Podstawowe typy i rodzaje kosmetyków oraz trendy związane z ich wykorzystaniem

kobietom przy określaniu typu kolorystycznego, natomiast drugi wprowadził na rynek lakier do paznokci, z czasem też poszerzając ofertę o szminki do ust. Obecnie fi rmy produkujące kosmetyki prześcigają się w produkcji coraz to nowych i lepszych pro-duktów, które stały się nieodzownym elementem życia każdego człowieka.

4.2. Podstawowe typy i rodzaje kosmetyków

 funkcja produktu nie może wykraczać poza defi nicję produktu kosmetycznego – produkt, który leczy lub zapobiega chorobom lub którego podstawowym działa-niem jest działanie bakteriobójcze lub odstraszające owady, nie jest produktem kosmetycznym”¹⁶⁴.

Z kolei według Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. produkty kosmetyczne mogą obejmować¹⁶⁵:

 kremy,

 emulsje,

 płyny,

 żele i oliwki do skóry,

 maseczki do twarzy,

 podkłady barwiące (płyny, pasty, pudry),

 pudry do makijażu,

 pudry po kąpieli,

 pudry higieniczne,

 mydła toaletowe,

 mydła dezodoryzujące,

 perfumy, wody toaletowe i kolońskie,

 środki do kąpieli i pod prysznic (sole, pianki, oliwki, żele),

 depilatory,

 dezodoranty i środki przeciw poceniu,

 barwniki do włosów,

 produkty do trwałej ondulacji, do prostowania i utrwalania włosów,

 produkty do układania włosów,

 produkty do mycia włosów (płyny, proszki, szampony),

 odżywki do włosów (płyny, kremy, oliwki),

 produkty do układania fryzury (płyny, lakiery, brylantyna),

 produkty do golenia (kremy, pianki, płyny),

 produkty do makijażu i demakijażu,

 produkty przeznaczone do warg,

 produkty do pielęgnacji zębów i jamy ustnej,

 produkty do pielęgnacji i malowania paznokci,

 produkty do higieny intymnej,

164 PZPK (2019), Dobre Praktyki Reklamy Produktów Kosmetycznych. Przewodnik techniczny Polskie-go Związku Przemysłu KosmetycznePolskie-go, Polski Związek Przemysłu KosmetycznePolskie-go (PZPK), Warszawa, s. 8.

Online: https://kosmetyczni.pl/uploads/dokumenty/Kosmetyczni.pl_Dobre%20Praktyki%20Reklamy_prze wodnik.pdf (3.12.2020).

165 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r.

dotyczące produktów kosmetycznych. Online: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=

CELEX:32009R1223&from=PL (3.12.2020).

 produkty do opalania,

 produkty do samoopalania,

 produkty do rozjaśniania skóry,

 środki przeciw zmarszczkom.

Duża liczba dostępnych kosmetyków na rynku spowodowała, że powstały różne klasyfi kacje tego typu produktów. Można je podzielić przede wszystkim ze względu na przeznaczenie, wyróżniając w ten sposób kosmetyki:

 do pielęgnacji twarzy (płyny, żele, produkty do golenia, kremy, emulsje, środki przeciw zmarszczkom, produkty do demakijażu twarzy i oczu oraz maseczki),

 do pielęgnacji ciała (kremy, emulsje, balsamy do skóry, płyny, żele i oliwki, mydła toaletowe i dezodoryzujące, pudry po kąpieli i higieniczne, produkty do kąpieli i pod prysznic, środki do higieny intymnej, produkty do opalania, środki do samo-opalania, produkty rozjaśniające skórę, depilatory),

 do pielęgnacji włosów (produkty do mycia włosów, odżywki, farby do włosów i środki do rozjaśniania, produkty do trwałej ondulacji, prostowania, utrwalania włosów i fryzury),

 kolorowe (pudry, produkty do makijażu twarzy i oczu, podkłady barwiące, pro-dukty przeznaczone do pielęgnacji ust, propro-dukty do pielęgnacji i malowania pa-znokci),

 do pielęgnacji zębów i jamy ustnej,

 wyroby perfumeryjne (dezodoranty, preparaty zapobiegające poceniu się, perfumy i wody toaletowe/kolońskie).

Produkty kosmetyczne można podzielić również biorąc pod uwagę pełnione przez nie funkcje. W ten sposób wskazuje się na kosmetyki¹⁶⁶:

 oczyszczające – środki pozwalające utrzymać higienę osobistą, usunąć z po-wierzchni skóry złuszczone komórki naskórka, brud, łój, pot, drobnoustroje; wy-stępują one jako: pianki, mydła, żele pod prysznic i do kąpieli, żele do golenia i depilacji, pasty do zębów, płyny do płukania jamy ustnej, produkty do demakija-żu;

 pielęgnujące i ochronne – preparaty umożliwiające utrzymanie skóry we wła-ściwej kondycji oraz chroniące przed niekorzystnym działaniem czynników ze-wnętrznych; są to: kremy, emulsje, balsamy do skóry, preparaty nawilżające, na-tłuszczające, przeciwsłoneczne oraz kosmetyki ochronne stosowane w zimie;

 upiększające – produkty do makijażu podkreślające urodę i ciało, takie jak cienie do powiek; należą do nich: pudry, tusze do rzęs, róże, podkłady barwiące, produk-ty przeznaczone do ust, lakiery do paznokci, farby do włosów i środki do

rozja-166 R. Hassa, A. Mrzigod, J. Mrzigod (2012), To jest chemia. Podręcznik do szkół ponadgimnazjal-nych. Zakres podstawowy, Nowa Era, Warszawa, s. 91.

śniania, produkty do trwałej ondulacji, prostowania i utrwalania włosów i fryzur;

 zapachowe – preparaty nadające określonej części ciała przyjemnej woni bądź za-pobiegające wydzielaniu nieprzyjemnego zapachu: dezodoranty, perfumy i wody toaletowe/kolońskie.

Produkty kosmetyczne można podzielić także biorąc pod uwagę to, dla kogo są przeznaczone. W takim przypadku wyróżnia się kosmetyki dla kobiet, mężczyzn, nastolatków, dzieci (w zależności od okresu dzieciństwa) oraz dla wszystkich. Ze względu z kolei na postać, w jakiej występują, można wskazać na takie kosmetyki jak: płyny; kremy, żele, maści, balsamy, lotiony, pasty, proszki, pudry, maski, cienie, mascary, tusze, konturówki, kredki, szminki, błyszczyki, lakiery, emalie¹⁶⁷. Produkty kosmetyczne można również podzielić w zależności od prestiżu marki, ceny i stoso-wanych kanałów dystrybucji. Wtedy wyróżnia się zwykle segment produkcji masowej oraz tzw. segment premium.

Rozwój technologii oraz wzrost świadomości konsumentów powodują, że produ-cenci kosmetyczni prześcigają się w opracowywaniu coraz to nowszych produktów, opartych na różnych składnikach. W ten sposób na rynku pojawiają się kosmetyki od-zwierciedlające nowe trendy kosmetyczne. Patrząc z tej perspektywy, można wyróżnić wiele kategorii kosmetyków, ale największe znacznie – także z uwagi na zaintereso-wanie, jakim cieszą się wśród klientów – mają kosmetyki pochodzenia naturalnego i organicznego, kosmetyki bezwodne oraz ze sfermentowanych produktów.

Kosmetyki na bazie produktów naturalnych stanowią w profesjonalnych gabi-netach coraz częściej podstawę zabiegów kosmetycznych oraz odnowy biologicznej.

W związku z tym należy wspomnieć, że¹⁶⁸:

Surowce naturalne wykorzystywane były w kosmetologii od najdawniejszych czasów. Współ-cześnie, mimo rozwoju i zastosowania innowacyjnych technologii w produkcji produktów ko-smetycznych, preparaty kosmetyczne zawierające w swoim składzie składniki i substancje ak-tywne pochodzenia naturalnego stają się coraz bardziej popularne i cieszą się uznaniem szerokiej rzeszy zwolenników.

Powrót do naturalnych metod pielęgnacji wiąże się z problemami dermatologicz-nymi, spowodowanymi stresem oraz postępującym zanieczyszczeniem środowiska.

W rozpoznaniu kosmetyków, które są prawdziwie naturalne i organiczne, pomaga-ją różne międzynarodowe instytucje certyfi kupomaga-jące, które opracowały związane z tym wymagania oraz standardy. Zgodnie z wytycznymi Komitetu Ekspertów Produktów Kosmetycznych przy Komitecie Zdrowia Publicznego Rady Europy, „kosmetyk natu-ralny to produkt otrzymany ze składników pochodzenia naturalnego (roślinnego,

zwie-167 Z. Sarbak, B. Sarbak-Jachymska, A. Sarbak (2013), Chemia w kosmetyce i kosmetologii, Med-Pharm Polska, Wrocław, s. 254.

168 D. Bury (2008), Powrót do natury, „Cabines”, nr 29, s. 20-23.

rzęcego, mineralnego), uzyskanych metodami fi zycznymi (np. destylacja, ekstrakcja, fi ltracja, suszenie, tłoczenie), mikrobiologicznymi lub enzymatycznymi. Składniki kosmetyków naturalnych nie powinny zawierać żadnych zanieczyszczeń mogących stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzkiego”¹⁶⁹.

ECOCERT to niezależna organizacja o charakterze międzynarodowym, która zajmuje się między innymi kontrolowaniem jakości kosmetyków naturalnych i orga-nicznych. Wyróżnia ona dwie kategorie kosmetyków certyfi kowanych¹⁷⁰: ECOCERT Organic Cosmetic (minimum 95% składników musi być pochodzenia naturalnego; mi-nimum 95% składników musi być pochodzenia roślinnego; mimi-nimum 10% wszystkich składników musi pochodzić z certyfi kowanych upraw ekologicznych) oraz ECOCERT Natural Cosmetic (min imum 95% składników musi być pochodzenia naturalnego; mi-nimum 50% składników musi być pochodzenia roślinnego; mimi-nimum 5% wszystkich składników musi pochodzić z certyfi kowanych upraw ekologicznych). W przypadku obydwu certyfi katów obowiązują następujące zasady¹⁷¹:

 składniki kosmetyku oraz produkt końcowy nie mogą być testowane na zwierzę-tach,

 rezygnacja z radioaktywnego naświetlana w celu odkażenia surowców do produk-cji kosmetyku, jak i produktu końcowego,

 zakaz stosowania surowców modyfi kowanych genetycznie,

 surowce pochodzenia zwierzęcego mogą być pozyskiwane tylko ze zwierząt ży-wych (np. mleko, miód),

 zakaz stosowania tłuszczy syntetycznych, olejów, parabenów, sylikonów, sztucz-nych barwników i aromatów, parafi ny oraz insztucz-nych substancji uzyskasztucz-nych przy destylacji ropy naftowej,

 zakaz stosowania emulgatorów PEG,

 proces technologiczny musi odbywać się w sposób przyjazny dla środowiska,

 opakowania kosmetyków powinny być biodegradowalne lub ewentualnie nada-wać się do recyklingu.

Kosmetyka wegańska, choć jeszcze niszowa, jest coraz popularniejszym i pręż-nie rozwijającym się trendem – tak w kosmetyce detalicznej, jak i profesjonalnej. Na jej fenomen wpływa zarówno wzrost świadomości konsumentów w zakresie szkodli-wości niektórych substancji używanych przez koncerny kosmetyczne, jak i współcze-sna wiedza z zakresu biotechnologiczno-kosmetologicznej, umożliwiająca dostoso-wanie naturalnych składników aktywnych do indywidualnych potrzeb klienta (często również weganina). Kosmetyki wege oparte są wyłącznie na produktach pochodzenia

169 W. Żyngiel, A. Platta (2015), Oczekiwania konsumentów wobec preparatów kosmetycznych po-chodzenia naturalnego wykorzystywanych w zabiegach SPA & Wellness, „Handel Wewnętrzny: marketing, rynek, przedsiębiorstwo”, nr 1, s. 326.

170 Informacje zaczerpnięto ze strony: https://erato-organic.pl/cosmos/ (3.12.2020).

171 Ibidem.

roślinnego i mineralnego, nie zawierają składników zwierzęcych ani wyciągów z ro-ślin, których pozyskanie stwarzałoby zagrożenie dla ekosystemu bądź naruszałoby prawa zwierząt. Produkty wegańskie nie mogą być także testowane na zwierzętach, zarówno jeśli chodzi o gotowe kosmetyki, jak i składniki, z których są wytwarzane.

Pomimo regulacji prawnej wprowadzonej w 2013 r. przez Unię Europejską, zakazują-cej testowania kosmetyków na zwierzętach, zdarzają się koncerny kosmetyczne, które dopuszczają się tej praktyki poza UE. Kosmetyki wegańskie nie mogą być wytwarza-ne z takich składników bądź też surowców jak¹⁷²:

 kolagen – kolagen odzwierzęcy pochodzi najczęściej z tkanek świńskich (ze skóry lub kości tych zwierząt) lub ze skór ryb, zwłaszcza dorsza atlantyckiego oraz rekinów;

 elastyna – odzwierzęca elastyna najczęściej pozyskiwana jest z tkanek krowich oraz ptasich;

 keratyna – najczęściej uzyskiwana jest z wełny owczej, ale także z ptasich pazu-rów;

 karmin – barwnik produkowany ze zmielonych owadów o nazwie czerwce, żeru-jących na kaktusach meksykańskich;

 ambra – utwardzona wydzielina przewodu pokarmowego kaszalota, która powsta-je w wyniku niestrawności zwierzęcia, unosi się na powierzchni wody lub powsta-jest wyrzucana na brzeg oceanów;

 piżmo – substancja zapachowa z gruczołów okołoodbytowych piżmaka lub piż-mowca, pozyskiwana na drodze operacyjnej bez uśmiercania zwierząt (czasami hoduje się je specjalnie ze względu na tę substancję);

 cywet – gęsta wydzielina gruczołów ssaka – cywety afrykańskiej; wykorzystywa-ne w perfumerii gruczoły można usunąć operacyjnie, jednak niestety zwierzęta najczęściej są hodowane dla tej właśnie substancji;

 lanolina – wosk zwierzęcy, który produkowany jest przez gruczoły łojowe, między innymi owiec, lam, królików i wielbłądów; uzyskuje się ją najczęściej w wyniku obróbki chemicznej i termicznej z owczej wełny;

 chityna – uzyskiwana z pancerzy skorupiaków (np. krabów);

 kawior – ikra ryb, przede wszystkim jesiotrowatych, dorszowatych i łososiowa-tych;

 łój i jego pochodne – na przykład nasycony kwas tłuszczowy stearynowy;

 jedwab – uzyskiwany w wyniku gotowania jedwabników;

 miód i wosk pszczeli;

 mleko i jaja oraz ich pochodne.

Pomimo rosnącego popytu na tego typu produkty, niewiele profesjonalnych marek posiada w swojej ofercie kosmetyki zwane jako crueltyfree. Niektóre salony

kosme-172 J. Klonowska (2017), Moda na kosmetyki wegańskie, „Beauty Inspiration”, nr 1. Online: https://

beinspiration.pl/moda-kosmetyki-weganskie/ (3.12.2020).

tyczne wytwarzają same, na oczach klienta, kosmetyki wege z gotowych półproduk-tów, które są w 100% wegańskie, ekologiczne, a co najważniejsze – dostosowane do ich potrzeb. Przede wszystkim są to zabiegi typu: peelingi solno-cukrowe z ziaren kawy bądź dzikiej róży, pestek moreli, czarnej herbaty, zmielonych ziaren kakaowca oraz kremy i maski na bazie oleju z awokado, pestek winogron, konopnego, kroko-szowego lub masła shea, często wzbogacone naturalnymi olejkami eterycznymi oraz ekstraktami roślinnymi¹⁷³.

Inicjatywy proekologiczne oraz problem z nadmiernym wykorzystywaniem wody na świecie zainicjowały powstanie nowego trendu na kosmetyki bezwodne. Brak wody w recepturze tego typu produktów spowodował konieczność zwiększenia zawartości ta-kich składników jak naturalne oleje, ekstrakty roślinne oraz materiały w stałej postaci.

Na rynku zaczęły pojawiać się nowe formy kosmetyków do pielęgnacji skóry, włosów i makijażu: woski, proszki i balsamy oczyszczające, kostki pielęgnacyjne, szampony i odżywki w formie kostek, pudry, proszki do mycia zębów, skoncentrowane oleje czy prasowane serum. Bezwodne kosmetyki mają bardziej skoncentrowaną formułę i wyż-szą jakość ze względu na składniki pochodzące z etycznych źródeł. W końcowym rozra-chunku są także droższe od tych tradycyjnych z powodu wyższych kosztów produkcji.

Kosmetyki w formie kostki nie wymagają też opakowań, dzięki czemu ogranicza się ich produkcję z tworzyw sztucznych. Należy jednak mieć na uwadze, że¹⁷⁴:

Nie jest też kwestią oczywistą, czy produkty bez wody są bardziej „eko” niż te, które ją zawierają.

W ich wytwarzanie może być zaangażowana ogromna ilość wody i wysoka emisja dwutlenku węgla, więc warto przeanalizować cały proces produkcyjny, w tym etap pozyskiwania surow-ców, czyszczenia maszyn i transportu. Pomimo że produkty bezwodne mają bezsprzecznie swoje zalety (są bogate w odżywcze olejki, zajmują mało miejsca, możemy je umieścić w bagażu pod-ręcznym, podróżując samolotem itd.), woda wydaje się być niezastąpiona i trudno sobie bez niej wyobrazić pielęgnację ciała.

W ostatnim czasie do Europy przywędrował (z Korei) nowy trend, który cieszy się co-raz większą popularnością – kosmetyki na bazie sfermentowanych składników. Proces fermentacji już od bardzo dawna wykorzystywany jest w przemyśle spożywczym, jednak znalazł również zastosowanie w przemyśle kosmetycznym. Wyjaśnijmy, że¹⁷⁵:

Jest to unikatowy i niezastąpiony proces biologiczny, dzięki któremu możliwe jest otrzymanie nowych produktów ze specyfi cznymi właściwościami. Fermentacja tego samego materiału po-chodzenia roślinnego przy użyciu różnych mikroorganizmów może generować różne składniki aktywne o odmiennych właściwościach (witaminy, hormony, peptydy, lipidy, polisacharydy) i wzmacniać właściwości, które są pożądane.

173 Ibidem.

174 K. Krupińska (2018), Paradoks wody na rynku kosmetycznym, „Biotechnologia.pl”, nr 1, s. 16-18.

175 Fermentacja w przemyśle kosmetycznym. Online: https://www.bandi.pl/blog/fermentacja-w-prze-mysle-kosmetycznym/ (3.12.2020).

Tego typu kosmetyki mają wielu zwolenników, którzy podkreślają ich pielęgna-cyjne zalety, w tym zwłaszcza to, że są lepiej przyswajane przez skórę dzięki rozkłado-wi cząsteczek na mniejsze. Pozwalają też na ograniczenie użycia syntetycznych kon-serwantów w procesie produkcji. Są delikatniejsze dla skóry, ponieważ neutralizują substancje, które mogłyby być potencjalnie drażniące (poza tymi ewentualnie wywo-ływanymi przez naturalne składniki). Lista fermentowanych składników kosmetyków obejmuje między innymi te, które ujęto w tabeli 4.1.

Tab. 4.1. Fermentowane składniki kosmetyków

Źródło: opracowanie własne na podstawie: R. Zielezińska, Fermentowane składniki kosmetyków.

Online: https://www.trustedcosmetics.pl/fermentowane-skladniki-kosmetykow/ (3.12.2020).

Lp. Nazwa składnika Właściwości

1 ekstrakt z korzenia sfermentowanego żeń-szenia (Fermented Panax Red Ginseng Root Extract)

wykazuje właściwości odmładzające i przeciw-zmarszczkowe

2 fi ltrat ze sfermentowanych drożdży (Galactomyces Ferment Filtrates)

zapewnia intensywną pielęgnację skórze suchej i wrażliwej, nasyca witaminami, ujędrnia, odmładza i ułatwia wchłanianie substancji aktywnych w głęb-sze partie skóry, oczyszcza, regeneruje, pobudza produkcję kolagenu i ujędrnia

3 sfermentowane ziarna ryżu (Rice Ferment Filtrate Sake)

nawilża, rozświetla i wyrównuje koloryt

4 składnik aktywny z fermentacji z udziałem bakterii Sphingomona (Sphingomonas Ferment Extract)

regeneruje tkanki skóry przez pobudzenie produkcji włókien kolagenu i elastyny, substancja przeciw-zmarszczkowa

5 składnik aktywny z fermentacji z udziałem bakte-rii Lactobacillus Pentosu (Lactobacillus Ferment Lysate)

odbudowuje zniszczoną barierę ochronną skóry, poprawia nawilżenie, odmładza i przywraca blask

6 sfermentowany sok z gruszki (Lactobacillus/Pear Juice Ferment Filtrate)

zawiera kwasy organiczne o właściwościach czających, normalizuje wydzielanie sebum, złusz-cza, oczyszcza i regeneruje oraz ujednolica koloryt cery

7 wyciąg z kultury bakterii Vitreoscilla (Vitreoscilla Ferment Extract)

odżywia, pielęgnuje, łagodzi i koi skórę problema-tyczną, zmniejsza suchość i świąd, łagodzi stany za-palne i wzmacnia naturalną barierę ochronną skóry 8 sfermentowany ekstrakt z soi (Fermented Soybean

Extract)

intensywnie nawilża skórę

9 sfermentowany ekstrakt z dyni (Lactobacillus/

Pumpkin Ferment Extract)

dostarcza skórze witaminę A, wygładza, subtelnie złuszcza, nawilża, wzmacnia i intensywnie pielę-gnuje włosy

10 sfermentowany ekstrakt z kokosa (Lactobacillus &

Cocos Nucifera Fruit Extract)

składnik kondycjonujący i intensywnie nawilżający, chroni kosmetyk przed dostępem bakterii

11 sfermentowany ekstrakt z owoców chilli (Lacto-bacillus & Capsicum Frutescens Fruit Ferment Extract)

jest źródłem kapsaicyny, która chroni przed wy-stępowaniem podrażnień, reguluje krążenie krwi, a w efekcie ułatwia wnikanie substancji odżywczych w głębsze partie skóry, wzmacnia włosy i pobudza je do wzrostu

W dokumencie UWARUNKOWANIA, FUNKCJONOWANIE,UWARUNKOWANIA, FUNKCJONOWANIE,PERSPEKTYWY ROZWOJUPERSPEKTYWY ROZWOJU (Stron 108-116)