Usługa kosmetyczna a zabieg kosmetyczny

Usługa kosmetyczna oznacza czynności wykonywane na rzecz konsumenta, zmierza-jące do zaspokojenia jego potrzeb związanych z szeroko pojętą pielęgnacją ciała. Nie-które z tych czynności mają charakter podstawowy, ponieważ zapewniają konsumen-towi główną, oczekiwaną przez niego korzyść, inne z kolei można uznać za dodatkowe (komplementarne), albowiem stanowią uzupełnienie czynności podstawowych, jak to się dzieje na przykład w przypadku obsługi posprzedażowej. Wśród składających się na usługę kosmetyczną czynności o charakterze podstawowym na plan pierwszy wysuwa się wykonanie zabiegu kosmetycznego. Jest to, w ujęciu prawnym, zabieg wykonywany przez uprawniony podmiot, którego podstawowym celem jest usunięcie zeszpeceń powstałych w wyniku wypadków czy chorób i/lub uzyskanie konkretnego efektu estetycznego⁴⁰.

Jeżeli zabieg kosmetyczny jest podejmowany do realizacji pierwszego ze wskaza-nych celów, to można go traktować jako czynność leczniczą⁴¹. Należy jednak wyjaśnić, że cel leczniczy zabiegów kosmetycznych może być rozumiany wielopłaszczyznowo, gdyż wygląd człowieka pozostaje w ścisłym związku z jego psychiką. Odwołując się do defi nicji zdrowia WHO, zgodnie z którą zdrowie traktowane jest jako stan cechu-jący się uzyskaniem dobrego samopoczucia na poziomie fi zycznym, psychicznym i społecznym⁴², można dojść do przekonania, że estetyczny wygląd jest immamentną częścią każdego z trzech wymienionych tu zakresów⁴³. W konsekwencji część

wska-39 Bardziej szczegółowy opis mechanizmu dostosowań popytowo-podażowych odnajdzie czytelnik na przykład w pracy: B. Szczechowicz (2018), Rynek i mechanizm rynkowy…, op. cit.

40 S. Banaś (2015), Aspekty prawne zabiegów kosmetycznych wykonywanych przez kosmetologa,

„Kwartalnik Prawa Publicznego”, Vol. 13 (2), s. 53. Online: http://dx.doi.org/10.21697/kpp.2015.13.2.04 (28.10.2020). Uściślijmy jednak, że wspomniane tu „uprawnienie” wymagane jest tylko w przypadku za-biegów medycznych.

41 A. Zoll (1999), Granice legalności zabiegu medycznego, „Prawo i Medycyna”, nr 1, s. 29-32.

42 Por. Online: http://www.who.int/about/mission/en/ (28.10.2018).

43 Por. Jak cię widzą, tak cię piszą – Polacy o znaczeniu wyglądu w życiu (2009), Komunikat z

ba-zań estetycznych do wykonania zabiegów kosmetycznych może być interpretowana w kategoriach realizacji celu leczniczego. Z kolei zabieg kosmetyczny, podejmowany do realizacji drugiego ze wskazanych celów, ma charakter „czysto” estetyczny (niete-rapeutyczny). Składają się na niego wszelkie czynności podejmowane z wyboru, czyli bez wskazań zdrowotnych i/lub profi laktycznych⁴⁴. Granica jest jednak labilna.

Zabiegi kosmetyczne, w ujęciu szerokim, obejmują inwazyjne lub nieinwazyjne procedury, które scharakteryzować można przez trzy elementy:

 cel: „zmiana” konsumenta, zgodnie z jego subiektywną oceną odnośnie do tego, co jest normalne lub pożądane (cel w żadnym razie nie powinien jednak zaburzać funkcji fi zycznej organizmu);

 personel: osoby o odpowiednich kwalifi kacjach, wykonujące zabieg kosmetyczny w warunkach klinicznych lub gabinetowych, po uzyskaniu zgody pacjenta/konsu-menta;

 źródła fi nansowania: zabiegi kosmetyczne w zasadzie nie są fi nansowane ze środków publicznych (istnieją jedynie nieliczne wyjątki od tej reguły).

Takie ujęcie tematu pozwala w zakresie usług kosmetycznych, oprócz szerokiej gamy zabiegów pielęgnacyjnych i upiększających (które zostaną przedstawione w dal-szej części rozdziału), ująć także: chirurgię plastyczną, stomatologię estetyczną, sto-sowanie toksyn botulinowych (botoks), stosto-sowanie wypełniaczy skórnych, peelingi kosmetyczne i medyczne, zabiegi laserowe, procedury obejmujące działanie światłem czy inwazyjne zabiegi rozjaśniające skórę.

Zrozumienie specyfi ki usługi kosmetycznej, rozpatrywanej jako przedmiot wy-miany rynkowej, wymaga odwołania się do cech charakteryzujących każdą usługę.

Cechy te, wyraźnie różnicujące usługi od dóbr, są następujące⁴⁵:

 niematerialność: brak materialnej postaci usługi sprawia, że oferujący usługę nie może jej kupującemu „pokazać” ani zademonstrować, a kupujący usługę nabywa w istocie informację, będącą zapowiedzią i obietnicą przyszłych doświadczeń bę-dących efektem aktu konsumpcji;

 nietrwałość: usługa nie może zostać przez oferującego wytworzona zawczasu (na zapas) i zmagazynowana w celu późniejszej sprzedaży (to sprawia, że jeżeli oferu-jący nie sprzeda usługi w momencie, gdy jest do tego przygotowany, ponosi stratę, której nie będzie mógł zniwelować w przyszłości)⁴⁶;

dań BS/112/2009, CBOS, Warszawa. Online: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2009/K_112_09.PDF (28.10.2018).

44 S. Banaś (2015), Aspekty prawne zabiegów kosmetycznych…, op. cit., s. 53.

45 A. Czubała (2012), Usługi w gospodarce, [w:] A. Czubała, A. Jonas, T. Smoleń, J.W. Wiktor, Mar-keting usług, Wolters Kluwer, Warszawa, s. 15-18.

46 Wynika to z faktu, że działalność usługowa to działalność, w której przedsiębiorstwo podtrzy-muje określony potencjał do świadczenia usług, który może być mierzony ilością usługi, jaka może być wyświadczona w danym okresie. Załóżmy na przykład, że salon kosmetyczny jest w stanie obsłużyć

mak- nierozdzielność procesu wytwarzania i konsumpcji: konsumpcja usług dokonuje się w miejscu i czasie ich świadczenia, w wyniku czego możliwości zmiany skali działalności usługowej w krótkim czasie są bardzo ograniczone, a zarazem duże znaczenie odgrywa lokalizacja miejsca świadczenia usług;

 nierozdzielność usługi i jej wykonawcy: satysfakcja konsumenta z tytułu skorzy-stania z usługi w dużej mierze zależy od kwalifi kacji personelu wykonującego usługę oraz jego podejścia do konsumenta;

 niejednorodność: niematerialny charakter usług, duża rola personelu w ich świad-czeniu, a niejednokrotnie także wpływ czynników zewnętrznych na satysfakcję konsumenta sprawiają, że usługi trudno jest standaryzować (ujednolicić);

 niemożność nabycia na własność: nabywca usługi nie otrzymuje jej na własność, lecz kupuje jedynie prawo do skorzystania z określonych świadczeń, możliwość skorzystania z zasobów przedsiębiorstwa lub czasu pracy personelu.

Nie przywołując tu szczegółowo opisywanych w literaturze przedmiotu klasyfi -kacji usług, odnotujmy jeszcze, że usługi kosmetyczne – z punktu widzenia rodzaju zaspokajanych potrzeb – należą do usług konsumpcyjnych (a nie produkcyjnych, czyli stanowiących wkład w proces wytwarzania dóbr materialnych), mających na celu zaspokojenie potrzeb ludzi związanych w tym przypadku z szeroko pojętą estety-ką ciała. Ze względu na rodzaj nabywców mają one charakter usług przeznaczo-nych dla nabywców indywidualprzeznaczo-nych, czyli pojedynczych konsumentów i gospo-darstw domowych (a nie nabywców instytucjonalnych), a zarazem – biorąc pod uwagę kryterium indywidualizacji usług – należą do zindywidualizowanych usług poszerzonych, czyli usług w dużym stopniu dostosowywanych do swoistych po-trzeb klienta, a przy tym o dużym stopniu zróżnicowania cech samej usługi. Z uwagi na typ powiązań między przedsiębiorstwem a klientem są to usługi świadczone w bezpośrednim kontakcie z odbiorcą, a z perspektywy miejsca ich świadczenia należą do usług świadczonych w placówce przedsiębiorstwa usługowego⁴⁷. Nieco dokładniej odnosząc się do tego, na co nakierowane są usługi kosmetyczne, zalicza się je do materialnych działań skierowanych ku ciału ludzi⁴⁸. Zgodnie z Polską Klasyfi kacją Wyrobów i Usług (PKWiU) usługi kosmetyczne lokują się w sekcji S („Pozostałe usługi”), a w jej ramach – w dziale 96 pod nazwą „Pozostałe usługi świadczone dla ludności”, w klasie 96.02 pod nazwą „Usługi fryzjerskie i pozostałe usługi kosmetyczne” i kategorii 96.02.1 (o tej samej nazwie) oraz podkategoriach:

96.02.13 („Usługi kosmetyczne, manicure i pedicure”), 96.02.14 („Usługi

fryzjer-symalnie 10 klientów w ciągu dnia, czyli 50 w tygodniu, zakładając pięciodniowy tydzień roboczy. Jeżeli w pierwszym dniu tygodnia do salonu nie zgłosi się żaden klient, to w kolejnych czterech dniach salon będzie mógł co najwyżej obsłużyć łącznie 40 klientów, a zatem nie będzie mógł nadrobić odnotowanej w pierwszym dniu straty.

47 Zob. A. Czubała (2012), Usługi w gospodarce…, op. cit., s. 19-29.

48 K. Kielan, K. Pokora (2003), Przygotowanie do działalności usługowej, WSiP, Warszawa, s. 15.

skie, usługi kosmetyczne, manicure i pedicure, świadczone w domu”) i 96.02.19 („Pozostałe usługi kosmetyczne”)⁴⁹.

W przedstawionym kontekście warto też wspomnieć, że usługi kosmetyczne wykazu-ją pewne cechy wspólne z pokrewną wobec nich grupą usług, jaką są usługi zdrowotne, zwłaszcza w kontekście udziału, jaki w wykonywaniu niektórych zabiegów kosmetycz-nych może odgrywać lekarz. W związku z tym przywołajmy za A. Bukowską-Piestrzyńską cechy charakterystyczne usługi zdrowotnej, wskazane przez J. Hołub. Cechy te to⁵⁰:

 złożony pod względem psychologicznym proces, realizowany przy udziale klienta (pacjenta),

 towarzyszący pacjentom stres,

 stała interakcja lekarza z pacjentem (w związku z czym postawa lekarza istotnie wpływa na wizerunek placówki, w której usługa jest świadczona),

 uzależnienie jakości usługi od fachowej wiedzy lekarza, przy czym jakość ta jest silnie uzależniona od „wyjściowego” stanu zdrowia pacjenta.

W nawiązaniu do podanej specyfi kacji A. Bukowska-Piestrzyńska podkreśla też nieuchwytność usług zdrowotnych oraz brak gwarancji ich skuteczności, w związku z czym lekarz powinien także edukować pacjentów (między innymi w zakresie szeroko pojętej higieny życia oraz profi laktyki zdrowotnej) oraz tworzyć pozytywny wizeru-nek gabinetu⁵¹.