Problematyka zbiegu odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej przy szkodach powstałych przy leczeniu przy szkodach powstałych przy leczeniu

Powyższe uwagi dotyczące podstaw prawnych odpowiedzialności odszkodowawczej za szkody powstałe przy leczeniu prowadzą do wniosku, że ewolucja w systemie ochrony zdrowia oraz postępująca prywatyzacja służby zdrowia doprowadziły do znacznego wzrostu znaczenia odpowiedzialności kontraktowej w sektorze medycznym.

Początkowo jednolity system odpowiedzialności oparty o odpowiedzialność funkcjonariusza państwa (art. 417-419 k.c.) uległ, jak zostało to powyżej przedstawione, rozproszeniu nie tylko w obrębie przepisów regulujących odpowiedzialność deliktową, ale również odpowiedzialność kontraktową. W konsekwencji część szkód powstałych

332 A. Koch, J. Napierała, op. cit., s. 214.

333 K. Piasecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Ar. 1-366, wyd. 6, Warszawa 2014, art. 778¹, nb. 4.

334 Zob. szerzej S. Włodyka (red.), System prawa handlowego. Tom 2A, Warszawa 2007, s. 606.

103

przy leczeniu kwalifikowanych jako naruszenie stosunku umownego stanowi jednocześnie czyn niedozwolony. Przypadek zbiegu roszczeń ex contractu i ex delicto rozstrzyga, jak było już wyżej wspominane, przepis art. 443 k.c.

Przed przejściem do analizy sytuacji zbiegu roszczeń, jaki ustawodawca przewidział w art. 443 k.c. konieczne jest poczynienie kilka uwag o charakterze terminologicznym w celu odróżnienia zbiegu przepisów prawa, zbiegu norm prawnych oraz zbiegu roszczeń.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że przepisem prawnym jest zdanie w sensie gramatycznym (od kropki do kropki lub od kropki do średnika lub od średnika do kropki) zwykle wyraźnie wyróżnione graficznie w tekście prawnym i zwykle oznaczone w nim jako artykuł, paragraf czy ustęp.³³⁵ Normą postępowania jest wyrażenie, które w sposób jednoznaczny określonemu podmiotowi, w określonych okolicznościach, nakazuje (zakazuje) określonego zachowania się.³³⁶ Norma postępowania ustanowiona przez kompetentny organ władzy to norma prawna.³³⁷

Powyższe uwagi terminologiczne pozwalają rozróżnić we właściwy sposób poszczególne rodzaje zbiegów w prawie cywilnym. Zbieg przepisów prawnych jest pojęciem najszerszym i określa sytuację, w której do określonego stanu faktycznego mogą znaleźć zastosowanie różne przepisy rozumiane właśnie jako jednostki redakcyjne tekstu.³³⁸ W nauce wskazuje się jednak, że zbieg przepisów faktycznie nie istnieje, bowiem same przepisy prawa, nie mogą się zbiegać, dopiero normy prawne wyinterpretowane albo wyinferowane z przepisów albo innych norm prawnych mogą zbiegać się w przypadku określonego stanu faktycznego.³³⁹ Dlatego też większe znaczenie dla omawianej problematyki ma pojęcie zbiegu norm prawnych, przez które rozumie się sytuację, w której do ustalonego w sprawie stanu faktycznego na etapie subsumpcji możliwe jest zastosowanie więcej niż jednej normy prawnej.³⁴⁰

Zbieg roszczeń, który należy traktować jako przejaw zbiegu norm, może być rozumiany w wąskim albo szerokim znaczeniu.³⁴¹ Przedmiotem zbiegu w tym wypadku

335 M. Zieliński, Wykładania prawa. Zasady, reguły, wskazówki, wyd. 4, Warszawa 2008, s. 16.

336 Ibidem.

337 Ibidem.

338 Zob. Z. Radwański, A. Olejniczak, op. cit., s. 380.

339 E. Łętowska [w:] M. Safjan (red.), System prawa prywatnego. Tom 1. Prawo cywilne - cześć ogólna, wyd. 2, Warszawa 2012, s. 550.

340 Ibidem.

341 K. Osajda, op. cit., art. 443, nb. 8.

104

jest roszczenie.³⁴² W doktrynie wyróżnia się następujące trzy wypadki zbiegu roszczeń.

Po pierwsze gdy jednemu podmiotowi przysługuje wiele roszczeń do różnych podmiotów na tle tego samego stanu faktycznego (np. przy odpowiedzialności in solidum), po drugie gdy jednemu podmiotowi przysługują różne roszczenia wynikające z tego samego stosunku prawnego przeciwko drugiemu podmiotowi (np. roszczenie o świadczenie główne i roszczenia uzupełniające) oraz po trzecie gdy jednemu podmiotowi przysługują roszczenia z tego samego stosunku prawnego, o to samo świadczenie, lecz oparte na różnych podstawach prawnych (np. roszczenie odszkodowawcze ex delicto i ex contractu).³⁴³ W nauce zauważa się, że wyjaśnienie zbiegu roszczeń możliwe jest poprzez przyjęcie, że w określonym stanie faktycznym wyczerpane są hipotezy różnych norm prawnych pozostających w zbiegu (w takim wypadku uprawniony na podstawie każdej ze zbiegających się norm miałby mieć samodzielne roszczenie) albo poprzez stwierdzenie, że podmiot prawa cywilnego posiada jedno roszczenie oparte na różnych podstawach prawnych.³⁴⁴

Zbieg roszczeń ujawniający się w przypadku odpowiedzialności odszkodowawczej opartej o reżim odpowiedzialności deliktowej oraz kontraktowej stanowi rzeczywisty zbieg norm³⁴⁵ w wąskim znaczeniu³⁴⁶. Zauważyć należy, że polski ustawodawca nie przyznaje prymatu żadnemu z reżimów odpowiedzialności, oba są wobec siebie równorzędne.

Warunkiem sine qua non dla powstania zbiegu roszczeń odszkodowawczych ex delicto i ex contractu jest istnienie pierwotnego zobowiązania.³⁴⁷ Zgodzić należy się przy tym z poglądem, że art. 443 k.c. ma zastosowanie wówczas gdy w wyniku jednego zdarzenia (działania lub zaniechania) powstaje jedna szkoda,³⁴⁸ co oznacza, iż jest ona

342 Przez roszczenie rozumieć należy kierowane do ściśle określonego podmiotu żądanie spełnienia określonego świadczenia (Z. Radwański, A. Olejniczak, op. cit., s. 14).

343 E. Łętowska [w:] M. Safjan, System…, s. 551.

344 E. Łętowska [w:] M. Safjan, System…, s. 551 oraz Z. Radwański, A. Olejniczak, op. cit., s. 381.

345 O zbiegu rzeczywistym norm można mówić wtedy, kiedy w stosunku do określonych stanów faktycznych mogą znaleźć równolegle zastosowanie normy o różnych dyspozycjach. Rzeczywistym zbiegiem norm nie jest zaś sytuacja, w której możliwe jest rozstrzygnięcie o zastosowaniu jednej określonej normy w drodze wykładni przepisów w szczególności poprzez zasady lex specialis derogat lege generali czy lex posterior derogat lege priori lub też lex posterior generali non derogat lege priori speciali. (M. Safjan [w:] K. Pietrzykowski, Kodeks cywilny…, art. 443, nb. 1).

346 Ibidem.

347 Źródło zobowiązania jest dla istnienia zbiegu irrelewantne, może więc mieć je w jednostronnej czynności prawnej, dwustronnej czynności prawnej, czy innego zdarzenia z którym przepisy łączą powstanie zobowiązania (T. Antoszej [w:] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I…, art. 443, nb. 3-4).

348 T. Antoszej [w:] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I…, art. 443, nb. 5.

105

niepodzielna.³⁴⁹ Nie ulega również wątpliwości, że skoro szkoda musi być wyrządzona jednym zdarzeniem, które stanowić ma zarówno czyn niedozwolony, jak i naruszenie obowiązków wynikających z zobowiązania umownego, to jednocześnie zachodzić musi tożsamość podmiotowa sprawcy czynu niedozwolonego z dłużnikiem (stroną stosunku zobowiązaniowego) oraz poszkodowanego z wierzycielem (stroną stosunku zobowiązaniowego).³⁵⁰

Za podsumowanie powyższych uwag służyć może teza wyroku SN z dnia 3 czerwca 1981 r., w którym Sąd Najwyższy stwierdził że czynu niedozwolonego można się dopuścić również wtedy gdy poszkodowanego i sprawcę łączy stosunek zobowiązaniowy, ale gdy jednocześnie szkoda jest następstwem takiego działania lub zaniechania sprawcy, które stanowi samoistnie, tzn. niezależne od zakresu istniejącego zobowiązania, naruszenie ogólnie obowiązującego przepisu prawa bądź zasad współżycia społecznego.³⁵¹ Innymi słowy gdy sprawca szkody naruszył obowiązek powszechny, ciążący na każdym.³⁵² Z powyższego wynika, że aby doszło do zbiegu obu podstaw odpowiedzialności konieczne jest wykazanie bezprawności działania w rozumieniu art. 415 k.c. Co oczywiste zaś, samo naruszenie obowiązków wynikających z umowy nie stanowi czynu niedozwolonego.³⁵³ Oznacza to, że by możliwy był zbieg roszczeń przewidziany w art. 443 k.c. musi być spełniony warunek, iż to samo zdarzenie wywołujące szkodę stanowi czyn niedozwolony i jednocześnie może być kwalifikowane jako niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (np. uszkodzenie ciała w związku z wadliwie wykonanym zabiegiem medycznym przez lekarza, z którym zawarta była umowa o usługę medyczną).³⁵⁴

Wyboru reżimu odpowiedzialności odszkodowawczej (kontraktowej albo deliktowej) dokonuje samodzielnie poszkodowany,³⁵⁵ mając na uwadze różnice

349 Zob. wydany na gruncie art. 441 k.c. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 20 listopada 2002 r., sygn. akt II CKN 859/00, Legalis.

350 A. Śmieja [w:] A. Olejniczak, System…, s. 690.

351 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 3 czerwca 1981 r., sygn. akt IV CR 18/81, Legalis.

352 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 10 października 1997 r., sygn. akt III CKN 202/97, OSNC 1998 nr 3, poz. 42.

353 Zob. już przywoływany wcześniej wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 17 grudnia 2004 r.

(sygn. akt II CK 300/04, OSP 2006 nr 2, poz. 20).

354 M. Safjan [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny…, art. 443, nb. 3.

355 Warto zwrócić uwagę na wyrażony w doktrynie pogląd (z którym nie sposób się zgodzić), iż jeżeli niestaranne wykonanie zobowiązania jest również zawinionym czynem niedozwolonym możliwe staje się skorzystanie z instytucji zbiegu roszczeń, jednakże w jego przypadku znajdzie wyraz „niepisana, a oczywista zasada, że strona powinna poszukiwać ochrony przede wszystkim w ramach łączącego ją ze sprawcą stosunku zobowiązaniowego” i dopiero w braku możliwości uzyskania kompensacji na tej

106

pomiędzy oboma reżimami odpowiedzialności. Różnice te w szczególności dotyczą treści i zakresu winy jako podstawy odpowiedzialności, kręgu podmiotów odpowiedzialnych i tych, za które się odpowiada, długości terminów przedawnienia, czy sposobu naprawienia szkody (w szczególności pamiętać należy, że możliwość naprawienia szkody niemajątkowej występuje tylko w ramach reżimu deliktowego)³⁵⁶

357. Do wyboru roszczenia może dojść poprzez samo wskazanie faktów, które mają świadczyć o jego zasadności albo poprzez wyraźne określenie podstawy prawnej przez powoda.³⁵⁸ Sąd w sprawie nie jest jednak związany przedmiotowym wyborem.³⁵⁹ Rzeczą sądu orzekającego jest zadecydować, po ustaleniu stanu faktycznego, na podstawie której z podstaw powinna być rozstrzygnięta dana sprawa, przy uwzględnieniu prymatu tej zasady odpowiedzialności, która jest dla poszkodowanego korzystniejsza lub z uwagi na charakter roszczenia tej z nich, która w danej sprawie może mieć zastosowanie (np. z uwagi na przedawnienie roszczenia ex contractu).³⁶⁰

Problem wyboru podstawy prawnej roszczenia łączy się z zagadnieniem powagi rzeczy osądzonej. W przypadku oparcia swojego roszczenia na jednej z podstaw prawnych oraz oddalenia przez sąd powództwa, poszkodowany nie może wystąpić z ponownym powództwem, opierając je na innym reżimie odpowiedzialności (res iudicata). Tak samo sytuacja będzie wyglądać w przypadku częściowego oddalenia powództwa przez sąd. Odmiennie jest jednak w sytuacji gdy poszkodowany złożył pozew i objął nim jedynie część roszczenia. W takiej sytuacji nie można wykluczyć dopuszczalności złożenia powództwa na podstawie innego reżimu odnośnie do pozostałej, nieobjętej rozstrzygnięciem, części odszkodowania.³⁶¹

Przepis art. 443 k.c. przewiduje również okoliczności, które wyłączają albo ograniczają skutki zbiegu roszczeń (norma ma charakter względnie obowiązujący).

Konkurencję między roszczeniami z reżimu ex delicto i ex contractu wyłączać może treść istniejącego między stronami, przed powstaniem szkody, zobowiązania

podstawie posiada uprawnienie do skorzystania z ochrony deliktowej o charakterze generalnym (Z.

Banaszczyk, P. Granecki, O istocie należytej staranności, Palestra nr 7-8/2002, s. 22).

356 Zob. szerzej przypis nr 232.

357 M. Safjan [w:] M. Safjan, System…, s. 608.

358 M. Safjan [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny…, art. 443, nb. 12.

359 A. Śmieja [w:] A. Olejniczak, System…, s. 691.

360 Zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - I Wydział Cywilny z dnia 27 marca 2013 r., sygn.

akt I ACa 35/13, Legalis.

361 Zob. szerzej K. Osajda, op. cit., art. 443, nb. 29-35.

107

umownego.³⁶² Skoro ograniczenie wynikać może z istniejącego stosunku zobowiązaniowego, oznacza to, że wyłączenie może wynikać wprost z umowy stron albo być możliwe do zrekonstruowania w drodze wykładni oświadczeń woli.³⁶³ Należy zauważyć, że w odróżnieniu od wyłączenia możliwości dochodzenia szkody z tytułu czynów niedozwolonych, ograniczenie tej możliwości w treści uprzednio istniejącego zobowiązania, nie powoduje wyłączenia skutków zbiegu roszczeń, a jedynie aktualizuje możliwość wyboru roszczenia ex contractu albo ograniczonego roszczenia ex delicto.³⁶⁴

W doktrynie zauważyć można różne podejścia do zakresu ograniczenia albo całkowitego wyłączenia in concreto stosowania przepisów o odpowiedzialności deliktowej.³⁶⁵ Tym niemniej w ramach łączącego strony stosunku umownego modyfikacje obejmować mogą m.in. odpowiedzialność za określone zdarzenie, postać winy (zob. w szczególności art. 473 § 2 k.c.),³⁶⁶ czy wysokość kwoty odszkodowania.³⁶⁷ Granice swobody stron przy ustalaniu umownych reguł odpowiedzialności odszkodowawczej, które miałyby pierwszeństwo wobec reżimu deliktowego, wyznaczają również kryteria przyjęte w art. 353¹ k.c.³⁶⁸ Wyłączenie czy choćby ograniczenie odpowiedzialności deliktowej, nie może nastąpić jednak w odniesieniu do szkód na osobie, a zapisy umowy zmierzające do podobnego skutku należy uznać za nieważne jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 58

§ 2 k.c.), wobec tego poszkodowany nadal będzie uprawniony do skorzystania z roszczeń przysługujących mu z reżimu odpowiedzialności deliktowej, co ma szczególne znaczenie na polu odpowiedzialności za „szkody medyczne”.³⁶⁹

Oprócz możliwości wyłączenia albo ograniczenia skutków zbiegu w drodze umowy stron, wpływ na zakres zbiegu z art. 443 k.c. mają inne przepisy k.c. Zbieg roszczeń odszkodowawczych z czynu niedozwolonego oraz z umowy wyłączony albo

362 A. Śmieja [w:] A. Olejniczak, System…, s. 691.

363 M. Safjan [w:] M. Safjan, System…, s. 610-611, T. Antoszej [w:] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny.

Tom I…, art. 443, nb. 24.

364 T. Antoszej [w:] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I…, art. 443, nb. 23.

365 Zob. poglądy przytoczone przez M. Safjana (M. Safjan [w:] M. Safjan, System…, s. 610).

366 Z uwagi na treść art. 473 § 2 k.c. odpowiedzialności odszkodowawczej nie można umową stron wyłączyć w sytuacji wyrządzenia jej wierzycielowi z winy umyślnej (zarówno w przypadku odpowiedzialności ex delicto, jak i ex contractu).

367 Zob. szerzej W. Dubis [w:] E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny…, art. 443, nb. 1, czy M. Safjan [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny…, art. 443, nb. 6.

368 M. Safjan [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny…, art. 443, nb. 6.

369 M. Nesterowicz, Podstawy prawne odpowiedzialności cywilnej zakładu leczniczego i lekarza, Prawo i Medycyna nr 1/1999, s. 110. O „zupełnie wyjątkowej” możliwości ograniczenia odpowiedzialności za szkody wyrządzone na osobie wspomina M. Safjan (tenże [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny…, art. 443, nb. 6).

108

ograniczony jest wtedy, gdy przepisy ustawy wyraźnie wskazują na pierwszeństwo jednego z wchodzących w grę reżimów odpowiedzialności (art. 435 k.c. w zw.

z art. 437 k.c. oraz art. 436 k.c. w zw. z art. 437 k.c., czy art. 449^9-10 k.c.).³⁷⁰

Dla zobrazowania przypadku zbiegu roszczeń odszkodowawczych w sprawach związanych ze szkodami wyrządzonymi przy leczeniu przytoczyć można wyrok SA w Gdańsku z dnia 23 kwietnia 2013 r.³⁷¹ W orzeczeniu tym Sąd Apelacyjny uznał, że lekarz prowadzący prywatną praktykę zawiera z pacjentem umowę o świadczenie usług medycznych, do której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.).

W razie niewykonania albo nienależytego wykonania umowy lekarz ponosi odpowiedzialność kontraktową jeżeli można mu przypisać winę (art. 471 k.c.).

W przypadku gdyby szkoda doznana przez pacjenta przybrała formę szkody na osobie (uszkodzenie ciała, wywołanie rozstroju zdrowia) to odpowiedzialność kontraktowa pozostaje w zbiegu z odpowiedzialnością deliktową (art. 443 k.c.).

W sprawie będącej przedmiotem rozpoznania przez sąd lekarz prowadzący prywatny gabinet nie zlecił podawania heparyny w ramach profilaktyki przeciwzakrzepowej przy złamaniu kończyny dolnej, która została przez lekarza unieruchomiona opatrunkiem gipsowym. Brak odpowiedniej profilaktyki doprowadził do powstania zatoru tętnicy płucnej u powoda, którego przyczyną była skrzeplina przemieszczająca się z prądem krwi z krążenia obwodowego. Lekarz działał w niniejszej sprawie w sposób sprzeczny z zasadami wykonywania zawodu i wiedzy medycznej, doprowadzając do pogorszenia stanu zdrowia pacjenta i wręcz zagrożenia życia pacjenta. Dlatego też SA utrzymał zaskarżone orzeczenie sądu I instancji również w zakresie zasądzonego zadośćuczynienia w wysokości 60.000 zł.

W glosie do wyżej przytoczonego rozstrzygnięcia M. Nesterowicz zauważył, że wyrządzenie szkody na osobie (przy spełnieniu pozostałych przesłanek odpowiedzialności) zawsze stanowić będzie czyn niedozwolony.³⁷² W przypadku więc

370 Przepis art. 437 k.c. dopuszcza umowną modyfikację odpowiedzialności osoby odpowiedzialnej za naprawienie szkody przewidzianej w przepisach art. 435-436 k.c. tylko na korzyść poszkodowanego.

Odnosząc się do podawanych w doktrynie przykładów innych przepisów k.c., które miałyby wyłączać stosowanie przepisu art. 443 k.c., tj. art. 777 k.c., art. 801 k.c., art. 849 k.c., czy art. 891 § 1 k.c., wskazać należy, że przepisy te zawężają przesłanki stosowania odpowiedzialności kontraktowej, a nie deliktowej (K. Osajda, op. cit., art. 443, nb. 24). Zob. też T. Antoszej [w:] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I…, art. 443, nb. 27-28.

371 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 kwietnia 2013 r., sygn. akt I ACa 721/12, Prawo i Medycyna nr 1/2014.

372 M. Nesterowicz, Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 kwietnia 2013 r., I ACa 721/12, Prawo i Medycyna nr 1/2014, s. 126.

109

zbiegu odpowiedzialności kontraktowej oraz deliktowej pacjent będzie zobowiązany wybrać jeden z dwóch reżimów odpowiedzialności, nie mogąc jednocześnie tworzyć mieszanej podstawy prawnej odpowiedzialności (co podkreślane było także wyżej).

Oznacza to konieczność wyboru pomiędzy jednym z dwóch reżimów, z których zdaniem Autora, którego pogląd należy podzielić, korzystniejszy jest reżim ex delicto z uwagi na ukształtowanie terminów przedawnienia (art. 442¹ k.c.) oraz możliwość zasądzenia zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.³⁷³

Innym przykładem zbiegu roszczeń odszkodowawczych ex delicto i ex contractu jest sprawa rozpoznana przez SA w Warszawie.³⁷⁴ W przedmiotowej sprawie powódka wniosła o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia obejmującego naprawienie szkody majątkowej i niemajątkowej doznanych w skutek niewłaściwie przeprowadzonego zabiegu depilacji laserowej pach, przedniej i bocznej części przedramion, ud oraz okolic bikini. Skutkiem zabiegu były poparzenia I i II stopnia obejmujące ponad 18% powierzchni ciała powódki.

Powódka w pozwie, jako podstawę roszczenia wskazała art. 471 k.c. i art. 474 k.c., a zgodnie z art. 443 k.c. także odpowiedzialność deliktową - art. 444 k.c., art. 445 k.c. i art. 448 k.c. Sąd I instancji zasądził całość dochodzonego w sprawie odszkodowania oraz zadośćuczynienie w wysokości 25.000 zł. Sąd Okręgowy, jako podstawę zasądzenia odszkodowania obejmującego zwrot kosztów zabiegu przyjął art. 471 k.c., odszkodowanie zaś związane z poniesionymi przez powódkę kosztami leczenia oparł na art. 444 § 1 k.c., a za podstawę prawną zasądzenia zadośćuczynienia przyjął art. 445 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c.

Sąd Okręgowy część roszczenia zasądził więc w oparciu o przepisy regulujące odpowiedzialność kontraktową, część zaś w oparciu o odpowiedzialność ex delicto. To niezgodne z art. 443 k.c. zastosowanie przepisu prawa materialnego znalazło odzwierciedlenie w apelacji ubezpieczyciela mającego zawartą z pozwaną lekarką umowę ubezpieczenia OC. W apelacji ubezpieczyciel zarzucił m.in. naruszenie przedmiotowego przepisu poprzez zasądzenie roszczeń powódki zarówno na podstawie przepisów o odpowiedzialności ex contractu jak i ex delicto.

373 Ibidem. Autor wskazuje, że jego zdaniem możliwe jest jednak zasądzenie zadośćuczynienie pieniężnego także w przypadku wybrania, jako podstawy dochodzonego roszczenia reżimu ex contractu.

Nie jest to pogląd dominujący w doktrynie, o czym mowa była już wcześniej.

374 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - VI Wydział Cywilny z dnia 16 listopada 2011 r., sygn. akt VI ACa 665/11, Legalis.

110

Sąd Apelacyjny, rozważając przedstawioną mu do rozstrzygnięcia sprawę, słusznie zauważył, że niewykonanie lub nienależytego wykonanie umowy nie zawsze stanowi jednocześnie czyn niedozwolony. Dla przyjęcia takiej kwalifikacji niezbędne jest bowiem wykazanie sprzeczności działania lub zaniechania z przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego, dodatkowym czynnikiem kwalifikującym dane zdarzenie jako czyn niedozwolony jest uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia kontrahenta.³⁷⁵ W przypadku braku wyraźnego wyboru dokonanego przez powódkę w pozwie określenie podstawy prawnej zasądzenia roszczenia spoczywa na sądzie meriti, który dokonując wyboru podstawy prawnej roszczenia na etapie subsumpcji winien uwzględnić sytuację poszkodowanego i kierować się prymatem tej zasady odpowiedzialności odszkodowawczej, która dla powódki jest korzystniejsza.³⁷⁶

Sąd Apelacyjny jednoznacznie stwierdził, że nie jest możliwe na podstawie art. 443 k.c. wywodzenie roszczeń jednocześnie z obu podstaw odpowiedzialności.

Słusznie SA przyjął więc, że w rozpatrywanej sprawie w zakresie zabiegu wykonanego na powódce z uwagi po pierwsze na brak poinformowania powódki o skutkach zabiegu, jakich doznała oraz po drugie przeprowadzenia zabiegu niezgodnie z wiedzą medyczną wyczerpane zostały przesłanki odpowiedzialności deliktowej pozwanej wynikające z art. 430 k.c. (odpowiedzialność za pielęgniarkę). Wybór dokonany przez SA oparty był przede wszystkim na założeniu, że roszczenie powódki o zadośćuczynienie, jako roszczenie najdalej idące może być oparte tylko na podstawie odpowiedzialności ex delicto, nie zaś na reżimie kontraktowym. Dlatego też wobec wyczerpania przesłanek odpowiedzialności deliktowej Sąd Apelacyjny, zmieniając z uwagi na treść umowy ubezpieczenia OC rozstrzygnięcie SO, zasądził dochodzone pozwem roszczenie in solidum od lekarki oraz od jej ubezpieczyciela, swoje rozstrzygnięcie opierając na art. 444 § 1 k.c. oraz art. 445 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c.

Mając powyższe na uwadze, w dalszej części pracy analiza problematyki podstaw prawnych i przesłanek odpowiedzialności za szkody wyrządzone przy leczeniu odbywać się będzie z punktu widzenia odpowiedzialności deliktowej. Chociaż bowiem,

375 SA w tym zakresie powołał się na przywoływany powyżej wyrok SN z dnia 17 grudnia 2004 r.

dotyczący wyrządzenia szkody na osobie przy wykonaniu umowy o wykonanie aparatu ortopedycznego.

376 SA wskazał również jakimi przesłankami winien kierować się sąd, dokonując wyboru reżimu odpowiedzialności. Są to zakres roszczeń z jakimi wystąpiła powódka oraz wskazane przez nią okoliczności faktyczne i jednoczesne odniesienie ich do zakresu odpowiedzialności osoby obowiązanej do naprawienia szkody w obu reżimach odpowiedzialności, z uwzględnieniem także kwestii terminów przedawnienia roszczeń i rozkładu ciężaru dowodu.

111

co zostało ustalone powyżej, na fali przemian ustrojowych i gospodarczych od lat 90.

XX w. wzrasta systematycznie znaczenie odpowiedzialności kontraktowej za „szkody medyczne”, to jednak należy mieć na uwadze, że reżim odpowiedzialności ex delicto jest dla pacjenta zdecydowanie korzystniejszy. Odpowiedzialność odszkodowawcza za

„szkody medyczne” najczęściej oparta jest na przepisach odpowiedzialności deliktowej, bowiem nawet jeśli określone działania lub zaniechania doprowadziły do powstania szkody w ramach łączącego strony stosunku umownego i mogłyby stanowić podstawę odpowiedzialności ex contractu to z uwagi na możliwość dochodzenia zadośćuczynienia za szkody wyrządzone przez sprawcę na osobie oraz korzystniejsze ukształtowanie terminów przedawnienia poszkodowani najczęściej wybierają w przypadku zbiegu podstaw odpowiedzialności odpowiedzialność ex delicto.

II. 5.2. Odpowiedzialność deliktowa za czynność powierzoną w przypadku

W dokumencie Kompensacja szkody powstałej przy leczeniu (Stron 102-111)