A JEGO WARTOŚĆ RYNKOWA
5. Światowe standardy pomiaru i oceny kapitału intelektualnego
Pierwszą z metod jest przychód z kapitału wiedzy (KCETM ). Metoda ta zo-stała opracowana przez B.Leva wykładowcę z Nowego Yorku. Metoda ta dąży do ustalenia ekonomicznej wartości kapitału intelektualnego jednostki poprzez ana-lizę zwrotu z finansowych i fizycznych kapitałów. Jednak podstawowym założe-niem jest produkcyjny charakter badanego przedsiębiorstwa w którym wynik fi-nansowy to suma wyników wykorzystanej wiedzy, użycia kapitału fizycznego oraz finansowego18.
Narzędzie to opiera się na poszukiwaniu zależności pomiędzy zwrotami z wymienionych powyżej kapitałów obejmując zarówno przychody już uzyskane jak i te mające wystąpić.
Przedstawiona metoda składa się z siedmiu etapów na których dokonujemy obliczeń. Poszczególne etapy obejmują19:
• Etap 1 – Obliczanie znormalizowanych przychodów przedsiębiorstwa.
Twórca metody sugeruje by do badań uwzględniać przychody z trzech poprzednich lat licząc obecne oraz prognozowane przychody przedsię-biorstwa na trzy kolejne lata. Jednak liczba lat branych pod uwagę jest ruchoma i zależy od długości funkcjonowania przedsiębiorstwa czy też posiadanych danych oraz charakterystyki branży w jakiej funkcjonuje jednostka. Znormalizowany przychód oblicza się jako średnią ważną,
17 Bayer K., Wybrane metody pomiaru kapitału intelektualnego, http://wneiz.pl/na-uka_wneiz/sip/sip34-2013/SiP-34-t1-9.pdf (07.11.2015)
18 A. Ujwary-Gil, Kapitał intelektualny a wartość rynkowa przedsiębiorstwa, s.64-72.
19 M. Strojny, Metody i narzędzia pomiaru kapitału intelektualnego w organizacji, s.108-111.
a współczynnik dla lat przeszłych jest dwukrotnie niższy od tego dla lat przyszłych.
• Etap 2 – Obliczanie znormalizowanych przychodów firmy, wolnych od podatku wynikających z wykorzystania kapitału fizycznego
Ciężko rozdzielić przychody uzyskane z kapitału fizycznego, a kapitału intelektualnego opierając się na wewnętrznej stopie zwrotu. Oczywistym jest, że kapitał intelektualny sam nie generuje wartości ale tworzy wartość dodaną do produktów i wartości firmy. Powinno się więc stosować stopę zwrotu obliczaną dla danej gałęzi przemysłu. Jednak aby wyliczyć udział kapitału fizycznego konieczne jest obliczenie jego wartości.
• Etap 3 – Wyliczanie wartości kapitału fizycznego
Kapitał fizyczny w tej metodzie odnosi się do wszystkich zasobów rze-czowych i materialnych, a także inwestycji z nim związanych.
• Etap 4 – obliczanie wartości kapitału finansowego
Na kapitał finansowy złożą się obligacje, gotówka, akcje przedsiębior-stwa, a także instrumenty finansowe. Kapitał finansowy otrzymamy odej-mując od aktywów finansowych zapasy oraz zobowiązania krótkotermi-nowe i dodając inwestycje długotermikrótkotermi-nowe.
• Etap 5 – wyliczenie udziału kapitału intelektualnego w przychodach przedsiębiorstwa
Wyliczyć go można odejmując od znormalizowanych przychodów przed-siębiorstwa sumę części znormalizowanych przychodów przedsiębior-stwa wytworzonych przez kapitał fizyczny oraz część znormalizowanych przychodów przedsiębiorstwa wytworzonych przez kapitał finansowy.
• Etap 6 – Obliczenie wartości kapitału intelektualnego
Wyniki mogą być łączone bądź porównywane z metodami pomiaru i wy-ceny kapitału intelektualnego w celu uzyskania obrazu wartości przedsię-biorstwa. Można tu zastosować kilka wskaźników, które na przykład po-wiedzą ile kapitału intelektualnego uzyska przedsiębiorstwo z każdej za-inwestowanej złotówki w kapitał księgowy20.
Drugim światowym standardem pomiaru i oceny kapitału intelektualnego w przedsiębiorstwie jest wskaźnik intelektualnej wartości dodanej. Wskaźnik ten nazywany jest potocznie metodą VAICTM opracowaną przez austriackiego bada-cza A. Pulića. W metodzie tej dochód interpretowany jest jako wartość dodana wyrażana w wartościach liczbowych. Otrzymane wyniki są interpretowane w od-niesieniu do wyników innych przedsiębiorstw działających w branży by jak naj-dokładniej ocenić czy dana jednostka osiąga normy efektywności czy też nie. Na-rzędzie to zakłada iż możliwe jest obliczenie wartości kapitału intelektualnego jednostek notowanych na giełdzie jak i nie notowanych oraz określenie skali
20 A. Ujwary-Gil, Kapitał intelektualny a wartość rynkowa przedsiębiorstwa, s. 65.
w jakiej działania podejmowane przez pracowników wywierają wpływ na two-rzenie wartości dodanej. Ciekawostka w tej metodzie jest to, że wydatki ponie-sione w związku z pracownikami nie są zaliczane do kosztów, ale do inwestycji21.
Proces pomiaru przebiega w pięciu etapach22:
• Etap 1 – Obliczanie wskaźnika intelektualnej wartości dodanej.
Aby dostarczyć przedsiębiorstwu jasny obraz efektywności jaką przynosi kapitał intelektualny znajdujący się w firmie musimy dokonać kalkulacji zdolności intelektualnych wyliczając wskaźnik intelektualnej wartości dodanej (VAIC). Obliczeń dokonamy dodając do siebie wskaźnik efek-tywności kapitału fizycznego, wskaźnik efekefek-tywności kapitału ludzkiego oraz wskaźnik efektywności kapitału strukturalnego. Każdy z tych kapi-tałów musi wytwarzać wartość dodaną.
• Etap 2 – Wyliczenie wartości dodanej przedsiębiorstwa.
Wartość dodana to suma pozostałych przychodów operacyjnych oraz ob-rotów, pomniejszoną o nakłady wykazywane w przedsiębiorstwie z tytułu materiałów, towarów, energii czy też nakładów na świadczenia rzeczowe przeznaczone dla pracowników lub na usługi obce. Można zatem powie-dzieć, że wartość ta obejmuje w szczególności amortyzacje, podatki i opłaty, a także wynagrodzenia i świadczenia niematerialne na rzecz pra-cowników. Jest to swego rodzaju renta ekonomiczna. Można także obli-czyć wartość dodaną dodając do siebie zysk operacyjny, kapitał ludzki oraz amortyzacje. Wartość dodana rośnie wraz ze wzrostem efektywności i ilości wykorzystywanych zasobów w przedsiębiorstwie.
• Etap 3 – Obliczenie wykorzystania kapitału fizycznego w tworzeniu war-tości dodanej.
Wskaźnik efektywności kapitału fizycznego oblicza się dzieląc wartość dodaną której wyliczenia dokonaliśmy w poprzednim etapie przez kapitał fizyczny czyli wartość księgową aktywów netto. Wskaźnik ten mówi nam jaka jest efektywność zaangażowanych zasobów w przedsiębiorstwie, a więc określa ile jednostek wartości dodanej przypada na jednostkę za-angażowanego kapitału fizycznego.
• Etap 4 – Obliczanie wykorzystania kapitału ludzkiego w tworzeniu war-tości dodanej.
Wskaźnik efektywności kapitału ludzkiego oblicza się jako iloraz warto-ści dodanej i kapitału ludzkiego. Pod pojęciem kapitał ludzki kryje się ogół wydatków związanych z dokształcaniem i szkoleniami pracowni-ków, płacami. Wskaźnik ten mówi nam ile wartości dodanej firma uzy-skała dzięki wydaniu jednostki pieniężnej na zatrudnionego pracownika.
Dodatkowo jak już wcześniej wspomniane było wydatki na kapitał ludzki
21 Szczepankowski P., Jak mierzyć efektywność i wartość kapitału intelektualnego firmy, „Serwis FK” 2005, nr 28-29.
22 Anna Ujwary-Gil, Kapitał intelektualny a wartość rynkowa przedsiębiorstwa, s. 72-77.
nie są traktowane jako koszty ale jako inwestycje gdyż każde przedsię-biorstwo dąży do minimalizacji swoich kosztów, a w tym przypadku wkłady pieniężne poniesione na pracowników dają wysokie zwroty z in-westycji więc są pożądane przez przedsiębiorstwa.
• Etap 5 – Obliczanie kapitału strukturalnego i efektywności wykorzystania kapitału strukturalnego w tworzeniu wartości dodanej.
W przypadku obliczania kapitału strukturalnego nie możemy powiedzieć iż jest ono całkowicie jednoznaczne. Jest to kapitał wyjątkowo trudny w pomiarze. Możemy go obliczyć odejmując od wartości dodanej kapitał ludzki. Następnie mając już obliczony kapitał strukturalny możemy obli-czyć jego efektywność dzieląc wartość dodaną przez kapitał strukturalny.
Wskaźnik ten informuje nas o skali tworzenia wartości dodanej przez ten kapitał.
Możemy zatem stwierdzić, iż na metodę VAIC składają się wskaźniki efek-tywności kapitału fizycznego, strukturalnego i ludzkiego, którego głównym celem i elementem jest wytwarzana wartość dodana.
6. Podsumowanie
Po dogłębnym przeanalizowaniu tematu można jasno stwierdzić, iż zagad-nienie jakim jest kapitał intelektualny jest na tyle obszerne, że nie można dokonać jego jednoznacznego podziału, a także ująć pojęcie kapitał intelektualny w ścisłe ramy.
Pomiar kapitału intelektualnego nie jest łatwy. Przedsiębiorstwo w oparciu o posiadane dane musi dokonać wyboru jak najlepszej metody, która będzie uwzględniała specyfikę branży w jakiej jednostka funkcjonuje. Kapitał intelektu-alny stał się więc niejako wyznacznikiem oceny osiągnięć przedsiębiorstwa oraz wytwarzania przez niego wartości dodanej. W obecnych czasach kiedy istnieje tak ogromna konkurencja jest on także niezwykle istotnym elementem z punktu widzenia kontrahentów czy też klientów mających podjąć współprace z daną jed-nostką.
Rachunkowość analizuje i bada wyłącznie zasoby materialne, dlatego też do-konując pomiaru wartości aktywów niematerialnych uzyskujemy pełniejszy obraz funkcjonowania jednostki, a także możemy lepiej zarządzać posiadanymi zaso-bami.
W pracy tej zaprezentowane zostały najważniejsze informacje z zakresu wy-branego tematu, umożliwiające poznanie podstaw i istoty kapitału intelektual-nego.
LITERATURA
[1] Bayer K., Wybrane metody pomiaru kapitału intelektualnego http://wneiz.pl/na-uka_wneiz/sip/sip34-2013/SiP-34-t1-9.pdf (02.11.2015)
[2] Bernacki A., Rachunkowość i finanse podmiotów gospodarczych http://edu.pjwstk.edu.pl/wyklady/rpg/scb/main39.html (dostęp: 31.10.2015) [3] Edvinsson L., M. Malone, Kapitał intelektualny, PWN, 2001, s. 25.
[4] Fazlagić A., Jakościowe i ilościowe metody pomiaru kapitału intelektualnego str. 5.
[5] Gudkova S., Wycena kapitału intelektualnego przedsiębiorstw. Najlepsze praktyki skandynawskie, str. 16–18.
[6] Kaplan R.S., D.P. Norton, Strategiczna karta wyników. Jak przełożyć strategię na działanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 55 i nast.
[7] Kasiewicz S., Rogowski W., Kicińska M., Kapitał intelektualny. Spojrzenie z pe-spektywy interesariuszy, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2006, s. 143-145.
[8] Mroziewski M., Kapitał intelektualny współczesnego przedsiębiorstwa, Difin, War-szawa 2008, s. 54-56.
[9] Skuza B., Zarządzanie kapitałem intelektualnym na przykładzie Grupy Skandia, [w:]
Gospodarka oparta na wiedzy. Perspektywy Banku Światowego, A. Kukliński (red.), KBN, Warszawa 2003, s. 145.
[10] Sopińska A., Przewaga konkurencyjna, [w:] Wachowiak P. (red.), Pomiar kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, War-szawa 2005, s. 34.
[11] Strojny M., Metody i narzędzia pomiaru kapitału intelektualnego w organizacji str.108-111.
[12] Szczepankowski P., Jak mierzyć efektywność i wartość kapitału intelektualnego firmy, „Serwis FK” 2005, nr 28-29.
[13] Ujwary-Gil A., Kapitał intelektualny, a wartość rynkowa przedsiębiorstwa str. 55.
[14] Encyklopedia zarządzania, http://mfiles.pl/pl/index.php/Strategiczna_karta_wy-nik%C3%B3w (dostęp: 3.11.2015)
[15] Encyklopedia zarządzania, http://mfiles.pl/pl/index.php/Navigator_Scandii (dostęp:
02.11.2015)
[16] Pomiar dynamiczny, http://www.kapitalintelektualny.pl/1258/pomiar-dynamiczny/
(dostęp: 01.11.2015)
MEASUREMENT AND EVALUATION OF INTELECTUAL CAPITAL AND ENTERPRISE VALUE
The subject of intellectual capital is currently very common in the theory and business. Cer-tainly each of us realize how important a role each company plays the measurement and evaluation of effectiveness, the use of the capital held tangible and intangible. So also in this work approximate the concept of intellectual capital as a relatively recently formed idea aimed at improving the com-pany’s activities, to measure and present the numerical values of components of intangible capital in order to mobilize personnel to generate the greatest added value that mid-capital requests for units.
The article allow presents to measure nonmaterial asset in financial values. You can see that this measurement is not easy, the company based on its data needs to choose the best method that will take into account the specificities of the sector in which the company operates. These measurements can be made by using a number of indicators and methods developed by leading researchers in the
field. The aim of the study is primarily to present classification systems for measuring intellectual capital for example present some diagnostic systems of intellectual assets, such as Skandia Naviga-tor, Balance Scorecard, Intangible Assets, Intellectual Capital Audit and IC-Rating. At the end of the work presented world-wide standards for measuring and evaluating the intellectual capital and above all their course divided into different stages.
Keyword: intellectual capital, measurement of intellectual capital, intellectual capital manegement