Dobiegał końca najdłuższy weekend w roku. Pogoda dopisała, toteż na ulicach Trzebini pełno było niedzielnych spacerowiczów. Nikomu nie przeszkadzały chmury gromadzące się od paru godzin nad Małopolską.
Mimo świątecznej atmosfery panującej na zewnątrz, w Rafi nerii Trzebinia trwała zwykła krzątanina. Wydział destylacji rurowo-wieżowej pracuje w ruchu ciągłym, więc posród zbiorników z ropą naftową i uzyskiwanymi z niej produktami – miedzy innymi benzyną – wciąż krecili się ludzie, zaaferowani zwykłymi zajęciami.
Niedługo przed czwartą po południu chmury nad miastem zgestniały, powietrze stało się ciężkie i wkrótce ciszę popołudnia rozdarły pierwsze pomruki burzy. Dwaj strażnicy fi rmy „Orlen Ochrona” patrolowali właśnie rejon zbiorników. W samym jego centrum znajdował się rezerwuar oznaczony numerem T–41, zawierający 800 m sześc. ropy. Jak wszystkie pozostałe, zabezpieczony był instalacja odgromową i zaopatrzony w tzw. pływający dach, uniemożliwiający powstanie mieszanki pali-wowo–powietrznej nad powierzchnia cieczy. Punktualnie o godz. 16.10 ochroniarze znajdowali się ok. 50 metrów od niego. Nagle niebo przeciął jęzor błyskawicy.
Oszołomieni hukiem mężczyźni zauważyli, że ze zbiornika wydobywa się słup tłustego czarnego dymu. W tej samej chwili spostrzegł go także mł. asp. Zbigniew Warzecha, dowódca zmiany Zakładowej Straży Pożarnej, której remiza zlokalizo-wana jest w pobliżu. Trzy minuty później do pożaru ruszają dwa zastępy ZSP.
Fot. 1. Płonący zbiornik w Rafi nerii Trzebinia
W chrzanowskiej PSP telefony rozgrzewają się do białości. To przerażeni miesz-kańcy Trzebini alarmują o wypadku w rafi nerii. O 16.13, dokładnie w tym samym czasie, co mł. asp. Z. Warzecha, PSK Chrzanów dysponuje dwa zastepy: GBA 2/17 i GCBA 5/24. Rozpoczyna się walka z żywiołem i czasem.
16.15 Na miejsce zdarzenia przybywają 2 zastępy ZSP Rafi nerii Trzebinia S.A GCBA 11/50 i GCBA 11/32 w sile 7 osób. Sytuacja przedstawia się następująco:
uszkodzona jest górna część konstrukcji zbiornika, jego dach leży obok, jednym końcem oparty o ścianę. Z wnętrza rezerwuaru unosi się dym i widoczne są pło-mienie. Działaniami jednostki zakładowej ZSP, którymi kieruje dowódca zmiany mł. asp. Zbigniew Warzecha polegają na podaniu 4 prądów piany na palący się zbior-nik. Ponadto na zbiornikach przylegających do objetego pożarem zostaje uruchomio-na stała instalacja zraszaczowa. KDR informuje o sytuacji PSK Chrzanów i żąda zadysponowania dodatkowych sił i środków.
16.15 PSK Chrzanów powiadamia o zaistniałym pożarze komendanta powiatowe-go PSP Chrzanów oraz WSKR Kraków.
16.20 Siły i środki JRG Chrzanów przybywają na miejsce pożaru, dowódca zmiany asp. Andrzej Dudziak przejmuje dowodzenie. Mając do dyspozycji niedostateczne siły i środki podejmuje decyzję o obronie pozostałych zbiorników. Działania przyby-łych jednostek polegają więc na podaniu prądów wody w obronie. KDR informuje PSK Chrzanów o sytuacji na miejscu pożaru i prosi o dodatkowe siły i środki, jedno-cześnie dysponując do działań Grupę Operacyjną KP PSP Chrzanów, zastęp SRt wraz z działkiem wodno-pianowym.
16.20 WSKR Kraków informuje KCKRiOL o zaistniałym pożarze oraz o aktual-nej sytuacji panującej na miejscu działań. Minutę później WSKR Kraków informuje Centrum Zarządzania Kryzysowego wojewody małopolskiego o zdarzeniu.
16.25 PSK Chrzanów, informując o sytuacji, prosi WSKR o zadysponowanie sił i środków zgodnie z planem ratowniczym przewidzianym dla Rafi nerii Trzebinia S.A.
16.35 Na miejsce działań przybywa Grupa Operacyjna KP PSP wraz z zastępem SRt. Dowódcą Grupy Operacyjnej jest asp. sztab. Maciej Cabała, przejmuje on do-wodzenie jednocześnie podtrzymując decyzje wydane wcześniej przez KDR. Infor-muje PSK Chrzanów o sytuacji na terenie akcji. Z uwagi na niewystarczające siły i środki prosi o wsparcie. Poleca ustawienie przywiezionego działka na koronie tacy zbiornika i podanie prądu wody w obronie na sąsiedni zbiornik T-45.
16.36 PSK Chrzanów dysponuje wszystkie jednostki OSP z KSRG z terenu powia-tu chrzanowskiego.
16.36 WSKR powiadamia o pożarze Małopolskiego Komendanta Wojewódzkie-go, dysponuje Ofi cera Operacyjnego WSKR oraz poleca zadysponować z KM PSP Kraków dwa plutony gaśnicze w sile 6 GCBA. Na polecenie małopolskiego komen-danta wojewódzkiego zaczyna alarmować członków Grupy Operacyjnej Krajowej Bazy Sprzętu Specjalistycznego, Środków Gaśniczych i Neutralizatorów oraz pra-cowników Komendy Wojewódzkiej.
16.45 Na miejsce akcji zaczynają przyjeżdżać pierwsze jednostki OSP z KSRG, alarmowane przez PSK Chrzanów, które – po przydzieleniu zadań (m.in.: podanie kolejnych prądów w obronie na zbiorniki, pomoc w zaopatrzeniu wodnym) –
natych-miast są kierowane do akcji. W tym czasie pożarem objęte jest całe wnętrze zbior-nika. W wyniku coraz większego wzrostu temperatury wzmaga się zagrożenie dla sąsiednich cystern i przyległych instalacji technologicznych.
16.46 WSKR Kraków informuje KCKIRiOL o zaistniałym pożarze oraz o aktual-nej sytuacji panującej na miejscu działań.
16.50 KCKRiOL informuje o zadysponowaniu na teren pożaru kompanii gaśniczej COO z województwa śląskiego.
16.50 Na miejsce działań przybywa komendant powiatowy PSP Chrzanów st. bryg.
Stanisław Głogowski, przejmując dowodzenie. Podtrzymuje jednocześnie wcześniej wydane decyzje KDR. Stwierdza, że zagrożenie jest bardzo duże, a siły i środki na miejscu akcji są niewystarczające do podjęcia próby opanowania pożaru. KDR po-nadto poleca:
• podzielić teren akcji na odcinki bojowe i wyznaczyć ich dowódców (patrz rysunek),
• wezwać siły i środki w dużych ilościach w celu przystąpienia do natarcia na palący się zbiornik,
• prowadzić działania w obronie zagrożonych zbiorników i obiektów do czasu przybycia większej ilości sił i środków,
• zorganizować zabezpieczenie logistyczne i medyczne prowadzonych działań,
• zorganizować punkt przyjęcia sił i środków oraz zabezpieczyć siłami Policji teren wokół rafi nerii.
17.00 KCKRiOL informuje o zadysponowaniu na teren pożaru kompani gaśniczej COO z województwa świętokrzyskiego. Zostaje utworzony punkt przyjęcia sił i środ-ków. Na miejsce pożaru przyjeżdżają dwa plutony (6 GCBA) z KM PSP Kraśrod-ków.
17.05 WSKR dysponuje kolejne 2 plutony z KM PSP Kraków.
17.18 Policja zabezpiecza teren i drogę dojazdową dla jednostek PSP.
17.22 Następuje zgłoszenie do WSKR potrzeby zadysponowania cystern ze środ-kiem pianotwórczym.
17.30 WSKR Kraków dysponuje dwie autocysterny z Deteorem oraz w porozumie-niu z KCKRiOL dwie autocysterny z woj. śląskiego. Po dokonaporozumie-niu analizy zapasów środka pianotwórczego w województwie małopolskim postawiono w stan gotowości do zadysponowania 15320 litrów środka pianotwórczego z Komend Powiatowych/
Miejskich PSP województwa małopolskiego. Nadal pali się całe wnętrze zbiornika, siły i środki nie są wytaczające, działania polegają w głównej mierze na podawaniu prądów wody w obronie na zagrożone zbiorniki. Zadysponowanie do akcji grupy operacyjnej KW PSP.
17.40 Na miejsce akcji przyjeżdża małopolski komendant wojewódzki PSP st. bryg. Kazimierz Krzowski. Do punktu koncentracji przy KP PSP Chrzanów przy-bywa kompania gaśnicza COO z województwa śląskiego, a trzy minuty później dwa plutony z KM PSP Kraków.
17.45 Nadal pali się wnętrze zbiornika, działania polegają w dalszym ciagu głów-nie na podawaniu prądów w obrogłów-nie na sąsiedgłów-nie zbiorniki. KDR prosi o zadyspono-wanie na miejsce działań dodatkowych działek wodno-pianowych, dużą ilość środka
pianotwórczego oraz ubrania żaroodporne typu ciężkiego i średniego
18.02 KDR informuje że jeden ze strażaków uległ wypadkowi i został odwieziony do szpitala.
18.07 Małopolski komendant wojewódzki PSP przejmuje dowodzenie akcją ratowniczo-gaśniczą podtrzymując wcześniej wydane decyzje.
18.10 Następuje deformacja zbiornika.
18.15 Bryg. Ryszard Konik po konsultacji z KDR przystępuje do formowania szta-bu i przygotowania zamiaru taktycznego dla KDR.
18.35 Zdeformowane ścianki rezerwuaru rozszczelniają się i płonąca ropa rozlewa się na tacę zbiornika. Ratownicy kontynuują przygotowanie terenu i przegrupowanie sił i środków w celu umożliwienia wejścia kompani gaśniczej COO z województwa śląskiego.
18.40-19.00 Kompania COO z województwa śląskiego wychodzi na pozycje. Roz-poczyna się natarcie na tacę i zbiornik. Trwa uzupełnianie zapasów środka pianotwór-czego i wody, uruchamia się dodatkowe zasilanie z sieci zakładu.
19.30 Zbiera się zalążek sztabu i przybywa druga Grupa Operacyjna z KW PSP Kraków. St. bryg. Ryszard Konik powołuje sztab akcji. Zespół Planowania Opera-cyjnego sztabu przygotowuje prognozę rozwoju sytuacji pożarowej i koncepcję dzia-łania. Zweryfi kowano sytuację na miejscu pożaru. W natarciu działa 35 zastępów, pozostałe zadysponowane siły i środki znajdują się w odwodzie.
20.25 Na teren akcji przyjeżdża GO KG PSP w składzie st. bryg. Wojciech Kubicki i st. bryg. Andrzej Sztarbała, którzy, po zapoznaniu się z sytuacją w Sztabie, udają się na rekonesans.
21.05 Ogień zostaje ugaszony. Działania ratownicze polegają w dalszym ciągu na schładzaniu sąsiednich rezerwuarów oraz pozostałości konstrukcji uszkodzone-go pożarem zbiornika. Szef sztabu podejmuje decyzję o utrzymaniu intensywności podawania piany z działek do godz.22.00 w celu zabezpieczenia i schłodzenia znisz-czonej konstrukcji.
Ryc. 1. Szkic sytuacyjny - godzina 21.00
21.15-21.40 Na miejsce akcji przybywają: komendant ZSP PKN ORLEN płk.
Jan Szrajber, zastępca Małopolskiego Komendanta Wojewódzkiego PSP st. bryg.
Seweryn Dyja, przedstawiciel Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji gen. brygadier. Feliks Dela oraz zastępca Komendanta Głównego PSP – szefa OCK nadbryg. Teofi l Jankowski.
21.45 Odbywa się posiedzenie Sztabu z udziałem m in. Wojewody Małopolskiego Jerzego Adamika, przedstawiciela Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji gen. brygadiera. F. Deli, zast. Komendanta Głównego PSP – szefa OCK nadbryg.
T. Jankowskiego, kierującego działaniem ratowniczym Małopolskiego Komendanta Wojewódzkiego PSP st. bryg. K. Krzowskiego oraz szefa sztabu.
22.10 Po przeprowadzeniu rekonesansu przez Małopolskiego Komendanta woje-wódzkiego PSP podjęta zostaje decyzja o dalszym schładzaniu spalonej konstrukcji zbiornika prądami wody z dziesięciu działek gaśniczych.
23.15 Sztab poleca zmniejszenie ilości prądów wody z dziesięciu do pięciu działek i stopniowe wycofywanie sil i środków z terenu akcji.
23.45 Z akcji wycofana zostaje kompania gaśnicza z woj. świętokrzyskiego oraz zastępy z JRG Pszczyna, JRG Bielsko-Biała, JRG Katowice. Następuje zmiana do-wodzenia na odcinku bojowym, dotychczas dowodzonym przez st. bryg. Janusza Skulicha. Dowodzenie przejmuje kpt. Marek Bębenek z KP PSP Chrzanów z zada-niem podawania prądów wodnych z dwóch działek. Na drugim odcinku bojowym, dowodzonym przez Śląskiego Komendanta Wojewódzkiego PSP st. bryg. Piotra Buka, trzy zastępy z JRG Katowice mają za zadanie obsługiwać trzy działka gaśni-cze. Miejsce pożaru jest intensywnie schładzane.
Dzięki znakomicie przeprowadzonej, sprawnej akcji i poświeceniu ratowników udało się zapobiec rozprzestrzenieniu pożaru na sąsiednie zbiorniki, co mogło mieć nieobliczalne skutki dla rafi nerii i miasta. Zakład wznowił pracę niemal nazajutrz po wypadku, a kilkuset mieszkańców okolicznych domów mogło w nich pozostać, unikając ewakuacji.
Wnioski wypływające z wydarzeń w Trzebini są obecnie przedmiotem szcze-gółowych badań Wydziału Analiz, Prognoz i Procedur Ratowniczych Komendy Głównej PSP.