Powiat wałecki położony jest w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachod-niopomorskim. Pod względem poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego powiat wałecki plasował się w 2017 roku w środku rankingu obejmującego 21 powiatów woje-wództwa zachodniopomorskiego, ale w skali kraju należał do obszarów słabiej rozwinię-tych, ponadto zaliczonych do zagrożonych trwałą marginalizacją [MIiR 2019]. W tabeli 1 przedstawiono wybrane dane charakteryzujące sytuację społeczno-gospodarczą w po-wiecie wałeckim.
Tabela 1. Dane charakteryzujące powiat wałecki w 2017 roku
Wyszczególnienie 2017
Powierzchnia (km2) 1415
Liczba ludności 53738
Struktura pracujących według sektorów ekonomicznych (%)
− Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 20,4
− Przemysł i budownictwo 30,1
− Handel, naprawa pojazdów, transport, zakwaterowanie i gastronomia, informacja
i komunikacja 15,9
− Działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości 2,0
− Pozostałe 30,8
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (zł) 3762 Stopa bezrobocia rejestrowanego (%) 9,8 Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON 5613
− nowo zarejestrowane w 2017 371
− wyrejestrowane w 2017 376
Dochody ogółem budżetu powiatu na 1 mieszkańca (zł) 948 Wydatki ogółem budżetu powiatu na 1 mieszkańca (zł) 902 Źródło: zestawienie własne na podstawie [GUS 2018].
W powiecie wałeckim, tak jak w skali globalnej, krajowej i regionalnej, zmiana mo-delu reprodukcji w ramach drugiego przejścia demograficznego3 skutkowała zmniejsze-niem się przyrostu naturalnego ludności. W latach 2002–2017 stopa przyrostu natural-nego z dodatniej zmieniła się w ujemną i spadła z 2,5‰ w 2002 roku do minus 1,5‰ w 2017 roku (por. rys. 2).
Renata Knap
Rysunek 2. Wybrane wskaźniki ruchu naturalnego ludności w powiecie wałeckim w latach 2002–2017 (‰)
Źródło: opracowanie własne na podstawie [GUS 2018].
Dynamika demograficzna w powiecie uległa więc pogorszeniu, a skala niekorzyst-nych zmian była znacznie większa niż średnio w regionie i kraju. O ile bowiem w 2002 roku stopa przyrostu naturalnego w powiecie wałeckim (2,5‰) przewyższała wartość tego wskaźnika dla województwa zachodniopomorskiego (0,5‰) i Polski (-0,1‰), o tyle w 2017 roku kształtował się on na znacznie niższym poziomie (-1,5‰) niż w regionie (-0,9‰) i w kraju (0,0‰) [rys. 2; GUS 2018].
Rzeczywisty przyrost ludności w powiecie był jednak jeszcze niższy od przyrostu naturalnego ze względu na utrzymujące się w całym badanym okresie ujemne saldo migracji (rys. 3).
131
Wpływ starzenia się ludności na podaż pracy w powiecie wałeckim
Rysunek 3. Saldo wewnętrznych i zagranicznych migracji na pobyt stały w powiecie wałeckim w latach 2005–2017 (liczba osób)
Źródło: opracowanie własne na podstawie [GUS 2018].
Efektem spadku przyrostu naturalnego i ujemnego salda migracji było zmniejszenie się wielkości populacji powiatu wałeckiego w latach 2002–2017 o 1350 osób, a według prognozy GUS zjawisko to ulegnie znacznemu pogłębieniu i w okresie 2017–2050 roku ludność powiatu zmniejszy się aż o 12 507 mieszkańców (rys. 4).
Rysunek 4. Liczba ludności w powiecie wałeckim i jej udział w populacji województwa zachodniopomorskiego w latach 2002–2050 (osoby; %)
*Prognoza.
Renata Knap
Z porównania dynamiki ludności powiatu ze zmianami populacji regionu i Polski ogółem w tych samych okresach wynika, że w latach 2002–2017 w województwie za-chodniopomorskim i w Polsce ogółem odnotowano nie spadek, a wzrost ludności (od-powiednio o 0,5% i 0,6%). Zgodnie z prognozą GUS, w okresie 2017–2050 zjawisko depo-pulacji wystąpi także w regionie i na poziomie ogólnokrajowym, ale skala tego zjawiska będzie znacznie mniejsza niż w powiecie wałeckim (por. tab. 2).
Tabela 2. Zmiany liczby ludności w powiecie wałeckim, regionie i Polsce w okresie 2002–2017 i według prognozy na 2050 rok (%)
Okres Powiat wałecki Województwo
zachodniopomorskie Polska
2017/2002 -2,5 0,5 0,6
2050*/2017 -23,3 -14,8 -11,7
2050*/2002 -25,2 -14,4 -12,2
Źródło: opracowanie własne na podstawie [GUS 2018].
Zmniejszaniu się liczby ludności towarzyszyły w badanym okresie przekształcenia struktury wiekowej populacji powiatu wałeckiego, będące efektem malejącej liczby uro-dzeń i rosnącej przeciętnej długości życia. Zmiany strukturalne polegały na postępują-cym spadku liczby dzieci i młodzieży (w wieku 0–19 lat) i wzroście liczby osób starszych (w wieku 65 lat i więcej). Następowało więc zjawisko starzenia się populacji powiatu wa-łeckiego, które obrazują zmiany kształtu piramidy wieku ludności w latach 2002–2017 oraz w prognozie na 2050, polegające na zwężaniu się podstawy piramidy (zmniejszają-ca się liczba osób młodych) i poszerzaniu jej wierzchołka (zwiększają(zmniejszają-ca się liczba osób starszych) (rys. 5).
133
Wpływ starzenia się ludności na podaż pracy w powiecie wałeckim
Rysunek 5. Piramida wieku ludności powiatu wałeckiego w 2002, 2017 i 2050*roku (liczba osób)
*Prognoza.
Renata Knap
O postępującym starzeniu się ludności powiatu dobitnie świadczą zmiany podsta-wowych mierników stopnia zaawansowania tego procesu. I tak, współczynnik staro-ści demograficznej, czyli udział osób w wieku 65 lat i więcej (65+) w ludnostaro-ści ogółem, wzrósł z 10,5% w 2002 roku do 15,8% w 2017 roku, a w prognozie na 2050 rok wynosi aż 35,5% (rys. 6, tab. 2). Zgodnie z klasyfikacją ONZ4, w latach 2002–2017 populacja po-wiatu była już populacją starą (odsetek osób 65+ przekraczał 7%), a według prognozy GUS w kolejnym pięcioleciu zmieni się w populację bardzo starą (udział osób 65+ będzie wyższy niż 20%).
Rysunek 6. Współczynnik starości i indeks starości w powiecie wałeckim w latach 2002–2050 (%)
Źródło: opracowanie własne na podstawie [GUS 2018].
W okresie 2002–2017 prawie dwukrotnie wzrosła wartość indeksu starości, obrazu-jącego relację pokoleniową dziadków do wnuczków (liczby osób w wieku 65 i więcej lat do liczby osób w wieku 0-14 lat) – z 88,1% w 2002 roku do 167,5% w 2017 roku. Zgod-nie z prognozą, w 2050 roku wskaźnik ten wyZgod-niesie w powiecie aż 343,9%, czyli na 100 wnuczków (osób w wieku 0–14 lat) przypadać będzie 344 dziadków (osób w wieku 65+) – (por. rys. 6, tab. 3).
Z porównania kształtowania się mierników starości dla powiatu, regionu i kraju wy-nika, że w nadchodzącym trzydziestoleciu prognozowane tempo starzenia się popula-cji powiatu przewyższy dynamikę tego procesu w regionie i kraju ogółem. W efekcie, ludność powiatu charakteryzować będzie wyższa wartość zarówno indeksu starości, jak i współczynnika starości, który w latach 2002–2017 kształtował się na niższym poziomie niż w województwie zachodniopomorskim i Polsce ogółem (tab.3).
4 Zgodnie z klasyfikacją ONZ: populacja młoda – udział osób 65+ jest niższy niż 4%, populacja dojrzała – od-setek osób 65+ wynosi od 4% do 7%, populacja stara – udział osób 65+ jest wyższy niż 7%, populacja bardzo stara – udział osób 65+ jest wyższy niż 20% [UN 2005].
135
Wpływ starzenia się ludności na podaż pracy w powiecie wałeckim
Tabela 3. Wybrane mierniki starości w powiecie wałeckim, regionie i Polsce w latach 2002–2050 (%) Lata Indeks starości (65+/0-14) Współczynnik starości (65+/ogółu ludności) Polska Zachodnio- -pomorskie Powiat wałecki Polska Zachodnio- -pomorskie Powiat wałecki 2002 71,8 65,4 88,1 12,8 11,6 10,5 2004 78,7 71,7 97,2 13,1 11,9 10,7 2006 85,0 77,5 106,0 13,4 12,2 10,9 2008 88,3 80,8 112,4 13,5 12,3 11,0 2010 88,6 82,2 118,2 13,5 12,2 11,1 2012 94,7 90,7 128,8 14,2 13,2 12,0 2014 101,9 101,2 140,1 15,3 14,6 13,4 2016 109,2 112,5 156,6 16,4 16,2 15,0 2017 112,0 117,1 167,5 17,0 17,0 15,8 2020* 127,1 136,7 132,8 18,9 19,3 18,5 2025* 156,7 174,6 179,0 21,7 22,7 22,4 2030* 178,1 196,5 209,6 23,3 24,3 24,5 2035* 196,6 212,7 230,4 24,4 25,2 25,9 2040* 219,2 234,9 261,3 26,4 27,2 28,3 2045* 243,0 260,1 298,4 29,3 30,1 31,6 2050* 269,3 288,7 343,9 32,7 33,5 35,5 *Prognoza.
Źródło: opracowanie własne na podstawie [GUS 2018].