Badania terenowe i oparte na nich analizy dotyczyły ludności wybranych losowo 55 miejscowości z województwa opolskiego. W miejscowościach tych zameldowanych było 30 448 osób, jednak jak ustalono w toku badań tereno-wych, z liczby tej 5740 osób, czyli 18,9% ogółu, stanowią emigranci zawiesze-ni, czyli osoby w tych miejscowościach jedynie zameldowane, które w ogrom-nej większości już w latach 80. i na początku 90. XX w. opuściły województwo opolskie wyjeżdżając na stałe za granicę. Byli to przede wszystkim autochtoni pochodzenia niemieckiego, którzy wyemigrowali do Niemiec.
Największą skalą emigracji zawieszonej cechują się miejscowości o dużym udziale ludności autochtonicznej. W takich miejscowościach, jak Popielów, Januszkowice, Staniszcze Małe, Bogacica, Świerkle, Łaziska, Wasiłowice, Dobieszowice, Prądy i Wojciechów ponad 1/4 zameldowanych mieszkańców stanowią osoby, które definitywnie i najczęściej już kilkanaście lat temu wy-jechały za granicę. Duża skala nierejestrowanej emigracji stałej dotyczy rów-nież niektórych wsi zamieszkałych przez ludność pochodzenia napływowego.
20 W zestawieniu pominięto miejscowości Pilszcz i Goszowice z uwagi na fakt, że w trakcie spisu po-wszechnego ich obszar był interpretowany inaczej niż w badaniach.
Nierejestrowane wyludnienie wsi... 89
Porównanie obecnej liczby mieszkańców miejscowości z ich liczbą sprzed 30 lat wskazuje na wyjątkowo silny proces wyludniania się wsi. W 50 po-równywanych wsiach liczba ludności zmniejszyła się średnio o 22,2%. W 47 miejscowościach wystąpił silny spadek liczby mieszkańców, natomiast wzrost ich liczby odnotowano jedynie w 3 wsiach i każdorazowo był on związany z wybudowaniem w nich osiedla przez podejmujące tam działalność zakłady i instytucje.
Proces wyludnienia przebiegał inaczej w przypadku ludności nej i inaczej w przypadku ludności napływowej. Liczba ludności autochtonicz-nej w porównywanych miejscowościach zmniejszyła się w okresie 1977-2007 średnio o 46,4%, przy czym ubytki – choć wszędzie duże – były zróżnico-wane. Zróżnicowania te wynikały z kilku powodów. Większe ubytki cechują zwłaszcza miejscowości zamieszkałe przez ludność utrzymującą się ze źródeł nierolniczych, jak również małe, peryferyjnie położone, bez rozwiniętej infra-struktury społecznej i technicznej. W ich przypadku o nasileniu migracji sta-łej zadecydowały pogarszające się w nowym systemie gospodarczym warun-ki i perspektywy życia. Oprócz tego zwraca uwagę fakt, że szczególnie duża skala emigracji ludności autochtonicznej znamionuje miejscowości, gdzie lud-ność autochtoniczna pozostawała w mniejszości, a także zwłaszcza te, w któ-rych doszło do budowy osiedli (bloków) i licznych przesiedleń nieautochtonów do domów po autochtonach. Do tych miejscowości przybyła nowa ludność, głównie napływowa, z odmiennymi i zróżnicowanymi wzorcami zachowań, co implikowało dyskomfort autochtonów i konflikty lokalne, a tym samym prowadziło do nasilenia migracji stałych. Przykładami takich miejscowości są Kotlarnia, Lubienia, Pilszcz, Zakrzów i Chrzelice.
W przypadku ludności pochodzenia napływowego stwierdzono per saldo wzrost jej liczebności o ponad 26%. Wzrost ten, który w praktyce dokonał się w mniej niż połowie miejscowości (a tylko w trzech kompensował emi-grację stałą, która stała się udziałem mieszkającej tam ludności autochtonicz-nej), wynikał jednak albo (przede wszystkim) z powstawania osiedli (PGR, RSP, wojsko, stadnina koni), albo (w mniejszym stopniu) z imigracji ludności miejskiej do kilku położonych w pobliżu miast wiosek. W żadnej z miejsco-wości nie stwierdzono wzrostu liczby mieszkańców spowodowanego przyro-stem naturalnym lub imigracją z innych wsi. We wszystkich miejscowościach, w których w minionym trzydziestoleciu nie powstały osiedla i które nie są ob-szarem osadnictwa dla ludności miejskiej wystąpił na ogół przynajmniej 20%
spadek liczby mieszkańców.
Potwierdzono również ogromną rozbieżność pomiędzy ustaloną w toku badań liczbą mieszkańców badanych miejscowości a wynikami Narodowego Spisu Powszechnego w 2002 r. Jak dowodzą dokonane ustalenia, liczba
miesz-Romuald Jończy 90
kańców w badanych miejscowościach wynosząc w praktyce 24 178 osób była w 2006 r. mniejsza o średnio około 1/4 od liczby, którą ustalił NSP (31 265 osób), mimo że emigracja miała w tym czteroletnim okresie ograniczone roz-miary. Szczególnie kuriozalnie przedstawiają się w tym kontekście oparte na danych spisowych prognozy demograficzne, według których liczba mieszkań-ców w badanych miejscowościach będzie stale spadać i w 2020 r. osiągnie 28 965 osób, czyli po tych „ciągłych i dużych spadkach” będzie… o około 1/4 większa niż... jest faktycznie już obecnie (sic!).
UNREGISTERED DEPOPULATION OF RURAL AREAS IN THE CONTEXT OF USING OFFICIAL STATISTIC DATA. THE RESULTS
OF THE RESEARCH CONDUCTED IN OPOLE VOIVODESHIP Summary
The research conducted aby the author has shown that in rural areas of Opole Voivodeship there are large divergences between official data of popu-lation and the actual inhabitants of rural areas. The conducted 55 randomly selected villages according to data reported should have been inhabited aby 30 448 people, while actually live there about 5740 people (18,9%) less. In fact, the missing constitute those people who in the eighties left the Opole Vo-ivodeship and emigrated permanently abroad. They were mainly natives who apart from Polish citizenship have also German origin what allowed them to emigrate to Germany. Differentiations between the number of registered and those who actual live in rural areas ranging from a few to about 40% and can differ for particular villages.
The huge discrepancy between the official and the actual number of inha-bitants call into question the meaning of the use of official data for the demo-graphics and socio-economic analysis of population, especially for compara-tive and formulating the indicators per capita. It is noteworthy that the demo-graphic projections presenting unrealistic data are determined aby the census offices or listed in the statements as to domicile.
In the case of the surveyed villages there were predicted that the number of inhabitants will decrease steadily and strongly in 2020 to 28 965 people, that after these “large and continuous declines” will be for about one quarter more than is in fact already.