Odpowiedzialność deliktowa za czynność powierzoną w przypadku szkód powstałych przy leczeniu szkód powstałych przy leczeniu

Jak było już podkreślane powyżej, w okresie obejmującym czas sprzed przemian w służbie zdrowia oraz wejścia w życie Konstytucji odpowiedzialność za szkody powstałe przy leczeniu oparta była o zasady odpowiedzialności Państwa za funkcjonariusza. Jak zostało nakreślone, przemiany jakie zaszły w podstawach ustrojowych RP oraz w systemie ochrony zdrowia doprowadziły do odejścia od jednolitych zasad odpowiedzialność i spowodowały rozdrobnienie podstaw odpowiedzialności odszkodowawczej, by końcowo powrócić do stanu z czasu obowiązywania k.z.

Wobec powyższego można było spodziewać się również powrotu w orzecznictwie oraz nauce znanej na gruncie k.z. dyskusji dotyczącej odpowiedzialności zakładu opieki zdrowotnej za lekarza, jako podwładnego oraz kwalifikowania ewentualnej odpowiedzialności za szkody przez niego wyrządzone na podstawie art. 429 k.c. albo art. 430 k.c. W praktyce jednak problem ten nie wystąpił, a zdecydowana większość orzeczeń dotyczących „szkód medycznych” była kwalifikowana jako szkody wyrządzone przez podwładnego w rozumieniu art. 430 k.c.

Obawy te nie były jednak bezpodstawne i miały swoje źródło w istniejącej na gruncie k.z. koncepcji tzw. „podzielonej odpowiedzialności” oraz przedwojennej wykładni przepisów art. 144 k.z. oraz art. 145 k.z., które znalazły swoje odpowiedniki w art. 429

112

k.c. i art. 430 k.c. W pierwszej kolejności należy więc odnieść przepisy obowiązujące na gruncie k.z. do możliwości ich zastosowania do naprawienia szkody wyrządzonej przy leczeniu, a uwagi poczynione na tym tle przenieść na grunt stosowania art. 429 k.c.

i art. 430 k.c. do indemnizacji „szkód medycznych”.

Przepis art. 144 § 1 k.z., stanowił że „kto powierza wykonanie czynności drugiemu, odpowiada za szkodę, wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chybaby udowodnił, że nie ponosi żadnej winy w wyborze”.

Przepisu tego nie stosowało się zgodnie z § 2 w przypadku powierzenia wykonania czynności podmiotowi profesjonalnie zajmującemu się wykonywaniem takich czynności. Przepis ten stanowił w swej istocie odpowiednik obecnej regulacji art. 429 k.c. (culpa in eligendo). Przepis art. 144 § 1 k.z. mógł mieć zastosowanie przy szkodach powstałych przy leczeniu jedynie w przypadku pomocniczego personelu medycznego, jego zastosowanie zaś z uwagi na treść art. 144 § 2 k.z. było wyłączone w odniesieniu do lekarzy, bowiem przepisy k.z. nie mogły nakładać obowiązku badania kwalifikacji podmiotów profesjonalnie wykonujących określone czynności.³⁷⁷

Jako przykład orzeczenia, w którym SN oddalił powództwo w przypadku szkody wyrządzonej przez lekarza w oparciu o art. 144 § 2 k.z. można przytoczyć rozstrzygnięcie SN z dnia 6 grudnia 1935 r.³⁷⁸ W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy uznał, że odpowiedzialność kasy chorych z tytułu niewłaściwego leczenia przez jej lekarza, względnie wadliwego zabiegu, mogłaby mieć miejsce tylko w tych przypadkach, gdyby udowodnione zostało oczywiste nieostrożne powierzenie czynności, wymagających daleko posuniętej specjalizacji osobie niewłaściwej (np. powierzenie dokonywania poważnych operacji chirurgicznych lub ginekologicznych lekarzowi o innej specjalności), bądź takie ograniczenie lekarzy w wyborze środków diagnozy lub leczenia, względnie co do czasu przeprowadzenia kuracji, które mogło zaważyć na jej skutkach, bądź wreszcie w przypadku wadliwej organizacji pracy lekarzy kasy chorych, polegającej na przydzieleniu lekarzom niefachowego personelu pomocniczego. Poza tymi przypadkami odpowiedzialność za ewentualne skutki kuracji lub wadliwych zabiegów leczniczych ponosił zgodnie z powołanym orzeczeniem SN na ogólnych zasadach sam lekarz, który wykonał zabieg albo zlecił określone badania.

377 R. Longschamps de Berier, Zobowiązania…, s. 259.

378 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1935 r., sygn. akt C I 1383/35, OSN(C) 1936, nr 9, poz.

343.

113

Z przywołanego orzeczenia bezsprzecznie wynika, że odpowiedzialność szpitala ograniczona była w przypadku wyrządzenia szkody przez lekarza do wypadków własnych zaniedbań. Sąd Najwyższy jasno wskazał na uchybienia w organizacji pracy, czy braki w personelu albo zasobach szpitala, które uniemożliwiły prawidłowe przeprowadzenie zabiegu, jako przyczyny umożliwiające przypisanie odpowiedzialności kasie chorych. Kasa chorych nie odpowiadała zaś za błędnie podjęte leczenie, czy diagnozę, tj. czynności w ramach których lekarz był zupełnie samodzielny. Można więc stwierdzić, że odpowiedzialność ta ograniczona była do tzw.

winy organizacyjnej szpitala z wyłączeniem szkód wyrządzonych przez lekarzy w ramach podejmowanych czynności leczniczych, czy diagnostycznych.

Jeszcze dalej poszedł SN w orzeczeniu z dnia 15 marca 1938 r.,³⁷⁹ w którym wskazał, że przepisy nie nakładają na pozwaną Ubezpieczalnię Społeczną obowiązku dostarczenia ubezpieczonemu takiej pomocy lekarskiej, przy której błędy medyczne byłyby wykluczone. Za błędy w leczeniu zaś odpowiada sam lekarz, który jest samodzielny w zakresie diagnozy, jak i leczenia. Co do obu tych działów praktyki lekarskiej lekarze są od pozwanej niezależni, tylko oni rozpoznają chorobę i leczą, w związku z czym pozwana nie jest odpowiedzialna w omawianym zakresie za praktykującego lekarza. Sąd Najwyższy uznał przy tym, że wystarczające jest dla zastosowania art. 144 § 2 k.z. powierzenie czynności związanych z leczeniem osobie uprawnionej zgodnie z przepisami ustawy do zawodowego wykonywania praktyki lekarskiej. Tym samym właściwa weryfikacja uprawnień (nie zaś kompetencji), tj.

wyczerpania formalnych przesłanek dopuszczenia lekarza do wykonywania zawodu zwalniała pozwaną z odpowiedzialności. Odpowiedzialność odszkodowawcza pozwanej nie powstawała także gdy lekarz przekroczył zakres swojej specjalizacji. Również w takim wypadku Ubezpieczalnia Społeczna nie ponosiła odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez lekarza.

Poglądy powyższe wyrażone w judykaturze spotkały się z aprobującym stanowiskiem doktryny. Podkreślano zwłaszcza, że dobór lekarzy nie obejmował sprawdzenia wiedzy i umiejętności medyka oraz iż podmiot zatrudniający lekarza nie miał całkowitej swobody w wyboru.³⁸⁰ Faktycznie więc jednostki organizacyjne

379 Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 1938 r., sygn. akt II C 2352/37, Lex.

380 M. Sośniak, O ile zakład…, s. 306.

114

zatrudniające lekarzy nie odpowiadały za szkody przez nich wyrządzone w zakresie diagnostyki oraz leczenia w oparciu o art. 144 § 1 k.z.

Drugim przepisem, który mógłby potencjalnie stanowić podstawę odpowiedzialności za szkody wyrządzone przy leczeniu za czynność powierzoną był art. 145 k.z.³⁸¹ Należy zauważyć, że art. 145 k.z. regulujący odpowiedzialność za podwładnego również nie znajdował jednak zastosowania do odpowiedzialności szpitala za zatrudnionego lekarza. Przepis ten miał zastosowanie wówczas, gdy pomiędzy powierzającym wykonanie czynności, a jej wykonawcą istniał stosunek zależności przejawiający się prawem wydawania wiążących poleceń, wytycznych, czy wskazówek co do sposobu realizacji czynności powierzonej.³⁸² Przepis art. 145 k.z. nie miał zastosowania do odpowiedzialności deliktowej zwierzchnika za czynności powierzone lekarzowi, ewentualnie mógł mieć zastosowanie do szkód wyrządzonych przez personel pomocniczy.³⁸³ Skoro, jak zostało wyżej na tle art. 144 § 1 k.z.

wyjaśnione, lekarz pozostawał samodzielny w zakresie wykonywanego zawodu, to nie mógł być uznany za podwładnego w rozumieniu art. 145 k.z. Lekarz zgodnie z poglądami doktryny mógł być jedynie podwładnym innego lekarza.³⁸⁴

Mając powyższe na uwadze w doktrynie zauważało się, że odpowiedzialność zakładu leczniczego za szkody wyrządzone przy leczeniu na gruncie przepisów k.z.

miała tzw. „charakter podzielony”.³⁸⁵ Z uwagi na samodzielność lekarza w zakresie leczenia i diagnozy zakład nie mógł ponosić odpowiedzialności za jego zawinione błędy medyczne. Jedynie zaniedbania lekarza o charakterze administracyjnym lub organizacyjnym mogły obciążać szpital. Poglądy te straciły na znaczeniu wraz z uznaniem na gruncie d. art. 417 § 2 k.c. lekarzy za funkcjonariuszy państwowych.

Analizę kompensacji szkód wyrządzonych przez wykonanie czynności powierzonych w obecnym stanie prawnym zacząć należy od przepisu art. 429 k.c., który stanowi, że kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył osobie,

381 Przepis ten stanowił, że kto powierza wykonanie czynności swemu podwładnemu, odpowiada za szkodę, wyrządzoną z jego winy przy wykonywaniu powierzonej mu czynności.

382 R. Longschamps de Berier, Zobowiązania…, s. 259-260

383 M. Sośniak, O ile zakład…, s. 306-307.

384 Ibidem, s. 312.

385 M. Bączyk-Rozwadowska, Odpowiedzialność cywilna…, s. 52 i nast.

115

przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności.

Odpowiedzialność przewidziana w art. 429 k.c. oparta jest na zasadzie winy w wyborze (culpa in eligendo).³⁸⁶ Przepis ten obciąża powierzającego czynność odpowiedzialnością za dokonanie właściwego wybory wykonawcy tej czynności, przy czym przepis art. 429 k.c. konstruuje domniemanie tej winy, które może zostać obalone np. poprzez wykazanie, że podmiot który czynność tę wykonywał zajmuje się nią zawodowo.³⁸⁷ Zgodzić należy się z poglądem, że dyspozycją tego przepisu w ogóle nie są objęte sytuacje powierzenia wykonania czynności podmiotowi, który w zakresie swej działalności zawodowej trudni się wykonywaniem danych czynności.³⁸⁸ Pogląd ten opiera się na wykładni historycznej związanej z treścią art. 144 § 2 k.z., który stanowił że przepisu art. 144 § 1 k.z. „nie stosuje się w przypadku, gdy wykonanie czynności zostało powierzone osobom, przedsiębiorstwom i zakładom trudniącym się zawodowo wykonywaniem takich czynności.” Tym samym więc art. 144 k.z. nie miał w ogóle zastosowania do stanów faktycznych, w których doszło do powierzenia wykonania czynności podmiotowi będącemu profesjonalistą.³⁸⁹ Skoro zaś art. 144 k.z. został „w całości przejęty do k.c.”, a poglądy nauki i orzecznictwo wypracowane na jego tle pozostały aktualne na gruncie regulacji art. 429 k.c.³⁹⁰ to powyższa teza wydaje się prawidłowa.

By ustalić możliwość zastosowania art. 429 k.c. do szkód powstałych przy leczeniu konieczne jest wskazanie, jakie są przesłanki stosowania przedmiotowego przepisu.

Podmiotem powierzającym dokonanie określonej czynności oraz jej wykonawcą może być każdy podmiot prawa cywilnego, tj. osoba fizyczna, osoba prawna oraz

386 M. Zelek [w:] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I…, art. 429, nb. 1.

387 Z. Radwański, A. Olejniczak, op. cit., s. 208-209. Zgodnie zaś z poglądem P. Machnikowskiego przepis art. 429 k.c. nie rodzi domniemania w rozumieniu art. 234 k.p.c., a raczej konstrukcję, która obok pozytywnych przesłanek odpowiedzialności, przewiduje także przesłanki negatywne – fakty, których istnienie wyłącza odpowiedzialność powierzającego, co uwalnia od konieczności rozpatrywania wzajemnych relacji pomiędzy brakiem winy w wyborze a powierzeniem wykonania czynności profesjonaliście (P. Machnikowski [w:] A. Olejniczak (red.), System…, s. 444-445).

388 M. Zelek [w:] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I…, art. 429, nb. 1. Odmienny pogląd reprezentuje P. Machnikowski (P. Machnikowski [w:] A. Olejniczak (red.), System…, s. 467-468), który wskazuje że brak winy w wyborze stanowi przesłankę negatywną odpowiedzialności opartej o art. 429 k.c.

389 M. Zelek [w:] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I…, art. 429, nb. 1.

390 K. Osajda, op. cit., art. 429, nb. 2.

116

jednostka organizacyjna z art. 33¹ k.c., a więc każdy podmiot leczniczy w rozumieniu u.d.l., a także lekarz prowadzący prywatną albo grupową praktykę zawodową.

Pojęcie czynności w rozumieniu art. 429 k.c. należy rozumieć szeroko.

Obejmuje ono każde zachowanie człowieka, tj. zarówno czynność prawną, czynności konwencjonalne, a także każdą inną czynność polegającą na działaniu lub zaniechaniu.³⁹¹

Zarówno przepis art. 429 k.c., jak i art. 430 k.c. posługuje się pojęciem

„powierzenia czynności”. Wykładnia literalna tego pojęcia prowadzi do wniosku, że powierzyć oznacza zlecić komuś sprawowanie jakiejś funkcji lub wykonanie jakiegoś zadania.³⁹² Podstawą powierzenia może być każda umowa nazwana lub nienazwana, polecenie, prośba itp., która za przedmiot ma wykonanie jakiejkolwiek czynności albo zespołu czynności dla innej osoby, zarówno odpłatnej, jak i nieodpłatnej.³⁹³ Słusznie wskazuje się w doktrynie, że skoro podstawą powierzenia czynności nie musi być czynność prawna to także nieważność czynności prawnej na podstawie której doszło do powierzenia pozostaje bez wpływu na skuteczność powierzenia.³⁹⁴ Czynność w związku z którą doszło do wyrządzenia szkody osobie trzeciej musi się mieścić w granicach powierzenia, a nie może być wykonana jedynie przy sposobności powierzenia.³⁹⁵ Kryterium na podstawie którego możliwe jest ustalenie, czy określona czynność pozostawała w związku z powierzeniem jest istnienie funkcjonalnego związku pomiędzy powierzoną czynnością a wyrządzoną szkodą.³⁹⁶ Warto przy tym zwrócić uwagę na pogląd wyrażony w orzecznictwie, że niezgodność celu działania podwładnego z oczekiwaniami zwierzchnika nie stanowi wyłącznego kryterium pozwalającego na stwierdzenie tego, czy szkoda została wyrządzona przez tego

391 P. Machnikowski [w:] A. Olejniczak (red.), System…, s. 454.

392Zob. Słownik Języka Polskiego PWN wersja elektroniczna, http://sjp.pwn.pl/sjp/powierzyc;2506581.

html, dostęp elektroniczny z dnia 23 lipca 2016 r.

393 P. Machnikowski [w:] A. Olejniczak (red.), System…, s. 454.

394 M. Zelek [w:] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I…, art. 429, nb. 4.

395 Zob. pogląd SN wyrażony na tle wykładni przedmiotowego pojęcia na gruncie art. 430 k.c.: „Nie budzi wątpliwości, że w art. 430 k.c. chodzi tylko o szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu czynności powierzonej, nie zaś o szkodę wyrządzoną przy sposobności jej wykonywania, przy czym w orzecznictwie Sądu Najwyższego w sposób jednolity przyjmuje się, że powierzenie wykonania czynności nie musi być wyraźne i odnosić się do konkretnej czynności, lecz może wynikać na przykład z rodzaju wykonywanej pracy lub zajmowanego stanowiska” (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 13 września 2006 r., sygn. akt II PK 355/05, Legalis).

396 Związek taki istnieje, gdy celem przedsięwzięcia danego zachowania, które wyrządziło szkodę, była realizacja czynności powierzonej (P. Machnikowski [w:] A. Olejniczak (red.), System…, s. 454).

117

podwładnego „przy wykonywaniu powierzonej” mu czynności w rozumieniu art. 429 oraz art. 430 k.c.³⁹⁷

Pomiędzy zachowaniem bezpośredniego sprawcy, a szkodą istnieć musi adekwatny związek przyczynowy. W nauce podkreśla się przy tym, że nie ma podstaw do formułowania wymogu udowodnienia istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy powierzeniem wykonania czynności a zdarzeniem szkodzącym.³⁹⁸

Wyrządzenie szkody musi nastąpić w wyniku zachowania bezprawnego.³⁹⁹ Wina sprawcy w znaczeniu subiektywnym nie jest zaś (odmiennie niż ma to miejsce w art. 430 k.c.) konieczną przesłanką odpowiedzialności, w konsekwencji odpowiedzialność solidarna powierzającego wykonanie czynności i sprawcy szkody (art. 441 k.c.) może zatem, ale nie musi, występować jako element sytuacji objętych hipotezą art. 429 k.c.⁴⁰⁰

Przepis art. 429 k.c. w swojej treści statuuje domniemanie prawne wzruszalne winy w wyborze, przerzucając ciężar dowodu braku winy w wyborze na powierzającego wykonanie czynności. Wina w wyborze to brak należytej staranności (oceniany przy zastosowaniu art. 355 k.c.) przy wyborze osoby, której powierzone jest wykonywanie określonej czynności obejmujący element obiektywny winy (np.

niesprawdzenie umiejętności, nieudzielenie niezbędnych pouczeń, czy wskazówek, niewzięcie pod uwagę małego doświadczenia zawodowego lub życiowego itp.),⁴⁰¹ jak

397 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 listopada 2005 r., sygn. akt V CK 396/05, Legalis.

Warto przytoczyć obszerniejszy fragment uzasadnienia, w którym SN w klarowny sposób wskazuje na wykładnię pojęcia „powierzenia czynności” w przypadku, gdy cel działania wykonawcy czynności jest całkowicie rozbieżny z celem jej powierzenia. „Należałoby podkreślić, że ustalenia faktyczne pozwalają skonstatować istnienie odpowiedniego związku funkcjonalnego (we wszystkich wskazanych wcześniej aspektach) pomiędzy powierzeniem pracownicy Poczty czynności (obejmujących obsługę rachunków oszczędnościowych powodów), a ich wykonywaniem przez tę pracownicę, prowadzącymi w rezultacie do wyrządzenia szkody poszkodowanym powodom. W tej sytuacji niezgodność celu powierzenia wspomnianych czynności (właściwa obsługa bankowych rachunków oszczędnościowych) i celu działalności pracownicy Poczty (przywłaszczenie dokonywanych przez powodów wpłat na rachunek oszczędnościowy) nie może mieć decydującego znaczenia, skoro inne, zobiektywizowane kryteria pozwalają na wystarczające powiązanie działania pracownicy Poczty z aktem powierzenia jej zespołu czynności w umowie o pracę. Co więcej, wspomniane kryteria w sposób wystarczający tworzyły dla posiadaczy rachunków oszczędnościowych (powodów) stan pozoru działania pracownicy na rachunek powierzającego pracodawcy (Poczty), tym bardziej utrwalony, im dłużej działalność ta nie była przez powierzającego odpowiednio kontrolowana w stosownym czasie.”

398 M. Zelek [w:] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I…, art. 429, nb. 8.

399 Ibidem, art. 429, nb. 9.

400 M. Safjan [w:] K. Pietrzykowski, Kodeks cywilny…, art. 429, nb. 5.

401 Ibidem, art. 429, nb. 7. Zob. na tle wyrządzenia szkody przez profesjonalnego zawodnika sportowego wyrok SN z dnia 8 lipca 1968 r., w którym SN stwierdził, iż klub sportowy wystawiając zawodnika do walki, powierza mu wykonanie określonej czynności i bierze na siebie podwójną odpowiedzialność;

118

i subiektywny.⁴⁰² Brak możliwości ustalenia bezpośredniego sprawcy wyłącza możliwość ekskulpacji,⁴⁰³ co uniemożliwia stosowanie do odpowiedzialności opartej na art. 429 k.c. konstrukcji winy anonimowej.

Powierzenie wykonania czynności profesjonaliście zwalnia powierzającego z odpowiedzialności deliktowej opartej na art. 429 k.c.⁴⁰⁴ W przypadku więc powierzenia wykonania czynności profesjonaliście powierzający nie jest zobowiązany do wykazania należytej staranności przy jego wyborze.⁴⁰⁵ W doktrynie pojawił się jednak pogląd, zgodnie z którym sam fakt, iż określony podmiot w zakresie swojej działalności zawodowej trudni się wykonywaniem określonych czynności, nie przesądza jeszcze o uwolnieniu od odpowiedzialności powierzającego, jednak prowadzi do przerzucenia ciężaru dowodu culpa in eligendo na poszkodowanego.⁴⁰⁶

Pojęcie profesjonalisty w rozumieniu art. 429 k.c. należy rozumieć wąsko i odnosić je ściśle do wykonywanych czynności (np. lekarz laryngolog nie może być uznany za profesjonalistę w dziedzinie chirurgii ortopedycznej).⁴⁰⁷ Profesjonalista nie musi prowadzić działalności gospodarczej w rozumieniu u.s.d.g., musi jednak posiadać niezbędne do wykonywania określonych czynności uprawnienia (np. uprawnienie do wykonywania zawodu adwokata). Utrata uprawnień do wykonywania określonego z jednej strony za jego kondycję fizyczną i przygotowanie techniczne, chroniące od wypadku jego samego, a z drugiej strony za to, że będzie on walczył czysto, zgodnie z regulaminem sportowym, nie narażając na szkodę swego przeciwnika (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 8 lipca 1968 r., sygn. akt II CR 216/68, Legalis)

402 Należy zwrócić uwagę, że w przypadku gdy wyrządzenie szkody przez wykonawcę czynności nastąpiło na skutek zawinionego działania albo zaniechania powierzającego, to ów odpowiadać będzie za wyrządzoną szkodą, jak za czyn własny w oparciu o art. 415 k.c., nawet jeżeli powierzył wykonanie czynności profesjonaliście. W stanie faktycznym, który był przedmiotem rozpoznania przez SN (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 9 lipca 1998 r., sygn. akt II CKN 835/97, OSNC 1998 nr 12, poz. 225) inwestor zlecił wykonanie prac profesjonalnie zajmującemu się wykonawstwem robót budowlanych inwestorowi zastępczemu, który wykonywał de facto całość prac. Na skutek prac wykonanych przez inwestora zastępczego zostały wyrządzone powodom określonego rodzaju szkody.

Szkody wynikały jednak z dokumentacji projektowej i były łatwe do przewidzenia przez inwestora jeszcze przed przystąpieniem do realizacji inwestycji, który dobrowolnie wypłacił odszkodowania wszystkim poszkodowanym oprócz powodów. Tym samym skoro szkoda została wyrządzona z winy inwestora (który co najmniej godził się na jej wyrządzenie) to nie może się on zwolnić z odpowiedzialności wskazując, że wykonanie prac powierzył profesjonaliście (art. 429 k.c.).

403 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 18 października 1982 r., sygn. akt I CR 160/82, OSPiKA 1985 nr 12, poz. 224.

404 M. Zelek [w:] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I…, art. 429, nb. 12. Zob. też np. Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 8 listopada 1999 r., sygn. akt III CKN 376/99, Legalis (Stosownie do art. 429 k.c. umowne powierzenie wykonania robót – także remontowych – przedsiębiorstwu trudniącemu się wykonywaniem zlecanych czynności zwalnia powierzającego je od odpowiedzialności).

405 Tak SN na tle umowy o roboty budowlane i powierzenia wykonania określonych czynności przez inwestora przedsiębiorcy budowlanemu (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 29 kwietnia 1981 r., sygn. akt IV CR 121/81, OSNCP 1981 nr 12, poz. 244).

406 M. Safjan [w:] K. Pietrzykowski, Kodeks cywilny…, art. 429, nb. 6.

407 Ibidem, nb. 9.

119

zawodu łączy się z utratą statusu profesjonalisty w rozumieniu art. 429 k.c. W takiej sytuacji, gdy mimo utraty prawa wykonywania zawodu, czy też utraty zdolności do realizacji określonych czynności uzasadniających zmianę wykonawcy, powierzający, mając świadomość tych okoliczności, nie odwołuje powierzenia wykonania czynności takiej osobie, jego zachowanie nie będzie stanowić winy w wyborze, będzie natomiast zawinione i przy spełnieniu pozostałych przesłanek powierzający poniesie odpowiedzialność na podstawie art. 415 k.c.⁴⁰⁸

Jak zostało już wyżej wspomniane⁴⁰⁹ przepis art. 429 k.c. reguluje jedynie wypadki odpowiedzialności powierzającego za czyn cudzy. Nie znajdzie on zastosowania gdy szkoda wynikła z zawinionego działania lub zaniechania samego powierzającego.⁴¹⁰ Przepis ten nie znajdzie zastosowania także w przypadku wyrządzenia szkody przez organ osoby prawnej. Wówczas właściwą podstawą prawną dochodzenia roszczenia jest art. 416 k.c.⁴¹¹ Odpowiedzialność z art. 429 k.c. może pozostawać w zbiegu (art. 443 k.c.) z odpowiedzialnością ex contractu (art. 474 k.c.), jeżeli niewykonanie albo nienależyte wykonanie umowy stanowić będzie jednocześnie czyn niedozwolony.

Zastosowanie art. 429 k.c. do spraw związanych z wyrządzeniem szkody przy leczeniu może mieć miejsce w szczególności gdy wina w wyborze polega na niestarannej selekcji lekarzy współpracujących z podmiotem leczniczym w ramach umów zawieranych z lekarzami będącymi przedsiębiorcami w rozumieniu u.s.d.g. (tzw.

kontraktowymi), którzy przy wykonywaniu swoich obowiązków nie są związani żadnymi wskazówkami przełożonych, ani nie pozostają w stosunku podległości wobec jednostki, z którą współpracują.⁴¹²

Słusznie w nauce wskazuje się, że z oparciem odpowiedzialności podmiotu leczniczego na art. 429 k.c. wiąże się ryzyko uchylenia się przez ten podmiot od

408 M. Zelek [w:] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I…, art. 429, nb. 14. Odmienny pogląd

408 M. Zelek [w:] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I…, art. 429, nb. 14. Odmienny pogląd