Grupą społeczną szczególnego ryzyka na rynku pracy jest młodzież, a wśród nich absolwenci różnych typów szkół i poziomów kształcenia. Wraz z rozwojem gospodarki opartej na wiedzy następuje rozwój nowego rodzaju społeczeństwa, a mianowicie społeczeństwa opartego na wiedzy. Egzystencja każdego społeczeństwa zaczyna być determinowana jego siłą ekono-miczną, której źródło leży w zasobach wiedzy, jakie społeczeństwo gromadzi i wykorzystuje. Popularność koncepcji gospodarki opartej na wiedzy wykształciła wśród wielu osób, głównie młodych, silne przeświadczenie, że ukończenie studiów wyższych stanowi przepustkę do udanej kariery zawodowej. Decyzja o podjęciu studiów jest często po-dejmowana przez pryzmat oczekiwania potencjalnych korzyści w różnych obszarach życia: w sferze ekonomicznej (wyższe wynagrodzenie, lepsze warunki pracy), w sferze społecznej (wyższy status społeczny, zdrowszy styl życia), w sferze podmiotowej (wzrost aspiracji i ambicji życiowych). Choć ukończenie studiów pozwala niejednokrotnie na spełnienie zawodowe, to jednak coraz częściej uzyskanie dyplomu uczelni nie jest wy-starczające do osiągnięcia wytyczonych celów zawodowych [Barwińska-Małajowicz i in. 2016, ss. 69–70]. Pomimo tego, że wyniki analizy wskaźników opisujących aktywność ekonomiczną ludności w woj. podkarpackim w wieku 15 lat i więcej według poziomu wykształcenia przemawiają na korzyść osób z wykształceniem wyższym [Barwińska-Małajowicz i in. 2016, ss. 69–70], to jednak start zawodowy tych osób wiąże się z wie-loma problemami i zagrożeniami. Trudności związane z podjęciem pierwszej pracy są często uważane za dysfunkcję systemu edukacyjnego. Wynika to również często z nie-dostosowania struktury kształcenia do struktury popytu na pracę oraz z niewłaściwego przepływu informacji na temat preferencji i kwalifikacji absolwentów oraz oczekiwań i wymogów rynku pracy. Warto zatem przyjrzeć się wybranym uwarunkowaniom wej-ścia absolwentów szkół wyższych na rynek pracy w województwie podkarpackim.
W niniejszym podrozdziale analizie poddano wybrane wyniki autorskiego projektu ba-dawczego2, którego głównym celem była identyfikacja uwarunkowań startu zawodowego
2 W roku 2018 przeprowadzono autorski projekt badawczy o charakterze identyfikacyjnym pt. „Uwarunko-wania startu zawodowego i budo„Uwarunko-wania kapitału kariery absolwentów szkół wyższych w województwie pod-karpackim”, którego autorem i kierownikiem była prof. UR dr hab. Anna Barwińska-Małajowicz, sprawująca
35
Specyfika podkarpackiego rynku pracy – wybrane problemy
absolwentów publicznych szkół wyższych w Rzeszowie, preferencji zawodowych i oczeki-wań absolwentów, ich pierwszych zawodowych doświadczeń i najważniejszych barier wej-ścia na rynek pracy. Badanie przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego przy wy-korzystaniu kwestionariusza ankiety wśród losowo wybranych absolwentów szkół wyższych w woj. podkarpackim, którzy ukończyli studia w roku 2016 lub 2017. W badaniu wzięło udział 405 respondentów, wśród których 64% stanowiły kobiety, a 36% mężczyźni. Blisko 62% an-kietowanych było stanu wolnego, kolejne 23,5% respondentów przebywało w stałym związ-ku partnerskim, natomiast blisko 14% było w związzwiąz-ku małżeńskim. Wśród badanych 49,4% zadeklarowało ukończenie studiów licencjackich, natomiast 50,6%, studiów magisterskich. Wykres 5. Ocena przygotowania studentów do potrzeb rynku pracy (W jakim stopniu studia przygotowały Pana(-ią) do pracy / do potrzeb polskiego rynku pracy?)
Źródło: na podstawie badań własnych.
W badaniu zapytano respondentów m.in. o to, w jakim stopniu studia przygotowały ich do potrzeb polskiego rynku pracy. Blisko ¼ ogółu badanych (24,4%) określiła poziom przygotowania jako przeciętny, wybierając ocenę 5 (w skali 1–10). Drugą co do częstości wyboru była ocena 6 (zadeklarowało ją nieco ponad 17%), na kolejnych miejscach znala-zły się oceny 4 i 7. Zaledwie 0,5% badanych zdeklarowało bardzo dobre przygotowanie podczas studiów do pracy (wykres 5).
W trakcie badania zbadano również opinię respondentów w zakresie wpływu kształ-cenia w szkole wyższej na rozwój ich umiejętności. Postawiono pytanie, czy kształcenie w uczelni rozwinęło u nich następujące kompetencje: poznawcze, specjalistyczne, społecz-ne i osobiste. W odniesieniu do umiejętności poznawczych ponad połowa ankietowanych przyznała, że zarówno myślenie analityczne, myślenie syntetyczne, świadomość potrzeby
również funkcję opiekuna Koła Naukowego „Interkreator”, działającego przy Wydziale Ekonomii Uniwersytetu Rzeszowskiego. Badania zrealizowano w aktywnej współpracy ze studentami – członkami Koła, a wyniki zesta-wiono w formie Raportu z badań.
Anna Barwińska-Małajowicz, Patrycja Żegleń, Bogusław Ślusarczyk
ciągłego dokształcania się, kreatywność, jak i umiejętność elastycznego myślenia zostały u nich rozwinięte w trakcie studiów. Wśród kompetencji specjalistycznych, jakie zostały roz-winięte poprzez kształcenie na studiach wyższych, najwięcej badanych wskazało obsługę komputera i znajomość podstawowych programów komputerowych oraz pasywną znajo-mość języka obcego. Z kolei w zakresie kompetencji społecznych najwięcej badanych po-dało rozwój umiejętności pracy w zespole, łatwość nawiązywania nowych kontaktów oraz umiejętność skutecznego komunikowania się. Natomiast wśród kompetencji osobistych najwięcej respondentów opowiedziało się za rozwinięciem u nich samodzielności w wy-konywaniu zadań, umiejętności organizacji pracy własnej oraz rozwiązywania problemów i określania priorytetów.
Podsumowanie
Podkarpacki rynek pracy zanotował w 2017 roku takie pozytywne zjawiska, jak: spadek sto-py bezrobocia rejestrowanego, wzrost współczynnika aktywności zawodowej (WAZ) oraz wskaźnika zatrudnienia, jak również zwiększenie liczby ofert pracy. W regionie potrzebni są przedstawiciele niemalże wszystkich zawodów. Brakuje również pracowników w branży turystycznej i okołoturystycznej, tj. w transporcie, gastronomii czy hotelarstwie, które ce-chują się tym, że oferuje minimalne wynagrodzenie, niejednokrotnie trudne lub szkodliwe warunki pracy, zatrudnienie przeważnie na podstawie umowy cywilnoprawnej.
W gospodarce turystycznej, która w województwie podkarpackim stanowi ważny fi-lar ogólnego wzrostu gospodarczego regionu, należy jednak upatrywać szans na wzrost zatrudnienia, a co za tym idzie, między innymi podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników branży turystycznej i okołoturystycznej.
Warto również podkreślić, że powodzenie i pozycja konkurencyjna przedsiębiorstwa (również w branży turystycznej) wymaga nie tylko wykorzystania posiadanych przez region walorów, ale przede wszystkim pozyskiwania pracowników o określonych kom-petencjach i motywacjach, co zostało potwierdzone podczas badań wykonanych przez autorów opracowania.
Bibliografia
Aktywność ekonomiczna ludności w województwie podkarpackim w IV kwartale 2017 r. (2018),
Urząd Statystyczny, Rzeszów.
37
Specyfika podkarpackiego rynku pracy – wybrane problemy
Bański J., Czapiewski K., Mazur M. (2014), Potencjały rozwojowe województwa podkarpackiego – diagnoza i ocena, „Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego”, 26. Barwińska-Małajowicz A. (2011), „Y Generation” on the contemporary labour market – dark fic-tion or completely new quality? [w:] Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy. Modernizacja dla spójności społeczno-ekonomicznej, M.G. Woźniak (red.), Zeszyt nr 19, Wyd. UR, Rzeszów. Barwińska-Małajowicz A., Ślusarczyk B., Czop T. (2016), Rynek pracy młodzieży w regionie pod-karpackim. Możliwości i bariery, Wyd. Amelia, Rzeszów.
Gradzewicz M., Saczuk K., Strzelecki P., Tyrowicz J., Wyszyński R. (2016), Badanie ankietowe rynku pracy, Raport 2016, Instytut Ekonomiczny NBP.
Herbst I. (red.) (2007), Kapitał ludzki i kapitał społeczny a rozwój lokalny, Wydawnictwo naukowe Scholar, Warszawa.
Kubiak B.F., Korowicki A. (2008), Rola i znaczenie kapitału intelektualnego w kształtowaniu efek-tywności organizacji turystycznych [w:] Kadry w turystyce, red. A. Panasiuk, Uniwersytet
Szczeciń-ski, Zeszyty Naukowe nr 496, „Ekonomiczne Problemy Usług”, nr 19, Szczecin.
Seweryn R. (2012), Kreowanie wartości dla klienta przez obszar recepcji turystycznej, Wydawni-ctwo UE w Krakowie, Seria specjalna: Monografie nr 220, Kraków.
Strategia rozwoju województwa – Podkarpackie 2020 (2013), Samorząd Województwa
Podkarpa-ckiego, Rzeszów.
Szafraniec K. (2011), Młodzi 2011, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa.
Turner R., Sears Z. (2013), Travel & Tourism as a Driver of Employment Growth [w:] The Travel & Tourism Competitiveness Report 2013, Reducing Barriers to Economic Growth and Job Growth, red.
J. Blanke, T. Chiesa, World Economic Forum, Geneva.
Żegleń P. (2008), Zatrudnienie w branży turystycznej w województwie podkarpackim [w:] Kadry w turystyce, red. A. Panasiuk, Uniwersytet Szczeciński, Zeszyty Naukowe nr 496, „Ekonomiczne
Anna Barwińska-Małajowicz, Patrycja Żegleń, Bogusław Ślusarczyk
Netografia
Barometr zawodów w województwie podkarpackim (2018), wuprzeszow.praca.gov.pl, dostęp:
17.12.2018.
Skowrońska A. (2018), Osoby młode w trudnej sytuacji na pomorskim rynku pracy – potrzeby, możliwości i instytucje wsparcia, wup.gdansk.pl, dostęp: 18.07.2018.
Turystyka szansą na dynamiczny rozwój podkarpackiego rynku pracy – Turystyczny rynek pracy województwa podkarpackiego w świetle wybranych wyników badań empirycznych (2018), www.
wup-rzeszow.pl, dostęp: 17.12.2018.
United Nations World Tourism Organization (2018), www2.unwto.org, dostęp: 10.12.2018.
Współczesne problemy pracodawców Polsce (2018), www.interkadra.pl, dostęp: 15.07.2018.
Arkadiusz Bieliński |
a.bielinski@uwb.edu.plUniwersytet w Białymstoku, Wydział Prawa, Katedra Prawa Cywilnego ORCID ID: 0000-0002-2063-6642
Joanna Rogalewska-Bielińska |
jrogalewska@pwsip.edu.plPaństwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży, Wydział Nauk Społecznych i Humanistycznych
ORCID ID: 0000-0002-9584-5115