Odra : pismo literacko-społeczne: R. 2, 1946, nr 9

W i o . 0 2 0 6 5 7

C ena

T Y G O D N I K L I T E R A C K O - S P O Ł E C Z N Y

Rok II Katowice — W rocław , 14 kwietnia 1946 r. Nr. 9 (20)

Edward Serw ański

N iem iecka k w a d ra tu ra koła

N a r ó d p o ls k i s z c z e g ó ln ie d o ś w ia d c z o n y w o s t a t n i e j w o j n i e j e s t d z iś n a d w y r a z c z u jn y n a W s z y s tk ie s p r a w y , k t ó r e w c z y m k o lw ie k d o ty c z ą z a g a d n ie n i a n i e ­ m ie c k ie g o . C z u jn o ś ć ta , w ię c e j — s t a n u s t a w i c z n e g o p o d e jr z e w a n i a N ie m ie c , j a k i p a t r z e n i a im n a p a lc e — n ie m a b y ć j a ­ k im ś t a m d o w o d e m n ie r o z u m n e g o l ę k u — a z t y m z w ią z a n y n i e p o w a ż n y k r z y k , czy n i e p o t r z e b n e a l a r m o w a n i e o p in ii o n i e ­ m ie c k im d ia b le , co p r z e c ie ż k a ż d e m u m c - że s ię s p r z y k r z y ć —• a le to d o w ó d n a s z e ­ go r o z u m u p o lity c z n e g o i d o jr z a ło ś c i n a ­ sz e g o p o lity c z n e g o s p o jr z e n ia .

C h c ą c w p e łn i z r o z u m ie ć p r o c e s r e g e ­ n e r a c j i n a r o d u n ie m ie c k ie g o , z a u w a ż y ć t r z e b a i s t o tn e m o m e n ty w p r o c e s ie o d b u ­ d o w y co d o p ie r o p o k o n a n y c h N ie m ie c .

M o m e n t, n a k t ó r y z w r ó c iliś m y p r z e d e w s z y s tk i m u w a g ę , to n i e m i e c k a k o n s p i r a ­ c ja . R o z p o c z ę ło s ię o d n i e r o z b it y c h d o ­ s z c z ę tn ie f o r m a c j i W e h r m a c h t u i S S i k o n t y n u u j e s ię to p o p r z e z n a jr o z m a i ts z e f o r m y n i e l e g a l n e j d z ia ła ln o ś c i a ż d o o r g a ­ n i z a c j i „ A c h t u n d a c h t “ . W t y c h o r g a n i-

.a c ja c h k o n s p i r a c y j n y c h s c h r o n i ł s ię p r z e - ' ___ n a jb a r d z ie j JŚ kóiiipionn.ojta w a n y w o b e c a li a n tó w e le m e n t , k t ó r y w t e j n i e l e g a l n e j d z ia ła ln o ś c i w id z i j e d y n ą s z a n s ę k o n t y n u o w a n i a a k c j i z b r o jn e j zw y-r c ię ż o n y c h z e z w y c ię z c a m i.

B y ło b y j e d n a k p o w a ż n y m b łę d e m , g d y ­ b y ś m y j u ż w t e j d z ia ł a l n o ś c i w id z ie li z a ­ g r a ż a ją c e n a m n ie b e z p ie c z e ń s tw o .

O w ie le w a ż n i e js z y m i g r u b o n i e b e z p i e ­ c z n ie js z y m m o m e n t e m w p r o c e s i e o d b u ­ d o w y N ie m ie c j e s t o g r o m n a n a s z e r o k ą s k a lę z a k r o j o n a , a o b e j m u j ą c a c a łe N i e m ­ cy p ó ł j a w n a d z ia ła ln o ś ć n a r o d u n i e m i e c ­ k ie g o , z m i e r z a ją c a w y r a ź n i e d o j a k n a j ­ w c z e ś n ie js z e j o d b u d o w y p a ń s t w a i p o z b ie ­ r a n i a w s z y s tk i c h s ił n a r o d u , n a d w ą t l o ­ n y c h w o jn ą . Z n ie z lic z o n y c h k o m u n i k a ­ t ó w d o c h o d z ą c y c h d o n a s z N ie m ie c p o ­ p r z e z p r a s ę p o l s k ą n ie z b ic ie w y n i k a , j a k N ie m c y w s z y s tk i e j a w n e f o r m y ż y c ia s p o ­ łe c z n e g o , g o s p o d a r c z e g o , k u l t u r a l n e g o i r z e c z n i e d o w i a r y — p o lity c z n e g o w y k o ­ r z y s t u j ą w c a łe j p e łn i d l a p r o w a d z e n i a j e ­ d n e j w i e lk i e j p o l it y k i z u p e łn e g o w y e m a n ­ c y p o w a n i a s ię s p o d j a k i c h k o l w i e k w p ł y ­ w ó w o b o z u a lia n c k ie g o . T u s c h o d z ą s ię te d w ie p o s ta c ie a k c j i w a l k i z a l i a n t a m i , w i ą ­ ż ą s ię t e a k c j e w z a j e m n i e i w z a j e m n i e u - z u p e ł n i a j ą .

P o w ie d z ie ć b y m o ż n a , że to j e s t d r u g i w y ż s z y s t o p i e ń c y w iln e j w o j n y , j a k ą N ie m c y w y p o w ie d z ia ły z w y c ię z c o m i a k ­ c ję t ę p r o w a d z ą n i e s t e t y n i e b e z p o w o ­ d z e ń .

A le s e d n o n i e b e z p i e c z e ń s tw a n i e m i e c ­ k ie g o n ie w y c z e r p u j e s ię w t y c h d w ó c h p r z e j a w a c h w a l k i c y w i ln e j z a li a n ta m i . O g r o m n y r o z w ó j ż y c ia k u l t u r a l n e g o w N ie m c z e c h , k t ó r e g o g łó w n y m c e le m j e s t p o d n ie ś ć d u c h a n ie m ie c k ie g o , n a d w y r a z c z y n n ie r o z w i n ię ta w i e l k a a k c j a ż y c ia s p o łe c z n e g o , i n te n s y w n y p r o c e s r e g e n e r a ­ c ji ż y c ia g o s p o d a r c z e g o , a d a le j w i e lk a d z ia ła ln o ś ć p o l it y c z n a t. z w . p o lity c z n y c h s t r o n n i c t w d e m o k r a ty c z n y c h — l e g a l n a , a p r o b o w a n a p r z e z a l i a n t ó w w e w s z y s tk i c h s t r e f a c h n a t e r e n i e c a łe j R z e s z y — o to w ła ś c iw e n i e b e z p ie c z e ń s tw o i w t y m s e d ­ n o n i e m i e c k ie j s p r a w y .

S t w i e r d z a j ą c to — n ie b ą d ź m y n a iw n i:

p r o c e s r e g e n e r a c j i j e s t p r o c e s e m n a t u r a l ­ n y m i n ie m a s iły , k t ó r a b y m o g ła t e m u n a t u r a l n e m u p r o c e s o w i p r z e s z k o d z ić . A le n ie o t o c h o d z i. C h o d z i o r z e c z i s t o tn ą , w j a k i m k i e r u n k u id z ie c a ły t e n p r o c e s r e ­

g e n e r a c j i , j a k i c e l N ie m c o m w t y m p r o c e ­ sie p r z y ś w i e c a •— i z j a k i c h ź r ó d e ł c z e r p ią o n i n o w e z a m y s ły ; w r e s z c ie w e d ł u g j a k i c h w z o r ó w i n a j a k ą m o d łę d o k o n u j e s ię p l a n w i e lk i e j p r z e b u d o w y . O d p o w ie d ź o t r z y ­ m a m y , g d y w n i k n i e m y w a lc h e m ię ż y c ia z b io r o w e g o w s p ó łc z e s n y c h N ie m ie c .

b e z p ie c z e ń s tw a , p r z y n a j m n i e j o p ó ź n ia j ą ­ c y m p r o c e s c e n t r a l i z a c j i ż y c ia p o l it y c z n e ­ go R z e s z y . W s z y s tk im ty m p r ó b o m c e n ­ t r a l i z a c j i n a le ż y w p o lity c e n a s z e j p r z e ­ c iw s ta w ia ć s ię s ta n o w c z o .

II.

H i t le r y z m p o z o s ta w ił d la N ie m c ó w o b i e k t y w y w s w e j w a r t o ś c i , b e z c e n n y d o ­ r o b e k o r g a n iz a c j i, m a t e r i a l n ą , t e c h n i c z n ą b u d o w ę s t r u k t u r y s p o łe c z n e j, g o s p o d a r ­ c z e j, p o l it y c z n e j i ż y c ia k u l t u r a l n e g o , s t r u k t u r y , w k t ó r e j w s z y s tk o s k ł a d a j ą c się w j e d n ą w i e l k ą lo g ic z n ą c a ło ś ć s t a ło s ię z a r a z e m d l a n i c h p r z y k ł a d n y m w z o r e m o r g a n iz a c j i n a r o d u i p a ń s t w a . S iła c ią ż e ­ n i a o r g a n iz a c j i, o b e jm u j ą c e j c a ł o k s z ta ł t ż y c ia n a r o d o w e g o i p a ń s tw o w e g o , j e s t t a k w i e lk a , ż e k i e r u j ą c s ię ty lk o n o r m a l n y m p o r y w e m ż y c ia n ie s p o s ó b z te g o d o r o b k u n ie s k o r z y s t a ć . T y m w ię c e j d z iś w d o b ie k lę s k i. D o c z e g o ś t r z e b a n a w ią z a ć , c h c ą c p o z b ie r a ć n a r ó d i p a ń s tw o . O c z y w is ta n a jl e p s z y m w z o r e m b ę d z ie t e n , k tó r y w n ie s ie w to ż y c ie n a jw ię c e j ła d u , k a r n o ­ śc i, d y s c y p lin y , p o r z ą d k u , k t ó r y b ę d z ie

k t ó r y p ó jd z ie k u m e c h a n i z a c ji s to s u n k ó w i n i w e lo w a n i a r ó ż n ic . U s tr ó j f a s z y s t o w ­ s k ic h N ie m ie c j e s t t u t a j n a jl e p s z y m w z o ­ r e m . B o —• o s t a te c z n i e — d o c z e g o s ię g a ć

— d o n ie b o s z c z k i r e p u b l i k i w e i m a r s k i e j , k ie d y h i t l e r o w s k a o r g a n iz a c j a ż y c ia n a r o ­ d o w e g o i p o lity c z n e g o j e s t je s z c z e ś w ie ż a i z a p e w n i a j ą c a n a j l e p i e j c ią g ło ś ć w s z y s t ­ k i c h p r z e j a w ó w ż y c ia n ie m ie c k ie g o . A p r z e c ie ż o t ę c ią g ło ś ć c h o d z i. T o j e s t d la N ie m c ó w n a jw a ż n ie j s z e . A le g d y b y ż to b y ł ty lk o c e n t r a l i z m te c h n ic z n y , a d m i n i s t r a ­ c y jn y . N ie m c o m c h o d z i o z u p e ł n i e c o ś i n ­ n e g o . C h o d z i e c e le w y b i t n i e p o lity c z n e . Z w r ó ć m y u w a g ę ty lk o n a j e d e n m o m e n t:

J a k t r u d n o b y ło d o k o n a ć n a p r z e s t r z e n i c a łe g o t y s i ą c l e c ia h i s t o r i i n a r o d u n i e m i e c ­ k ie g o p r o c e s u u n i f i k a c j i i je d n o ś c i p o l i t y ­ c z n e j R z e s z y N ie m ie c k ie j. C z y m ż e w o s t a ­ te c z n o ś c i b y ło c e s a r s t w o R z y m s k ie N a r o ­ d u N ie m ie c k ie g o j a k n i e j e d n ą , c ią g łą bez p r z e r w y t r w a j ą c ą w a l k ą s ił o d ś r o d k o w y c h , k t ó r e w o s ta te c z n o ś c i z w y c ię ż y ły , r o z w i ­ j a j ą c c e s a r s t w o . Z w r ó ć m y u w a g ę i n a j e ­ s z c z e j e d e n m o m e n t : N a w e t B i s m a r k o w - s k im P r u s o m n ie u d a ł a s ię u n i f i k a c j a p o ­ l it y c z n a R z e s z y N ie m ie c k ie j. O s ią g n ą ł j ą d o p ie r o H i t le r . J e s t to j e d n o z n a j w i ę k ­ s z y c h o s ią g n ię ć n a r o d u n ie m ie c k ie g o . O - s ią g n ię c ie d l a n a s i d l a p o k o j u e u r o p e j ­ s k ie g o i ś w ia to w e g o n i e w ą t p l iw ie b a r d z o n ie b e z p ie c z n e . H i t le r y z m d a ł w r e s z c ie N ie m c o m i d e a l n y w z ó r o r g a n iz a c j i s p o łe ­ c z n e j, j e d n o ś c i n a r o d u , a p o l it y c z n i e j e ­ d n o ś c i p a ń s t w a , R z e s z y N ie m ie c k ie j. W d o b ie k l ę s k i n i e m i e c k ie j i p o d z ia ł u p a ń s t ­ w a n ie m ie c k ie g o n a s t r e f y b y ło b y n o n ­ s e n s e m ż y c io w y m n ie lic z y ć s ię z p r ó b a m i - n a w i ą z y w a n ia d o w c z o r a js z e g o w z o r u .

P o z o r n i e w y d a w a ło b y s ię , ż e co in n e g o j e s t s p r a w a te c h n i c z n e j m a t e r i a l n e j u n i ­ f i k a c j i R z e s z y N ie m ie c k ie j, a co in n e g o t e n d e n c j e p o l it y c z n e sił, k t ó r e d o t e j u n i ­ f i k a c j i t e c h n i c z n e j z m i e r z a ją . Z d a n ie m n a s z y m i j e d n o i d r u g i e r ó w n i e j e s t n i e ­ b e z p ie c z n e , w ię c e j, j e d n o o d d r u g ie g o j e s t ś c iś le z a le ż n e , w z a j e m n i e s ię u z u p e ł n i a .

F a k t c e n t r a l i s t y c z n y c h d ą ż e ń n a r o d u n ie m ie c k ie g o , s iłą r z e c z y w e d ł u g w z o r ó w h i tl e r o w s k i e j o r g a n iz a c j i p o lity c z n e j i s p o ­ łe c z n e j. n a r o d u ,- j e s t j e d n y m z n a j w i ę k ­ s z y c h n ie b e z p ie c z e ń s tw . S t ą d p e łn e r o z b i ­ c ie ż y c ia p a ń s tw o w e g o , a d m i n i s t r a c j i , z r ó ­ ż n ic o w a n a z e w z g lę d u n a o d m ie n n e ty p y o k u p a c j i b y ło b y p i e r w s z y m c z y n n ik ie m

I I I .

A le o b o k te j w i e lk i e j p r ó b y , c z y n n ik ie m z g o ła n ie b e z p ie c z n ie js z y m j e s t je d n o ś ć d u ­ c h o w a N ie m c ó w , t a k ż e b e z p r z y k ła d n a w d z ie ja c h , j a k o n i e w ą t p l iw e d z ie d z ic tw o p r o c e s ó w n i w e la c y j n y c h h i tl e r y z m u , j e d ­ n o ś ć d u c h o w a w z m o c n io n a w o b lic z u k l ę ­ sk i. T o j e s t b o d a jż e w s z y s tk o co m o ż n a p o w ie d z ie ć o w s p ó łc z e s n y m n ie m ie c k im n ie b e z p ie c z e ń s tw ie . O d w o ła j m y s ię t u t a j z n o w u d o s o c jo lo g ii, a s p r a w y s t a n ą s ię d la n a s n ie m n ie j ja s n e . T o , ż e h i tl e r y z m s t a ł s ię n a jw ła ś c iw s z y m w y r a z e m d u s z y n ie m ie c k ie j, j e j w y k w it e m , n ie u l e g a ju ż d z iś d la n a s ż a d n e j w ą tp liw o ś c i. P r a k t y ­ k u j ą c y d z iś n a ła w ie o s k a r ż o n y c h w N o ­ r y m b e r d z e z b r o d n ia r z e p o s łu ż y ć n a m m o ­ g ą j a k o w z ó r. O w j a d , o w a t r u c i z n a w o r - g a n iź m ie d u c h o w y m n a r o d u n ie m ie c k ie g o z o s ta ła . T o s ą p r o c e s y . P r e c e s y s p o łe c z n e n ie k o ń c z ą s ię d z iś , b y j u t r o u s t ą p i ć d r u ­ g im . N a to t r z e b a c z a s u i w ł a s n e j w e w ń iSH t r z n e j m e p r u s z o u e j d y s p o z y c n , o w ,.

w h ę -

Lćł L O

u s z o iic j d y s p o z y c ji, n a t r z e b a m ie ć w o li, a b y z e z łe g o z r e z y ­ g n o w a ć . T e g o s ię w ż a d n y m w y p a d k u n ie z r o b i n a r o z k a z . D o m a g a ją c s ię o d N ie m ­ c ó w ż e b y s ię g w a ł te m n a t y c h m i a s t p o p r a w i li j e s t r z e c z ą n a iw n ą , z g o ła ś m ie s z n ą . 20 l a t h i tl e r y z m u i o k o ło 18 l a t r z ą d ó w w h i s t o ­ r ii n a r o d u m a ją c e g o 1 0 0 0 - le tn ią t r a d y c j ę p a ń s tw o w o ś c i, to j e s t b a r d z o m a ło . A le n ie j e s t to b e z z n a c z e n ia d l a w s p ó łc z e s n o ­ śc i. D la o c e n y s y t u a c j i d z is ie js z e j i j u ­ t r z e js z e j o p e r o w a ć m o ż e m y d z ie s i ą t k a m i l a t . P e r s p e k t y w y n a s z e g o ż y c ia p o l it y c z n e ­ g o p o k o l e n i a w s p ó łc z e s n e r z u to w a ć m o g ą n a jw y ż e j d o l a t 100. T e 15, 20 l a t h i t l e r y ­ z m u w r a m a c h n a s z e g o c z a s u t. z n , k i l k u s ą s i a d u ją c y c h c z a s e m p o k o le ń , to j e d n a k c o ś z n a c z y . H i t le r y z m w y p e ł n ił d u s z ę n i e ­ m ie c k ą n a c z a s ż y c ia s z e r e g u p o k o le ń . N a ­ r ó d n ie m ie c k i h i tl e r y z m e m j e s t p r z e s i ą ­ k n i ę t y n a w s k r o ś . 20 c z y 15 l a t w s z y s tk ic h t y c h w p r o w a d z i w b łą d , k t ó r z y n a w ł a s n e j s k ó r z e n i e z a z n a li f a n ta s t y c z n e j w p r o s t

( D o k o ń c z e n ie n a s t r . 2 - g ie j)

Fr a n c o f v h t i:m Anno JIDC XXXVI

f i e t & p e f t t y w a

ódiy

I n te r e s u ją n a s s p r a w y n a s z y c h tr ze ch s ą s ia d ó w od z a c h o d u i p o łu d n io w o -z a c h o - du. M ó w im y : tr z e ch , b o j a k o tr z e c ie g o s ą ­ s ia d a u w a ż a m y Ł u ż y c za n , c h o ć n ie p o s ia ­ d a ją p o lity c z n e j n ie z a le ż n o ś c i i są w c ią ­ g a n i w tr y b y a d m in is tr a c ji o g ó ln o -n ie m ie c k ie j. O czy n a s z e n a C z e c h ó w p r z y b ier a ć m u s z ą te n s a m k o lo r i b la sk , k tó r y p o s ia ­ d a ją ic h o c zy , z w r ó c o n e n a p o łu d n io w e s to k i n a s z y c h Z ie m O d z y sk a n y c h . S p o jr z e ­ n ie n a N ie m c ó w m u s i b y ć tw a r d e i p r z e ­ n ik liw e ty m w ię c e j, że d o c h o d z ą c e z N ie ­ m ie c w ie ś c i g ło s z ą p o w s ta n ie p e w n y c h a n ty p o ls k ic h o r g a n iz a c y j, w r o g ic h p rzed e w s z y s tk im p o ls k ie m u p o r z ą d k o w i nad O drą i N y s ą .

W s p ó łż y c ie z s ą s ia d e m c z e s k im ę e n im y s o b ie i p r a g n ie m y , b y b y ło o n o w o ln e od s z o w in iz m u i t. z w . d y p lo m a ty c z n e g o z a ­ k ła m a n ia i u p r z e jm o ś c i. N ie c h c e m y , b y C z esi s p o g lą d a li n a n a s i n a n a s z e Z ie m ie Z a c h o d n ie o c z y m a ś w ię t e g o ju ż n ie m a l d la n ic h B e z r u c z a a n i te ż s a m i n ie m y ś lim y n a n ic h p a tr z e ć s p o jr z e n ie m p r z e d w o je n ­ n y c h p a s z k w ila n tó w .

Ł u ż y c e . . . T ru d n o n ie p o s ta w ić w i e lo ­ k r o p k a p o ty m s ło w ie . S ą s ia d u je m y z n i ­ m i i p is z e m y o n ic h . p o z n a je m y ich s z lo ś ć . T y m c z a s e m z Ł u ż y c z a n ja k d e c h o s ta tn i u la t u j e w ia r a , r o k te m u r o z b u d z o ­ n a do n o w y c h c z y n ó w . S p o jr z e n ie n a s z e n a Ł u ż y c z a n m u s i s ię p o ś liz g n ą ć o b ły s z ­ c z ą c y k a s k „ d e m o k r a ty cz n e g o " n ie m ie c ­ k ie g o p o lic ja n ta , k tó r y n a z ie m i łu ż y c k ie j z n o w u o b ją ł słu ż b ę .

W p e r s p e k t y w ie O dry w id a ć w ie le r z e ­ c z y j a ś n ie j i d o k ła d n ie j, n iż b y ło j e w id a ć w p e r s p e k t y w ie W isły . P r z e d e w s z y s tk im z te j p e r s p e k t y w y w id a ć j a ś n ie j N ie m ­ c ó w . Z a lu d n ia ją s ię ic h m ia s ta n a le w y m b r z e g u O d ry, s p r o w a d z a s ię tu m ło d z ie ż i b u d u je d la n ie j sz k o ły , o tw ie r a s ię w s p a ­ n ia łe te a tr y . J u ż d z iś m o ż n a b y to n a z w a ć p r o w o k a c ją , b o n a s ie d la n ie to j e s t s z t u c z ­ n e, a le n ie b ę d z ie m y m a ło s tk o w i. W k a ż ­ d y m r a z ie n ie m o ż e z a m g lić s ię n a s z e oko, w p a tr z o n e p o ż o łn ie r s k u p o n a d f a lą r z e c z ­ n ą w ta m te n d r u g i b r z eg O d ry, w ta m te ła s y , m ia s ta , w s ie i w y s o k ie d z w o n n ic e k o ś c io łó w .

F r a n k fu r t n a d O drą, le ż ą c y n a p r z e c iw k o p o ls k ic h S łu b ic . T u w e F r a n k fu r c ie s z c z e g ó ln ie ż y w a j e s t a n ty p o ls k a p r o p a g a n d a , s tą d w c h o d z i d y w e r s ja i a n ­

t y p o ls k a p lo t k a n a n a s z e Z ie m ie Z a c h o d n ie.

d y n a m i k i r u c h u h itl e r o w s k i e g o , t e m p a i i n te n s y w n o ś c i p r o c e s ó w i d e o w o - p o li t y c z - n y c h z a c h o d z ą c y c h w u m y s ł a c h i s e r c a c h , w s z e c h o g a r n i a j ą c e j s iły , k t ó r a p o p r z e z t o ­ t a l n y s y s te m p e n e t r a c j i ż y c ia d o t a r ł a d o w s z y s tk ie g o , o s ta tn ie g o , je d n o s tk o w e g o p r z e j a w u ż y c ia .

T a e r u p t y w n a , p o w ie d z m y n a w e t w u l ­ k a n ic z n a e n e r g i a z r e w o l u c jo n o w a ł a N ie m ­ cy. p r o w a d z ą c n a j k r ó t s z ą d r o g ą , j a k n a j ­ le p ie j s a m R a u s c h n in g z a u w a ż y ł, n a r ó d n ie m ie c k i k u n ih iliz m o w i. T o s ą c ią ż e n ia i o b c ią ż e n ia , k t ó r e p o p r o s t u p r a w e m f i ­ z y k i s p o łe c z n e j, o ile s ię t a k m o ż n a w y r a ­ z ić, n i e p o z w o lą n a r o d o w i n ie m ie c k ie m u w y jś ć z te g o p r z e k l ę t e g o k o ła . D z ie w c z ę ­ t a n i e m ie c k ie w i t a j ą c e s ię d o d z iś w J e ­ le n ie j G ó r z e n a p u b lic z n y m m ie j s c u p r z e ­ p e łn i o n y m P o l a k a m i p o z d r o w ie n ie m ,,H eii H i t l e r 1' w s p o s ó b j a w n y , b e z p r ó b y p e łn e j u r o k u k o n s p i r a c j i s ą e m a n a c j ą te j c ią ż ą ­ c e j n a d N ie m c a m i s iły . A n g i e ls k a m is s , d o k o n y w u j ą c o f i c j a l n e j i n s p e k c j i s z k o l­

n i c t w a n ie m ie c k ie g o n a t e r e n i e R z e s z y i c ic h a c z e m w r a c a j ą c a d o A n g lii, m ilc z e ­ n ie m s w y m n i e w ą t p l iw ie p o w ie d z ia ła b a r r dz-o d u ż o . W y b itn i d z ia ła c z e w s p ó łc z e s n y c h s t r o n n i c t w p o lity c z n y c h n ie m a j ą c y w c z a ­ s ie s w y c h p u b l ic z n y c h w y s t ą p i e ń in n y c h z m a r tw ie ń j a k r o z p r a w i a ć s ię z P o ls k ą , j a k g a r d ło w a ć n a t e m a t g r a n ic y w s c h o d ­ n ie j, to n a j z w y c z a j n i e j s i r e p r e z e n t a n c i n a jg o r s z e j z a b o r c z e j p o l it y k i n ie m ie c k ie j.

D z ia ła t r u c i z n a k r w i i d u c h a . N i e m k a w S z c z e c in ie c h o d z ą c a p o z a k u p a c h d o s k l e ­ p ó w p o ls k ic h z p o z d r o w ie n ie m „ H e il H i t ­ l e r " — i s a m a p r z e r a ż o n a ty m s w y m a u ­ t o m a ty z m e m , j e s t d o b r y m ś w ia d e c tw e m s p r a s o w a n e j p r z e z h i t l e r y z m p s y c h i k i n i e ­ m ie c k ie j. N ie m c y n a w e t o d r u c h o w o są h i tl e r o w c a m i.

IV .

I n a d w s p ó łc z e s n o ś c ią o b e c n y c h N ie m ie c u n o s i s ię j a k g d y b y w c ic h y m c z a r n y m c ie n iu o g r o m n a le g e n d a w i e lk i c h s u k c e ­ só w i o s ią g n ię ć m i l i t a r n y c h z a r ó w n o c a ­ łe g o n a r o d u , j a k i W e h r m a c h t u . N ic to , że s ię s k o ń c z y ło k l ę s k ą , s u k c e s y b y ły t a k f a n t a s t y c z n e i n i e w ą t p l iw e , że z a s ło n ić ic h n ie b ę d z ie m o g ła n a w e t d o t k li w a k lę s k a . Z n a j d ą s ię z n o w u p o lity c y , h i s t o r y c y , g e ­ n e r a ło w ie , k tó rz y ; w y t ł u m a c z ą i w y j a ś n i ą w s z y s tk o i u d o w o d n ią , że N ie m c y w ł a ś c i ­ w ie k l ę s k i n ie p o n io s ły , l u b te ż b y ły p o ­ w o d y te j k l ę s k i t a k i e , k t ó r e h i tl e r y z m i W e h r m a c h t a ż n a d to d o b r z e w y tłu m a c z ą .

I s t o t a z o s ta n ie : s ł a w a n ie m ie c k ie m u w o j s k u , c h w a ł a H i t le r o w i i W e h r m a c h t o ­ w i! T a k i m i s u k c e s a m i n ie m o ż e s ię p o ­ c h w a lić ż a d n e p o k o le n ie n ie m ie c k ie . Z a ­ w r o t n a k a r i e r a w o j e n n a R z e s z y h i t l e r o w ­ s k ie j f r a p o w a ć b ę d z ie u m y s ł y i s e r c a . D la s e t e k t y s ię c y i m ilio n ó w N ie m c ó w p r z e ż y ­ c ia w o j e n n e b ę d ą p o ż y w k ą — p r z e r a b i a ­ n ą t y s i ą c r a z y w d u s z a c h ż o łn ie rz y , w s p o m n i e n ia w o j e n n e b ę d ą u c ie c z k ą o d ż y c ia w s p ó łc z e s n e g o , d z ie ń w c z o r a js z y b ę ­ d z ie s c h r o n i e n i e m d la N ie m c ó w p r z e d d z i­

s ie js z y m i g o r z k im i u c z u c ia m i z a w o d u i ż a ­ lu . I t e n d z ie ń w c z o r a js z y b ę d z i e . g r o m a ­ d z ił w z a w ie d z io n y c h d u s z a c h n o w e e m o ­ c je .. W s p ó ln a ż o łn i e r s k a d o la z łą c z y ła w s z y s tk i c h N ie m c ó w w j e d n o p o w s z e c h n e u c z u c ie b r a t e r s t w a , s o l i d a r n o ś c i i j e d n o ­ śc i. J e d n o ś ć t a b ę d z ie d o m in o w a ła w N ie m c z e c h p o n a d w s z y s tk ie p o d z ia ły . B ę ­ d z i e . to je d n o ś ć w y p ł y w a j ą c a z ż y w e g o w N ie m c z e c h d u c h a m il i ta r y z m u . D o te j j e d n o ś c i n a j ł a t w i e j b ę d z ie s ię m o ż n a o d ­ w o ła ć . I to j e s t n a j b a r d z i e j n ie b e z p ie c z n e . T o b ę d z ie p ie r w s z ą , w s p ó ln ą p l a t f o r m ą — d o p r z y s z łe g o s t a r t u . T o co d z iś w s w y c h

p r ó b a c h w y c h o w a w c z y c h a n g lo - s a s i z a -' m i e r z a j ą z d u s z y n ie m ie c k ie j w y p le n ić , to j e s t w ł a ś n i e n a js iln ie js z e .

V.

P o z a t y m — n a r ó d n ie m ie c k i j e s t. T o n ie s p r a w a n a r o d u p o ls k ie g o , k t ó r y nr*

w y p a d e k j a k i e j k o l w i e k k l ę s k i z a r a z m u s i g in ą ć . J e s t p a ń s t w o n ie m ie c k ie . I z n o w u to n ie p a ń s t w o p o ls k ie , k t ó r e n a w y p a d e k k l ę s k i z a r a z t r a c i n ie p o d le g ło ś ć .

D z iś m a m y w N ie m c z e c h s t r e f y o k u p a ­ c y jn e , j u t r o b ę d z ie w s p ó ln y z a r z ą d a d m i ­ n i s t r a c y j n y ' w r ę k a c h n ie m ie c k ic h , p o j u ­ t r z e r z ą d n ie m ie c k i. S p r a w y z r o z u m ia łe i p r o s te . N ie m c y , to n ie w y s p a , k t ó r ą m o ż ­ n a s k a z a ć n a iz o la c ję — to p r z e d e w s z y s t ­ k im j e d n o s tk a g e o g r a f ic z n a s t a n o w i ą c a n i e r o z e r w a l r i ą c a ło ś ć z c a ł y m o r g a n iz m e m f iź y c z n y m E u r o p y . T o ty lk o t a k ą j e d n o s t ­ k ę g e o g r a f ic z n ą j a k P o l s k ę m o ż n a p o k r y ć g r a n ic a m i p o lity c z n y m i i u c z y n ić z n ie j s k ła d o w e c z ę ś c i in n y c h j e d n o s te k g e o g r a ­ f ic z n y c h . D a le j R z e s z a n i e m i e c k a j e s t ju ż t r a d y c y j n i e w y k s z t a łc o n ą j e d n o s t k ą g o ­ s p o d a r c z ą w j e d n e j w i e lk i e j g o s p o d a r c z e j c a ło ś c i E u r o p y i s t a n o w i j e j o r g a n ic z n ą c a ło ść .

'T y s i ą c l e t n i e t r a d y c j e p a ń s tw o w o ś c i n i e ­ m ie c k ie j i t r u d n o ś ć w y o b r a ż e n i a s o b ie j a ­ k ie g o k o lw ie k u k ł a d u s t o s u n k ó w p o lity c z ­ n y c h b e z N ie m ie c w E u r o p ie , o to p r o b l e ­ m y . N ie m c y d o b r z e s o b ie z d a j ą z te g o s p r a w ę i w s z y s tk o b ę d ą r o b ili, a b y z n o ­ w u s ta ć s ię p e łn y m p a r t n e r e m p o lity c z ­ n y m . P r o c e s n o r y m b e r s k i p o m a g a N ie m ­ c o m n a n o w e j d r o d z e ż y c ia . N a ła w ie o s k a r ż o n y c h z a s ie d li ci, k t ó r z y p o d o b n o tę w o j n ę w y w o ła li. N a r ó d n i e m i e c k i j e s t t y l ­ k o ś w ia d k ie m . G d y z b r o d n ia r z e h i t l e r o w ­

s c y z a w is n ą n a s z u b ie n ic y , n a r ó d n i e m i e c ­ k i u w o ln io n y z o s ta n ie o d p r z e s tę p c ó w i w i n o w a j c ó w i z y s k a w o l n ą r ę k ę d o s w o - ; b o d n e g o d z ia ła n ia . T a k i e s ą d y s ą d z is ia j w N ie m c z e c h p o w s z e c h n e . O d te g o b e z ­ w s ty d n e g o k ł a m s t w a r o z p o c z n ą N ie m c y

^ r o w e ż y c ie . O d z b r o d n i i k ł a m s t w a r o z ­ p o c z ę li p r z e d l a t ty s i ą c e m o g n ie m i m ie ­ c z e m z n a c z o n y m a r s z n a w s c h ó d , g d z ie n a w y k a r c z o w a n y c h s ł o w ia ń s k ic h d z ie d z in a c h z n a le ź li ź ró d ło s w e j p o tę g i, o d k ł a m s t w a r o z p o c z n ie s ię r e g e n e r a c j a n ie m ie c k ie j R z e s z y .

N ie m c y w n o w y m p o r z ą d k u z n a j d ą p rzy ­ j a c ió ł i z w o le n n ik ó w . Ż y c ie g o s p o d a r c z e E u r o p y i ś w ia t a m a s w o je p r a w a . W ż y ­ c iu t y m n ie m a m o r a ln o ś c i. M o ż e m y s ię łu d z ić l u b te ż p o w in n iś m y w ie r z y ć w oij*

b u d o w ę m o r a ln o ś c i w ż y c iu n a r o d ó w , t a k s t r a s z n ie d z iś d o ś w ia d c z o n y c h w o jn ą . P a ­ t r z e n ie j e d n a k n a rę c e , z a r ó w n o N ie m c o m , j a k i ty m , k t ó r z y z z e w n ą tr z w y g r y w a ć b ę d ą t a k n a r ó d j a k i p a ń s t w o n ie m ie c k ie p r z e c iw k o p o k o jo w i i b e z p ie c z e ń s tw u E u ­ r o p y , a j a k s ię w o s t a tn i e j w o j n i e o k a z a ło i ś w i a t a — to s ą n a s z e s p r a w y . W ty m s e d n o n ie m ie c k ie g o z a g a d n ie n ia .

N ie b ą d ź m y o k r u t n i i b r u t a l n i , j a k N ie m c y . W ie r z m y i z a łó ż m y , ż e z c ie m n o ­ ś c i n ie m ie c k ie j d u s z y w y k r z e s z ą p r a w e c h a r a k t e r y i ś w ia t łe u m y s ł y i s k r y g o d n o ­ śc i, s p r a w ie d liw o ś c i i u c z c iw o ś c i w p o ż y ­ c iu z n a r o d a m i. P ó jd z ie m y t y m o d r u c h o m c z ło w ie c z e g o s e r c a i g o d z iw e j m y ś li n a p r z e c iw . A le n a j p i e r w t r z e b a to z a u w a ż y ć . W t e j c h w ili n a r ó d p o ls k i te g o n ie w id z i.

W c z o ra j w a lc z ą c z o k u p a n te m , a d z is ia j n a d a l c z u j n i w a r o w a ć b ę d z ie m y , w i e r n i s w y m tr a d y c jo m w a l k o p r a w o i n a s z e p o ls k ie p r a w d y .

Jan Reychutan

Czesi a sprawa łużycka

O d k i e d y w i o s n ą 1945 A r m i a C ź e r w o n a w k r o c z y ł a n a t e r e n y G ó r n y c h i D o ln y c h - Ł u ż y c i s p r a w a n o w e g o u k ł a d u s t o s u n k ó w n a o b s z a r a c h b y łe j R z e s z y h i tl e r o w s k i e j s t a ł a s ię a k t u a l n y m z a g a d n ie n i e m m ię d z y ­ n a r o d o w y m , p r a s a i o p in ia c z e s k a s p o r o u w a g i p o ś w ię c iła z a g a d n ie n i u p r z y s z łe g o u k s z t a ł t o w a n i a s ię lo s ó w r e s z t e k s e r b s k o - ł u ż y c k ie g o n a r o d u . Z a i n t e r e s o w a n i a t e n ie p o w in n y u j ś ć u w a g i o p in ii p o l s k i e j , k t ó r a te ż z w r ó c o n a o b e c n ie n a Z a c h ó d , p r z e z p r z e s u n ię c ie g r a n i c k u O d r z e i N is ie Ł u ­ ż y c k ie j z n a l a z ł a s ię w s ty c z n o ś c i z z a g a d ­ n ie n ie m łu ż y c k im , i k t ó r e j w s z e lk ie s p r a ­ w y k s z t a ł t o w a n i a s ię s to s u n k ó w n a t e r e ­ n a c h b . R z e s z y t u ż u j e j g r a n i c b y n a j m n i e j n ie m o g ą b y ć .o b o ję tn e , t y m b a r d z i e j , że z a g a d n ie n i e s ło w i a ń s k i e i u n a s m a s iln ą t r a d y c j ę a o b e c n e w a r u n k i z a g a d n ie n i e to u n a s p o p u l a r y z u j ą i s p r z y j a j ą r e a l i ­ z a c ją je g o p o s t u l a t ó w .

Z a i n t e r e s o w a n i e s ię C z e c h ó w Ł u ż y c z a ­ n a m i m a s w ą s t a r ą t r a d y c j ę . J e s z c z e w 1706 r . z a ło ż y li b r a c i a S z im o n o w ie w P r a ­ d z e ł u ż y c k ie k a t o l i c k i e s e m in a r i u m , k t ó r e p r z e t r w a ł o a ż d o 1922 r., k i e d y j e z w in ą ł n i e m i e c k i b i s k u p M iś n i S c h r e ib e r . M im o te g o s p o r o Ł u ż y c z a n s tu d i o w a ło n a d a l n a u n i w e r s y t e c ie p r a s k i m , a o b e c n ie b u r ­ m is tr z P r a g i z w r ó c i ł s t u d e n t o m ł u ż y c k im g m a c h ic h d a w n e g o s e m in a r i u m .

J u ż w o k r e s i e p ie r w s z e j 'w o j n y ś w i a t o ­ w e j p r o b l e m s t o s u n k u C z e c h d o lo s ó w Ł u ż y c z a n p o s t a w i o n y b y ł w s z e r e g u d e ­ k l a r a c j i , p r e c y z u ją c y c h c e le w a l k i C z e ­ c h ó w o w o ln o ś ć . P i e r w s z y z ja z d k o lo n ii c z e s k ic h , k t ó r y o d b y ł s ię w e w r z e ś n iu 1914 r. w P e t e r s b u r g u m ia ł w y p r a c o w a ć p l a n „ s a m o d z ie ln e g o k r ó l e s t w a c z e s k ie g o , d o k t ó r e g o b y w e s z ł a u w o l n i o n a S ło w a c ja , a k t ó r e g o a u to n o m i c z n ą c z ę ś c ią s t a ł y b y się G ó r n e i D o ln e Ł u ż y c e " . W „ O r ę d z iu n a S ło w a c ję " w y d a n y m p r z e z z ja z d C z e c h ó w i S ło w a k ó w w P a r y ż u w s t y c z n i u i l u t y m 1915 r . g r a n ic e p r z y s z łe g o p a ń s t w a o k r e ­ ś lo n e s ą w n a s t ę p u j ą c y s p o s ó b : „ R z e s z a w i e lk o m o r a w s k a , w k t ó r e j k i e d y ś ż y ły s z c z ę ś liw ie p l e m i o n a m o r a w s k i e (c z e s k ie , s ło w a c k ie , ł u ż y c k ie i in n e ) -— o d S z u m a w y k u T a t r o m i o d ł u ż y c k i c h n i w a ż p o D u n a j b ę d z ie z n ó w n a s z ą o jc z y z n ą i m o c n ą b a s z ­ t ą s ł o w i a ń s t w a n a Z a c h o d z ie " .

G d y p o p ie r w s z e j w o j n i e ś w ia t o w e j i o-’

g ło s z e n iu p r a w a s a m o o k r e ś le n ia n a r o d ó w S e r b o w ie łu ż y c c y p o d p r z e w o d n i c tw e m b y łe g o p o s ła łu ż y c k ie g o n a s e j m s a s k i A .

sk im "

B a r t a u s i ł o w a li w P a r y ż u z a p e w n ić s o b ie

J k r a t ń - m o c a r s tw p u ^ A i e l» « ip iia* .-y j' j i h t r ołłTj&lUJr in r JUMtf

n a r o d o w y c h s e r b s k o - łu ż y h a p r o k l a - P o d c z a s d r u g i e j w o j n y ś w ia t o w e j p r z y w ó d c y łu ż y c c y J a n C y ż i B e n . S z o łta z n a le ź li s ię w D a c h a u , s k ą d z a r a z p o u - w o lń ie n iu p r z e z A m e r y k a n p r z e s ł a li c z e - n a r o d o w y c h s e r b s k o - łu ż y

m a c j a K o m i t e t u , N a r o d o w e g o S e r b s k o - Ł u - ż y c k ie g o z 1 lu te g o 1919 r. i p r o ś b a s e j ­ m u łu ż y c k ie g o z 15 m a r c a 1919 r. p r ó b o ­ w a ł y z je d n a ć s o b ie o p in ię z w y c ię s k ic h n a ­ r o d ó w k o a l i c j i d l a s p r a w y z a p o m n ia n e g o w m o r z u g e r m a n iz m u n a r o d u s ł o w i a ń s k i e ­ go i z e s t r o n y c z e s k ie j n ie b r a k ł o p o p a r c i a d la t y c h d ą ż e ń . W P a r y ż u c z e s k i m i n i s t e r s p r a w z a g r a n ic z n y c h d r . B e n e s z p o p a r ł p r o ś b ę S e r h o - Ł u ż y c z a n . B y ły w t e d y r o z ­ w a ż a n e r o z m a it e p r o j e k t y , j a k p r z y łą c z e ­ n ie Ł y ż y c d o k o r o n y c z e s k ie j, a u to n o m ii, p o d g w a r a n c j ą m o c a r s t w , u t w o r z e n i a s a ­ m o d z ie ln e g o p a ń s t w a łu ż y c k ie g o w r a ­ m a c h r z e s z y n ie m ie c k ie j, „ k o r y t a r z a " d o C z e c h o s ło w a c ji i in . O s ta t e c z n i e w s z y s tk ie te p r o j e k t y s p a l ił y n a p a n e w c e a Ł u ż y c z a ­ n ie p o z o s t a w ie n i b y l i w ł a s n e m u ic h lo s o ­ w i n a w e t b e z z a g w a r a n t o w a n i a im p r a w do s e r b s k o - ł u ż y c k i e g o j ę z y k a w s z k o le czy k o ś c ie le . Ł u ż y c z a n ie u z n a n i z o s t a l i za

„ N ie m c ó w m ó w ią c y c h n a r z e c z e m w e n d y j -

k t ó r y c h lic z b ę s t a t y s t y k i h i t l e r o w - r e p u b l i k i c z e s k o s ło w a c k ie j a lb o n a w ie k i /. g l i 1,1 * w , f fUl - lf

c h o s ło w a c k ie m u r z ą d o w i m e m o r i a ł o ra z d e p e s z ę d o p r e z y d e n t a r e p u b l i k i d r a B e ­ n e sz a . W te l e g r a m ie , p o d p i s a n y m p r z e z C y ż a j a k o p r z e w o d n ic z ą c e g o Ł u ż y c k o - s e r b s k i e j R a d y L u d o w e j i S z o łtę , b y łe g o c z ło n k a m ię d z y n a r o d o w e g o k o n g r e s u m n ie js z o ś c io w e g o p is a li : „W r o z s t r z y g a j ą ­ c e j c h w ili k ł a d ę j a k o t y m c z a s o w y p r z e w o ­ d n ic z ą c y R a d y L u d o w e j d l a G ó r n y c h i D o ln y c h Ł u ż y c n a s z l u d i n a s z ą z ie m ię p o d o c h r o n ę W a s z e j E k s c e l e n c j i i p r o s z ę o o - b r o n ę - in te r e s ó w łu ż y c k ie g o l u d u i k r a ­ j u . . . " W m e m o r i a l e o b a j d z ią ła c z e p o d ­ k r e ś l a l i , że „ n ie m a m y w o b e c n y m c z a s ie in n e j m o ż liw o ś c i d o m a g a n i a s ię w y z w o le ­ n i a s w e g o n a r o d u j a k z p o m o c ą b r a t n i c h s ł o w i a ń s k i c h n a r o d ó w a p r z e d e w s z y s tk im n a r o d u c z e s k ie g o . . . Z o s t a j e n a m j e d y n a a l t e r n a t y w a : b ą d ź ż y ć w ie c z n ie , w r a m a c h

um

tw ie r d z ić , ż e s tr a c h p r z e d s ło w ia ń s k a r e ­ a k c ją u t r z y m y w a ł s ię u N ie m c ó w n a Ś l ą ­ s k u n ie t y lk o p r z ez c a le ś r e d n io w ie c z e , a le n a w e t d e c y d u ją c o p r a w ie o d d z ia ły w a ł n a r o z w ó j s to s u n k ó w " .

(D r. O. G ru e n h a g e n : K o e n ig .Tohann v on B o eh m en u n d B isch o f N a n k e r v o n B re- s la u . W ie d e ń 1864).

1945 Ł u ż y c k i K o m i te t N a r o d o w y w B u - d z is z y n ie p r o k l a m o w a ł ż ą d a n ie w o ln y c h Ł u ż y c w f o r m ie s a m o d z ie ln e j j e d n o s tk i w ś c is łe j łą c z n o ś c i z C z e c h o s ło w a c ją .

Z e s t r o n y c z e s k ie j w e z w a n i a t e s p o t k a ły s ię z n a d z w y c z a j n i e ż y w ą r e a k c j ą . P o w ­ s t a ł y lic z n e z w ią z k i, k o m i t e t y i a k c j e p o ­ ś w ię c o n e s p r a w i e łu ż y c k ie j. 24 lip c a 1945 w P r a d z e o d b y ła s ię o lb r z y m ia m a n i f e s t a ­ c ja m a s o w a p o ś w ię c o n a w o ln o ś c i S e r b o - Ł u ż y c z a n . P r z e m a w i a l i b u r m i s t r z P r a g i V a c e k , m i n i s t e r o ś w ia ty N e je d ly , p r z e w o ­ d n ic z ą c y s e r b s k i e j r a d y lu d o w e j C y ż, w i­

c e p r e m i e r D a v id i p r z e w o d n ic z ą c y Z w ią z ­ k u P r z y j a c ió ł Ł u ż y c Z m e s z k a l. C y ż m ó w ił m . in . ..Ł u ż y c z a n ie z r a d o ś c i ą w r ó c ą d o d o m u , m o g ą c p o w ie d z ie ć s w e m u n a r o d o w i, ż e n ie j e s t e ś o p u s z c z o n y , n ie j e s te ś z a ­ p o m n ia n y , n ie s to is z s a m . Z a t w y m i a s p i ­ r a c j a m i s to i w i e r n y c a ł y c z e s k i n a r ó d . . . N a r ó d ł u ż y c k o - s e r b s k i n ie j e s t je s z c z e m a r t w y , n ie j e s t z a b ity . J e s t ż y w y , p o d n o s i g ło w ę , p o d n o s i r ę c e s p ę t a n e ła ń c u c h a m i.

A te ła ń c u c h y m u z d e j m u je z r ą k s o w ie c ­ k i ż o łn ie rz , s ł o w i a ń s k i b r a t , k t ó r e g o p o s ła ł g e n e r a li s s im u s S t a li n , d la o s w o b o d z e n ia w s z y s tk i c h s ł o w i a ń s k i c h n a r o d ó w . . . “ M i­

n i s t e r N e je d ly p o d k r e ś l ił , ż e s y t u a c j a S ło ­ w i a n j e s t d z is ia j i n n a n iż b y ł a w r. 1918.

S ło w ia ń s k i K o m i te t w M o s k w ie n ig d y n ie z a p o m n i a ł o Ł u ż y c z a n a c h . M i n i s t e r D a v id w z a k o ń c z e n iu s w e g o p r z e m ó w i e n i a z a ­ z n a c z y ł, ż e „ je s t e m u p o w a ż n io n y d o o g ło ­ s z e n ia w im i e n iu r z ą d u c z e c h o s ło w a c k ie g o , że r z ą d ś le d z i z w i e lk i m i s y m p a ti a m i bój łu ż y c k ie g o l u d u z n ie m ie c k im i c ie m ię ż c a ­ m i. R z ą d C z e c h o s ło w a c ji p o s t a r a s ię , a b y s p r a w i e d l i w a i ś w ię t a s p r a w a a s p ir a c y j (łu ż y c k ic h z w y c ię ż y ła w d z is ie js z e j h i s t o ­

r y c z n e j d o b ie " . T a k s a m o i p r e z e s Z w ią z k u P r z y j a c ió ł Ł u ż y c Z m e s z k a ł z a z n a c z y ł, że n a r ó d ł u ż y c k i d ą ż y d o z łą c z e n ia z C z e c h o ­ s ło w a c ją .

W k o ń c u l is to p a d a u k a z a ły s ię w p r a s i e c z e s k ie j n o t a t k i , j a k n p . „ K ie d y tu , b r a c i a C z esi, p r z y jd z ie c ie ? " ( „ P r a v o L id u 29. 11 1945) l u b „ S e r b o w ie Ł u ż y c c y ż ą d a j ą p r z y ­ ł ą c z e n ia — N ie m o ż e s ię p o w tó r z y ć r o k 1919“ („ S v o b o d n e S lo v o “ 29. 11. 1945), w k t ó r y c h p o d a n o g a r ś ć in f o r m a c y j d o ty c z ą ­ c y c h s t a n u r z e c z y n a Ł u ż y c a c h , p o tr z e b y u s u n i ę c i a w p ł y w u a d m i n i s t r a c j i n i e m i e c ­ k ie j, u l g n a r o d o w y c h itd . W ia d o m o ś c i te p o d k r e ś l a ł y , ż e „ ic h ( Ł u ż y c z a n ) n a j w i ę k ­ s z y m ż y c z e n ie m j e s t b y ć p r z y łą c z o n y m i do