10. Ryzyko nie zawsze z własnego wyboru - Zofia Kawczyńska-Butrym,
10.4. Picie alk oh olu
Analizy poświęcone piciu alkoholu przez młodzież koncentrują się między innymi wokół takich problemów, jak rozpowszechnienie picia, jego uwarun
Picie alkoholu 167
kowania, łącznie z wiekiem rozpoczynania picia, rodzajem spożywanego al
k o h o lu i skutkami jego konsumpcji.
B a d a n i a prowadzone w ostatnich latach wskazują wyraźnie na wzrost
s ożycia alkoholu przez młodych ludzi. Konkluzja ta jest tym bardziej godna
¿ n o t o w a n i a , że w badaniach panelowych w latach 2000-2003 poświęconych
d i a g n o z i e społecznej stwierdzono zmniejszenie odsetka osób nadużywających
alkoholu o ponad jeden punkt procentowy, a w porównaniu z rokiem 1991
lic z b a osób, które uznać można za uzależnione od alkoholu, spadła o ok. 1/3. Jest t o obok ograniczenia palenia papierosów jeden z ważniejszych czynników poprawy fizycznej kondycji polskiego społeczeństwa. ” 348 Również inne dane
p r e z e n t u j ą c e konsumpcję alkoholu na głowę mieszkańca w litrach (w przelicze
niu na alkohol 40%) ukazują tendencje do ograniczania spożycia z 8,7 litra w 1992 do 5,9 litra w 1998 r. 349 Z kolei inne szacunki wskazują na ustabilizowa
nie się poziomu spożycia alkoholu w końcu lat 90.350 Dodać należy, że badania z roku 1998 upoważniały między innymi do dwóch wniosków o zróżnicowaniu spożycia alkoholu. Pierwszy dotyczył zróżnicowania ze względu na płeć, ponie
waż stwierdzono, że „mężczyźni piją ponad 3-krotnie więcej napojów alkoholo
wych niż kobiety, a wśród najmłodszych respondentów (18-19 lat) różnica jest aż 4-krotna” .3 5 1 Drugi wskazywał na regionalne zróżnicowania. Jak podaje Janusz Sierosławski, wprawdzie „średnie spożycie napojów alkoholowych w województwie olsztyńskim jest wyższe niż w skali kraju ... o 19%”352, to po pierwsze, „od początków lat dziewięćdziesiątych spadło średnie spożycie al
koholu ... i t e korzystne tendencje występują [w województwie],..z większą siłą niż w skali kraju” , po drugie, województwo charakteryzowało się najwyższym w skali kraju spożyciem alkoholu „w najmłodszej grupie dorosłych” .353
W świetle przytoczonych wyników różnych badań odnoszących się do całej dorosłej populacji Polaków, obserwowany w wielu badaniach wzrost spożycia alkoholu przez młodzież, w tym też przez dziewczęta i młode kobiety wymaga bliższej analizy.
Pamiętajmy jednak, że prowadzone analizy oparte bywają na dwóch rodza
jach źródeł. Jedno z nich, rzadziej stosowane, opiera się na statystykach sprzedaży alkoholu, drugie - na ankietach i autodeklaracjach picia alkoholu.
O b ie prowadzą do innych wniosków.
Diagnoza społeczna 2003. W arunki i ja k o ś ć życia Polaków, red. J. Czapiński, T. Panek, Rada
°^49° r*n^U ®P°łeczneg°, W arszawa 2003, s. 181.
35o ^ aPort 0 rozwoju społecznym Polska 2000. R ozwój obszarów wiejskich, Warszawa 2000, s. xi.
Q Sytuacja demograficzna Polski. Raport 1999-2000, Rządowa Rada Ludnościowa, Rządowe etitrum Studiów Strategicznych, Warszawa 2000, s. 100.
Tamże, s. 101.
^ J. Sierosławski, Problemy alkoholowe w ocenie mieszkańców województwa olsztyńskiego.
aport z badań ankietowych zrealizowanych w 1998 r.. Pracownia Program ów Społecznych, War
szawa 1 9 98, s . 1 5. 863 Tamże, s. 59.
168 Zofia Kawczyńska-Butrym
Podejmowana przez różnych autorów na podstawie statystyk sprzed i analiza spożycia napojów alkoholowych w Polsce prowadziła do wniosku ^ odnotowano jego niewielki spadek. Jednocześnie jednak w tym okresie g^gj townie wzrosły takie negatywne wskaźniki zdrowia, które związane są z piciem alkoholu, jak psychozy alkoholowe, uzależnienie od alkoholu, śmiertelne za trucia alkoholem, zgony z powodu marskości wątroby oraz samobójstwa pod wpływem alkoholu354, co wskazywałoby, że realny wzrost spożycia nie od powiada statystykom sprzedaży. Wyjaśnienie tego paradoksu na terenie woje
wództwa warmińsko-mazurskiego (i na innych terenach przygranicznych) nie jest trudne. Źródłem zaopatrywania się pijących w alkohol może być przemyt przygraniczny, a szczególnie intensywna „praca” mrówek przenoszących al
kohol przez granicę oraz ałkohol przywożony przez przyjezdnych ze wschodu oferujących sprzedaż uliczną lub bazarową. 355
W innych województwach większe znaczenie samozaopatrzenia w alkohol ma, jak się wydaje, pędzenie bimbru i domowy wyrób win. Jak bowiem stwierdza J. Sledzianowski „wśród 5899 uczniów badanych w województwie świętokrzyskim, z propozycją picia bimbru spotkało się 15,6% badanej popula
cji. (...) Na 16 miejscowości, w których prowadzono badania, aż w 13 uczniowie wymieniali bimber jako pitne napoje alkoholowe. Jest to pewny dowód na to, że bimbrownictwo na obszarze badanego województwa kwitnie. Nie oszczędza najmłodszych - w jednym z badanych gimnazjów bimber pije 14,6%
uczniów” .356
Badania uwzględniające autodeklaracje picia alkoholu w sposób bezpośre
dni wyjaśniają wspomniane zmiany w zdrowiu Polaków. Wyraźnie wskazują na wzrost picia alkoholu, szczególnie piwa. Piwo, zgodnie z upowszechnioną przez pewien okres reklamą, bywa traktowane jako napój bezalkoholowy a nie, zgodnie z zawartością, napój o określonym procencie czystego alkoholu. Zmia
na stosunku do picia piwa obserwowana jest także w zachowaniach młodzieży.
Z badań prowadzonych w latach 90. w szkołach ponadpodstawowych wynikało, że poziom picia był znaczny i wśród piętnastolatków obejmował 50%
uczniów, a wśród siedemnastolatków 65%, przy czym mniej więcej połowa z nich piła piwo.357
Badania na temat picia alkoholu przez studentów prowadzono między innymi w 1994 r. w Lublinie. Wśród 3504 studentów pięciu lubelskich uczelni
364 R. Kostka, Zdrowy styl życia, w: Wartości, praca, zakupy. O stylach życia Polaków, red.
M. Falkowska, CBOS, Warszawa 1997, s. 224.
355 Por. rozdział 5.
356 J. Sledzianowski, Uzależnienia wśród dzieci i młodzieży szkolnej na przykładzie województwa świętokrzyskiego, W ydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, Kielce 2004, s. 172.
357 B. Fatyga, J. Sierosławski, A. Zieliński, P. Zieliński, Alkohol a młode pokolenie Polaków połowy lat dziewięćdziesiątych, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problem ów Alkoholowych, Warszawa 1999, s. 77-78.
Picie alkoholu 169 a lk o h o l 73%. Było to i tak mniej niż w badaniach 18-latków, wśród których P ad 80% miało za sobą doświadczenia z piciem alkoholu. ” 358 W tym też
”P0I|e 27 % uczniów w wieku 11, 13 i 15 lat było co najmniej raz „w stanie CZ oienia alkoholowego [...] a 13% upiło się dwa razy lub więcej” .359 Na 210 kietowanych w końcu lat 90. studentów Politechniki Częstochowskiej ponad g0% piło alkohol (parę razy w roku 52%, 31% nie rzadziej niż parę razy w miesiącu), a nie piło 17%.360
pla wyników naszych badań szczególne znaczenie mają badania prze
prowadzone w interesującym nas województwie przez Roberta Podstawskiego w roku akademickim 1999/2000. Wśród 40% studentów I roku studiów dzien
nych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego picie alkoholu deklarowało 73%
respondentów. Należy jednocześnie odnotować wysokie odsetki kobiet pijących piwo. Niezależnie od miejsca stałego zamieszkania badanych studentów picie piwa częściej deklarowały kobiety niż mężczyźni (m.in. kobiety ze wsi 52,3%, mężczyźni 37,2%, z miasta do 20 tysięcy kobiety 60,6% i 50,9% mężczyźni, z miasta do 50 tysięcy odpowiednio 57,2% i 55,9% ) . 361 Ale należy dodać, że również nieco częściej kobiety niż mężczyźni deklarują zupełną abstynencję (ze wsi kobiety 19,8%, mężczyźni 16,1%, z miasta do 20 tysięcy odpowiednio 17,7%
i 14,9%, z miasta do 50 tysięcy 20,3% i 14,4%).362 Różnice deklarowanej abstynencji przez kobiety i mężczyzn okazały się znacznie niższe niż różnice między deklaracjami picia przez nich piwa.
Wprawdzie nie można stwierdzić na podstawie badań Roberta Podstaws
kiego, że pojawia się nowy styl życia młodych uczących się kobiet - picie piwa, jako element tego stylu, ponieważ potwierdzenie tego faktu wymagałoby prowadzenia badań także w innych środowiskach akademickich. Mimo to uzyskane przez niego wyniki wymagają odnotowania i korespondują z wynika
mi ogólnopolskich badań młodzieży szkół ponadpodstawowych, na podstawie których stwierdzono wzrost regularnego picia piwa przez dziewczęta (o 7 pp) przy braku zmian w regularnym piciu przez chłopców.363
Z kolei prowadzone na terenie województwa w roku 2 0 0 0 badania uczniów
358 A. Frączek, Wiek inicjacji do picia alkoholu a późniejsze funkcjonowanie dorastających,
"Alkoholizm i Narkom ania” 1994, nr 3 (17), s. 279-288.
Zachowania zdrowotne i postrzeganie własnego zdrowia przez młodzież szkolną w Polsce, Warszawa 1995, s. 24.
360 E. Gorczycka, Studia - praca - społeczeństwo, w opinii studentów Politechniki Częstochowskiej, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 1998, s. 48.
361 R. Podstawski, Spraw ność fizyczna i opinie na temat profilaktyki zdrowotnej studentów I roku studiów Uniwersytetu W arm ińsko-M azurskiego w roku akadem ickim 199912000, niepublikowana Praca doktorska. AWF, Warszawa 2003, s.104. Należy też dodać, że studentki (52,7%) w większym stopniu niż studenci (46,7%) zgadzają się z opinią, że alkohol powinien być ogólnie dostępny w klubach i sklepach na terenie uczelni (s. 106).
362 R. Podstawski, dz. cyt., s. 105.
363 Młodzież 2003, dz. cyt., s. 130.
170 Zofia Kawczyńska-Butrym
trzecich klas liceum w Giżycku dostarczają pośredniego potwierdzenia tych przypuszczeń. Choć różnice nie były znaczące, to jednak dziewczęta (1 3 9^ nieco częściej niż chłopcy (13,2%) deklarowały picie piwa, a nawet wódki (odpowiednio 15,3% i 15,0%). Ale ci sami uczniowie pytani, czy koledzy i koleżanki z klasy piją poszczególne rodzaje alkoholi, odpowiedzieli, że wszyscy z ich klasy piją (za wyjątkiem wódki) różne alkohole, szczególnie piwo. I choć przy innych napojach alkoholowych na ogół określali, że piją czasem (wino wódkę, drinki, szampana), to w przypadku piwa stwierdzili, że większość (80%) osób z ich klasy ten alkohol pije często.364
Rzadziej problem picia alkoholu przez młodzież jest rozważany w aspekcie konsekwencji, w tym także konsekwencji typu moralnego i społecznego. „Naj
większym zagrożeniem dla systemu wartości, zdrowia psychicznego i kondycji moralnej badanej młodzieży jest alkoholizm. Czyni on niewspółmiernie więk
sze spustoszenie niż narkomania. ” 365 Konsekwencje te łączone są z prob
lemami dezintegracji życia rodzinnego (konflikty z rodzicami - 14,3, z rówieś
nikami - 9,1%, nauczycielami - 3%, powoduje bójki - 10,8% oraz naruszenie norm współżycia społecznego i jest podstawą interwencji policji - 5,8 % ) . 366
Szacuje się też, że u około 3-4 min osób (dorosłych i dzieci) w wyniku alkoholizmu w rodzinie występują problemy zdrowotne (somatyczne i emoc
jonalne) oraz demoralizacja, ubóstwo i obniżenie szans życiowych.367 Konsek
wencje, na które wskazywały analizy statystyk z połowy lat 90., mają znacznie szerszy zakres, wiążą się m.in. ze wskaźnikami zgonów i uczestnictwa w wypa
dkach drogowych. „W ciągu ostatnich dwudziestu lat, dla wszystkich grup wiekowych wzrosła oczekiwana długość życia, za wyjątkiem przedziału 15-24.
Trzy główne przyczyny śmierci w tym przedziale wiekowym to: wypadki, samobójstwa i zabójstwa, ściśle związane z nadużywaniem alkoholu. Najczęst
sza przyczyna śmierci to prowadzenie samochodu pod wpływem alkoholu, 15%
wszystkich kierowców stanowią osoby w wieku 16.-24. roku życia. Są oni uczestnikami 48% wszystkich wypadków, codzienne ginie 14 młodocianych w wieku 15 do 19 lat, zaś 360 jest rannych w wypadkach samochodowych związanych z piciem alkoholu. ” 368
Mimo szerokiego zakresu konsekwencji, jakie wywołuje nadmierne picie alkoholu w życiu osobistym i społecznym, konsekwencji, jakie stają się do
świadczeniem członków wielu rodzin i wspólnot sąsiedzkich, panuje duże przyzwolenie na spożywanie różnych napoi alkoholowych. Między innymi J. Sledzianowski zwraca uwagę, że stosunek badanych uczniów do picia
364 M. Bujnicki, Picie alkoholu przez młodzież III klasy liceum, OSW, praca dyplom owa 2000, s. 31.
365 J. Sledzianowski, dz. cyt., s. 156.
366 Tamże, s. 156.
367 Sytuacja demograficzna Polski, dz. cyt.
368 Państwowa Agencja Rozwiązywania Problem ów Alkoholowych, „Zdrowie a alkohol” nr 11>
Warszawa 1995.
Picie alkoholu 171 o h o lu i używania środków toksycznych jest w dużej mierze pozytywny369, inni autorzy podkreślają wzrastającą tolerancję rodziców dla spożywania alkoholu przez ich dzieci.370 Cytowane już badania prowadzone wśród uczniów liceum w Giżycku dostarczają informacji, że pieniądze na zakup piwa biorą oni od rodziców i co drugi rodzic wie, na co pieniądze będą przeznaczone. Na ogół rodzice traktują piwo Jako rodzaj napoju chłodzącego” .3 7 1
Na znaczenie kategorii usytuowania w strukturze społecznej a piciem
a lk o h o lu zwraca uwagę Robert Kostka. W prowadzonych przez niego bada
n ia ch d o „dośćczęstego” picia alkoholu przyznają się przede wszystkim pracow
n icy fizyczno-umysłowi, osoby bezrobotne i prywatni przedsiębiorcy i częściej
m ę ż c z y ź n i niż kobiety.372 Z kolei Andrzej Ryk w badaniach porównawczych
s t u d e n t ó w polskich i włoskich stwierdził wyższy poziom akceptacji upijania się
p rze z studentów włoskich (55,30%) niż polskich (45,70%) i odwrotnie wyższy
p o z io m akceptacji przez studentów polskich dla palenia papierosów (84,70%)
i u ż y w a n ia ciężkich narkotyków np. heroiny (12,36%) niż przez "studentów
w ło s k ic h (odpowiednio 57,45% i 8,10% ) . 373
Wielu autorów podkreśla, że picie alkoholu jest istotnym elementem mło
dzieżowego stylu życia. Ale w znacznie mniejszym stopniu młodzieżowy styl życia łączony jest z uprawianiem sportu i aktywnym fizycznie sposobem spędzania wolnego czasu.
Badania w ł a s n e
Łatwość dostępu do alkoholu ma dwa znaczenia. Pierwsze ma charakter symboliczny, czy też świadomościowy, jest wynikiem kulturowych wzorów picia w wielu środowiskach społecznych, jest oznaką „dorosłości” i oznacza miedzy innymi przyzwolenie, akceptację picia przez młodzież. Drugie ma sens dosłowny, oznacza „nasycenie” terenu miejscami, w których młodzi ludzie mogą swobodnie, ale też często w cenie niższej niż w sklepach kupić alkohol.374
Starano się więc określić, jakie wynika z tego zagrożenie związane z piciem alkoholu.
369 J. Śledzianowski, dz. cyt., s. 156.
370 R. Fornal, P. Cisłak, M. Ciota, T. Dworzański, R. Błaszczyk, Nadużywanie a lk oh olu -p rob lem medyczny, psychologiczny i społeczny, Annales UMCS, Sectio D. Medicina, 2004(LIX) Suppl. XIV, nr 2, s. 92, s. 89-93.
371 M. Bujnicki, dz. cyt., s. 32.
372 R. Kostka, Zdrowy styl życia, w: Wartości, praca, zakupy. O stylach życia Polaków, red.
W. Falkowska, CBOS, W arszawa 1997, s. 230.
373 A. Ryk, M łodzież wobec wybranych kwestii moralnych. Badania porównawcze polsko-włoskie, w: Jakość życia studentów, red. A. Rumiński, Oficyna W ydawnicza Impuls, Kraków 2004, s. 114.
374 W badaniach terenowych prowadzonych w pasie przygranicznym z Obwodem Kaliningradz
kim zaobserwowałam w niektórych sklepach brak wina i wódek. Na moje pytanie sprzedawcy odpowiadali, że w sklepie alkohol byłby droższy niż „w obrocie lokalnym z Rosji” , więc nikt u nich nie kupuje, dlatego nie prowadzą sprzedaży. Sprzedają tylko piwo.
172 Zofia Kawczyńska-Butrym
Deklaracje picia alkoholu a zmienne różnicujące deklaracje picia
Picie alkoholu
Ogółem Płeć* Praca kogoś
z rodziny w PGR**
1 % K M tak nie
Pije (też rzadko i sporadycznie) 443 87,4 85,0 91,9 77,7 90,4
Nie pije 56 11,0 13,2 6,9 20,1 8,0
Brak odpowiedzi 8 1,6 1,8 1,2 2,2 1,4
Źródło: badania własne.
* Brak związku
** Chi kwadrat 4 df, p 0, 004
Nie stwierdzono istotnej statystycznie zależności między piciem alkoholu przez badaną młodzież a wiekiem, miejscem zamieszkania, jak również wska
zaniem trzech najważniejszych wartości. Zależność istotna statystycznie wy
stąpiła z wcześniejszą pracą kogoś z rodziców w pegeerze. W tym przypadku mniej pijących alkohol było wśród osób, których rodzice nie pracowali w pege
erze. Wyjaśnienie tego faktu w świetle posiadanych informacji nie jest możliwe.
Podkreślić jednak trzeba zbliżone odsetki pijących kobiet i mężczyzn.
Koresponduje to z wynikami badań Roberta Podstawskiego prowadzonych wśród studentów Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, a więc wśród mło
dych ludzi głównie mieszkańców interesującego nas województwa.
Następnie respondenci mogli wskazać, co zwykle piją.
Tabela 48 Napoje alkoholowe jakich badana młodzież nie pije lub pije rzadko
W ogóle nie piję Bardzo rzadko
%
Wódka 20,4 27,9
W ino 33,6 25,5
Piwo 6,5 15,9
Drinki 29,8 27,0
Źródło: badania własne.
Przedstawione wyniki ukazują piwo, jako najbardziej rozpowszechniony wśród młodzieży napój alkoholowy. Tylko nieco częściej niż co dwudziesty udzielający odpowiedzi na pytanie nie pije piwa w ogóle, a co szósty pije rzadko.
Łącznie niepijących piwa i pijących rzadko jest 22,4% respondentów. Zatem
Picie alkoholu 173 koło 80% badanych pije piwo co najmniej często.375 Podobne wnioski wskazu-
• ce że ju ż w roku 1996 preferowanym przez młodzież napojem alkoholowym, najbardziej popularnym trunkiem” było piwo, wynikały z badań C B O S.376 Jak Wykazały analizy porównawcze między rokiem 1992, kiedy do picia piwa przyznawało się niespełna 50% uczniów, a rokiem 2003, kiedy pijący stanowili prawie 80% 377, moda na picie piwa upowszechniła się, a liczebność młodzieży pijącej piw o wzrosła w ostatnich dziesięciu latach o około 30 pp.
Zdecydowanie najrzadziej badana przez nas młodzież pije wino (wśród niepijących jest co trzeci, a co czwarty pije rzadko - łącznie 79,1%). Również drinki nie należą do standardu picia badanych. Nie pije drinków lub pije rzadko łącznie 6 6,8% z nich. Niemal analogicznie do naszych badań według badań
C B O S z 1996 r. „w ciągu ostatniego miesiąca 1/5 młodych ludzi nie piła alkoholu, wódkę piło blisko połowa badanych a co dziesiąty pił mocne alkohole częściej niż cztery razy” .378 Z kolei diagnoza dokonana na podstawie badań sondaży CBOS prowadzonych w latach 1992 - 2003 prowadzi do wniosku na temat dynamicznego wzrostu konsumpcji wódki i innych napojów spirytuso
wych przez ostatnie dziesięć lat z 30% do 60%379, a więc wskazuje na taką samą dynamikę (30 pp) jak wzrost picia piwa.
Młodzi ludzie, którzy potwierdzili picie alkoholu, ale także część niepiją
cych, odpowiadali na pytanie, czy chcieliby coś z tym zrobić. Zdecydowana większość z nich nie chce żadnej zmiany.
Tabela 49 Deklarowana chęć zmiany zachowań związanych z piciem alkoholu
Zmiana
Bez zmiany 416 88,7 92,5 81,7 88,2 89,1
Źródło: badania własne. Dla obu zmiennych Chi kwadrat 6d f p 0,005.
Liczba osób, które odpowiedziały na pytanie, przekroczyła liczbę deklarujących picie. Odsetki liczono od liczby udzielających odpowiedzi.
375 Odpowiada to dokładnie odsetkom częstego picia piwa przez młodzież liceum w Giżycku.
174 Zofia Kawczyńska-Butrym
Przedstawione wyniki pozwalają wnioskować, że respondenci, a szczególn- kobiety, akceptują aktualny stan picia przez siebie alkoholu. Niektórzy relat wizują swoją odpowiedź i swój stosunek do picia alkoholu: „zależy w jakich dawkach i ilościach”, bo „szkodzi tylko w nadmiernych ilościach” a jeszcze inm odwołują się do zaleceń lekarza. Jeden z respondentów wyjaśnia: „piję rzadko więc nie chcę żadnej zmiany. Lekarz zalecił mi pić raz na jakiś czas pół szklanki piwa na apetyt”.
Wśród analizowanych zmiennych wystąpiła zależność istotna statystycznie między deklaracją zmiany picia lub jej braku a płcią i faktem, że ktoś z rodziny pracował dawniej w pegeerze. Częściej mężczyźni niż kobiety deklarują chęć zmiany - głównie ograniczenia lub zaprzestania picia. Natomiast w drugim przypadku, osoby deklarujące przeszłe zatrudnienie kogoś z rodziny w pege
erze częściej niż pozostali deklarują zaprzestanie picia, a niemający takich tradycji częściej deklarują ograniczenie picia alkoholu.
Było szczególnie interesujące, jakie są powody, dla których część młodzieży nie pije alkoholu. Najczęściej przyczyną jest nieodczuwanie potrzeby picia.
Odpowiada tak blisko trzech z czterech niepijących (73,2%). Co drugi niepijący stwierdza, że nie lubi alkoholu lub czuje do niego wstręt, i nieco rzadziej, że przyczyną jest odczuwana niechęć do pijących lub przykre doświadczenia osobiste lub rodzinne (28,6%). Względy zdrowotne, religijne i moralne wymie
niane są przez niewielu niepijących. Częściej jest to po prostu brak okazji do picia (14,3%), bądź brak pieniędzy (14,3%), czyli względy niewypływające z wyboru i decyzji respondenta o abstynencji, ale świadczące o uwarun
kowaniach zewnętrznych. Przed dziesięciu laty 850 niepijących studentów z Lublina380 „brak potrzeby picia” częściej niż nasi respondenci uzasadniało wskazując przykre osobiste doświadczenia z problemem alkoholizmu. Studenci nie precyzowali charakteru tych doświadczeń, ponieważ nie było to przed
miotem badania.
Wnioski
Jednym z istotnych zagrożeń badanej młodzieży jest picie alkoholu. Wyso
kie odsetki młodzieży pijącej alkohol w porównaniu z wynikami ogólnopolskich sondaży381 nie różnią młodzieży województwa warmińsko-mazurskiego od ich rówieśników, lecz potwierdzają i odzwierciedlają ogólnopolskie trendy wzrostu spożycia alkoholu w młodej populacji Polaków.
380 W badaniach studentów w Lublinie brak potrzeby picia wym ieniało 28% respondentów, niechęć, odrazę do pijących 19%; względy moralne, religijne 7%; brak okazji, brak pieniędzy - po 1,5%- Uczelnia prom ująca zdrowie. Założenia program u, red. Z. Kawczyńska-Butrym, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1995, s. 136.
381 CBOS, IPiN - Instytutu Psychiatrii i Neurologii oraz KBPN - Krajowe Biuro ds. Przeciw
działania Narkomanii, M łodzież 2003. Opinie i diagnozy nr 2, CBOS Warszawa, 2004.
Picie alkoholu 175 f Zmienną najsilniej różnicującą picie alkoholu okazało się w badaniach i n0p0lskich płeć382, deklaracja praktyk religijnych383 i nieco słabiej standard i r r i a l n y rodziny (więcej pijących, szczególnie piwa i wódki w rodzinach
°^ y2Szym standardzie i wyższym wykształceniu matki384. W naszych badaniach ' nie różnicowała picia alkoholu, ponieważ poziom picia przez mężczyzn
• rzez kobiety okazał się, w porównaniu z badaniami innych autorów i szacun
ków ogólnopolskich, relatywnie wyrównany (o 6,9 pp więcej mężczyzn).
W n a s z y c h badaniach zwracają uwagę wysokie odsetki picia alkoholu,
s z c z e g ó ln ie piwa, przez młode kobiety. Być może prowadzi to do konieczności
w sk a z a n ia zmian w dotychczasowych stereotypach dotyczących uzależnień od
a lk o h o lu , a w związku z tym konieczności przewidywania narastających prob
le m ó w wynikających z uzależniania się kobiet i konieczności przygotowania
m e to d l e c z e n ia dostosowanych do „nowego odbiorcy” terapii uzależnień. Jeśli
p r z y p o m n im y dodatkowo, że wśród badanej przez nas młodzieży więcej kobiet
niż m ę ż c z y z n pali papierosy, to należy zwrócić uwagę na wyraźne wysokie
ry zy k o uzależnień wśród badanych młodych kobiet.
Końcowe wnioski na temat picia alkoholu przez badaną przez nas młodzież, nie tylko studencką, o czym należy pamiętać, chcę odnieść do komentarza, jaki przed stu laty pojawił się w książce poświęconej wynikom badań prowadzonych wśród męskiej młodzieży akademickiej w Warszawie. „[...] Na ogół biorąc wolno twierdzić, że młodzież nasza należy do najtrzeźwiejszych, a w każdym razie zapewne góruje nad młodzieżą niemiecką, francuską, wśród której al
koholizm wzrasta, a także angielską. [...] Zresztą - dla bardzo zrozumiałych powodów - knajpa w życiu naszej młodzieży gra znacznie mniejszą rolę niż w życiu młodzieży niemieckiej na przykład, której całe życie zbiorowe, mitingi, narady, uroczystości w różnych lokalach publicznych się zamyka i mocno piwem podlewane bywa” .385 Wydaje się, że znaczenie „knajpy” (czytaj - pubu) w życiu młodzieży po stu latach nabrało podobnego znaczenia, jak dla młodzie
ży wymienionych wówczas krajów. Zostawię to bez komentarza.
Dodać jednak należy, że w badanych środowiskach symbolicznym miejs
cem, w którym pije się alkohol, jest miejsce „pod sklepem” . „Stojąpod sklepem”
cem, w którym pije się alkohol, jest miejsce „pod sklepem” . „Stojąpod sklepem”