10. Ryzyko nie zawsze z własnego wyboru - Zofia Kawczyńska-Butrym,
10.5. Zażywanie narkotyków przez młodzież - Maria Marciniak
Od początku obecnego stulecia pomimo stosowania różnego rodzaju sank- i spożycie środków psychotropowych, legalnych i nielegalnych, nie przestaje
^ośnąć- Ostatnie lata pozostają pod znakiem dynamicznego wzrostu uzależnień wiązanych z zażywaniem narkotyków. Nie wchodząc w rozważania dotyczące historii stosow ania narkotyków, kulturowych zróżnicowań dotyczących pode
jścia i stosunku do poszczególnych ich rodzajów oraz ich szkodliwości, należy zwrócić uwagę, że zainteresowanie kontaktami młodzieży z narkotykami jest przedmiotem badań wielu autorów. Jedne z wcześniejszych badań nad nar
komanią przeprowadzone były wśród uczniów średnich szkół Trójmiasta na początku lat 70. przez zespół Marka Latoszka. Była to młodzież „do 16. roku życia, w wieku 16-18 lat oraz 19 i więcej lat” . Stwierdzono wówczas, że
„odsetek narkotyzującej się młodzieży wynosi 8,3%”386. Jednak ostateczna konstatacja z przeprowadzonych badań prowadziła autorów do wniosku, że
„uczniowie mający za sobą kontakt z narkotykiem lub środkiem o działaniu narkotycznym w swej większości nie wyszli poza sporadyczne próby. Nie mamy tu, zatem jeszcze do czynienia z narkotyzowaniem się w pełnym tego słowa znaczeniu, a narkomania na razie nie stanowi głębiej zakorzenionego obyczaju w podkulturze młodzieżowej”387.
Jak jest po 30 latach od opublikowania wyników z Trójmiasta, nie trzeba specjalnie wyjaśniać. Problem ten podjęło wielu autorów,388 zwracając uwagę na rosnącą skalę zagrożenia „młodego pokolenia Polaków substancjami psy
choaktywnymi” .389 Jak wynika z przeprowadzonych w roku 2003 badań390
populacja osób, które się do tego przyznają powiększyła się trzykrotnie w sto
sunku do początku lat 90. Powiększa się także zakres społeczny i terytorialny narkomanów. Co prawda w dalszym ciągu dominują mężczyźni i mieszkańcy dużych miast, ale coraz częściej po narkotyki sięgają kobiety i mieszkańcy małych miast oraz wsi.39 1 Oprócz wymienionych grup najbardziej zagrożeni narkomanią są uczniowie i młodzież akademicka (15-25 lat) oraz bezrobotni,
386 M. Latoszek, A. Lemska, P. Sieliwończuk, Badania socjologiczne nad narkomanią wśród młodzieży średnich szkól Trójmista, „Studium Socjologiczne” 1974, nr 4, s. 262.
387 Tamże, s. 262.
388 B. Fatyga, J. Rogala-Obłękowska, Style życia młodzieży a narkotyki. Wyniki badań empirycz
nych, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2002.
L. Kotlarska-Bobińska, Przedmowa, w: B. Fatyga, J. Rogala-Oblętowska, Style życia młodzieży a narkotyki, dz. cyt., s. 5.
390 Diagnoza społeczna 2003, dz. cyt., s. 182.
391 Tamże, s. 182.
178 Maria Marciniak
młodzi biznesmeni, przedstawiciele niektórych elitarnych grup zawodowych tj. artyści, aktorzy, 392 a w przekroju terytorialnym województwa dolnośląskie' kujawsko-pomorskie, lubuskie i pomorskie. Województwo warmińsko-mazurs' kie znajduje się w tych analizach na trzeciej pozycji, licząc województw o najniższym zagrożeniu.393 Znacznie wyższe wskaźniki dotyczące kontaktu z narkotykami ukazują dane policyjne. Według rozpoznania policyjnego w 1997 r. około 40% uczniów szkół ponadpodstawowych eksperymentowało z narkotykami, a 15,5% stanowili młodociani już uzależnieni.394
Z kolei badania prowadzone przez J. Rogalę-Obłękowską wykazały, ¿e problem inicjacji różnych używek, w tym też narkotyków dokonuje się w nie
których przypadkach w trzech kategoriach wiekowych: poniżej 1 0. roku życia między 10. a 12. oraz między 13. i 14. rokiem życia. Zdaniem tej autorki we wszystkich analizowanych używkach (tytoń, piwo, wino i wódki, marihuana, inne narkotyki i leki uspokajające i nasenne):
- chłopcy częściej niż dziewczęta podejmowali pierwsze kontakty z większością używek już poniżej 1 0. roku życia;
- dziewczęta nieco później niż chłopcy, najczęściej dopiero w wieku 13-14 lat;
- młodzież ze wsi wcześniej niż z miasta inicjowała: palenie tytoniu, picie wina i/lub wódki, próbowała marihuanę i inne narkotyki;
- młodzież z miasta wcześniej niż ze wsi inicjowała jedynie zażywanie leków uspokajających.395
Nas interesowało, czy i na ile rozpowszechnione są narkotyki wśród badanej przez nas młodzieży z województwa warmińsko-mazurskiego. Jakie przyczyny skłaniają ich do sięgnięcia po substancje psychoaktywne i gdzie najczęściej ma miejsce możliwość kontaktu z narkotykami.
Kontakty z narkotykami
Z analizy uzyskanych przez nas odpowiedzi wynika, że wśród młodych ludzi eksperymentowanie z substancjami psychoaktywnymi ma miejsce i występuje niezależnie od miejsca zamieszkania. Duży odsetek (45,7%) osób mających za sobą okres inicjacji narkotykowej świadczy o szerokiej skali zjawiska nar
komanii w danym regionie, szczególnie wśród najmłodszej grupy młodzieży.
Bliższe są te dane szacunkom policyjnym niż danym cytowanym z „ D i a g n o z a
społeczna 2003” .
392 B. Holyst, N arkom ania i lekomania a przestępczość, „Problem y Alkoholizm u” , 1998>
3, s. 6, (5-12).
393 Diagnoza społeczna 2003, dz. cyt., s. 182.
394 Tamże, s. 182, 184.
395 J. Rogala-Oblękowska, Narkotyki w życiu młodzieży, w: Style życia młodzieży a n a r k o ty k i
,
dz. cyt., s. 237-238.
Zażywanie narkotyków 179
Tabela 50 Wiek eksperymentowania ze środkami psychoaktywnymi a miejsce zamieszkania (%)
Miasto
Z zestawienia danych w tabeli wynika, że w badanej zbiorowości najwięcej sięgających po raz pierwszy po narkotyki to osoby z najmłodszej grupy wiekowej (15-19 lat), przede wszystkim jednak w 17. roku życia. Zwraca też uwagę różnica między młodzieżą ze wsi (odsetki zbliżone do Olsztyna) a mło
dzieżą z osiedli popegeerowskich (odsetki najniższe w całej badanej grupie).
Nie ma jednak podstaw, do wyjaśnienia tego faktu.
Najczęściej eksperymentowanie z narkotykami przypada na 17. rok życia niezależnie od miejsca zamieszkania. Różnice między dużymi aglomeracjami miejskimi (Olsztyn) a mniejszymi miastami są rzędu od 0,4 do 2,2 pp, zaś różnice między dużymi aglomeracjami miejskimi (Olsztyn) a mniejszymi mias
tami i miejscowościami wiejskimi wynoszą 1,7-3,5-1,3 pp. Wyjątek stanowi grupa młodzieży z osiedli byłych pegeerów, gdzie wiek osób sięgających po raz pierwszy po narkotyk przesuwa się z 17. (6,3%) na 18. rok życia (9,7%). Ale również tutaj obserwuje się przypadki (3,2%) sięgania po środki odurzające poniżej 15. roku życia.
Do kontaktu z narkotykami przyznało się 231 osób, w tym ponad jedna trzecia kobiet (39,2%) i ponad jedna druga mężczyzn (58,5%). Wiek inicjacji narkotykowej w badanej zbiorowości mieści się w przedziale 10-24 lata. Poniżej 14. roku życia odsetek ten jest nieduży, a niewielkie wartości procentowe można zaobserwować wśród osób powyżej 20. roku życia. Dominujący wiek micjacji narkotykowej to okres między 15. a 19. rokiem życia. Ponad jedna trzecia (38,8%) młodzieży miała w tym czasie kontakt ze środkami o działaniu narkotycznym (co trzecia kobieta i prawie co drugi mężczyzna). Wyniki Prezentuje tabela 51.
Istnieje zależność istotna statystycznie pomiędzy płcią a wiekiem pierw
szego kontaktu z narkotykami. Zdecydowanie większy (w każdej grupie wieko- liVeJ) jest odsetek mężczyzn mających kontakt z narkotykami w porównaniu z kobietami. Wraz z wiekiem odsetek osób zarówno wśród kobiet, jak i męż- czyzn maleje.
1 8 0 Maria Marciniak
Wiek inicjacji narkotykowej a płeć Tabela 51
Kiedy N % K
Przed 15. r.ż. 13 2,6 1,2
15-19 202 38,8 34,2 45^2 "
20-24 16 3,2 2,4
25-30 1 0,2 0,3
Nie pamięta 1 0,2 - 0,6
Źródło: badania własne. Chi kwadrat 26,562 d f 16 p < 0,05.
Interesujące były zarówno przyczyny, jak też miejsca, w których młodzi ludzie mają okazję zażywania narkotyków.
Powodów, dla których dzieci i młodzież sięgają po środki odurzające, jest kilka, np. chęć odurzania się w celu przeżycia przyjemnych wrażeń i związana z tym ciekawość tego typu doświadczeń. Ponadto wśród przyczyn wymieniane są: brak zajęć, nuda, która dość często urasta do rangi problemu związanego z trudnościami przystosowawczymi i brak perspektyw na zmianę nudnej i beznadziejnej teraźniejszości, wpływ grupy rówieśniczej, problemy wieku dziecięcego i okresu dojrzewania często o podłożu emocjonalnym i ucieczka przed nimi w „świat narkotyków” . Staraliśmy się określić, jak widzą przyczyny swojego kontaktu z narkotykami badani przez nas młodzi ludzie i które z tych przyczyn są najbardziej znaczące.
Tabela 52 Przyczyny sięgania po narkotyki dorosłych
Przyczyna N = 507 %
Ciekawość 198 39,2
Namowa 16 3,2
Przypadek 16 3,2
Przym uszenie 1 0,2
Inne (trudna sytuacja, problem y w domu) 3 0,6
Brak odpowiedzi 1 0,2
Źródło: badania własne.
Najczęstszą i zdecydowanie dominującą wśród respondentów przyczyną sięgania po środki odurzające była ciekawość (39,2% wskazań). Jako kolejny powód badani wymieniają namowę, przypadek (po 3,2%) i w jednym przypadku przymuszenie. Może to sugerować, że inicjacja miała miejsce w grupie rówieś
ników. Respondenci wyjątkowo łączyli sięgnięcie po narkotyki jako ucieczkę od problemów i trudności związanych z życiem rodzinnym. Tymczasem, jak sądzą
Zażywanie narkotyków 181 wcy zjawiska narkomanii, wśród osób biorących narkotyki 2 0% czyni to Zflcelach „terapeutycznych” , czyli redukcji stresu, a ponad połowa zaczyna ciekawości i żeby doświadczyć mocnych lub nadzwyczajnych wrażeń. Inną Wymienianą przez autorów przyczyną jest niezaspokojona potrzeba akceptacji, zaimponowania kolegom lub presja grupy rówieśniczej.
przypuszczenie, że kontakty z narkotykami mają charakter towarzyski i rówieśniczy potwierdzają odpowiedzi na pytanie, gdzie najczęściej dochodzi do kontaktu z narkotykami. Na otwarte pytanie respondenci podawali bowiem, że najczęściej mają kontakt z narkotykiem podczas spotkań w gronie swoich kdegów, znajomych, rówieśników. Inni respondenci w odpowiedzi koncent
rowali się na dokładnym wskazaniu miejsc, w których mogą uzyskać nar
kotyki. Duży odsetek młodych ludzi wskazało, że miejscem, w którym najczęś
ciej dochodzi do zażywania narkotyków, jest miejsce publiczne: pub, dyskoteka, kawiarnia, klub. Również szkoła jest miejscem, gdzie duży odsetek młodzieży ma kontakt z substancjami psychoaktywnymi (6,7% wskazań), oraz podwórko, klatka schodowa, osiedle (4,0% wskazań). Miejscem, w którym najrzadziej dochodzi do spożywania substancji odurzających jest środowisko domowe (imprezy domowe wskazało 1,4% osób). Wyniki zamieszczone w tabeli ukazują dodatkowo różnice odpowiedzi kobiet i mężczyzn.
Tabela 53 Miejsca kontaktu z narkotykiem a płeć
Miejsce inicjacji N % K M
Znajomi, koledzy, rówieśnicy 84 16,6 15,0 19,7
Imprezy publiczne/dyskoteka, pub, klub, bar 78 15,6 15,0 16,8
Szkoła 34 6,7 3,3 13,3
Wszędzie/podwórko, klatka schodowa, osiedle 18 4,0 3,0 4,6
Imprezy domowe 7 1,4 0,9 2,3
Inne 3 0,6 0,3 0,6
Źródło: badania własne.
W ogólnopolskim badaniu, realizowanym przez CBOS396 w latach 90. na Próbach uczniów ostatnich klas szkół ponadpodstawowych, odnotowano wzrost rozpowszechnienia okazjonalnego zażywania narkotyków - z 5%
w 1992 do 18% w 1999 r. Wskaźnikiem okazjonalnego używania narkotyków Jest przyjęcie któregoś z nich w czasie ostatnich 12 miesięcy poprzedzających
badanie.
396 J. Sierosławski, Epidem iologia narkomanii w P olsce, „Służba Zdrow ia” 2000, 84-87, s. 4.
182 Maria Marciniak
Najczęściej w Polsce używanymi narkotykami wśród ludzi młodych ' marihuana i haszysz. 397 Z analizy wypowiedzi wynika, że młodzi ludzie najcz^
ciej sięgali po narkotyki z grupy konopi indyjskich, - co czwarty bad wskazuje na marihuanę, a co dziesiąty na haszysz. Odsetki używania t narkotyku są zdecydowanie wyższe wśród mężczyzn niż kobiet (marihuana - 8 pp, haszysz - ok. 3 pp). Ponad jedna trzecia (34,9%) respondentów wskazała na eksperymentowanie z tym rodzajem substancji (zażywanie okazjonalne) Na kolejnym miejscu znajduje się amfetamina - 6,5% wskazań (różnice procen towe między kobietami a mężczyznami są nieznaczne - 0,6 pp). Co piętnasty młody człowiek przyznaje się do eksperymentowania z LSD, co siedemnasty z narkotykiem ecstaza, a co dwudziesty piąty wymienia inne narkotyki.
T abela 54 Rozpowszechnienie substancji psychoaktywnych z uwzględnieniem płci
Rodzaj narkotyku N = 507 % K M
M arihuana 128 25,2 22,5 30,6
Haszysz 49 9,7 8,7 11,6
Am fetamin 33 6,5 6,3 6,9
LSD 4 0,8 0,0 2,3
Ecstazy 3 0,6 0,6 0,6
Inne (np. kokaina) 2 0,4 0,3 0,2
Leki p/bólowe, uspokajające, nasenne 1 0,2 0,3 0,0
Źródło: badania własne.
Na ogół jednak kontakt z narkotykami był incydentalny, ale też wielu respondentów nie odpowiedziało na pytanie, ile razy zażywali wymienione narkotyki. Do częstego (kilkakrotnego) zażywania narkotyków przyznało się po trzech mężczyzn (po 0,6%), którzy:
- zażywają narkotyki od dawna (wiele razy) dwa lata, trzy lata, pięć lat;
- zażywają narkotyki okazjonalne od czasu .do czasu i rzadko, a więc co najmniej kilkakrotnie;
- dotychczas zażywali narkotyki co najmniej dziesięć razy.
Były również kobiety (0,3%) które odpowiedziały, że brały narkotyki dziesięć razy. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że wielu mających kontakt z narkotykami bagatelizuje sprawę. Na postawione w ankiecie pytanie:, jeśli zażywasz narkotyki, czy chciałbyś/abyś przestać to robić?, tylko co piętnasty respondent odpowiedział - TAK.
397 Tamże, s. 4.
Zażywanie narkotyków 183
' Jak podkreślają autorzy zajmujący się badaniem narkomanii, transforma- strojowa i idące za nią zmiany struktury społecznej powodują pojawienie c^a gzeregu zagrożeń i procesów o charakterze patologicznym.398 W Polsce s1^ jat 80. oraz przemiany polityczne i ekonomiczne lat 90. miały wpływ na 'żne aspekty życia społecznego, w tym przede wszystkim rodzinnego399, badań ankietowanych przeprowadzonych wśród bezrobotnych przez IPiSS listopadzie 1990 r.400 wynika, że utrata pracy - oprócz znacznego zubożenia materialnego - pociąga za sobą szereg następstw społeczno-psychologicznych.
przeszło połowa badanych zrezygnowała z życia towarzyskiego, w 38% rodzin narastały konflikty i brak wzajemnego zrozumienia, u 1 2% ankietowanych występowało poczucie utraty własnej wartości i pozycji społecznej, 1 0% znaj
dowało się w stanie depresji i frustracji.
Szczególnie niebezpieczny jest wpływ bezrobocia na kondycję psychiczną młodzieży, albowiem sprzyja ono frustracji, rodzi obojętność, hamuje rozwój osobowości, obniża aspiracje edukacyjne, budzi lęk o przyszłość.401 Nieregular
ny tryb życia i bezczynność wyzwala u młodzieży zachowania dewiacyjne bądź patologiczne. Jak wykazują badania ankietowe402 narkomanią zagrożeni są najczęściej młodzi ludzie, którzy między innymi źle znoszą sytuacje stresowe i wyzwania, mają obniżoną samoocenę, cierpią na zaburzone relacje z bliskimi, brakuje im alternatywnych sposobów dowartościowania, poszukują silnych, lecz ryzykownych wrażeń, łatwo poddają się dominacji innych osób, brakuje im często satysfakcji z codziennego życia, cierpią na nudę i brak widoków na przyszłość. Taka sytuacja zawsze sprzyjała/sprzyja narastaniu negatywnych zjawisk społecznych.403
Jak wynika z odpowiedzi młodych ludzi z województwa warmińsko-mazur- skiego uczestniczących w badaniach, stan zagrożenia uzależnieniem młodzieży i młodych dorosłych jest poważny. Grupą najwyższego ryzyka zagrożenia narkomanią jest młodzież w przedziale wieku 15-19 lat, a więc grupa wcześniej
sza niż wynika to z badań ogólnopolskich (według diagnozy społecznej 2003 nieco później (18-24)404 Ponad jedna trzecia z nich (38,8%) ma już za sobą kontakt z narkotykiem i jest to co trzecia (34,2%) kobieta i prawie co drugi (45,2%) mężczyzna. Należy więc podkreślić, że jednym z niezwykle poważnych
398 W. Ratyński, Problemy i dylem aty polityki społecznej w Polsce, tom 1, Difin, Warszawa 2003, 8- 116.
399 Tamże, s. 116.
400 Tamże, s. 108-109.
401 Tamże, s. 110.
402 Z. Obmiński, A. Pokrywa, Marihuana - zagrożenie dla zdrowia, „P roblem y A lkoholizm u”
2°02, nr 1, s. II.
403 I. Taranowicz, A. Majchrowska, Z. Kawczyńska-Butrym, Elementy socjologii dla pielęgniarek, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2000, s. 202.
404 Diagnoza społeczna 2003, dz. cyt., s. 184.
184 Maria Marciniak
zagrożeń badanej przez nas młodzieży jest narkomania. Przyczyn jej należy szukać nie tylko w zewnętrznych procesach społecznych, problemach rodzin nych i osobistych, co przede wszystkim w oddziaływaniu środowiska rówieś niczego i dostępności narkotyków w zwyczajowych miejscach spotkań mło dzieży.
fíl¿bi&ta Czapka
1 1 . Życie seksualne młodzieży
Zachowania seksualne należą do szeroko pojętych zachowań zdrowotnych.
Ze względu na wzrastającą liczbę młodych ludzi zakażonych wirusem HIV oraz w konsekwencji stały wzrost zachorowalności na AIDS405 zagadnienie życia seksualnego młodzieży nabiera coraz większego znaczenia. Nie jest to jednak głównie problem medyczny, ale społeczny i moralny, gdyż zachowania seksual
ne związane są ze stylem życia jednostek, z ich wyborami. Są regulowane przez funkcjonujące w zbiorowościach systemy normatywne (prawne, religijne, mo
ralne i obyczajowe).
Niepokojące jest, iż zjawisko akceleracji, przyśpieszenia rozwoju fizycznego dzieci, powoduje, iż młodzież wydaje się być dojrzała do rozpoczęcia życia seksualnego. Sfera psychiczna rozwija się znacznie wolniej i 14-, 15-letnie dzieci nie są gotowe na to, aby ewentualnie wychować swoje potomstwo. Co gorsza, wzory zachowań seksualnych dostarczane młodzieży przez kolorowe czasopisma typu „Bravo” czy też „Popcorn” nie są odpowiednie dla grupy wiekowej, do jakiej zaliczają się ich czytelnicy. Erotyzm sprowadzany jest tam do popędu seksualnego człowieka i sposobów jego zaspokajania. Podobnie wychowanie seksualne wydaje się nie spełniać funkcji humanizacji instynktu seksualnego u młodzieży, gdyż zjawisko młodocianych ojców i matek nie zanika. Jak pisała M. Grzywak-Kaczyńskd,,trudna jest nauka miłości erotycz
nej, bo często sami nauczający jej nie nabyli”406.
W związku z obniżaniem się wieku inicjacji seksualnej w naszym kraju postanowiliśmy, badając zachowania zdrowotne młodzieży z województwa warmińsko-mazurskiego, poruszyć także aspekt życia seksualnego. Nie zawsze można było porównać otrzymane wyniki z danymi pochodzącymi z próby ogólnopolskiej, ze względu na inaczej sformułowane pytania, różny wiek badanych bądź inny sposób doboru próby. Mieliśmy świadomość, iż młodzież może niechętnie odpowiadać na pytania ankietowe dotyczące tak intymnej sfery. Okazało się jednak, że procent braków odpowiedzi na te pytania był Podobny, jak w przypadku pozostałych obszarów objętych badaniami.
405 W ciągu jednej m inuty zakaża się HIV 5 osób na świecie w wieku 10-24, zob.: Z. Izdebski, A. Jaczewski, Kocha. Lubi. Szanuje, W ydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 1999, s. 124.
406 M. Grzywak-Kaczyńska, Trud rozwoju, Pax, Warszawa 1988, s. 60.
186 Elżbieta Czapka
11.1. Rozpoczęcie współżycia seksualnego
Rozpoczęcie życia seksualnego zadeklarowało 81,7% (414) ogółu młodzieży uczestniczącej w badaniach, 16,4% (83) ankietowanych nie miało za sob inicjacji seksualnej, a 2,0% (1 0) nie udzieliło na to pytanie odpowiedzi. Deklara cje badanej młodzieży, co oczywiste, okazały się zróżnicowane ze względu na wiek.
Tabela 55 Deklaracje rozpoczęcia życia seksualnego a wiek badanej m łodzieży (%)
Wiek:
Deklaracje rozpoczęcia życia seksualnego*
tak nie
15-16 21,4 78,6
17-19 66,1 33,9
20-24 83,2 14,4
25-30 100 0
Źródło: badania własne.
* W yłączone zostały braki odpowiedzi.
W rezultacie porównania wyników naszych badań z wynikami badań Z.
Izdebskiego z 2001 r. na próbie ogólnopolskiej, okazało się, iż w województwie warmińsko-mazurskim znacznie większy odsetek osób w wieku 17-19 ma za sobą inicjację seksualną niż w przypadku młodzieży z próby ogólnopolskiej (woj. warmińsko-mazurskie: 66,1%, próba ogólnopolska - 51%)407.
Wszyscy respondenci pozostający w związku małżeńskim, owdowiali, po rozwodzie i żyjący w separacji mieli za sobą rozpoczęcie życia seksualnego.
Wśród osób żyjących w związku nieformalnym 94,5% deklarowało a k t y w n o ś ć
seksualną; 3,3% nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie, a 2,2% nie podjęło aktywności seksualnej.
Wśród osób stanu wolnego uczestniczących w badaniach 76,1% ma za sobą inicjację seksualną (wykres 17).
Deklaracje badanej młodzieży dotyczące rozpoczęcia życia seksualnego okazały się ponadto zróżnicowane ze względu na płeć (p<0,0 1)408, wiarę i prak
tyki religijne (p<0,0 0 0), lokalizację powiatu zamieszkania względem granicy
Inicja c ja seksualna p o polsku, TNS OBOP, listopad 2002.
408 Piec różnicowała także wyniki badań przeprowadzonych pod kierownictwem B. Woynarows- kiej w 1998 r. na próbie 3240 młodzieży w wieku 15 i 17 lat. Chłopcy częściej niż dziewczęta byli p°
inicjacji seksualnej (zob. Wiedza i przekonania o HIV/AIDS. Zachowania seksualne, oprać.
B. Woynarowska, M. M. Szymańska, J.Mazur, Katedra Biomedycznych Podstaw Rozwoju i Wy
chowania W ydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1999).
Zycie seksualne młodzieży 187
(p<0,000), miejsce zamieszkania (p<0,000) oraz zatrudnienie rodziców w PGR (p<0,000). Częściej inicjację seksualną deklarowali mężczyźni (89,3%) niż kobiety (80,2%); mieszkańcy powiatów oddalonych od granicy (87,5%) niż powiatów przygranicznych (73,5%) oraz osoby, których rodzice nie pracowali w PGR (87,2%), niż ci, których rodzice byli tam zatrudnieni (72,1%). Biorąc zaś pod uwagę wiarę i praktyki, to według deklaracji badanej młodzieży inicjację seksualną miało za sobą statystycznie najwięcej osób niewierzących i niepraktykujących (tabela 56).
Tabela 56 Deklaracje rozpoczęcia życia seksualnego a samoocena wiary i praktyk religijnych młodzieży (%)
Rozpoczęcie
Istnieje różnica 18 pp pomiędzy osobami wierzącymi i praktykującymi a osobami wierzącymi i niepraktykującymi, jeżeli chodzi o fakt rozpoczęcia aktywności seksualnej. Praktykowanie zdaje się więc sprzyjać wstrzemięźliwo
ści seksualnej młodych ludzi. Potwierdzają to także badania CBOS z 1998 r.
Prowadzone wśród uczniów ostatnich klas licealnych. W raporcie czytamy, iż
»czynnikiem silnie ograniczającym aktywność seksualną młodzieży jest religij
ność. Osoby regularnie uczestniczące w praktykach religijnych kierują się
188 Elżbieta Czapka
zapewne przekazywanymi tam normami nakazującymi wstrzemięźliwo^- przedmałżeńską” .409 Niezależnie czy trafnie religijność nazwano czynnikie ograniczającym aktywność, to z pewnością jest to zmienna mająca wpływ na aktywnością seksualną młodych ludzi.
Ze względu na miejscu zamieszkania, statystycznie częściej deklarują roz poczęcie życia seksualnego objęci badaniami młodzi mieszkańcy dużych miast (Olsztyn - 93,3%, miasta do 50 tys. - 91,6%) niż pozostali respondenci (miasta do 20 tys. - 80,7%, wieś - 75,5%, osiedla byłego PGR - 68,9%).
Charakterystyka osób stanu wolnego po inicjacji seksualnej
Deklaracje badanej młodzieży stanu wolnego dotyczące rozpoczęcia życia seksualnego okazały się zróżnicowane ze względu na te same cechy społeczno- -demograficzne, jak w przypadku całej badanej zbiorowości: wiek (p<0,0 0 0), płeć (p<0,0 0 0), położenie powiatu względem granicy (p<0,0 1), zatrudnienie w przeszłości rodziców w PGR (p<0,000), wiarę i praktyki religijne (p<0,000) oraz miejsce zamieszkania (p<0,01). Jak zakładano, im starsi respondenci, tym częściej deklarowali rozpoczęcie życia seksualnego (15-19: 52,4%, 20-24: 81,3%, 25-30: 100%). Częściej deklarowali przeżycie inicjacji seksualnej: mężczyźni (87,4%) niż kobiety (71,1%); mieszkańcy powiatów oddalonych od granicy (82,7%) niż powiatów przygranicznych (68,1%) oraz osoby, których rodzice nie pracowali w PGR (82,5%), niż ci, których rodzice byli tam zatrudnieni (64,5).
Biorąc zaś pod uwagę wiarę i praktyki, to według deklaracji badanej młodzieży inicjację seksualną miało za sobą statystycznie najwięcej osób niewierzących i niepraktykujących.
Tabela 57 Deklaracje rozpoczęcia życia seksualnego a samoocena wiary i praktyk religijnych młodzieży stanu
wolnego (%)
Wśród pozostających w stanie wolnym różnica miedzy osobami po inicjacji seksualnej pomiędzy osobami wierzącymi i praktykującymi a osobami wierzą
cymi i niepraktykującymi wynosi 22 pp. Praktykowanie wiary potwierdziło związek ze wstrzemięźliwością seksualną młodych ludzi stanu wolnego.
409 M łodzież o życiu seksualnym, CBOS 1999 (czerwiec).
Zycie seksualne młodzieży 189
Wśród osób stanu wolnego statystycznie częściej deklarują rozpoczęcie
¿ycia seksualnego objęci badaniami młodzi mieszkańcy dużych miast (Olsztyn gg 2%, miasta do 50 tys. - 87,8%) niż pozostali respondenci (miasta do 20 tys.
7 5 8%, wieś - 70,0%, osiedla byłego PGR-u - 64,2 %).
Wiek inicjacji seksualnej
Okazało się, iż przed 15. rokiem życia życie seksualne rozpoczęło 6,8% młodzieży (7% według badań Z. Izdebskiego). Prawie jedna piąta (18,6%) deklarowała, iż inicjację seksualną przeżyła w wieku 15-16 lat. Najwięcej młodzieży (64,3%) rozpoczęło życie seksualne w wieku 17-19 lat, przy czym należy zaznaczyć, iż w przypadku badanej zbiorowości przełomowy wydaje się być wiek 17 lat, gdyż według deklaracji respondentów aż 31,2% właśnie wtedy przeżyło inicjację seksualną. Co dziesiąty młody człowiek (10,2%) wśród będą
cych po inicjacji rozpoczynał życie seksualne w 19. roku życia.410
Biorąc pod uwagę wszystkich respondentów mających za sobą inicjację seksualną, średni wiek rozpoczęcia życia seksualnego wynosi 17,4 (kobiety:
Biorąc pod uwagę wszystkich respondentów mających za sobą inicjację seksualną, średni wiek rozpoczęcia życia seksualnego wynosi 17,4 (kobiety: