PIRAMIDY I INNE OSZUSTWA NA RYNKU FINANSOWYM
5. Piramida finansowa, a marketing wielopoziomowy
5.1. Pojęcie marketingu wielopoziomowego
Istota marketingu wielopoziomowego, inaczej nazywanego sieciowym lub MLM (od angielskiego Multi-Level Marketing), została zaprezentowana przez Pawła Lenara, laureata nagrody Polish National Sales Awards w kategorii Me-nadżer Branży MLM. W jego książce można znaleźć opis: „MLM łączy w sobie dwa ważne terminy. Po pierwsze jest to „marketing”, czyli przekazywanie pro-duktu lub usługi od usługodawcy czy producenta do odbiorcy. Termin „wielopo-ziomowy” z kolei odnosi się do systemu naliczania wynagrodzeń poszczególnym dystrybutorom”19. Strategia ta polega zatem na dystrybucji produktów poza tra-dycyjną siecią sklepową.
Marketing sieciowy często porównuje się do sprzedaży bezpośredniej, jed-nak nie jest to do końca właściwe określenie. Ten rodzaj marketingu opiera się bowiem głównie na tworzeniu grupy dystrybutorów, dzięki którym uzyskuje się dochód pasywny, tzw. prowizję20.
18 Euron – Upadek Giganta, http://historiagospodarcza.blogspot.com/2012/05/enron-upadek-gi-ganta.html (dostęp: 26.11.2015r.)
19 P. Lenar, MLM: profesjonalny marketing sieciowy: sposób na sukces w biznesie, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2013, s. 16
20 A. Warzecha, Multi-Level Marketing w gospodarce rynkowej, 4Media Publisher, Wydawnictwo Prasowe, Sosnowiec 2012
Mechanizm marketingu wielopoziomowego polega zatem na tym, iż klient poznaje produkt, korzysta z niego i zyskuje do niego przekonanie. Następnie zo-staje dystrybutorem i opowiada o produkcie innym osobom, które opowiadają o nim kolejnym. Coraz większa liczba klientów powoduje, że potrzebni są kolejni dystrybutorzy. W tym celu przeprowadza się szkolenia, wymienia doświadczenia oraz wspiera mentalnie. Po jakimś czasie tworzy się sieć dystrybutorów.
Przykładami sieci marketingu wielopoziomowego, które prowadzą działal-ność na rynku polskim są firmy Souvre Internationale, Oriflame czy Fm Group.
5.2. Marketing wielopoziomowy a piramida finansowa
Marketing wielopoziomowy często mylony jest z formą biznesu, jaką jest piramida finansowa. Wynikać to może z faktu, że działalność piramid finanso-wych prowadzona jest pozornie tak samo.
Główną różnicą pomiędzy powyższymi systemami jest to, że w piramidach często nie występuje produkt. Na potwierdzenie przytoczono słowa artykułu: „Zy-ski węzła piramidy finansowej nie pochodzą ze sprzedaży towarów lub usług. Po-chodzą one (zyski) w całości z wpłat wpisowego wnoszonego przez nowych członków struktury, pozyskanych przez węzeł i węzły potomne. Na piramidzie finansowej zyskują tylko osoby, które znajdują się u jej szczytu i wystarczająco wcześnie do niej dołączyły.”21 W MLM, natomiast, zarobki zależą od tego, ile produktów sprzedano oraz na jakim poziomie drabiny sprzedaży znajduje się do-stawca towaru do ostatecznego klienta.
W piramidach finansowych największe zyski osiągane są przez osoby dujące się na szczycie. W MLM nierzadko dochodzi do sytuacji, gdy osoba, znaj-dująca się na niższym poziomie w danej strukturze, może osiągnąć zyski większe niż osoby na wyższych pozycjach struktury. W przypadku marketingu wielopo-ziomowego nie ma znaczenia również moment, w którym dołączono do struktury.
Kolejną cechą różniącą omawiane zagadnienia jest rekrutacja uczestników.
W piramidzie finansowej, aby osiągnąć zyski konieczne jest ciągłe pozyskiwanie nowych klientów, którzy zainwestują pieniądze, niezbędne do wypłacania docho-dów wyżej postawionym członkom. W marketingu sieciowym nie wymagana jest konieczność zostanie partnerem. Członkowie struktury mogą pozostać jedynie przy dokonywaniu zakupów na własny użytek.
Przytoczone różnice pomiędzy piramidą finansową a marketingiem wielopo-ziomowym powinny pozwolić na odróżnienie tych systemów. Jednak decyzja o przystąpieniu do sieci MLM powinna być dobrze przemyślana, gdyż istnieją też firmy działające w systemie dystrybucji MLM, które mają na celu oszukanie po-tencjalnych klientów i wyłudzenie pieniędzy.
21 K. Bienussa, MLM a piramidy finansowe, http://interaktywnie.com/biznes/artykuly/inne/mlm-a-piramida-finansowa-4293 (dostęp 29.11.2015)
6. Podsumowanie
Przykłady piramid finansowych, jak i innych oszustw, przedstawione w pracy, były dość mocno rozpowszechniane przez media. Można sądzić, że dzięki temu ludzie powinni zwracać większą uwagę na fundusze, którym decydują się powierzać swoje pieniądze. Jednak rzeczywistość pokazuje, że jest inaczej.
Świadczyć o tym może chociażby niedawno nagłośniona afera firmy Amber Gold, w której kolejne tysiące osób straciło swoje pieniądze. Pocieszający może być fakt, że podejmowane są kroki mające na celu zmniejszenie skuteczności działań tego rodzaju firm. Dlatego, aby jeszcze lepiej bronić rynek i inwestorów przed oszustwami, konieczna jest współpraca pomiędzy zarządami spółek, ustawodaw-cami oraz audytorami.
Pomimo tego, że w Polsce nadal co jakiś czas pojawiają się informacje o ko-lejnych oszustwach finansowych, sytuacja nie jest najgorsza. Potwierdza to raport Europejskiego Urzędu ds. Nadużyć Finansowych (OLAF) z 2013 r., w którym pokazano, że „w UE są kraje, uważane powszechnie za wzór praworządności i szacunku dla pieniędzy unijnych, tymczasem dokument pokazuje, że wcale tak nie jest. Najgorzej wypadają Włochy z 71 przypadkami nadużyć, potem Rumunia z 70. Z kolei na trzecim niechlubnym miejscu znalazł się centralny kraj europej-skiej aktywności – Belgia, gdzie dopatrzono się 43 wątpliwych prawnie działań finansowych. Kolejne miejsca zajmują Niemcy i Hiszpania (po 30), Bułgaria (27), Grecja (22), Francja (20), Wielka Brytania (19). Dopiero na 10 miejscu znajduje się Polska z 17 przypadkami. Najlepiej wypadły Finlandia, Irlandia, Łotwa i Sło-wenia, gdzie stwierdzono po 1 przypadku. Z kolei w Estonii popełniono w sumie 2 nadużycia, a w Szwecji 3. Pozostałe kraje UE w sumie mają na swoim koncie po kilka przypadków.”22.
Jak zatem widać przypadki różnego rodzaju przestępczości i oszustw na ryn-kach finansowych można mnożyć. A z pewnością jeszcze niejedno nadużycie w tej dziedzinie będzie miało miejsce. Należy jednak pamiętać również, aby nie my-lić piramid z marketingiem wielopoziomowym, który jest formą zarabiania pie-niędzy zgodną z prawem.
Podsumowując, można stwierdzić, że nagłaśnianie przez media tego typu oszustw, prowadzi do tego, że potencjalni klienci mogą powstrzymać się od źle podjętej decyzji, która może doprowadzić do ich bankructwa. Natomiast marke-ting wielopoziomowy daje możliwość wzbogacenia się w uczciwy sposób.
22 Przemilczany raport z ciekawymi faktami, http://wgospodarce.pl/informacje/16316-przemil-czany-raport-z-ciekawymi-faktami (dostęp: 26.11.2015 r.)
LITERATURA
[1] Albańska rewolucja piramidowa, http://encyklopedia.eduteka.pl/wiki/
Alba%C5%84ska_rewolucja_piramidowa (dostęp: 24.11.2015r.)
[2] Bernard Madoff skazany na150 lat więzienia, http://wyborcza.biz/biz-nes/1,101562,6770972,Bernard_Madoff_skazany_na_150_lat_wiezienia.html (do-stęp: 24.11.2015r.)
[3] Bezpieczna Kasa Oszczędności, http://www.aferyfinansowe.pl/afery-w-polsce/bez-pieczna-kasa-oszczednosci/ (25.11.2015r.)
[4] Bienussa K., MLM a piramidy finansowe, http://interaktywnie.com/biznes/arty-kuly/inne/mlm-a-piramida-finansowa-4293 (dostęp 29.11.2015)
[5] Charles Ponzi, http://pl.wikipedia.org/wiki/Charles_Ponzi (dostęp: 22.11.2015r.) [6] Euron – Upadek Giganta,
http://historiagospodarcza.blogspot.com/2012/05/enron-upadek-giganta.html (dostęp: 26.11.2015r.)
[7] Jałoszewski M., Art.-B 24 lata później: Gąsiorowski umorzony, a Bagsik w areszcie, http://wyborcza.pl/1,75478,15814275,Art_B_24_lata_pozniej__Gasiorowski_umo-rzony__a_Bagsik.html (dostęp: 26.11.2015r.)
[8] Lenar P., MLM: profesjonalny marketing sieciowy: sposób na sukces w biznesie, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2013, s. 16
[9] Luty P., Słynne piramidy finansowe, http://www.forbes.pl/artykuly/sekcje/Wyda-rzenia/slynne-piramidy-finansowe,29253,1 (dostęp: 22.11.2015r.)
[10] Madoff od 13 lat nie zainwestował ani centa, http://gospodarka.dziennik.pl/news/ar-tykuly/87728,madoff-od-13-lat-nie-zainwestowal-ani-centa.html (dostęp:
24.11.2015r.)
[11] MMM, http://www.aferyfinansowe.pl/afery-finansowe-na-swiecie/mawrodi/ (do-stęp: 25.11.2015r.)
[12] MMM, http://pl.wikipedia.org/wiki/MMM (dostęp: 25.11.2015r.)
[13] Oscylator ekonomiczny, http://pl.wikipedia.org/wiki/Oscylator_ekonomiczny (do-stęp: 26.11.2015r.)
[14] Pachucki M., Piramidy i inne oszustwa na rynku finansowym. Poradnik klienta usług finansowych, Komisja Nadzoru Finansowego, Warszawa 2013, http://www.knf.gov.pl/Images/KNF_piramidy_tcm75-28815.pdf (dostęp: 25.11.
2015r.)
[15] Piramida finansowa, http://szukaj.inbank.pl/definicje/piramida+finansowa.html (dostęp: 29.11.2015r.)
[16] Piramida Madoffa, http://pl.wikipedia.org/wiki/Piramida_Madoffa (dostęp:
22.11.2015r.)
[17] Przemilczany raport z ciekawymi faktami, http://wgospodarce.pl/informacje/16316-przemilczany-raport-z-ciekawymi-faktami (dostęp: 26.11.2015 r.)
[18] Raport przestępstwa gospodarcze Edycja 2013, http://bialekolnierzyki.com.pl/wp-content/uploads/2013/11/Chmielniak-Raport-2013.pdf (dostęp: 21.11.2015r.) [19] Warzecha A., Multi-Level Marketing w gospodarce rynkowej, 4Media Publisher,
Wydawnictwo Prasowe, Sosnowiec 2012
PYRAMID SCHEMES AND OTHER DECEPTIONS IN FINANCIAL MARKET AND MEANING OF MULTI-LEVEL MARKETING
The main objective of this work is to show the most spectacular financial deceptions in Poland and in the whole world. Also it shows fighting methods against them. Using online articles, several companies, who cheated theirs clients, were analyzed. At the end it is pointed out that not compare pyramid schemes with Multi-Level Marketing.
Keywords: pyramid scheme, deception, Multi-Level Marketing