Łączny bilans energetyczny wskazuje bardzo wyraźnie, iż gospodarka chińska opiera się przedewszystkim na węglu. Do lat 70. XX wieku towłaśnie węgiel po
krywał 80-90% zapotrzebowania Chin na energię. Od tego czasu ten współczyn
nik nieco się obniżył,ale i tak pozostaje na stosunkowo wysokim poziomie ponad
Węglowe bogactwo 39
70%. W 2009 roku70,4% zużywanej energii w PaństwieŚrodka pochodziło z wę
gla, 17,9% z ropy naftowej,3,9% zgazu ziemnego, a pozostałe 7,8% z elektorowni wodnych, nuklearnych i wiatrowych71. W perspektywienajbliższych dekad można jednak oczekiwaćspadku znaczenia węgla dla rodzimejgospodarki. Potwierdzają to prognozy Państwowej Administracji Energetycznej, która wskazała wswoich obli
czeniach, że w2015 roku konsumpcja węgla w Chinach spadnie do poziomu 63%
w ogólnym bilansieenergetycznym72.
71 China Statistical Yearbook - 2010, National Bureau of Statistics of China, China Statistic Press, Beijing 2011.
72 Chinas Reliance on Coal to Drop 7% by 2015, „Peoples Daily” (Xinhua), 20 VII 2010.
Tabela 3. Całkowita produkcja energii w Chinach z podziałem na sektory (w %)
Rok Węgiel Ropa naftowa Gaz ziemny Energia wodna, jądrowa, wiatrowa
1952 96,7 1,3 b.d. 2,0
1957 94,9 2,1 0,1 2,9
1962 91,4 4,8 0,9 2,9
1965 88,0 8,6 0,8 2,6
1970 81,6 14,1 1,2 3,1
1975 70,6 22,6 2,4 4,4
1978 70,3 23,7 2,9 3,3
1980 69,4 23,8 3,0 3,8
1985 72,8 20,9 2,0 4,3
1990 74,2 19,0 2,0 4,8
1991 74,1 19,2 2,0 4,7
1992 74,3 18,9 2,0 4,8
1993 74,0 18,7 2,0 5,3
1994 74,6 17,6 1,9 5,9
1995 75,3 16,6 1,9 6,2
1996 75,0 16,9 2,0 6,1
1997 74,3 17,2 2,1 6,5
1998 73,3 17,7 2,2 6,8
1999 73,9 17,3 2,5 6,3
2000 73,2 17,2 2,7 6,9
2001 73,0 16,3 2,8 7,9
2002 73,5 15,8 2,9 7,8
2003 76,2 14,1 2,7 7,0
2004 77,1 12,8 2,8 7,3
2005 77,6 12,0 3,0 7,4
2006 77,8 11,3 3,4 7,5
2007 77,7 10,8 3,7 7,8
2008 76,8 10,5 4,1 8,6
2009 77,3 9,9 4,1 8,7
Źródło: opracowanie własne na podstawie China Statistical Yearbook z lat 2000-2010, National Bure
au of Statistics of China, China Statistic Press, Beijing (2001-2011).
Tabela 4. Całkowita konsumpcja energii w Chinach z podziałem na sektory (w %)
Rok Węgiel Ropa naftowa Gaz ziemny Energia wodna, jądrowa, wiatrowa
1957 92,3 4,6 0,1 3,0
1962 89,2 6,6 0,9 3,2
1965 86,5 10,3 0,9 2,7
1970 80,9 14,7 0,9 3,5
1975 71,9 21,1 2,5 4,6
1978 70,7 22,7 3,2 3,4
1980 72,2 20,7 3,1 4,0
1985 75,8 17,1 2,2 4,9
1990 76,2 16,6 2,1 5,1
1991 76,1 17,1 2,0 4,8
1992 75,7 17,5 1,9 4,9
1993 74,7 18,2 1,9 5,2
1994 75,0 17,4 1,9 5,7
1995 74,6 17,5 1,8 6,1
1996 73,5 18,7 1,8 6,0
1997 71,4 20,4 1,8 6,4
1998 70,9 20,8 1,8 6,5
1999 70,6 21,5 2,0 5,9
2000 69,2 22,2 2,2 6,4
2001 68,3 21,8 2,4 7,5
2002 68,0 22,3 2,4 7,3
2003 69,8 21,2 2,5 6,5
2004 69,5 21,3 2,5 6,7
2005 70,8 19,8 2,6 6,8
2006 71,1 19,3 2,9 6,7
2007 71,1 18,8 3,3 6,8
2008 70,3 18,3 3,7 7,7
2009 70,4 17,9 3,9 7,8
Źródło: opracowanie własne na podstawie Chin a Statistical Yearbook z lat 2000-2010, National Bure
au of Statistics of China, China Statistic Press, Beijing (2001-2011).
Chińskie zasoby węgla kamiennego należą do jednych z największych naświę
cie. W zakresie posiadanychrezerw Chiny ustępują miejsca jedynie Stanom Zjedno czonym iRosji, ale pod względem wydobycianie mają już sobie równych, kontro lując prawiepołowę światowejprodukcji. Należyjednak zauważyć, że tak ogromne wydobycie nie równoważy wewnętrznej konsumpcji. Z uwagi na utrzymujące się w ciągu ostatnich lat stałe wysokie tempo wzrostu importu surowca z zagranicy, Chiny pozostająobecnie importerem węgla netto. Według danych „Beijing News” tylko w 2010 roku Chinyzaimportowały 164,83 min ton węgla, o prawie 31% wię cej aniżeli wroku poprzednim. Równocześnie po raz kolejny odnotowano spadek eksportu surowca, tym razem o nieco ponad 15%, dopoziomu 19,03 min ton.Chi
nynajczęściej sprowadzały węgiel zIndonezji, Australii, Wietnamu, Mongolii oraz
Węglowe bogactwo 41
Rosji. Natepięć krajów przypadało łącznie 84% całego chińskiego importu węgla z zagranicy73.
73 Zhao Tingting, Chinas Coal Imports up 31% in 2010, „China Daily”, 27 I 2011.
7< China, Mongolia Plan to Jointly Build New Highway for Coal Transportation, „People’s Daily”
(Xinhua), 5 X 2010.
75 Shenhua Builds Processing Project on China-Mongolia Border, „China Daily” (Xinhua), 4 IV 2011.
76 Shenhua Group to Invest $78b on Expansion in 2011-2015, „China Daily” (Xinhua), 4 III 2011.
Wbliskimsąsiedztwie interesująceperspektywy stwarza szczególnie rynekmon golski. W celu stworzeniadogodnych warunków do transportu węgla w 2010 roku podjęto decyzję o budowie autostrady łączącej obydwa kraje.Projekt przewidziany jako wspólne przedsięwzięcie zostanie zrealizowany w ciągu dwóch lat. Mongolska firma uzyska pakiet większościowy (51%), z kolei chińska pozostałą część. Koszt inwestycji szacuje się na 2,51 mid RMB (375 mln USD). Autostrada o długości 245 kmzgodnie z planem połączy mongolską prowincję Omnogovi Aymag z chiń
skimmiastem granicznym Ganqimaodu znajdującym się na obszarze Mongolii We wnętrznej74.Obok tego, końcem Shenhua, największy krajowy producent węgla, bę dzie realizował projekt przetwarzania węglana granicy chińsko-mongolskiej, coma sięprzyczynić do lepszego wykorzystania importowanego z Mongolii węgla. Plano wana inwestycja pochłonie 10 mid RMB (1,5 mid USD). Pierwsza faza inwestycji mazostać ukończona w 2012roku75.To nie jedynawielka inwestycja, jaką realizuje Shenhua. Wedle planówkoncernu, w latach2011-2015 na rozszerzenie działalności wydanych zostanie aż 515,2 mid RMB (78,4 mid USD). Spośród wielu przedsię
wzięć, które mająbyć realizowane w tym czasie, należy podkreślić plany związane z podniesieniem wydajności produkcyjnej oraz budową czterech baz węglowych w Mongolii Wewnętrznej,Shaanxi, Shanxi i Xinjiangu76.
Tabela 5. Największe potwierdzone zasoby węgla-2010
Region W min ton Udział procentowy (%)
Ameryka Północna 245 088 28,5
Ameryka Środkowa 12 508 1,5
Europa i Euroazja 304 604 35,4
Bliski Wschód i Afryka 32 895 3,8
Azja, Pacyfik 265 843 30,9
Ogółem 826 001 100,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie BP Statistical Review of World Energy, VI 2011.
Tabela 6. Największe potwierdzone krajowe zasoby węgla -2010
Państwo W min ton Udział procentowy (%)
USA 237 295 27,6
Rosja 157010 18,2
Chiny 114 500 13,3
Australia 76 400 8,9
Indie 60 600 7,0
Niemcy 40 699 4,7
Ukraina 33 873 3,9
Kazachstan 33 600 3,9
RPA 30 156 3,5
Kolumbia 6746 0,8
Źródło: opracowanie własne na podstawie BP Statistical Review of World Energy, VI 2011.
Tabela 7. Najwięksi producenci węgla -2010
Państwo Produkcja (w min ton) Udział procentowy (%)
Chiny 1800,4 48,3
USA 552,2 14,8
Australia 235,4 6,3
Indie 216,1 5,8
Indonezja 188,1 5,0
Rosja 148,8 4,0
RPA 143,0 3,8
Kazachstan 56,2 1,5
Polska 55,5 1,5
Kolumbia 48,3 1,3
Źródło: opracowanie własne na podstawie BP Statistical Review of World Energy, VI 2011.
Tabela 8. Najwięksi konsumenci węgla - 2010
Państwo Konsumpcja (w min ton) Udział procentowy (%)
Chiny 1713,5 48,2
USA 524,6 14,8
Indie 277,6 7,8
Japonia 123,7 3,5
Rosja 93,8 2,6
RPA 88,7 2,5
Niemcy 76,5 2,2
Korea Płd. 76,0 2,1
Polska 54,0 1,5
Australia 43,4 1,2
Źródło: opracowanie własne na podstawie BP Statistical Review of World Energy, VI 2011.
Węglowe bogactwo 43 Największe chińskie złoża węgla zlokalizowane są wcentralnej części kraju, na północnym wschodzie oraz na zachodzie wobszarze Xinjiangu. Wśród głównych ośrodków węglowych wymienia się Datong, Yanzhou, Pingdingshan, Huainan, Hu- aibei oraz Junggar. Tam znajduje się najwięcejmiejscprodukcyjnych. W 2009 roku Region Autonomiczny MongoliaWewnętrzna po raz pierwszy został największym krajowym miejscem produkcyjnym, detronizując prowincję Shanxi. Ten obszar wostatnich latach charakteryzuje się największą dynamiką rozwojową. Dlaporów nania w 2002 roku wydobyciewęgla wMongoliiWewnętrznej wynosiło 114,5 min ton, a w 2009 roku już 637 min ton77. W 2010 roku zanotowanokolejny znaczący wzrost wydobycia do poziomu ponad 786 min ton, czyli aż o 46 min ton więcej aniżeli osiąga niegdysiejszy lider w tej branży - prowincja Shanxi78. Na tym nie koniec,gdyżlokalne władze w Mongolii Wewnętrznej już poinformowało o planie zwiększenia mocy produkcyjnych nawet do poziomu 1 mid ton w 2015 roku, co oznacza, że będzie ona pokrywać wówczas jednączwartą krajowego wydobycia.
W Mongolii Wewnętrznej lokują się największe potwierdzone zasoby węgla sza cowane na około 732,3 mid ton. Duże znaczenie maw tym względzie przeprowa
dzana restrukturyzacja w ramach tamtejszych przedsiębiorstw. Zgodnie z danymi lokalnych władz liczba firm węglowych działających w regionie zmniejszyła się niemal o połowę, z dotychczasowychtrzystupięćdziesięciu dostu osiemdziesięciu.
Dodatkowo, w wyniku fuzji, powstały dwie wielkie kompanie węglowe,któremogą poszczycićsię roczną produkcją na poziomie 100 minton79.
77 Inner Mongolia to Produce One-Fourth of China’s Coal by 2015, „People’s Daily” (Xinhua), 11 VII 2010.
7# L i M u, Inner Mongolia Ousts Shanxi as Chinas Top Coal Province, „Peoples Daily”, 1912011.
79 Inner Mongolia to Produce...
Tabela 9. Dziesięć największych regionów wydobywczych węgla w Chinach - 2008
Region W mln ton
Shanxi 655,77
Mongolia Wewnętrzna 472,70
Henan 209,38
Shaanxi 242,64
Shandong 141,10
Guizhou 117,99
Anhui 119,13
Hebei 81,37
Heilongjiang 98,89
Sichuan 96,77
Źródło: National Bureau of Statistics of China (NBC), [za:] China by Numbers 2010. A com
prehensive listing of China statistics with full sources, China Economic Review Publishing (HK) Ltd., Hong Kong 2010, s. 158.
Najbliższe lata będą dla chińskiego sektora górniczego niezwykle istotne.
Związane to będzie przede wszystkim z koniecznością dostosowania się do no
wych wyzwań rynkowych oraz z podniesieniem standardów w zakresie bezpie czeństwawkopalniach.
Chiński przemysł węglowy tradycyjnie był i nadaljest podzielony pomiędzy kopalnie państwowe, kopalnie zarządzane na szczeblu lokalnym oraz tysiące ko
palni miejskich i wiejskich. W 2005 rokuw Chinach funkcjonowało 25 tys.kopalni węgla. Charakterystyczną cechą rynku węglowego jest jego spore rozdrobnienie.
Trzy spośród największych państwowych przedsiębiorstw węglowych (Shenhua Coal, China National oraz Datong Coal) nie wytwarzają nawet jednej szóstej całej produkcji. Największe znich, ShenhuaCoal, posiada zaledwie 9%udziału w rynku.
Nic dziwnego, żepostępująca restrukturyzacjasektorasukcesywnie zmierza do jego integracji i ograniczenia liczby małych i nieefektywnych kopalń, często niespełnia- jących podstawowych standardów w zakresie bezpieczeństwa. Właśnie ta ostatnia
sprawa spędzasen z powiek rządzącym. Wzwiązku z licznymi wypadkami w ko
palniach prowadzone są intensywne działania na rzecz zmniejszenia liczby zakła
dów stwarzających potencjalne zagrożenia dla życia i zdrowia górników. W ciągu najbliższychtrzech dopięciu lat zostaną zamknięte małe i średniekopalniez roczną produkcją nieprzekraczającą w tym czasie 1,2 min ton. Należy zauważyć, że już wcześniej, w 2007 roku,zainicjowana zostałaakcja zamykaniakopalń, któreprodu
kują mniej aniżeli 300 tys. ton węgla rocznie.Tylko w prowincjiShaanxi odpocząt
ku reformy zamkniętookoło jednej piątej kopalń. Kolejnym krokiem będzie objęcie tą akcją zakładów, któreprodukują do 450 tys.ton rocznie80.W2005 roku dziennik
„China Daily” informował o planiezamknięcia7tys.kopalń niespełniających norm bezpieczeństwa81. Podjęte jużdziałania pokazują, że zastosowane środki przynoszą efekty. Przejawiasię to w spadku liczbynotowanych wypadków w kopalniach oraz liczby ofiar śmiertelnych. Wedle sprawozdania Państwowej Administracjids. Bez
pieczeństwa w Kopalniach (State Administration of Coal Mine Safety - SACMS) w 2010 roku w kopalniach zginęło 2433 osoby82. Dla porównania w 2009 roku odno
towano 1616 wypadków (o338 mniej aniżeli rok wcześniej), które pochłonęły2631 ofiarśmiertelnych (o 584 mniej w porównaniu z2008rokiem). Wwiększości przy
padków (około 70%) odpowiedzialność spadała namałe kopalnie, które wytwarzają jedną trzeciąkrajowej produkcji. W celu poprawy tej sytuacji -zdaniem dyrektora
SACMSZhao Tiechui - liczba małych kopalń powinnasię zmniejszyć do poziomu poniżej 10 tys. O postępach tej akcji świadczy fakt, że tylko w samym 2009 roku zamknięto aż 1088 niewielkich kopalń83. W ramach całego XI Planu Pięcioletnie
go(2006-2010)zamkniętow sumie 9 tys. małych kopalń. Celem rządu w kolejnej pięciolatce będzie stworzenie, do 2015 roku, dużychbaz produkcyjnych, wktórych
80 Smal! Coal Mines to Be Shuttered to Boost Chinas Energy Efficiency, „Global Times”, 13 VI 2010.
81 7,000 Coal Mines to Close in Crackdown, „China Daily” (Xinhua), 21 VIII 2005.
82 Coal Mine Death Toll Drops 7.5% in 2010, „Global Times” (Xinhua), 26 II 2011.
85 Chinas Coal Mines Accidents, Fatalities Drop in 2009, „Peoples Daily” (Xinhua), 20 I 2010.
Węglowe bogactwo 45
koncentrowałoby się 90% całej działalności wydobywczej. Istniejących obecnie trzynaściebaz produkcyjnych dostarczyło w2010 roku 2,8 midton, co wsumiewy niosło 87,5% całejkrajowej produkcji. Wśród zamierzeń Państwowej Administracji Energetycznej jest planstworzeniaczternastej bazy produkcyjnej na terytorium Xin-jiangu. Zapowiedziano jednocześniepomoc w utworzeniu do 2015 roku dwudzie
stu przedsiębiorstwwęglowych,dziesięciu dużych z roczną produkcją na poziomie 100 min ton rocznie orazdziesięciu małych z roczną produkcją 50 minton84.
M China to Forge New Coal Production Base in Xinjiang, „China Daily”, 26 I 2011.
85 Chen Ji alu, CNOOC Turns to Unconventional Gas, „China Daily”, 2 X 2010.
86 Li Xing, Lan Lan, China Makes Flurry of Energy Deals with US Firms, „China Daily”, 20 I 2011.
Górnictwo w ciągu najbliższych dekad z pewnością pozostanie kluczowym sektorem gospodarki. W związku z tym władze centralne zapowiedziały szereg po
ważnych przedsięwzięć związanych z unowocześnieniem sektora oraz wprowadza
niem nowych technologii wwytwarzaniu czystego węgla. Możliwość uzyskiwania energii z węgla przy jednoczesnym spadku zanieczyszczenia środowiska staje się w chwili obecnej zasadniczym wyzwaniem, przed jakim stoi chińskie górnictwo węglowe. W Państwie Środka czyni się intensywne zabiegi narzecz zastosowania technologii spalania w czystym tlenie, jak również podziemnego zgazowania wę
gla polegającegona przekształceniu paliwstałych lub płynnych o dużej zawartości węgla w paliwagazowe za pomocą powietrza lub czystegotlenu przydodaniu pary wodnej. Od powodzenia tych przedsięwzięć w dużej mierze będzie zależeć przy szłość całegoprzemysłu górniczego w Chinach.
Wśród ciekawych inwestycji w tym zakresie warto wspomnieć oplanach kon cernu China National Offshore Oil Company, któryzamierza zainwestować dzie siątki miliardów juanów(RMB) w rozwój syntetycznego gazu ziemnego (synthe tic natural gas - SNG) w prowincji Shanxi. Kolejny projekt zgazowania węgla CNOOC przewiduje realizować w Mongolii Wewnętrznej. Dyrektor wykonawczy koncernu Fu Chengyu zapowiedział jednocześnie, że CNOOC Group zainwestuje w ciągu pięciu lat ponad 40 mid RMB w projekt czystego wykorzystania węgla w Shanxi. Zgodnie z umową firmaprzeznaczy od 50do 100 mid RMBna realizację projektu zgazowania węgla orocznej wydajności 10 midm3 gazu ziemnego. W tym przedsięwzięciu CNOOC będzie wspomagany przez największą spółkę wydobyw czą w prowincji Shanxi, Datong CoalMineGroup85.
Dużeznaczenie w kontekście zastosowania nowych technologii w przemyślewę
glowym będzie miała również współpraca z zagranicznymi partnerami. W styczniu 2011 roku podczas wizyty przewodniczącego ChRL Hu Jintao w Waszyngtonie pod
pisanoosiemnaście umów o łącznej wartości 13 mid USD. Na uwagę zasługują jed
nakprzede wszystkim porozumienia pomiędzy Alcoa Inc. aChinaPower Investment Corporation dotyczące aluminium oraz projektów związanych z rozwojem czystej energii wartych 7,5 mid USD. Obok tego należy wspomnieć o porozumieniu GE Energyzchińskim Shenhua Group w sprawie współpracy wzakresie rozwojutech nologii czystegowęgla86.