d r E w a S z k ic -C z e c h
S tre sz c z e n ie , w artykule om ów iono przyczyny i skutki n iew ystarczającego poziom u efektyw ności inform atyzacji przedsiębiorstw . W yeksponow ano też znaczenie strategii inform atyzacji firm y oraz je j integralnych zw iązk ó w ze strateg ią organ izacji p rzedsiębiorstw a w procesie integracji środow iska inform acyjnego firm y i zw iększania ja k o ści inform acyjnej inform acji, przy w ykorzystaniu technologii inform atycznych. A utorka poddaje pod uw agę przedsiębiorstw realizację celu ich globalnej inform atyzacji poprzez K oncepcję Inform atyzacji ja k o m etodologię, zab ezp ieczającą uzyskanie oczekiw anego poziom u efektyw ności procesu inform atyzacji.
1. Informacja w procesie gospodarowania
Zarządzanie tow arzyszy procesow i gospodarow ania i realizuje się w o parciu o posiadane zasoby inform acyjne. N ie trudno zauw ażyć, że ja k o ść zasobów inform acyjnych, determ inuje jakość za rządzania przedsiębiorstw em , a w konsekw encji efektyw ność je g o gospodarow ania.
Inform acja w p aram etrycznym system ie gospodarow ania, w którym efekty działań p o d le g ają rynkow ej konfrontacji i ocenie je s t p odstaw ą podejm ow ania decyzji operacyjnych i zarządczych, posiada bezpośredni w pływ na poziom konkurencyjności p rzedsiębiorstw a [7],
Dla p rzedsiębiorstw poddanych procesow i transform acji i d ostosow ujących się do u w arunkow ań gospodarki rynkow ej inform acja nabrała szczególnego znaczenia, gdyż została „ odkryta „ ja k o zasób ekonom iczny [5] zdolny do tw orzenia w artości dodanej i nośnik skuteczności działań biznesow ych. Stała się k ategorią w ysokiego priorytetu oraz w ieloaspektow ym zasobem , który ja k system atyzuje J. O leński w ystępuje w charakterze:
"zasobu ekonom icznego, dobra wolnego, czynnika produkcji, produktu, wyrobu, usługi, towaru, dobra konsum pcyjnego i infrastruktury g o sp o d a rki" [4],
2. Informatyzacja przedsiębiorstw jako działanie ukierunkowane na wzrost jakości informacyjnej środowiska informacyjnego
P olskie podm ioty gospodarcze, dostrzegając w agę i siłę inform acji w zakresie kreow ania m ożliw ości biznesow ych sięgnęły po n arzędzia oraz technologie inform atyczne zdolne do zw iększenia efektyw ności działań gospodarczych poprzez p orządkow anie, u jednolicanie i integrow anie środow iska inform acyjnego firm y, a także spraw ne i w ieloaspektow e p rzetw arzanie zasobów inform acyjnych.
47
P rzedsiębiorstw a podjęły w ysiłki i w yzw ania finansow e na rzecz inform atyzacji środow isk inform acyjnych sw oich firm w p rzekonaniu, że p rzy c zy n ią się one do zw iększenia:
a) dostęp n o ści do inform acji, b) ja k o ś c i in form acyjnej inform acji.
skutecznie w spom agając zarządzanie kom petencjam i, zasobam i i biznesem przedsiębiorstw a.
O bserw acja praktyki dostarcza przykładów na to, że in form atyzacja przedsiębiorstw nie realizuje w pełni oczekiw ań firm , pozostaw ia niedosyt, naw et rozczarow ania.
N iew ystarczająca efektyw ność inform atyzacji w yw ołuje potrzebą:
a) identyfikow ania przyczyn niedostatecznej ja k o śc i procesów inform atyzacyjnych, b) p oszukiw ania m etodologii g w arantujących oczek iw an ą przez użytkow nika
efektyw ność inform atyzacji w e w spieraniu je g o działań biznesow ych,
3. Przyczyny niewystarczającej efektywności informatyzacji przedsiębiorstw
A naliza m etodologii p rzeprow adzania inform atyzacji polskich p rzed sięb io rstw , ja k i d ośw iadczeń praktyki sy gnalizow anych i o m aw ianych na w ielu konferencjach, pozw ala sform ułow ać pogląd, iż przyczyny niew ystarczającej efektyw ności in form atyzacji firm dopatryw ać się należy w p o d e j ś c i u do r e a l i z a c j i o m aw ian eg o procesu.
W procesie inform atyzacji polskich przedsiębiorstw w yraźnie z a zn a cz ają się d w a etapy, p rzesądzające o je g o j a k o ś c i .
3.1. E ta p y im p le m e n to w a n ia a u to n o m ic z n e g o o p r o g ra m o w a n ia
Etap I. W tym etapie przedsiębiorstw a w yw odzące się z okresu przedkom puterow ego [2], rozpoczynały in form atyzację sw oich firm . R ealizow ały j ą p o p rze z zakupy a następnie m odernizacje autonom icznych program ów dzied zin o w y ch , często dedykow anych, reprezentujących inform atykę p rzem y sło w ą oraz adm inistracyjno- zarządczą pom iędzy, którym i nie zachodziła w zajem na integracja.
D uża. sięgająca często od kilku do kilkunastu dziesiątek, liczba niezależnego oprogram ow ania, angażującego po kilkaset stanow isk k om puterow ych, tyleż samo drukarek, kilka serw erów nie tw orzyła jed n o ro d n e g o i spójnego system u inform atycznego przedsiębiorstw a. Inform atyzacja m etodą instalow ania dziedzinow ego oprogram ow ania inform atycznego choć stanow i w ażny etap w procesie in form atyzacji podm iotów gospodarczych, bo zapoczątkow ujący w sposób trw ały w ykorzystyw anie inform atyki jako n arzędzia, w spom agającego realizację gospodarow ania, to jednak:
a) nie pow oduje integracji inform acyjnego środow iska p rzedsiębiorstw , b) nie elim inuje ręcznego integrow ania inform acji,
c) nie zapew nia inform acji globalnej w pożądanym czasie, d) cechuje się o g ran iczo n o ścią dostępu do inform acji,
c) nie zapew nia przepływ u inform acji dziedzinow ych do pozostałych obszarów działalności firm y, w których rów nież byłyby pożądane,
f) sprzyja dublow aniu inform acji ,
g) generuje inform acje cząstkow e, niespójne,
h) nic zapew nia inform acji kom pleksow ej ani jednorodnej struktury inform acji co spraw ia, że p rzedsiębiorstw o zasilane je s t w inform acje o różnej, zaniżonej często ja k o ści inform acyjnej,
i) nie zespala inform atyki przem ysłow ej z inform atyką ad m in istracy jn o -zarząd czą, zubażając tym sam ym inform acyjny system przedsiębiorstw a o 98% inform acji d eterm inujących poziom efektyw ności zarządzania, w zrost efektyw ności działań operacyjnych firm y i poziom jej konkurencyjności [3], [6],
P onadto, o p rogram ow anie nabyw ane w różnym czasie zaw iera różne narzędzia inform atyczne traktow ane przez o becną inform atykę ja k o przestarzałe. U trudnia to:
a) dalszy rozw ój tego oprogram ow ania, w ym aganego k o n ieczn o ścią zaspokajania stale rosnącego zapotrzebow ania na coraz to now y zakres i rodzaj inform acji, b) ich w zajem n ą integrację.
O statecznie, nieskoordynow ana eksploatacja znacznej liczby autonom icznych (w yspow ych), d ziedzinow ych program ów , okazała się n iew ystarczająca w zakresie w spierania w zrostu konkurencyjności przedsiębiorstw . M im o, że im plem entow ane program y g en eru ją zn a cz n ą ilość inform acji, to je d n ak brak ich w zajem nej spójności i zintegrow ania w pły w ają na n iedostateczną efektyw ność system u inform acyjnego p rzedsiębiorstw a [1] oraz tw o rz ą c h a o s inform acyjny, w którym :
a) funkcjonuje w iele niezależnych i różnorodnych inform acji rozproszonych, b) istnieją inform acje niezidentyfikow ane / anon im o w e/ oraz bezw iednie
niew ykorzystyw ane,
c) nie w ykorzystuje się zasobów inform acyjnych generow anych przez inform atykę przem y sło w ą do zw iększania:
- ekonom izacji działań produkcyjnych, operacyjnych i zarządczych, - k onkurencyjności przedsiębiorstw a
nie w iadom o natom iast:
a) gdzie szukać określonych inform acji w firm ie, b) czy w ogóle istnieje potrzebna inform acja,
c) czy istniejąca inform acja je s t w iarygodną, je dnoznaczną, p e łn ą czy też tylko cząstkow ą.
C haos inform acyjny w yw ołany niezbilansow aną m nogością i ja k o ścią inform acji spraw ił, że przedsiębiorstw a odczuw ają b r a k inform acji oraz dotkliw ie narastający w zrost zapotrzebow ania na inform acje, ja k zauw aża G oban-K las, funkcjonują w c h a o s i e .
49
3.2 E ta p im p le m e n to w a n ia z in te g ro w a n e j te c h n o lo g ii in fo rm a ty c z n e j
Etap II. Z astępow anie autonom icznego oprogram ow ania Z in te g ro w a n ą T echnologią Inform atyczną w celu integracji środow iska inform acyjnego przedsiębiorstw a.
Ś w iadom ość w alorów zintegrow anej inform acji oraz d ostępności do dan y ch stały się pow odem zainteresow ania przedsiębiorstw Z integrow aną T ec h n o lo g ią Inform atyczną ożyw ionego dodatkow o prom ow aniem Z integrow anych Inform atycznych System ów Z arządzania ja k o w ielofunkcyjnych i uniw ersalnych narzędzi, w spom agających zarządzanie w szystkim i obszaram i działalności przedsiębiorstw a.
Z integrow ana T echnologia Inform atyczna prezentow ana użytkow nikow i jako narzędzie, g w arantujące m iędzy innym i:
a) uporządkow anie p rocedur działań,
b) w ysoki poziom integracji system u inform acyjnego p rzedsiębiorstw a, c) w szechstronne m ożliw ości analityczne,
d) inform acje o jed n o litej strukturze i ja k o ści inform acyjnej, e) dostępność do danych.
f) pozyskiw anie w iedzy w yselekcjonow anej, obiektyw nej, syntetycznej, zbilansow anej.
g) optym alne w spom aganie procesów decyzyjnych , zarządczych, itp.
Im plem entow anie Z integrow anej T echnologii Inform atycznej w m iejsce niezależnego oprogram ow ania inform atycznego okazuje się w praktyce nie tylko niezw ykle trudnym i kosztow nym p rzedsięw zięciem , ale także działaniem nie do końca, spełniającym oczekiw ania użytkow ników . A naliza działań praktyki oraz p roblem atyki / dyskutow anej przez przedstaw icieli nauki i praktyki podczas licznych konferencji / zw iązanej z niezadow alającym poziom em efektyw ności inform atyzacji system ów inform acyjnych firm p oprzez w drożenia Z integrow anych S ystem ów Inform atycznego Zarządzania, inform acyjnych firm y określonych oraz zbilansow anych w celu ekonom icznej realizacji jej biznesu i prow adzonej w oparciu o o k r e ś l o n ą s t r a t e g i ę o r g a n i z a c j i przedsiębiorstw a. Im plem entacja Inform atycznych S ystem ów Z integrow anych prow adzona w g podejścia pom ijającego rolę strategii info n n aty zacji i korelacji tej strategii za strateg ią organizacji przedsiębiorstw a skazuje proces im plem entacji nie tylko na n isk ą efektyw ność, ale w w ysokim stopniu n ara ża zam aw iającego na w drożeniow e
i r z e c z V vv / s l e g o zakresu sw oich w ym agań w obec Z integrow anego System u Inform atycznego [6]. Z am aw iający:
B a : i i j ą na w iedzy zdobytej u dostaw ców System ów o m ożliw ościach ich produktu. N a gruncie tej w iedzy k sz tałtu ją sw oje w yobrażenia i preferencje. S pecyfikują w ym agania bliższe raczej koncertow i życzeń poszczególnych użytkow ników niż faktycznym , realnym , zinw entaryzow anym i globalnym potrzebom operacyjnym i ekonom icznym przedsiębiorstw a.
P o z o s t a j ą pod w pływ em m ody na określone narzędzia bez w nikliw ej analizy w łasnego na nie zapotrzebow ania oraz oceny użyteczności tych narzędzi dokonanej przez pryzm at specyfiki przedsiębiorstw a i je g o branży.
D o k o n u j ą w yborów w klim acie w ew nętrznego często skonfliktow ania, pow stającego na tle ryw alizacji obszarów działania firm y o status obszaru priorytetow ego dla przedsiębiorstw a i praw o tego obszaru do narzucenia kryteriów , przesądzających o w yborze System u b ez rów noczesnego postrzegania firm y ja k o całości i określenia kluczow ych potrzeb głów nego procesu biznesow ego przedsiębiorstw a.
P o d d a j ą się m arketingow ej presji dostaw ców , reklam ujących sw oje produkty ja k o rozw iązania uniw ersalne, tj. zaspokajające w szelkie aktualne i przyszłe potrzeby
przedsiębiorstw a.
B raku w iedzy zam aw iającego o konieczności [8]:
a) przygotow ania firm y i jej pracow ników do realizacji procesu w drożenia, b) o kreślenia zakresu tego przygotow ania,
c) poniesienia kosztów przygotow ań,
B raku dośw iadczeń w egzekw ow aniu odpow iedzialności za ja k o ść w drożenia, B raku k rajow ych konsultantów branżow ych,
T rudności, w ynikających z im plem entow ania System ów zagranicznych w środow isko polskiego użytkow nika. N ieum iejętności oceny S ystem ów ja k i przydatności przedsiębiorstw u określonych je g o funkcji. Listę przedstaw ionych czynników , determ inujących efektyw ność inform atyzacji przedsiębiorstw m eto d ą Z integrow anych S ystem ów Inform atycznych uzupełnia agresyw ny m arketing dostaw ców S ystem ów , który spraw ia, że poza uw agę polskich użytkow ników Z integrow anej T echnologii Inform atycznej w ydostają się istotne fakty:
a) specjalizow ane System y Z in teg ro w an e oferow anych polskiem u użytkownikowi.
D ostaw cy sp ecjalizu ją sw oje S ystem y w określonych zakresach. P rzy sto so w u ją j e do obsługi kluczow ych problem ów określonych branż. D oskonalą ścisły zakres funkcji S ystem u istotny dla w ybranych sfer działalności biznesow ej (np. bankow ości, energetyki), segm entując w ten sposób rynek konsum entów sw ojego produktu i zab iegając o w yłączność w określonych specjalizacjach. W w yniku specjalizacji funkcji System u klientom oferow ane są rozw iązania inform atyczne, które „ro zu m ieją „ istotny, gdyż kluczow y dla o k reślonego biznesu zakres problem atyki charakterystyczny dla specyfiki przedsiębiorstw a oraz je g o branży. P ozw alają na zachow anie know how. P ow yższe przesądza o tym , że S ystem y m im o reklam y nie są, uniw ersalne, co oznacza, że nie
obsłu g u ją w szystkich sfer działalności firm y na je d n ak o w o w ysokim poziom ie specjalizacji oraz w niejednakow ym stopniu dedykow ane są w szy stk im podm iotom gospodarczym .
O znacza to, że p rzedsiębiorstw a zakupując Z integrow any S ystem Inform atyczny (ZSI) ze w zględu na w y so k ą o cen ę kluczow ego zakresu je g o specjalizacji d e c y d u j ą się na:
- System , w którym pozostałe je g o funkcje w sp ie ra ją obszary działania firm y, nie reprezentując rów nie w ysokiego stopnia specjalizacji co kluczow e funkcje S ystem u.
- u zależnienie od je d n eg o dostaw cy, na którego zdane są w zakresie w szystkich funkcji, składających się na zintegrow any pakiet funkcji System u.
b) ró ż n e 1 n ie je d n a k o w o e la sty c z n e p o d ejście S y stem ó w d o o rg a n iz a c ji firm . System y w y k az u ją różne podejścia do organizacji przedsiębiorstw a. Jedne sztyw no n arz u cają przedsiębiorstw om w łasne ro zw iązana organizacyjne, inne w y k a z u ją pożądaną elastyczność. W iedza przyszłego użytkow nika w tym zakresie staje się isto tn ą na etapie w yboru ZSI. poniew aż zaprojektow ana i narzucana przez System organizacja rzedsiębiorstw a m oże nie być m ożliw a do zaakceptow ania p rzez firm ę p o lsk ą oraz uw arunkow ania w ja k ich realizuje ona biznes określonej branży.