI
zwiększenia bezpieczeństwa dostaw energii oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń. Pod wieloma względami efektyw-ność energetyczną można postrzegać jako największe źródło energii, jakim dysponuje Europa. Dlatego Unia wyznaczyła sobie za cel zmniejszenie do 2020 roku swojego pierwotnego zużycia energii o 20% w porównaniu z pro-gnozami, a cel ten został wskazany w komunikacie Komisji „Energia 2020 Strategia na rzecz konkurencyjnego, zrównoważonego i bezpiecznego sekto-ra energetycznego”22 jako istotny krok na drodze do realizacji europejskich długoterminowych celów w zakresie energii i klimatu. Z uwagi na znacznie Planu dla poprawy efektywności energetycznej w Unii Europejskiej oraz jego wpływ na kształt przyjętej legislacji właściwej w tym obszarze poniżej przedstawiono najważniejsze punkty ujęte w jego ramach.
Z racji tego, iż wydatki publiczne stanowią 17% PKB UE, a powierzchnia budynków będących własnością publiczną lub zajmowanych przez instytu-cje publiczne stanowi około 12% całkowitej powierzchni budynków w UE, dostrzega się duży potencjał w sektorze publicznym jako podmiocie wiodą-cym w poprawie efektywności. Ogromne znaczenie ma położenie większego nacisku na efektywność energetyczną w sektorze publicznym, obejmującą zamówienia publiczne, renowację budynków publicznych oraz propagowa-nie energooszczędności w miastach i gminach. Dlatego też, jak podaje się w Planie, sektor publiczny może przyczynić się do powstawania nowych rynków energooszczędnych technologii, usług i modeli działalności. Pań-stwa członkowskie muszą zreformować obecne systemy dotacji, które za-chęcają do zużycia energii, na przykład ukierunkowując je na poprawę efek-tywności energetycznej i walkę z ubóstwem energetycznym. Organy publiczne podlegające unijnym dyrektywom w sprawie zamówień publicz-nych już teraz mają obowiązek uwzględniać kryteria efektywności energe-tycznej w swoich zamówieniach na pojazdy23 i urządzenia biurowe24. Po-cząwszy od 2019 r. będzie on obejmował także wszystkie nowe budynki sektora publicznego, które będą musiały osiągnąć niemal zerowe zużycie energii25.
W ocenie Komisji Europejskiej organy publiczne powinny dawać przy-kład jeśli chodzi o doprowadzenie swoich budynków do zgodności z wyso-kimi standardami efektywności energetycznej. W tym celu władze publiczne powinny co najmniej podwoić obecny wskaźnik renowacji. Jak podaje się
________________
22 COM(2010) 639 final.
23 Dyrektywa 2009/33/WE w sprawie promowania ekologicznie czystych i energoosz-czędnych pojazdów transportu drogowego.
24 Rozporządzenie (WE) nr 106/2008.
25 Dyrektywa 2010/31/WE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków.
Podstawy prawne poprawy efektywności energetycznej w Unii Europejskiej 197 w Planie, każdy budynek poddany renowacji powinien po jej zakończeniu zaliczać się do najlepszych 10% spośród krajowych zasobów budowlanych.
W przypadku gdy władze publiczne wynajmują lub nabywają istniejące budynki, powinny one w każdym przypadku należeć do najlepszej dostęp-nej klasy energooszczędności.
W Planie podkreśla się znaczenie umów o poprawę efektywności ener-getycznej (oparta na wynikach forma zamówień polega na sfinansowaniu części lub całości kosztów inwestycji w efektywność energetyczną oszczęd-nościami wynikającymi z niższych rachunków za media i kosztów utrzyma-nia). Zdaniem Komisji model ten został wypróbowany i okazał się opłacalny w szeregu państw członkowskich (m.in. w Danii, Francji i Niemczech). Jak w 2011 r. zauważała Komisja Europejska wprowadzenie umów o poprawę efektywności energetycznej napotyka jednak w wielu państwach członkow-skich przeszkody wynikające z niejednoznaczności w ramach prawnych oraz z braku wiarygodnych danych na temat zużycia energii, które mogłyby posłużyć do ustalenia wartości referencyjnych, względem których mierzone byłyby charakterystyki.
Jeżeli chodzi o inne bariery rozwoju efektywności energetycznej, to w ww. Planie Komisja podnosiła, iż jedną z poważnych przeszkód jest tzw.
rozbieżność motywacji co do poprawy charakterystyki energetycznej. Cho-dzi tu o sytuację, w której ani właściciel, ani najemca nie chcą płacić za po-prawę charakterystyki energetycznej wynajmowanej nieruchomości, ponie-waż związane z tym korzyści rozkładają się pomiędzy obie strony. W Planie podaje się, iż kilka państw członkowskich wprowadziło przepisy określające wysokość kwoty, którą inwestor może odzyskać od lokatora. W budynkach publicznych i komercyjnych istotną rolę w rozwiązaniu tego problemu mo-gą odgrywać przedsiębiorstwa usług energetycznych.
W Planie z 2011 r. oddzielne miejsce poświęca się przedsiębiorstwom usług energetycznych, które realizują działania zmierzające do poprawy efektywności energetycznej, biorąc na siebie ryzyko finansowe poprzez po-krycie lub współfinansowanie ponoszonych z góry kosztów inwestycji i ich refinansowanie z uzyskiwanych oszczędności. Komisja podkreśla, że mogą one pomóc władzom publicznym w modernizacji budynków, grupując je w skalowalne projekty w ramach umów o poprawę efektywności energetycz-nej. W tym kontekście podkreślić trzeba, iż z analiz przeprowadzonych przez Komisję Europejską wynika, że rynek usług energetycznych w Europie nie rozwija się tak, jak na to pozwala jego potencjał. Potencjalni klienci w sekto-rach prywatnym i publicznym często nie mają systematycznych informacji na temat dostępnych usług świadczonych przez przedsiębiorstwa usług energe-tycznych lub mają wątpliwości co do jakości oferowanych usług.
198 MACIEJ M.SOKOŁOWSKI
W celu przezwyciężenia tych przeszkód i zwiększenia przejrzystości na rynku usług energetycznych Komisja w 2011 r. zapowiedziała, że zapropo-nuje, aby państwa członkowskie przedstawiały przeglądy rynku, zestawie-nia akredytowanych przedsiębiorstw usług energetycznych i wzory umów.
W tym kontekście nacisk położony zostanie na zapewnienie, by renowacja budynku była przeprowadzana kompleksowo (gruntowna renowacja), aby uniknąć powtarzających się zakłóceń w jego użytkowaniu. Przydatnych informacji dostarczyć może także europejskie centrum doradztwa z zakresu partnerstwa publiczno-prywatnego. Aby móc spełniać swoją rolę przedsię-biorstwa usług energetycznych muszą mieć dostęp do zasobów finanso-wych. Odpowiednim sposobem stymulowania rozwoju tego rynku byłoby innowacyjne finansowanie ze znacznym wykorzystaniem dźwigni finanso-wej na poziomie krajowym i europejskim, na przykład poprzez rozszerzenie dostępu do finansowania projektów za pomocą instrumentów, które mogą obejmować udostępnienie płynności i gwarancji, linie kredytowe i fundusze odnawialne.
Należy dodać, iż do efektywności odniesiono się także w istotnym komunikacie Komisji „Plan działania prowadzący do przejścia na konkuren-cyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r.”26. W dokumencie tym określają-cym działania UE w perspektywie blisko 40 lat stwierdza się, że efektyw-ność energetyczna może pomóc Unii Europejskiej nie tylko w realizacji celu zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, ale nawet w osiągnięciu rezulta-tów lepszych niż zaplanowano.