Złudne fundusze inwestycyjne

Upadek komunizmu i przejęcie w 1992 roku władzy przez partię demokra-tyczną były początkiem transformacji ekonomicznej w Albanii. Gospodarka kraju zaczęła podupadać, gdyż opierała się na przestarzałych technologiach i trudno jej było dorównać konkurencji na wolnym rynku. Ludzie, aby utrzymywać rodziny podejmowali prace za granicą, pracując w Grecji czy Włoszech. Zarobione tam pieniądze przesyłano krewnym, którzy nie wiedzieli, co zrobić z nadmiarem

6 P. Luty, Słynne piramidy finansowe, http://www.forbes.pl/artykuly/sekcje/Wydarzenia/slynne-pi-ramidy-finansowe,29253,1 (dostęp: 22.11.2015r.)

7 Piramida Madoffa, http://pl.wikipedia.org/wiki/Piramida_Madoffa (dostęp: 22.11.2015r.)

8 Madoff od 13 lat nie zainwestował ani centa, http://gospodarka.dziennik.pl/news/arty-kuly/87728,madoff-od-13-lat-nie-zainwestowal-ani-centa.html (dostęp: 24.11.2015r.)

ków, gdyż nie istniało wiele możliwości inwestycji. Sytuację tą wykorzystali wła-ściciele piramid finansowych, oferując potencjalnym klientom zyski, które znacz-nie przekraczały oprocentowaznacz-nie proponowane przez banki. Perspektywa szyb-kiego i wysoszyb-kiego zysku powodowała, że indywidualni inwestorzy zastawiali całe swoje majątki, aby zainwestować jak największą sumę. Pierwsi klienci, którzy osiągnęli wysokie zyski, stanowili zachętę dla kolejnych inwestorów.

Za największe fundusze inwestycyjne Albanii, w tamtych latach, uważa się Gjallica i Xhaferi. W latach 1995-1996 zgromadziły one środki wielkości kilkuset dolarów każdy. W 1996 roku władze państwa otrzymywały informacje o możli-wym krachu piramid. Jednak sygnały ekspertów zostały, ze względu na zbliżające się wybory parlamentarne, zignorowane. Dodatkowo partie polityczne popierały działalność funduszy i zachęcały ludzi do inwestowania w nich, dlatego nie chciały zmniejszać swoich szans przed wyborami, podejmując niepopularne de-cyzje⁹.

Na początku roku 1997 zaczęły bankrutować mniejsze piramidy inwesty-cyjne, które traciły potencjalnych klientów na rzecz funduszy oferujących dużo większe zyski (nawet 100% miesięcznie). Nocą 9/10 stycznia wywieziono aktywa funduszy Gjallica i Xhaferi z kraju. Upadek piramid w Albanii spowodował utratę ponad 1200 mln dolarów zainwestowanych przez mieszkańców państwa.

Organizowano protesty, na których domagano się zwrotu poniesionych na-kładów. Żądano również dymisji władz, które obciążano odpowiedzialnością za katastrofę.

Protesty przybrały na sile, zaś demonstranci stali się coraz bardziej agre-sywni. 28 lutego protestujący tłum wdarł do budynku albańskiej agencji wywia-dowczej, skąd wyprowadzono i zamordowano trzech funkcjonariuszy. Dzień póź-niej premier Aleksander Meksi podał się do dymisji, zaś prezydent Sali Berisha ogłosił wprowadzenie stanu wyjątkowego. Fala protestów stawała się coraz więk-sza, w państwie wybuchła anarchia, zaś rebelianci przejęli południową część kraju. Buntownicy czerpali broń z magazynów porzuconych przez wojsko.

Sytuację w kraju udało naprawić się przy pomocy sił ONZ. Przyjęta przez Radę Bezpieczeństwa ONZ Rezolucja 1101 umożliwiała sprowadzenie do Alba-nii kontyngentu wojskowego, nadzorującego rozdział pomocy humanitarnej i przywrócenie porządku w kraju. Odbyły się także wybory parlamentarne¹⁰.

„W czasie zamieszek, które wiosną 1997 ogarnęły Albanię, zginęło kilkaset osób. W ciągu całego roku w wyniku samosądów i wypadków z użyciem broni zginęło ponad 3000 osób. Zniszczono i okradziono 1200 magazynów wojsko-wych, z których zginęło 652 tys. sztuk broni, a także materiały wybuchowe i miny.

W czasie zamieszek splądrowano siedziby 190 przedsiębiorstw, które zostały

9 Albańska rewolucja piramidowa, http://encyklopedia.eduteka.pl/wiki/Alba%C5%84ska_rewolu-cja_piramidowa (dostęp: 24.11.2015r.)

10Tamże

zmuszone do zawieszenia działalności. Zniszczeniu uległa także część zabytków kultury albańskiej i większość infrastruktury turystycznej.”¹¹

Przypadek Albanii pokazuje, że piramidy finansowe mogą prowadzić nie tylko do bankructwa inwestorów, ale także do dużo gorszych konsekwencji. Po-kazuje on również jak egoizm i dążenie do wzbogacenia się jednostek może pro-wadzić do śmierci tysięcy osób.

Historia rosyjskiej firmy MMM jest kolejnym robiącym duże wrażenie przy-kładem, jak można szybko oszukać ludzi i zarobić znaczną ilość pieniędzy.

Nazwa firmy pochodzi od pierwszych liter nazwisk założycieli, tj. braci Sier-gieja i Wieczysława Mawrodich oraz Marinę Murawiewą (żona Wieczysława).

Przedsiębiorstwo zostało założone w 1989 roku i zajmowało się importem sprzętu komputerowego. Jednak w 1992 roku firma została oskarżona o uchylanie się od podatków, co pozbawiło przedsiębiorstwo możliwości zaciągania kredytów i do-prowadziło do upadku firmy. Spółka zmieniła branże i rozpoczęła działalność o profilu czysto finansowym. Na początku zaczęła sprzedawać akcje amerykań-skich spółek, jednak także w tym interesie nie udało się odnieść sukcesu.

W 1992 roku Mawrodi wpadł na pomysł stworzenia piramidy. Sprzedawał specjalnie drukowane cegiełki, zwane biletami, wyglądające jak sowieckie ruble, na których zamiast Lenina widniała podobizna Mawrodiego. Wartość biletu, w ciągu półtora roku wzrosła 127-krotnie. Firma oferowała zysk sięgający nawet 1000% w skali roku, co stanowiło bardzo dużą zachętę dla indywidualnych inwe-storów. Jak podaje portal Afery Finansowe: „System był zarządzany na wzór rzymskich legionów. Rachunki 10 osób kontrolowali dziesiętnicy, działalność 10 dziesiętników – setnicy, tych z kolei – tysięcznicy. Gdy inwestor postanowił wy-cofać udziały, dziesiętnik wypłacał należność z rachunków innych graczy. Jeśli pieniędzy zabrakło, zwracał się o pomoc do setnika.”¹².

Piramida Mawrodiego w szczytowym okresie działalności osiągała wpływy 20 miliardów rubli (11 milionów dolarów) dziennie. Szacuję się, że w firmę mo-gło zainwestować nawet 10 milionów ludzi.

W lipcu 1994 roku policja skarbowa zamknęła MMM z powodu zaległości podatkowych. Bracia próbowali jeszcze prowadzić biznes, jednak nie można było uniknąć paniki inwestorów. Według najbardziej pesymistycznych kalkulacji, za-dłużenie firmy mogło sięgać nawet trzech bilionów rubli, co w przeliczeniu na dolary dawało półtora miliarda. MMM była oczywiście niewypłacalna, co dopro-wadziło do bankructwa miliony osób. Podaje się, że po upadku firmy samobój-stwo popełniło 50 osób, które straciły przez nią majątek.

Mawrodi został ponownie aresztowany w Moskwie w 2003 r. Przez długi czas jego sprawa nie stawała przed sądem z powodu ogromnej objętości akt (650 teczek po 250 kart każda). W kwietniu 2007 Mawrodi został uznany winnym

11 Tamże

12 MMM, http://www.aferyfinansowe.pl/afery-finansowe-na-swiecie/mawrodi/ (dostęp: 25.11.

2015r.)

oszustwa i otrzymał wyrok czterech i pół roku więzienia. Na poczet kary zali-czono mu jednak ponad 4 lata spędzone w areszcie. 22 maja 2007 został zwol-niony.”¹³

Siergiej Mawrodi próbował tworzyć fundusze także później, jednak i tym ra-zem interes nie powiódł się, ponieważ po tym, jak był podejrzany o pomocnictwo w nielegalnej działalności gospodarczej jednego z oddziałów MMM-2011, za-mknął firmę.