ROCZNIK
OCHRONY ROŚLIN
CZĘŚĆ A
C H O R O B Y R O Ś L I N
TOM I
OBEJMUJE OKRES 1926-1930 R.
Z ZASIŁKU MINISTERSTWA ROLNICTWA I REFORM ROLNYCH
BYDGOSZCZ 1933
l i l i i
'' v'.y
. ' i
:mmm
mm i • i v ■
ROCZNIK OCHRONY ROŚLIN
ROCZNIK
OCHRONY ROŚLIN
CZĘŚĆ A
C H O R O B Y R O Ś L I N
TOM I
O B E J M U J E O K R E S 1 9 2 6 - 1 9 3 0 R .
Z Z A S I Ł K U M I N I S T E R S T W A R O L N I C T W A I R E F O R M R O L N Y C H
BYDGOSZCZ 1933
P a ń s t w o w y I ns t yt ut N a u k o w y G o s p o d a r s t w a W i e j s k i e g o Wy d z i a ł C h o r ó b Roślin
w By d g o s z c zy .
D ru k iem Z ak ła d ó w G ra fic z n y ch „ B ib lio te k a P o ls k a “ w B ydgoszczy
. S P I S R Z E C Z Y .
» S tr.
Słow o w s t ę p n e ... 5 Z ak ład y O c h ro n y R o ślin w P o lsce w r . 1930 z m a p k ą ... 7 S p ra w o z d a n ia z d ziałalności Z ak ład ó w O c h ro n y R o ślin ... 9
1. A . K u ry łło . S tacja O c h ro n y R o ślin W ielk o p o lsk iej Iz b y R o ln iczej w P o z n a n i u ... 11 2. P o m o rsk a Iz b a S ta c ja O c h ro n y R o ślin P o m o rsk iej Iz b y
R o ln icza. R o ln iczej w T o r u n iu ... 22 3. K . S tra w iń sk i. O d d z ia ł Ł ó d z k i S tacji O c h ro n y R o ślin
T o w a rz . O g ro d n . W arszaw sk ieg o . . . . 28 4. W . G o rjaczk o w sk i. S tacja O c h ro n y R o ślin T o w a rz . O g ro d n .
W a rs z . w W a r s z a w i e ... 31 5. S t. M in k ie w ic z . W y d z ia ł O c h ro n y R o ślin P a ń stw . I n s ty
tu tu N au k o w eg o G o sp o d a rstw a W iejsk ieg o w P u ł a w a c h ...47 S. M u r y n S p ra w o z d a n ie z działalności p ra k ty c z n e j . 51 6. A . P ie k a rsk i. Ś ląsk a S tacja O c h ro n y R o ślin w C ieszy n ie 53 7. K . R o u p p e rt. S tacja O c h ro n y R o ślin p rz y M a ło p o lsk ie m
T o w a rz . R o ln ic z e m w K ra k o w ie . . . . 60 8. A . K ra su c k i. P ra c o w n ia O c h ro n y R o ślin p rz y S tacji
D o św . B o tan iczn o -R o ln iczej ( P .I .N .G .W .) w e L w o w ie . ... 64 9. Z . D ą b ro w s k i. W o ły ń s k a S tacja O c h ro n y R o ślin w Ł u c k u 71 10. M . B oczkow ska. D ział O c h ro n y R o ślin Z a k ła d u D o ś w ia d
czalnego U p ra w y T o rfo w is k p o d S a rn a m i 75 11. J , T rz e b iń s k i. S tacja O c h ro n y R o ślin w W iln ie . . . . 78 12. L . G a rb o w s k i. W y d z ia ł C h o ró b R o ślin P a ń stw . I n s ty tu tu
N au k o w eg o G o s p o d a rstw a W ie jsk . w B y d goszczy ... 84 S p is p ra c , d o ty czą cy ch w y stę p o w a n ia c h o ró b ro ś lin u ż y tk o w y c h na
o b szarze P o lsk i w o k re sie 1926— 1930 r . . ... 93 L . G a rb o w sk i i H . Ju raszk ó w n a. „ C h o ro b y ro ś lin u ż y tk o w y c h w o k re
sie 1926— 1930 r . “ . Z e sta w ie n ie n o to w a ń Z ak ład ó w O c h ro n y R o ś lin 97
1
SŁOWO WSTĘPNE.
Ochrona roślin upraw nych, t. j. walka z pasorzytam i roślinnem i i ze szkodnikam i zwierzęcemi jest niem al ta k dawną, jak sama sztuka upraw iania roślin. Świadczą o tern wzmianki w S tarym Testam encie i obchody robigaljów, t. j. m odły o ochro
nę zbóż od rdzy w starożytnym Rzymie, datu jące się jakoby od V II stulecia przed erą chrześcijańską. W ielki postęp rol
nictw a i hodowli roślin w drugiej połowie X IX stulecia wiąże się z rozwojem wiadomości o chorobach i szkodnikach roślin.
N auka o chorobach roślin w yodrębnia się w tedy w osobną gałąź wiedzy; to samo dotyczy entom ologji stosowanej.
N a ziemiach polskich również spotykam y już przed 50 laty objawy większego zainteresow ania się chorobam i i szkodnikam i roślin. W ówczesnych czasopismach rolniczych („G azeta R olnicza“) i ogrodniczych („Ogrodnik Polski“) m am y tego dowody. W ydobycie z zapom nienia rozrzuconych w różnych w ydaw nictw ach perjodycznych cennych nieraz pod względem praktycznym wskazówek, dotyczących zwalczania chorób i szkodników roślin, byłoby wdzięcznem zadaniem.
W ostatnich czasach walka z chorobam i i szkodnikam i roślin przyjęła charak ter ak cji ogólno-państwowej ta k samo zagranicą, jak i w naszym kraju. Mamy już szereg ogólno- obowiązujących przepisów, dotyczących „tępienia korówki w ełnistej“ , „niszczenia b erberysu“ , „tępienia o stu “ , „walki z rakiem ziem niaczanym ", których wykonanie wymaga szero
kiej propagandy i ścisłego dozoru. Coraz to więcej szczegółowe przepisy o postępow aniu celnem, m ające na celu zabezpieczenie kraju od w prow adzania z zagranicy groźnych pasorzytów i szkodników roślin, prow adzą do stałej kontroli im portow anego m ate rja łu roślinnego; wreszcie podniesienie krajow ej w ytw ór
czości roślinnej n a odpowiedni poziom nie da się osiągnąć bez stosowania n a wielką skalę różnych zabiegów ochronnych, jak zapraw ianie nasion, spryskiwanie drzew i krzewów, dezyn
fekcja sadzonek i gleby, i t. p., przedewszystkiem zaś wyszu
kanie i dobór odpornych odmian. Z tą rozległą akcją ochronną łączy się potrzeba system atycznej rejestracji chorób i szkodni
ków' na wszystkich roślinach użytkow ych zarówno dla celów fizjograficznych, jak i uty litarn y ch oraz badania, zm ierzające do zdobycia podstaw naukowych do racjonalnej i skutecznej w'alki z niemi. W ypełnienie wszystkich ty ch zadań na obszarze całego państw a nie jest do pom yślenia bez specjalnie poświę
conych tem u instytucyj i odpowiedniego zastępu fachowców.
Prace w ty m kierunku prowadzi się w Polsce i rozw ija stopniowo w szeregu Zakładów Ochrony Roślin. W yniki tej pracy nie były jednak dotychczas system atycznie notowane. Ten brak m a właśnie uzupełnić podejm owane z zasiłku M inisterstw a R olnictw a i Reform Rolnych wydaw nictwo „R ocznika Ochrony Roślin". W pierwszym rzędzie m a ono być organem spraw o
zdawczym, obrazującym działalność Zakładów Ochrony Roślin i grom adzącym wyniki rejestracji chorób i szkodników roślin upraw nych w zakresie ogólno-państwowym. N iniejszy tom I część A, poza krótkiem i danemi, dotyczącem i pow stania i roz
woju poszczególnych Zakładów Ochrony Roślin, zawiera sp ra
wozdania z ich działalności w roku 1930 i zestawienie wyników rejestracji chorób roślin za okres 5-letni (1926—1930),
P A Ń S T W O W Y IN S T Y T U T N A U K O W Y
G O S P O D A R S T W A W IE J S K IE G O L . Gctfhowski.
W BY D G O SZCZY . W Y D Z IA Ł C H O R Ó B R O Ś L IN .
W R Z E S IE Ń 1933 R .
ZAKŁADY OCHRONY ROŚLIN W POLSCE W R. 1930.
Ob5zar działalności.
1. Stacja Ochrony Roślin Wielkopol
skiej Izby Rolniczej w Poznaniu. . Woj. poznańskie.
2. Stacja Ochrony Roślin Pomorskiej
Izby Rolniczej w Toruniu. . . . . „ pomorskie.
3. Oddział Łódzki S tacji Ochrony R o
ślin Tow arzystw a Ogrodniczego W ar
szawskiego w Ł o d z i . ... .... „ łódzkie.
4. S tacja Ochrony Roślin Tow arzystw a „ warszawskie Ogrodn. Warszawskiego w W arszawie i białostockie.
5. W ydział Ochrony Roślin Państw . In s ty tu tu Naukowego Gospodarstwa
W iejskiego w P u ł a w a c h . ... ,, lubelskie.
6. Śląska S tacja Ochrony Roślin w Cie
szynie. ... .... „ śląskie.
7. S tacja Ochrony Roślin przy Małopol-
skiem Towarz. Rolniczem w K ra- krakowskie kowie... i kieleckie.
8. Pracow nia Ochrony Roślin przy Sta- „ lwowskie, s ta cji Doświadczalnej Botaniczno-Rolni- nisławowskie czej we Lwowie. (P. I. N. G. W.). i tarnopolskie.
9. W ołyńska Stacja Ochrony Roślin
w Ł ucku... ,, wołyńskie.
10. D ział Ochrony Roślin Z akładu Do
świadcz. U praw y Torfowisk pod Sar
n a m i... „ poleskie.
11. Stacja Ochrony Roślin w Wilnie. „ nowogródzkie
' i wileńskie.
12. W ydział Chorób Roślin Państw . In s ty tu tu Naukowego Gospodarstwa
Wiejskiego w Bydgoszczy. . . . . Ogólno-państwowy.
w. wi leńskie
11. W il n o
w. po m o rsk ie
w. nowo g ró d zk ie
2. T o r u ń w. biał o st o ck ie
-J 1 2 . B y d g o s z c z ^ w. p o z n a ń s k i e /
w. wars za w sk ie
1. P o z n a ń
w- p o le skie 4. W a r s z a w a
w. łódzkie
w- lube lskie 3. Ł ó d ź
10. S a r n y w. wołyńskie
5. P u ł a w y
9. Ł u c k w . k iel eck ie
w» śl ą sk ie
w. lwowskie 7. K r a k ó w
8. L w ó w 6. C ie s z y n w. krak ow sk ie
w. ta r n o p o l s k i e
w', st a n is ła w o w sk ie
S P R A W O Z D A N I A
Z DZIAŁALNOŚCI ZAKŁADÓW OCHRONY ROŚLIN
1 . STACJA OCHRONY ROŚLIN W IELK O PO LSK IEJ IZBY ROLNICZEJ W POZNANIU.
Zaczątkiem S tacji Ochrony R oślin W ielkopolskiej Izby Rolniczej w Poznaniu był utw orzony na życzenie rolnictw a wielkopolskiego, dzięki w ydatnem u poparciu Dr. Celichowskiego, D y rektora S tacji Doświadczalnej W. I. R., osobny referat ochrony roślin pod nazwą „D ział Ochrony Roślin Stacji Do
świadczalnej Wielkopolskiej Izby R olniczej“ .
Zadaniem Działu, który rozpoczął swą działalność 15 wrze
śnia 1925 r., było głównie rozpoznawanie chorób i uszkodzeń okazów, przygodnie nadsyłanych do zakładu S tacji przez rol
nictw o wielkopolskie. O trzym yw ane w pierwszym roku m a
te r jały dotyczyły głównie roślin rolniczych, podczas gdy choro
by roślin ogrodniczych i leśnych załatw iały ubocznie R eferat O grodnictw a względnie W ydział Leśnictw a W. I. R., lub też odsyłane były do W ydziału Chorób Roślin P. I. N. G. W. w B yd
goszczy.
Z biegiem lat jednakowoż, po zorganizowaniu się służby ochrony roślin w Polsce, z chwilą powierzenia przez M inisterstwo R olnictw a pewnych agend z dziedziny ochrony roślin Izbie Rolniczej, D ział Ochrony Roślin przejm uje także ochronę sadów i lasów z odnośnych wydziałów Izby.
Z Działu Ochrony Roślin wyłączoną zostaje n adal walka z rakiem ziem niaczanym , którą, z chwilą przydzielenia przez M inisterstwo R olnictw a Izbie Rolniczej rozdziału subwencyj na zakup rakoodpornych ziemniaków dla gospodarstw zarażo
nych i zagrożonych na terenie woj, poznańskiego, obejm uje W ydział N asienny W. I. R. i prowadzi do dnia 1 lipca 1929 r., t. j. do chwili, gdy na skutek wewnętrznego zarządzenia Izby utw orzony zostaje „In sp e k to ra t W alki z Rakiem Ziem niacza
nym " pod osobistem kierownictwem Dr. Celichowskiego.
D ziałalność In sp ek to ratu W alki z Rakiem Ziemniaczanym w okresie sprawozdawczym ilustruje podane poniżej zestawienie:
1 9 2 9 1 9 3 0
Ilość kursów i wykładów brak danych 33 Ilość zlustrow anych
miejscowości . . . .
152 m ajątk i 106 gmin
5 m iast
38 fabryk przetw.
ziemn.
76 m aj.
1 2 0 gmin 4 m iasta 3 fabryki
Ilość dni podróży . . b rak danych 617 Ilość w ydanych za
świadcz. zdrowotności
1 044 eksport.
300 wewn. kraju
700 eksport.
422 wewn. kraju
Liczba korespondencji . 604 1 447
In sp ektorat W alki z R akiem Ziem niaczanym zatrudniał dwóch inspektorów stałych, posługując się przytem w okresie eksportu ziem niaków kilkunastom a inspektoram i sezonowymi, przyjm ow anym i z pośród studentów ostatniego kursu W ydziału Rolniczo-Leśnego U niw ersytetu Poznańskiego.
Rozwój działalności w Dziale Ochrony Roślin w tabela- rycznem zestawieniu przedstaw ia się następująco:
1 9 2 6 1 9 2 7 1 9 2 8 1 9 2 9 1 9 3 0
Zbadano próbek r o ś l i n ... 186 348 604 980 665 W yjazdów celem zbadania upraw
n a m iejscu -— 15 56 6 8 69
Ilość jednostek gosp. k o rzystają
cych z porad ... 82 146 2 1 1 236 284 K ursy, w ykłady, odczyty . . . . 3 8 32 16 31 A rtykuły i odpowiedzi w prasie .
* 15 14 2 2 29
13 Koniecznością, w ynikającą z planu rozwoju Działu Ochrony Roślin, było zorganizowanie w r. 1927 sieci sprawozdawczej służby ochrony roślin.
Celem przygotow ania odpowiedniej liczby korespondentów zorganizowano w r. 1927/8 kursy w ważniejszych ośrodkach Wielkopolski. K ursy tak ie odbyto w 39 miejscowościach przy udziale 3 809 słuchaczy, w czem było 598 nauczycieli i nauczy
cielek szkół powszechnych. R esztę słuchaczy stanowili właści
ciele większej i mniejszej własności ziemskiej, ogrodnicy powia
towi i pryw atni, drogom istrze oraz leśnicy.
Sieć sprawozdawczą uruchom iono z początkiem 1928 roku.
Liczba korespondentów wynosiła w pierwszym roku 572 osób.
Liczba otrzym anych spraw ozdań oraz liczba koresponden
tów, którzy nadesłali w szystkie cztery spraw ozdania (z koń
cem kwietnia, czerwca, września i grudnia) wynosiła w poszcze
gólne lata:
1 9 2 8 1 9 2 9 1 9 3 0
Liczba otrzym anych sprawo
zdań ... ... . 1 070 1 240 1 700 Osób, które nadesłały 4 spra
wozdania ... 96 103 1 2 1
Organam i sieci sprawozdawczej są:
I. S t a c j a O c h r o n y R o ś l i n W. I. R. w Poznaniu, jako stacja centralna.
(zadanie: dostarczanie form ularzy, ewidencja korespon
dentów i otrzym anych spraw ozdań, opraco
wanie m aterjałów ).
II. S z k o ł y R o l n i c z e W. I. R. — jako stacje okręgowe
— w Bydgoszczy, Inowrocławiu, Chodzieży, Międzychodzie, Szam otułach, Janow cu, W rześni, W olsztynie, Lesznie, Odolanowie, Koźminie, Środzie i Kępnie.
(zadanie: propaganda potrzeby sieci sprawozdawczej na zebraniach organizacyj rolniczych i t. p.).
III. S e k r e t a r z e P o w i a t o w i W l l c p . T o w a r z y s t w a K ó ł e k R o l n i c z y c h — jako S e k reta rja ty Powiatowe — w każdym powiecie woj. poznańskiego.
(zadanie: dobór korespondentów, propaganda term ino
wego nadsyłania spraw ozdań oraz dostarczanie korespondentom form ularzy, otrzym anych z S tacji Ochrony Roślin).
IV. K o r e s p o n d e n c i —■ 17 do 20 osób w każdym po
wiecie.
Celem przyjścia z pomocą rolnictw u w praktycznem zwal
czaniu chorób i szkodników roślin zorganizował D ział Ochrony Roślin cztery t. zw. S tacje zwalczania szkodników: w Poznaniu, przy Referacie Ogrodnictwa W. I. R., w Janow cu przy Z akła
dach Ogrodniczych W. I. R ., w Bydgoszczy przy Szkole R ol
niczej W. I. R. i w Koźm inie przy Szkole Ogrodniczej W. I. R.
Stacje te są wyposażone w potrzebne narzędzia — razem 16 opryskiwaczy i parę opylaczy i m ają przeszkolony personel techniczny.
Niezależnie od powyższego zorganizowano w porozum ieniu z W ojewództwem Powiatowe Sekcje zwalczania szkodników przy W ydziałach Pow iatowych, prow adzone przez przeszkolo
nych na specjalnych kursach ogrodników powiatowych względ
nie drogomistrzów. W zakresie m etod zw alczania szkodników sekcje te pozostają pod dyrektyw am i S tacji Ochrony Roślin i obowiązane są z końcem każdego roku nadsyłać do Stacji spraw ozdania z dokonanych czynności.
Powiatowe Sekcje zwalczania szkodników posiadają ogółem 56 opryskiwaczy i opylaczy.
Ogrodnicy powiatow i względnie drogom istrze spełniają oprócz tego obowiązki organów w spółpracujących z w ładzam i adm inistracji ogólnej w nadzorze nad wykonywaniem ustaw y o zwalczaniu korówki wełnistej, w m yśl § 7 Rozp. Min. Roln.
z dnia 8 sierpnia 1928 r. ,,o tępieniu korówki w ełnistej“ . Personel S tacji Ochrony Roślin stanow ią:
1). inż. K ury Ho A ntoni w ch arakterze kierownika, oraz 2). H alladin Stanisław i
3). R óżański Z ygm unt w charakterze inspektorów walki z rakiem ziemniaczanym.
15 W projekcie s ta tu tu organizacji biura W ielkopolskiej Izby Rolniczej, w związku z reorganizacją Izb Rolniczych, przewi
dzianą jest dla tutejszej placówki ochrony roślin nazwa „S tacja Ochrony Roślin W ielkopolskiej Izby R olniczej". In sty tu cja ta m a połączyć w sobie agendy dotychczasowego Działu Ochrony Roślin i Inspektoratu W alki z Rakiem Ziemniaczanym.
W działalności Działu Ochrony Roślin, jako organu, m a
jącego czuwać nad stanem zdrow otności k u ltu r roślinnych na terenie województwa poznańskiego, m ożna odróżnić n a stę p u jące kierunki pracy:
1. właściwa służba ochrony roślin,
2. praca rejestracyjna i sta ty sty k a chorób i szkodników roślin,
3. praca oświatowa i propagandow a, 4. doświadczalnictwo terapeutyczne.
I. W ł a ś c i w a s ł u ż b a o c h r o n y r o ś l i n . W zakres prac, dotyczących właściwej służby ochrony roślin, na pierwszem m iejscu wymienić należy rozpoznawanie chorób i uszkodzeń roślin, nadsyłanych do zakładu Stacji oraz podaw anie środków zwalczania i zapobiegawczych. Jako za
danie dalsze należy tu organizacja zwalczania niektórych szkodników roślin, nakazanych już to rozporządzeniem M inistra Rolnictw a, już-to potrzebą doraźnego opanowania choroby względnie szkodnika, których nagłe pojawienie się poważnie zagrozićby mogło produkcji roślinnej.
Ilość nadesłanych do zbadania okazów wynosiła wraz z udzielonemi poradam i w roku sprawozdawczym:
Sprawozdanie z działalności za rok 1930.
z woj. poznańskiego . z woj. pomorskiego . z woj. łódzkiego . . z woj. lwowskiego . . z woj. tarnopolskiego z woj. nowogródzkiego
647 10
1 1 1
■ 5
Razem . . 665
Ilość nadesłanych okazów z poszczególnych powiatów województwa poznańskiego przedstaw ia się następująco:
Bydgoszcz 8 z pow. Odolanów . 4
Chodzież . . 6 ,, ,, Ostrów . . . . 4
Czarnków 3 Ostrzeszów . . 4
Gniezno . . 27 ,, Pleszew . . . 8
Gostyń ■ • ■ 1 0 ,, ,, Poznań . . . . 78 Grodzisk . . 16 ,, ,, Rawicz . . . . 14 Inowrocław . 50 ,, Strzelno . . . ' 2
Jaro cin • • 13 ,, ,, Szam otuły . . 2 0
Kępno . . . 5 ,, ,, Szubin . . . . 1 K ościan . . 2 0 ,, Śmigiel . . . . 1
Koźm in . - 19 Śrem . . . . 9
K rotoszyn • 5 Środa . . . . 33
Leszno . . . 8 W ągrowiec . . 11
Międzychód . 4 W olsztyn . . . 3
Mogilno . . 18 ,, W rześnia . . . 17 Nowy Tom yśl 18 , , W yrzysk . . . 23 Oborniki . . 9 , , Żnin . . . . . 3 R eszta okazów pochodziła od instytucyj państw owych i samorządowych woj. poznańskiego.
W stosunku do roku poprzedniego ilość ta w ykazuje nie
znaczny spadek, powodowany częściowo przeżyw anym kryzysem rolniczym , częściowo odciągnięciem poważnej liczby badań ziem niaków przez In sp ektorat W alki z R akiem Ziemniaczanym, którego lu stracje upraw , ja k również przesyłek ziem niaczanych na m iejscu usuw ają w dużej m ierze potrzebę przesyłki próbek do Stacji.
W zrosła n ato m iast poważnie ilość korespondencyj Działu Ochrony Roślin, k tó ra w roku spraw, wynosiła 1 041 wobec 980 w roku 1929.
Niezależnie od b ad an ia laboratoryjnego przeprow adzał Dz. O. R. na życzenie interesantów b adania zdrowotności kultur roślinnych na miejscu.
Ilość odbytych w ty m celu podróży służbowych wynosiła łącznie z lustracją szkółek drzew owocowych na obecność korówki wełnistej — 69.
17 Jednostek gospodarczych, korzystających z porad Dz. O. R., było w roku spraw. 284 wobec 236 w roku 1929.
Z chorób pochodzenia grzybkowego w ystąpiły w roku sprawozdawczym w silniejszym stopniu:
1. m ączniak tra w (Erysifthe graminis DC) na pszenicy jako przyczyna żółknienia i obum ierania liści; silniejsze wystąpienie tego grzybka notujem y już 4-ty rok zrzędu; rozwojowi jego sprzyja praktykow ane w Wiel- kopolsce silne nawożenie azotem,, jak również stoso
wany ogólnie zasiew pszenicy po grochu;
2. zgorzel korzeniowa siewek buraczanych;
3. helm intosporjoza jęczm ienia i owsa;
4. ra k ziem niaczany (Synchytrium endobioticum Perć.), k tó ry ujaw niono w roku spraw, w 16-tu nowych ogniskach (pow. Chodzież i Kępno), uznanych już dawniej za zagrożone;
5. Ascochyta pisi Lib. — grzybek pow odujący plam istość liści i stręków grochu;
6. głownia kukurydziana (Ustilago maydis T u l.); choroba t a nabiera coraz większego znaczenia gospodarczego, stanow iąc poważną przeszkodę w rozpowszechnianiu się upraw y tej rośliny;
7. zaraza ziem niaczana ( Phytophtora infestans D eB y.), k tó ra pojaw iła się z końcem sierpnia epidemicznie w calem praw ie województwie;
8. osobno podnieść tu ta j należy stw ierdzenie przez Dział O chrony Roślin bakterjozy hiacyntów , powodowanej przez b ak terję Pseudomonas haycinthi Erw. Sm., w p a rtji sprowadzonej z H olandji; około 50% tra n sportu za 100 000 złotych podległo gniciu. F a k t ten winien zwrócić baczniejszą uwagę im porterów cebul hiacyntow ych z H olandji, gdzie ta choroba jest za
domowiona, przeniesienie bowiem tej choroby do k ra ju zagraża poważnemi stra ta m i krajowej produkcji tej gałęzi kwiaciarstwa.
2
Ze szkodników znaczniejsze szkody wyrządziły:
9. śm ietka burakow a (Pegomyia conformis Panh.) na burakach;
10. pluskwa burakow a (Piesma quadrata Fieb.);
11. tarczy k m gławy ( Cassida nebulosa L .);
12. mszyce na kapuście (A phis brassicae L .);
13. gąsienice rolnicy ozimówki (Agrotis segetum Schiff.) w okopowych;
14. wołek zbożowy (Calandra granaria L. i C. oryzae L .) w spichrzach oraz
15. m yszy polne i szczury.
Celem kontynuow ania walki z chorobam i i szkodnikam i roślin czynne były wzorem lat ubiegłych 4 „sekcje zwalczania szkodników ", jako organy W ielkopolskiej Izby Rolniczej, m ianowicie w Poznaniu, Koźm inie, Janow cu i Bydgoszczy oraz 3 „sta c je pow iatow e" przy W ydziałach Pow iatowych w Inowrocławiu, Lesznie i Rawiczu. S tacje t. zw. powiatowe, kierowane przez przeszkolonych ogrodników pow iatow ych, podlegają w zakresie m etod i sposobów zwalczania szkodników dyrektyw om Działu Ochrony Roślin.
Sekcja zwalczania szkodników w Poznaniu spryskała w roku spraw, około 3000 m órg pszenicy przeciwko m ącznia- kowi oraz 11 449 drzew i krzewów owocowych, pracując ogółem 343 dni.
W obec spodziewanej masowej rójki chrabąszcza majowego zorganizował D ział Ochrony Roślin powszechne zbieranie i niszczenie tego szkodnika n a terenie woj. poznańskiego.
A kcja ta , k tó ra odbyła się przy poparciu Urzędu W ojewódz
kiego, K u ra to rju m Poznańskiego Okręgu Szkolnego, D yrekcji Lasów Państw ow ych w Poznaniu i Bydgoszczy oraz w szystkich ważniejszych organizacyj rolniczych, uwieńczona została zeb ra
niem ca. 16 000 ctr. owada. K oszty tej akcji wynosiły 22 651 zł.
i zostały pokryte przez W ydziały Powiatowe.
Do organizacji walki ze szkodnikam i zaliczyć należy urządzanie w porozum ieniu z odnośnemi Starostw am i t. zw. dni tru c ia myszy polnych, k tó re w roku sprawozdawczym prze
prowadzono w pow iatach: Kępno, K rotoszyn, Środa, W yrzysk, Rawicz i Gniezno.
19 Celem spopularyzow ania odkażania ziarna siewnego u rzą dzał Dział Ochrony Roślin wzorem lat ubiegłych publiczne pokazy odkażania nasienia, dem onstrując ten zabieg przy uży
ciu wszystkich znajdujących się w handlu na terenie wojewódz
tw a typów zapraw iarek (zapraw iarki „A zot“ wyrobu fabryki w Zgierzu, „U spulator" wyrobu fabryki w Leverkusen w Niem czech i ,,G e-K a-B e“ wyrobu m agdeburskiej fabryki środków chemicznych). Pokazy te , uzupełniane okolicznościowym wy
kładem o wpływie odkażania ziarna na zdrowotność k u ltur roślinnych, cieszyły się stale dużą popularnością, gromadząc wszędzie licznych słuchaczy głównie ze sfer włościańskich.
Środków chemicznych dostarczały n a ten cel interesow ane fabryki bezpłatnie. W roku spraw, pokazów ty ch odbyło się na terenie województwa pięć.
W a l k a z k o r ó w k ą w e ł n i s t ą . Prócz stałej kontroli przymusowego zwalczania korówki w zadrzewieniach jabłoniow ych, wykonywanej po powiatach przez ogrodników powiatowych, jako organów w spółpracujących z w ładzam i adm inistracyjnem i w wykonywaniu odnośnego rozporządzenia M inistra Rolnictwa, Dział Ochrony Roślin przeprowadził lu stra cję w szystkich znajdujących się na terenie województwa szkółek drzew owocowych n a obecność korówki wełnistej.
Ze zlustrow anych 63 szkółek — 2 szkółki zostały za wskaza
niem Działu Ochrony Roślin zam knięte przez Starostwo z zaka
zem sprzedaży szczepów'' aż do czasu w ykazania się wytępieniem omawianego szkodnika.
Z w a l c z a n i e w o ł k a z b o ż o w e g o . P anujący w ostatnie la ta zastój na rynku sprzedaży zbóż spowodował potrzebę m agazynowania dużych nieraz ilości zboża w śpich- rzach. F a k t ten przyczynił się do masowego rozm nożenia się wołka zbożowego, ta k iż byw ały w ypadki stw ierdzenia w 2 c tr ży ta do 980 sztuk tego szkodnika.
D ział Ochrony Roślin rozpoczął badania nad skutecznością niektórych propagow anych w ty m kierunku środków, przyczem poddano badaniom następujące środki: 1) dwusiarczek węgla, 2) lizol, 3) eter metylofenolowy, 4) „areginal“ p reparat wyrobu fabryk środków chemiczn. w Leverkusen w Niemczech oraz 5) chloropikrynę.
2*
W doświadczeniach ty ch najlepsze wyniki dał dwusiarczek węgla oraz lizol. Tych też środków użyto przy desynfekcji dwóch śpichrzów w pow iatach Szam otuły i W rześnia z dobrym wynikiem.
II. P r a c a r e j e s t r a c y j n a i s t a t y s t y k a . Zorganizowana w roku 1927 własna Sieć korespondentów obejm owała w roku spraw ozdaw czym 600 sprawozdawców, równom iernie rozm ieszczonych na terenie województwa. Ilość otrzym anych spraw ozdań wynosiła w roku sprawozdawczym 1700 wobec 1240 w roku 1929.
D ział Ochrony Roślin spełnia obowiązki korespondenta W ydziału Chorób B uraka Cukrowego Związku Przem ysłu Cukrowniczego w W arszawie, inform ując go o stanie zdrow ot
ności b uraka cukrowego na terenie woj. poznańskiego.
III. P r a c a o ś w i a t o w o - p r o p a g a n d o w a . N a pracę tą składały się odczyty i w ykłady na kursach, konferencjach, przez radjo oraz sporadyczne umieszczanie a rty kułów o ak tu aln y ch chorobach, szkodnikach i chw astach w rolniczej prasie krajowej.
Odczytów i w ykładów ty c h było ogółem 28, nie wliczając w to 3 odczytów przez radjo.
A rtykułów w prasie rolniczej umieszczono 11; odpowiedzi na z ap y tan ia o zwalczaniu chorób i szkodników roślinnych było w Poradniku Gospodarczym 18.
IV. D o ś w i a d c z a l n i c t w o .
Z doświadczeń przeprow adzonych w roku spraw ozdaw
czym — prócz wspom nianych w yżej. doświadczeń n ad zwal
czaniem wołka — wym ienić należy:
1. doświadczenia n a d wpływem niektórych zapraw na zdolność kiełkowania ziarna oraz
2. n a d wrażliwością odm ian ziem niaków przeciwko rakow i ziem niaczanem u.
Doświadczenia n a d wpływem środków odkażających na zdolność kiełkowania ziarna przeprowadzono w wazonach, przyczem poddano badaniu : ziarnik, buraczak, sanogran —
21 D ra Sobeckiego, granosan — Klawego, formalinę oraz dla porównania usftulun m okry i snchy oraz germisan. W b a d a niach ty ch nie stwierdzono szkodliwego oddziaływ ania b ad a
nych środków n a zdolność kiełkowania ziarna. Pewne nie
znaczne różnice stwierdzono przy odkażaniu ziarna zbóż nä korzyść usftulunu, przy nasieniu buraczanem na korzyść forma
liny, przy użyciu j ej w rozcieńczeniu 1/ 2 litra form aliny 40 % na 100 Itr wody przy 15-minutowem moczeniu.
Doświadczeniom doniczkowym nad odpornością ziem nia
ków przeciwko rakow i ziem niaczanem u poddano w roku sp ra wozdawczym 128 odm ian, z czego 40 odm ian stanowiły odm iany nowo-wyhodowane w hodowlach W ielkopolski (Poniec, Gola, Uchorowo), resztę —• odm iany kwalifikowane przez W ydział N asienny W ielkopolskiej Izby Rolniczej i pretendujące do użycia jako m ate rja ł sadzeniakowy w obszarach ochronnych po m yśli ustaw y o zwalczaniu rak a ziemniaczanego. Badanie ty ch ostatnich odm ian m iało na celu stwierdzenie przedewszyst- kiem czystości odmianowej niektórych rakoodpornych ziem
niaków, a dotyczyło głównie Parnassji, która, będąc zasadniczo odm ianą rakoodporną, byw a często zm ieszana z Deodarą, jak wiadomo bardzo wrażliwą na raka.
W obec spodziewanej masowej rójki drugiego gatunku chrabąszcza, t. zw. kasztanowca, przystąpił Dział Ochrony Roślin późną jesienią roku sprawozdawczego do organizacji powszechnego jego tępienia, rozsyłając plak aty i odbywając konferencje z ważniejszemi organizacjam i rolniczemi w woje
wództwie poznańskiem.
A. K u r y 11 o.
CZEJ W TORUNIU.
Sprawozdanie z działalności za okres 1922—1930 r.
P o m o r s k a I z b a R o l n i c z a od początku swego istnienia dążyła do postaw ienia rolnictw a na wyżynie wiedzy i postępu. S tą d w ynikła potrzeba założenia S tacji Doświad
czalnej, k tó ra spełnienie tego zadania ułatw iłaby rolnikowi.
Je d n ak dopiero w sierpniu 1922 r. przystąpiono do utw orze
nia tej placówki wiedzy i doświadczeń.
Do zakresu działania S tacji Doświadczalnej oddano i ochro
nę roślin upraw nych, t. j. badanie stanu zdrow otności roślin i udzielanie porad w celu zwalczania chorób i szkodników k u l
tu r rolniczych i ogrodniczych. S tacja Doświadczalna była rok rocznie czynna w zakresie ochrony roślin, jednak nie ciążyły na niej z tego ty tu łu żadne obowiązki, a należało to do P a ń stwowego In s ty tu tu Naukowego Gospodarstw a Wiejskiego w Bydgoszczy do dnia 21. V 1929. Dopiero rozporządzenie M inistra Rolnictw a z tegoż dnia włożyło te n obowiązek na Izbę Rolniczą.
Niezależnie od tego utrzym yw ano stały k o n tak t z P. I. N.
G. W. w Bydgoszczy i w każdej ważniejszej sprawie zwracano się o p o radę względnie ap robatę In sty tu tu , zwłaszcza w akcji zwalczania rak a ziemniaczanego. W roku 1928 wobec coraz szerszego zainteresow ania się ogółu rolników ochroną roślin przystąpiono do urządzenia pracow ni i zaangażowania specjal
nego urzędnika, kierującego Działem O chrony Roślin. Z dniem 1. IV. 30 Dział Ochrony Roślin S tacji Doświadczalnej uległ reorganizacji przez przem ianow anie go na Stację Ochrony Roślin i przez wcielenie go do W ydziału W ytwórczości Roślinnej, jako jeden z jego referatów .
O r g a n i z a c j a p r a c y S t a c j i .
1. Skład personalny. Od początku istnienia Stacji Doświad
czalnej ochroną roślin kierował kierownik Stacji, prof. K arol
23
H uppenthal. Dopiero z wynikającej konieczności rozszerzenia Działu i ułożenia planowej akcji i program u ochrony roślin, zaangażowano z dniem 1 czerwca 1928 r. specjalnego urzęd
nika. Stanowisko to objął inż. Światosław Nowicki. W r. 1929 kierownikowi Działu dano do pomocy asystentkę, która jednak w 1930 r. odeszła. Od tego czasu S tacja zatrudnia 1 osobę.
2. W związku ze zwiększeniem akcji doraźnej pomocy rol
nikom rozszerzono sieć korespondentów oraz wydano w poro
zumieniu z Działem S tatystycznym Izby Rolniczej odpowiednie kw estjonarjusze. K w estjonarjusze rozsyłano okresowo z p y tan ia m i aktualnem i w danym okresie. Korespondenci wybrani są z pośród nauczycieli szkół powszechnych za pośrednictw em K u rato rju m Okręgu Szkolnego i inspektorów szkolnych, nadto rekrutow ani są z członków Kółek Rolniczych i rolników, będą
cych korespondentam i Izby w innych sprawach. Pozatem obowiązkowo rejestru ją choroby i szkodniki Szkoły Rolnicze i Pole Doświadczalne, podlegające Izbie. K w estjonarjusze roze
słano dopiero z początkiem 1930 r. w liczbie 1305 sztuk, z czego wpłynęło z powrotem 694.
3. W związku z badaniem zdrowotności upraw rolniczych i ogrodniczych zanotowano w 1929 roku 25 dni wyjazdów, w 1930 r. 42 dni wyjazdów. Z lat poprzednich brak danych.
4. D ział Ochrony Roślin nawiązał ścisłą łączność z P a ń stwowym In sty tu te m Naukow ym G. W. w Bydgoszczy. Chcąc jed n a k skoordynować wysiłki wszystkich czynników zaintere
sowanych albo m ających współdziałać w sprawcach szerzenia idei ochrony roślin, zwołano w r. 1929 konferencję z udziałem czynników Izby i poza nim i W ojewództwa, D yrekcji Lasów Państw owych, Pom. Tow. Rolniczego i K u ratorjum Okręgu Szkolnego i tu ustalono utrzym anie ścisłego ko n tak tu co do organizacji i udziału w akcji ochrony roślin.
D z i a ł a l n o ś ć p r a k t y c z n a .
1. Zwalczanie rak a ziemniaczanego wysuwa się w dzia
łalności praktycznej na pierwsze miejsce, a to ze względu na jego zaraźliwość i ograniczenia wywozu ze strony państw im portujących ziem niaki z Polski. Akcja zwalczania odbywa się wr trzech etapach, po pierwsze w czasie wykopów odbywa się
lustracja u p r a w . ziem niaczanych i poszukiw anie ognisk raka, po drugie na wiosnę Izba dostarcza ziem niaków rakoodpornych dla gospodarstw zarażonych i zagrożonych i wreszcie przepro
w adza się lustrację upraw w czasie kw itnienia celem stw ierdze
nia czystości odmian.
L ustracja upraw ziem niaczanych w 5-letniej działalności, przedstaw ia się następująco.
W roku, 1925 w porozum ieniu z Pom orskim Urzędem W o
jewódzkim i P. I. N. G. W. zlustrow ano w jesieni wszystkie pow iaty, w r. 1926 lustracja odbyła się tylko dorywczo przez personel Szkół Rolniczych. W ty m roku stwierdzono pierwsze ognisko rak a ziemniaczanego na Pomorzu. W 1927 r. zlustro
wano całkowicie jeden powiat. W r. 1929 Dział Ochrony Roślin zorganizował pow tórną powszechną lustrację upraw ziem nia
czanych z w yjątkiem 3 pow iatów wschodnich. Ogólna ilość zlustrow anych gm in osiągnęła cyfrę 1491, a w roku 1930 zlu
strowano 13 powiatów, w tern 1518 miejscowości.
Ilość rozprowadzonych ziemniaków^ rakoodpornych dla gospodarstw zarażonych i zagrożonych rakiem ziem niacza
nym :
1 9 2 7 1 9 2 8 1 9 2 9 1 9 3 0
b rak danych b rak danych 12 150 q 9 670,51 q
W związku z akcją zwalczania rak a ziemniaczanego Dział Ochrony Roślin podaw ał władzom do wiadomości pro jek ty po
trzebnych zarządzeń, ja k zam knięcie stacyj kolejowych do wywozu ziemniaków z okręgów ochronnych oraz niektóre ogra
niczenia przenoszenia ziem niaków przez służbę folwarczną.
Dział udzielał władzom opinij, na podstaw ie których właściwi PP. Starostow ie w ydają zezwolenia wywozu ziem niaków z okręgów ochronnych oraz podaw ał przekroczenia prze
pisów o zwalczaniu rak a ziemniaczanego celem ukarania winnych.
2. Na Dziale Ochrony Roślin ciążył obowiązek badania m aterjału roślinnego, wywożonego zagranicę i w ystaw iania
25 odnośnych świadectw zdrowotności.. Przy badaniach pomocny jest fachowy personel Izby Rolniczej i pergonel Szkół R olni
czych, jej podległych.
Ilość wydanych świadectw':
1 9 2 5 1 9 2 6 1 9 2 7 1 9 2 8 1 9 2 9 1 9 3 0
b rak danych 673 600 739 400 713
3. Zwalczanie korówki wełnistej i tępienie berberysu.
W związku z w ydaniem rozporządzenia M inisterstw a R olnictw a o zwnlczaniu berberysu i korówki wełnistej, W ojewództwo Pomorskie zwróciło się w r. 1928 o współ
działanie Pomorskiej Izby Rolniczej z władzam i nad wyko
naniem odpowiednich zarządzeń. Czynności te zostały powie
rzone nauczycielom szkół rolniczych oraz urzędnikom Stacji Doświadczalnej przy podziale Pom orza na okręgi.
Korówkę w ełnistą w ykryto 1928 r. n a jabłoniach p rz y drożnych na granicy pow^. toruńskiego i chełmińskiego i w y
tępiono za pośrednictw em władz powiatowych. Od r. 1929 nie ujaw niono korówki wełnistej, k tó ra praw dopodobnie w ym arzła w-skutek silnych mrozów w r. 1928/29.
W r. 1929 w ykryto szereg stanow isk berberysu i następnie zniszczono, w 1930 r. w ykryto ponownie przy lustracji 8 6 sta
nowisk berberysu.
4. R ejestracja i zwalczanie innych chorób i szkodników^.
R ejestracja chorób i szkodników odbyw ała się przew ażnie zapomocą wyżej wymienionych kw estjonarjuszy oraz zapo- mocą szkół rolniczych z uwzględnieniem wyjazdów urzędni
ków Izby.
W edług wyniku b adań, wpływów i obserwacji oraz m ate rja - łów własnych, zanotow ano w przeciągu 5-letniej działalności Działu Ochrony Roślin przeszło 80 gatunków w ystępujących chorób i szkodników.
Celem rejestracji nadsyłanego m aterjału chorób i szkodni
ków założono z dniem 1 lipca 1928 r. dziennik wpływów, w k tó
rym n o tu je się wszelkie próbki badane w Stacji. Do r. 1930 liczba wpływów dosięgła cyfry 45.
5. A kcja zapraw iania nasion.
D ział O chrony Roślin wspólnie z Polem Doświadczalnem Pomorskiej Izby Rolniczej w Dźwierznie zorganizował w ro ku 1929 doświadczenia n a d działaniem różnych zapraw. Po- zatem p r o w a d z o n o s z e r o k ą p r o p a g a n d ę za- pomocą odczytów i ulotek w zakresie zapraw ienia i czyszczenia nasion.
6. W zakresie ogólnego stan u zdrow otności w okresie 5-letniej działalności Działu O chrony Roślin nie notowano żadnych klęskowo w ystępujących chorób i szkodników roślin upraw nych za w yjątkiem 1926 roku, gdzie rdza (Puccinia graminis) na życie w ystąpiła w dość groźnem nasileniu. N ie
mniej przeto, gdyby zesum ować szkody powodowane rok rocznie, doszlibyśm y do cyfr poważnych. Ogólny dość dobry s ta n zdrow otny upraw rolniczych należy poczęści przypisyw ać dosyć wysokiej ku ltu rze rolnej, dobrej upraw ie i należytem u nawożeniu, co d a je roślinie szybki i należyty rozwój. N atom iast dosyć groźnie w ystępują z roku na rok choroby i szkodniki k u ltu r sadowniczych, gdzie często zbiory były z tego powodu m niej wartościowe i gdzie często choroby były powodem nie
urodzaju.
P r a c e b a d a w c z e .
Określenie chorób i szkodników oraz ilość udzielonych odpowiedzi w okresie 5-letnim przedstaw ia się następująco:
P orad udzielono:
1 9 2 5 1 9 2 6 1 9 2 7 1 9 2 8 1 9 2 9 1 9 3 0
9 brak
danych
48 40 47 71
Zbadano chorób i szkodników:
brak
danych 2 0 47 60 54 53
27
Pozatem udzielono szereg porad w organie fachowym Izby.
Odpowiedzi ustnych,, udzielonych w czasie wyjazdów' oraz w Izbie, przy zestaw ieniu nie uwzględniono; liczba ich b yła bardzo wysoka.
D ział Ochrony Roślin czynił szereg prób i doświadczeń z środkam i zapraw y nasion, tępienia chorób i szkodników, tępienia gryzoni oraz wydaw ał zaświadczenia na wwróz środków tępienia i zapraw n a ogólną ilość 30 578 kg.
W roku 1930 D ział Ochrony Roślin robił specjalne próby aklim atyzacji pasorzyta korówki (Afthelinus m ali), którego przyw iózł z H iszpanji Kierow nik Działu. Pasorzyt te n został następnie rozesłany do licznych Stacyj.
P r a c a p r o p a g a n d o w o - o ś w i a t o w a .
D ział prow adził szeroką propagandę ochrony roślin za- pom ocą kursów', odczytów, ulotek i publikacyj w popularnej prasie fachowej.
K ursów i odczytów' urządzono wzgl. w-ygłoszono ok. 25, przyczem by ły one równom iernie rozrzucone po całym terenie Pom orza.
Ogłoszono artykułów i udzielono porad w organie facho
wym Izby według zestawienia:
1 9 2 5 1 9 2 6 1 9 2 7 1 9 2 8 1 9 2 9 1 9 3 0
b ra k danych 16 18 4
Z niektórych artykułów popularnych sporządzano odbitki, k tó re następnie rozpowszechniano w poważnej ilości, prócz tego od r. 1929 w porozum ieniu z W arszawską Stacją Ochrony Roślin wydano z nagłówkiem tutejszej S tacji 7 ulotek po 1000 szt. Od 1928 r. rozpowszechniono ulotki w ilości ok. 4000 szt.
rocznie. Pozatem w r. 1925 rozpowszechniono 3 różne rodzaje plakatów', w ydanych z ram ienia M inisterstw a Rolnictw'a.
P o m o r s k a I z b a R o l n i c z a .
OGRODN. WARSZAWSKIEGO.
Sprawozdanie z działalności w okresie od dnia 1 kwietnia 1930 r.
do dnia 31 grudnia 1930 r.
Oddział Łódzki S tacji Ochrony R oślin Tow. Ogrodn.
W arsz. rozpoczął działalność od dnia 1 kw ietnia 1930 r. Na kierownika Oddziału został powołany Dr. K o n stan ty S tra wiński, k tó ry rozpoczął organizację pracy na terenie wojewódz
tw a łódzkiego w m aju 1930 roku.
I. O r g a n i z a c j a p r a c y : 1. Skład personalny:
Kierow nik Oddziału: Dr. K o n sta n ty Straw iński.
P raktykanci: Tadeusz Zaar (od 1. V I do 1. X 1930 r.) Kazim ierz Tarwiel (od 1. V II do 1. X
1930 r.)
P ra k ty k a n tk a stała: M agister K alina Żelazowska (od 1. IX).
2. O rganizacja sieci korespondentów .
Celem oparcia działalności n a terenie województwa O ddział naw iązał k o n tak t ze szkołam i rolniczem i w Czarnocinie, D obry
szycach, Kościelcu, Jeżewie, Popowie i Sędziejowicach, wcią
gając personel do współpracy, jako korespondentów.
Pozatem rozpoczęto w spółpracę z in stru k to ra m i rolnym i powiatów (13), którzy również przyjęli udział w pracy jako korespondenci.
Zakłady Rolniczo-Doświadczalne w Kościelcu (pow. kolski) oraz w Błoniu (pow. łęczycki) również w spółpracowały z O ddzia
łem Ochrony Roślin, nadsyłając dane o w ystępujących choro
bach ze swego terenu.
Głównym celem nowopowstałej placów ki ochrony roślin było poznać teren i nawiązać k o n tak t z in stytucjam i oraz
29 organizacjam i rolniczem i, w pierwszym rzędzie z W ydziałem Rolnictw a Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi i z Wojewódzkim Towarzystwem Organizacyj i Kółek Rolniczych w Łodzi.
II. D z i a ł a l n o ś ć p r a k t y c z n a .
1. Zwulczanie rak a ziemniaczanego nie zostało przejęte przez Oddział. Prow adzi wspom nianą akcję inspektor do spraw ziem niaczanych, zatrudniony w Centrali Stacji Ochrony Roślin w Warszawie.
2. Akcja tępienia wołka zbożowego Calandra granaria została zapoczątkow aną w związku z rozpanoszeniem się tego szkodnika w śpichrzach większych.
Zlustrowano szczegółowo 9 śpichrzów i młynów oraz przeprowadzono dezynfekcję chłoropikrynową w 3 śpich
rzach:
N a walkę ze szkodnikam i śpichrzów zwrócono większą uwagę i m etody tej walki były opracowywane.
Pod wpływem Oddziału fabryka chemiczna w Zgierzu według p rojektu Dr. Strawińskiego sporządziła odpo
wiednie naczynia o m niejszych pojem nościach (od 5 do
2 0 kg), ułatw iających stosowanie chloropikryny.
3. W związku z w ystępow aniem m yszy polnych zorga
nizowano w 5 p u n ktach akcję tępienia przy pomocy świec „dusim ysz“ z pom yślnym skutkiem.
4. Poradnictw a.
W okresie od 1 czerwca 1930 f. do 31 grudnia 1930 roku udzielono 203 porad. Do tego okresu (do 1. V I 1930 r.) porady udzielane były przez Stację O chrony Roślin w Warszawie.
5. R ejestracja chorób i szkodników. W sprawozdawczym okresie udało się wciągnąć do k a rto tek i 87 gatunków- szkodników oraz 33 choroby.
I II . P r a c e p r o p a g a n d o w o - o ś w i a t o w e . W ygłoszono na zgrom adzeniach rolnych i ogrodniczych 36 odczytów: w powiecie brzezińskim 1, w kaliskim 4, w ko
nińskim 3, łaskim 3, łódzkim 13, piotrkowskim 3, radom szczań
skim 7, sieradzkim 2.
Zorganizowano 9 w ystaw i pokazów środków walki oraz wzorów chorych roślin w następujących miejscowościach:
Brzeziny, Czarnocin, Kalisz, Konin, Łask, Piotrków, Sieradz, Z duńska W ola i Zgierz.
IV. O g ó l n e u w a g i .
Rozwinąć należycie swej działalności w tym pierwszym okresie Oddział nie mógł wobec szczupłych zasiłków, tem bardziej, że organizować należało nietylko pracę n a terenie, lecz przedew szystkiem stworzyć w arsztat pracy — pracow nię z najniezbędniejszem i pom ocam i naukowem i.
Działalność swoją Oddział rozpoczął, nie posiadając żadnych własnych optycznych przyrządów . Z ostały one wypożyczone od osób pryw atnych, ja k również przez czas dłuższy korzystano z pryw atnej b ib ljoteki kierownika.
Ł ó d ź , d nia 12 lipca 1933 r.
Kierow nik Oddziału Łódzkiego S tacji Ochrony Roślin Tow. Ogrodn. W arsz.
D r . K o n s t a n t y S t r a w i ń s k i .
4. STACJA OCHRONY ROŚLIN TOWARZYSTWA OGROD
NICZEGO WARSZAWSKIEGO W W ARSZAWIE.
S tacja Ochrony Roślin została założona przy Tow. Ogrod- niczem W arszawskiem w r. 1904 pod nazwą „Pracow nia n a u kowa do badań nad ochroną roślin". Pierwszym kierownikiem tej in sty tu cji był p. Kazimierz Kulwieć. Pracow nia ta była bardzo słabo wyposażona finansowo.
W r. 1911-ym 3 instytucje, W arsz. Tow. Ogrodnicze, Centralne Tow. Rolnicze i Związek Zawodowy Cukrowni K rólestw a Polskiego, połączyły się w celu przekształcenia naukowej pracow ni do b adań nad ochroną roślin na instytucję o szerszym zakresie działalności, t. zn. na Stację Ochrony Roślin. W pierwszych lata ch wojny S tacja znów przeszła na własność Tow. Ogrodniczego W arszawskiego. N a czele S tacji Ochrony Roślin stanął Prof. Dr. Józef Trzebiński.
Czynności swoje S tacja rozpoczęła od r. 1912. Do r. 1917 włącznie Dr. Trzebiński kierował Stacją. W r. 1918 kierunek objął Wł. Gorjaczkowski.
W r. 1912, 1913 i na początku 1914 d a tu je się najsilniejszy rozwój działalności S tacji Ochrony Roślin.
S tacja posiadała tere n badawczy w m aj. Tow. Ogrodni
czego „M ory", naw iązała stosunki ze wszystkiemi organiza
cjam i rolniczemi i działała na terenie całego byłego Królestwa Polskiego. Dr. J. Trzebiński rozpoczął w Stacji badania n au kowe, poświęcone zarówno biologj i grzybów pasorzytniczych, ja k i środków zwalczania chorób.
Okres w ojny ujem nie odbił się na rozwoju Stacji. Personel S tacji zajął się opracowaniem wyników obserwacyj nad choro
bam i i szkodnikam i z r. 1912—4917.
Po utworzeniu się władz polskich S tacji Ochrony Roślin T. O. W. został przydzielony teren 3 województw: warszaw
skiego, łódzkiego i białostockiego. Stacja korzysta z zasiłku Min. R olnictw a i Ref. Roi. i pracuje w kierunku organizacji ochrony roślin n a ty m terenie.
W r. 1930 S tacja Ochrony Roślin T. O. W. zorganizowała oddział swój w Łodzi z terenem działalności woj. łódzkiego.
N a czele Oddziału stanął Dr. K . Straw iński.
Sprawozdanie z działalności za rok 1930.
I. Organizacja pracy Stacji.
1. S k ł a d p e r s o n a l n y i p o d z i a ł c z y n n o ś c i . Personel stały:
1. K ierow nik Prof. Dr. Wł. Gorjaczkowski.
2. Kierow nik Działu Entomologicznego —- Dr. J a n R usz
kowski.
3. A d junkt — Zofja Zweigbaumówna.
4. A systentka — Dr. H elena Juraszków na.
5. A systent do spraw ra k a ziemniaczanego — Inż. F or
tu n a t Baykowski.
6. S ekretarz —• Alicja W ejsflożyna.
7. P ra k ty k a n tk a fitopatolog —■ H alina Jannolińska.
8. P ra k ty k a n t Entom olog — od 1. I do 1. X — S ta n i
sław Adamczewski, od 1. X Jadw iga W odnicka.
9. P ra k ty k a n t Entomolog Oddziału w Morach od 1. IV — Zygm unt Okulicz.
10. L a b o ran t w Morach do 1. IV —■ Bronisław K ontek, od 1. IV — Józef Rutkow ski.
Pracow nicy czasowi:
1. A systentka —• Zastępca Kierownika Oddziału w Morach (płatna przez powiaty) —- Irena Ruszkowska.
2. P ra k ty k a n t sezonowy (opłacany z funduszu, przezna
czonego na lu stracje ziemniaczane) — Mieczysław Bekierski.
3. P ra k ty k a n t sezonowy od 1. V II (płatny przez powiaty)
— Helena W einbergerówna.
4. P ra k ty k a n t sezonowy (płatny przez powiaty) do 31.
X I I 30 r. —■ Zygm unt Rozegnał.
33
5. P ra k ty k a n tk a kancelaryjna (płatna przez powiaty) — Helena Blockówna.
6. W oźna w W arszawie (płacona z funduszów, asygno- wanych na prowadzenie Stacji) — M arjanna Zychowicz.
2. I l o ś ć w y j a z d ó w s ł u ż b o w y c h .
W okresie sprawozdawczym odbyto 210 (253 dni) wyjaz
dów służbowych personelu Stacji.
3. O r g a n i z a c j a s i e c i k o r e s p o n d e n t ó w . P raca ta w roku sprawozdawczym została znacznie posu
n ięta naprzód. W styczniu 1930 r. S tacja rozpoczęła rejestrację daw nych swoich korespondentów oraz werbowanie nowych, dążąc do tego, b y posiadać stałych inform atorów w każdej gminie. W ty m celu S ta cja zwróciła się do wszystkich wy
działów powiatow ych oraz okręgowych tow arzystw organizacji i kółek rolniczych na terenie województw białostockiego, łódzkiego i warszawskiego z prośbą o wyszukanie na terenie każdej gm iny i kółka rolniczego osób, odpowiednich dla współ
pracy ze S tacją, podanie ich adresów oraz wręczenie im zim o
wych ankiet Stacji. A nkiet tych, dotyczących jedna zdrow ot
ności sadów, druga — pól i warzywników, rozesłano 2 0 0 0
kom pletów, odpowiedzi na nie otrzym ano 395. W końcu kw iet
nia rozesłano korespondentom ankiety: „Spraw ozdanie wio
senne" i ,,K w estjonarjusz o występowaniu chorób i szkodni
ków " i otrzym ano na każdą z nich 206 odpowiedzi.
Od połowy sierpnia do grudnia były wysyłane: podzięko
w ania za dotychczasową współpracę, form alne zgłoszenie na korespondenta, kw estjonarjusz o występowaniu chorób i szkod
ników i kom plet ulotek Stacji.
Z woj. warszawskiego Stacja otrzym ała na 373 wysłanych zaproszeń 51 podpisanych zgłoszeń-zobowiązań i 6 odpowiedzi odmownych, a z woj. białostockiego na 46 zaproszeń otrzym ano
6 zgłoszeń, czyli 13 % zobowiązań i 1 % odmów. W odpowiedzi na zobowiązania S tacja wysłała zaświadczenia.
Dalsza organizacja sieci polegać m iała na nawiązania kontaktu pom iędzy korespondentam i S tacji i in struktoram i
3
rolnym i, a w przyszłości n a zainteresow ania odpowiednich instruktorów gospodarstw am i korespondentów i na dokształ
caniu jednych i drugich.
S ta cja dążyła do tego, żeby każdy in stru k to r rolny opie
kował się grupą korespondentów S tacji, m ieszkających na terenie jego działalności. In stru k to r bowiem będzie naturalnym pośrednikiem pom iędzy S tacją a korespondentem .
4. W s p ó ł p r a c a z o r g a n i z a c j a m i i i n s t y t u c j a m i .
W m iarę m ożności S ta cja sta ra ła się nawiązać kontaki ze w szystkiem i in sty tu cja m i i organizacjam i państw owem t i społecznemi w pracy Stacji zainteresowanem i.
Między innem i S tacja b y ła w kontakcie z następującem i instytucjam i: M inisterstwo Rolnictwa, W ydział Produkcji R o
ślinnej, W ydziały Rolnictw a województw: białostockiego, łódz
kiego i warszawskiego; W ydziały Powiat own tychże województw;
W arszaw ska Izba Rolnicza: W ydziały P rodukcji Roślinnej i Szkolnictw a; Centralne, W ojewódzkie i Okręgowe Towa
rzystw a O. T. O. i K. R., Organizacje Przysposobienia R olni
czego, Związek Zakładów Rolniczych Doświadczalnych; Stacje Doświadczalne Rolnicze i Ogrodnicze: w Poświętnem , w K utnie, w S tary m Brześciu, w Opatowcu, w Kisielnicy i Stacje Dośw.
Ogrodnicza i Genetyczna w M erach oraz Jedw abnicza w Mila
nówku; W arszaw ska D yrekcja Lasów Państw ow ych, Liga Ochrony Przyrody, Liga Obrony Pow ietrznej i Przeciwgazowej, Polskie R adjo, Związek Producentów Kwiatową Polski Związek W arzywników, Centralny Związek Ogrodników' Polskich, Polski K om itet P lantacyjny, D yrekcja Ogrodów Miejskich w W ar
szawie i Związek Zrzeszeń Ogrodniczych.
II. Działalność praktyczna.
1. Z w a l c z a n i e r a k a z i e m n i a c z a n e g o .
W roku 1930 S tacja Ochrony R oślin prow adziła lustracje ziem niaczane wiosenną i jesienną.
35 W iosenna lustracja przeprow adzona b yła w pow iatach:
wieluńskim, kaliskim , rypińskim , lipnowskim i nieszawskim;
jesienna lu strac ja w pow iatach: łaskim, sieradzkim, wieluńskim, kaliskim , radom szczańskim , konińskim, kolskim, słupeckim i mławskim. O rganizacja lu stracji na terenie woj. łódzkiego była przeprow adzona z Oddziałem Łódzkim S tacji Ochrony R oślin T. O. W.
Pod nadzorem delegatów S tacji Ochrony Roślin pracowało w 1930 roku 99 lustratorów . Zlustrowano i udzielono porad z dziedziny chorób ziem niaczanych w 48 780 gospodarstwach.
W wyniku lu stracji stwierdzono w ystępow anie rak a ziem nia
czanego w pow. łaskim w miejscowościach: Karszew, Kiki, E dm undów —K ik i.
W spraw ach zwalczania ra k a ziemniaczanego i innych chorób ziem niaczanych delegaci S tacji Ochrony Roślin doko
nali 54 w yjazdy do powiatów województw: białostockiego, łódzkiego i warszawskiego.
Instru k to rzy Towarzystw, Organizacyj i Kółek R olni
czych wym ienionych wyżej powiatów współpracowali ze S tacją Ochrony Roślin w dziedzinie zwalczania chorób ziem niaka.
N a terenie S tacji Doświadczalnej w M orach prowadzono na poletkach doświadczalnych upraw ę 7 odm ian rakoodpor- nych ziemniaków. Doświadczenia te m iały na celu przede- w szystkiem zapoznanie się z różnicam i w rozwoju, w wyglądzie i przebiegu wegetacji różnych odm ian ziem niaków rakoodpor- nych oraz obserwacje n a d przystosow aniem się ty ch odm ian do nowych warunków. S tacja Ochrony Roślin prow adziła również lustracje ziem niaków wywożonych zagranicę.
2. K o n t r o l a i w y d a w a n i e ś w i a d e c t w z d r o w o t n o ś c i z i e m i o p ł o d ó w .
Personel S tacji przeprow adzał kontrolę przesyłek poczto
wych i kolejowych wwożonych do k raju i wywożonych zagra
nicę. Ziemiopłody były badane w m iejscu ich wyprodukowania.
D la każdej przesyłki S tacja w ystaw iała zaświadczenie zdro
wotności. Ogółem wydano 30 zaświadczeń. Zaświadczenia wydawano na wywóz nasion zbożowych i warzywnych, drzewek i krzewów owocowych i ozdobnych, zrazów drzew owocowych.
3*
Zaświadczeń na wywóz ziem niaków wydano. 5. D la roślin wwożonych do k raju , przysłanych bez zaświadczeń zagranicz
nych, wydano św iadectw 15.
3. W s p ó ł p r a c a w z a k r e s i e k w a l i f i k o w a n i a z i e m i o p ł o d ó w .
S tacja Ochrony Roślin T. O. W. współpracowała z W y działem N asiennym Centr. Tow arzystw a Org. i K ółek Roln., w ydając opinję o stanie zdrow otności ziemiopłodów, kw alifiko
wanych odmianowo przez W. N., po przeprow adzeniu wspólnej lustracji.
4. Z w a l c z a n i e k o r ó w k i w e ł n i s t e j .
Personel S ta cji przeprow adził lu stracje szkółek i sadów, obserw ując w ystępow anie Korówki wełnistej. L ustracji zostały poddane w pow. warszawskim miejscowości: Zawady, Synów, W arszawa i Ołtarzew; w pow. błońskim Pszczelin; w pow.
grójeckim Mała Wieś, S ta ra Wieś i Belsk; w pow. ciechanow
skim Ciechanów; w pow. płockim Płock i Niegłosy.
5. Z w a l c z a n i e i n n y c h a k t u a l n y c h c h o r ó b i s z k o d n i k ó w .
Przeprow adzono lustracje z uwzględnieniem występowania następujących a k tu aln y ch szkodników: a) szkodniki spich
rzowe, b) m yszy polne, c) rolnica, d) pędraki, e) drutowce.
6. T ę p i e n i e b e r b e r y s u i c h w a s t ó w .
W spraw ie tępienia berberysu i chw astów opublikowano u lo tk i o zwalczaniu rd zy kreskow'ej (nakaz tępienia berberysu), ostu polnego, ognichy i łopuchy. U lotki rozesłano do w szyst
kich instytucyj rolniczych i samorządow-ych, Stacyj doświad
czalnych i szkół. Przeprowadzono specjalne lustracje oraz w ykonano doświadczenia w Morach. Specjalną uwagę zwracano n a w ystępow anie kanianki.
37 7. A k c j a z a p r a w i a n i a z i a r n a s i e w n e g o .
Opublikowano ulotkę o zapraw ianiu ziarna siewnego i roze
słano do instytucyj rolniczych i samorządowych, Stacyj do
świadczalnych i szkół. Przystąpiono do opracow ania planu organizacji punktów zapraw iania ziarna siewnego przy szkołach rolniczych.
8. P o r a d n i c t w o .
W roku sprawozdawczym S tacja udzieliła 1 049 p orad z zakresu entomologji, 653 z zakresu fitopatologji, 26 w spra
wach chorób nieorganicznego pochodzenia, 14 porad o chwa
stach, 24 w sprawach m yszy, kretów i zajęcy i 11 porad w spra
wie ptaków pożytecznych. Ogółem udzielono 1 789 porad.
K orespondencji urzędowej otrzym ano Nr. Nr. 1 256, wysłano 652.
Niezależnie od analiz m aterjału , nadsyłanego do zbadania, personel S tacji b adał m aterjał, zbierany przez pracowników Stacji podczas wycieczek i lustracji. Liczba analiz dochodziła do kilkuset.
Pozatem wydano 50 zaświadczeń n a zakup ekstraktu i pyłu tytoniowego i 2 zaświadczenia na inne środki, służące do zwal
czania chorób i szkodników.
9. D o ś w i a d c z e n i a n a d s k u t e c z n o ś c i ą ś r o d k ó w d o z w a l c z a n i a c h o r ó b i s z k o d n i k ó w
r o ś l i n .
W Oddziale Doświadczalnym S tacji Ochrony Roślin T. O. W. w Morach by ły w ykonane następujące prace:
1. dalsza organizacja pracow ni zoologiczno-entomologicz
nej i fitopatologicznej;
2. zapoznaw anie się z całokształtem miejscowej fauny terenów doświadczalnych i gospodarczych Mor i n a j
bliższych okolic, jej składu gatunkowego i liczebnego, najw ażniejszych szczegółów biologji i znaczenia ekono
micznego poszczególnych gatunków ;
3. zapoznanie się z całokształtem m ikroflory pasorzyt- niczej tychże terenów ze szczególnem uwzględnieniem roślin upraw nych; praca wykonana była przez p. Dr.
H. Juraszków nę;
do ochrony roślin;
5. przeprow adzenie prób stosow ania różnych sposobów i środków zwalczania szkodników, chorób i chwastów w w arunkach laboratoryjnych i terenow ych;
6. opracowywanie m etodyki zwalczania szkodników i cho
rób roślin.
Szczególną uw agę w roku bieżącym zwrócono na n a stęp u jące ak tu aln e tem aty :
a) choroby róż — Dr. H. Juraszków na, b) choroby zbóż — Dr. H. Juraszków na,
c) specjalne szkodniki cebuli — I. Ruszkowska, d) specjalne szkodniki kap u sty — J. W odnicka,
e) biologja i zwalczanie drobnych gryzoni (polników, m yszy, szczurów) —■ Z. Olculicz,
f) ochrona ptaków (owadożernych) pożytecznych — I. i J.
Ruszkowscy,
g) specjalne szkodniki zbóż, h) specjalne szkodniki m alin,
i) badanie skuteczności środków mszycobójczych,
k) obserw acje n ad rozwojem i zdrow otnością ziemniaków odm ian rak o o d pornych; prow adził p. Inż. F. Bay- kowski.
Pozatem urządzono rezerw at dla ptaków' i rozpoczęto system atyczne obserw acje n ad p tak a m i pożytecznem i i sposo
bam i ich praktycznej ochrony w w arunkach lokalnych.
Zasadzono 30 drzew ek owocowych dla doświadczeń nad zwalczaniem chorób i szkodników.
Zbudow ano w roku spraw ozdaw czym insektarjum dla racjonalnej hodowli owadów.
P rób zwalczania chorób i szkodników przeprowadzono 168 z 29 różnem i środkam i chemicznemi.
Hodowli owadów' założono 570.
