Ruch jest biologiczną potrzebą organizmu ludzkiego. Człowiek tworząc współczesną cywilizację jakby zapomniał o tej fundamentalnej zasadzie [Starosta, 2006]. Zaczął działać przeciwko sobie prowadząc nieodpowiedni dla swego organizmu styl życia, zapomniał o naturalnej, wrodzonej potrzebie ruchu. Każdy z nas konstruuje swój własny styl życia i realizując go odpowiednio wpływa na swoje zdrowie.
Współczesny człowiek, aby skutecznie oprzeć się niszczącej sile ujemnych zjawisk towarzyszących rozwojowi cywilizacji, powinien być aktywny ruchowo. Ruch jest sposobem zachowania się, trybem życia, kultem zdrowia. Jedynie systematyczna aktywność ruchowa przez całe życie jest jedyną skuteczną formą opóźnienia inwolucji funkcji organizmu i nie dopuszczenia do starczego niedołęstwa [Cendrowski, 1996].
Aktywność fizyczna jest podstawowym elementem zdrowego stylu życia w głównej mierze odpowiadającym za zdrowie człowieka. Jest czynnikiem utrzymującym lub poprawiającym sprawność funkcjonalną organizmu, czynnikiem zapobiegającym chorobom, szczególnie układu krążenia a także sposobem radzenia sobie ze stresem [Drabik, 1997].
Już w XVI wieku W. Oczko dostrzegł znaczenie ruchu dla zdrowia człowieka. Stwierdził, że „ruch jest w stanie zastąpić prawie każdy lek, ale wszystkie leki
razem wzięte nie zastąpią ruchu”. Jakie wnioski wyciągnął z tego współczesny
człowiek? Ograniczenie aktywności ruchowej, świadomie wynikające z lenistwa, czy półświadome spowodowane udogodnieniami współczesnego życia, przy jednoczesnym zbyt kalorycznym odżywianiu się jest przyczyną wielu chorób określanych mianem cywilizacyjnych. Do najniebezpieczniejszych, mających ścisły związek z brakiem aktywności ruchowej zalicza się między innymi otyłość, chorobę niedokrwienia serca oraz różne postacie nerwic [Wolańska, 1997].
Wyniki badań przeprowadzonych przez Instytut Matki i Dziecka potwierdzają, że u około 40 % dzieci i młodzieży stwierdza się wady w rozwoju fizycznym i zdrowiu. Znacząca część tych schorzeń i niedomagań jest wynikiem znikomego udziału w ćwiczeniach fizycznych. Ma to miejsce głównie wśród dziewcząt, których mała aktywność ruchowa powoduje, że w wieku 15-16 lat masa ich ciała przekracza ustaloną normę. Stają się otyłe i ociężałe. Jedynie u 25% dzieci i młodzieży poziom aktywności fizycznej jest zadowalający [Wolańska, 1997].
Uświadomienie potrzeby aktywności fizycznej człowieka oraz poznanie jej uwarunkowań ma na celu promocję sposobów aktywnego spędzania czasu wolnego a
184
przez to poprawę zdrowia publicznego. Stąd też zasadną wydaje się być próba oceny poziomu oraz uwarunkowań aktywności fizycznej studentów kierunku Kosmetologia.
Motywem podjęcia niniejszego zagadnienia były wyniki badań przeprowadzonych w ostatnich latach mówiące o obniżaniu się poziomu sprawności psychofizycznej wśród dzieci i młodzieży [Starosta, 2006].
Aby zrealizować zamierzony cel postanowiono uzyskać odpowiedzi na następujące pytania badawcze:
Czym dla studentów pierwszego roku kierunku Kosmetologia Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej i Zamiejscowego Wydziału Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej jest aktywność fizyczna?
Jakie formy ruchu cieszą się największą popularnością wśród studentów pierwszego roku kierunku Kosmetologia dwóch bialskopodlaskich uczelni? Jakie korzyści dostrzegają badani w systematycznym uprawianiu aktywności
ruchowej?
Czy istnieją różnice w postrzeganiu znaczenia aktywności ruchowej przez ankietowanych studiujących w PWSZ (uczelni zawodowej) i ankietowanych studiujących w ZWWF (uczelni sportowej)?
Materiał badawczy zebrano wykorzystując technikę wywiadu skategoryzowanego. Opracowano i zastosowano kwestionariusz ankiety składający się z 16 pytań, z czego 4 dotyczyły metryczki. Pytania badawcze ułożono w dwa bloki tematyczne odnoszące się do:
pojęcia i form aktywności fizycznej,
aktywności fizycznej w systemie wartości badanej populacji.
Badaniami objęto łącznie 60 studentów pierwszego roku kierunku Kosmetologia, z czego 30 badanych to studenci Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, drugie 30 ankietowanych osób to studenci Zamiejscowego Wydziału Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej.
Biorąc pod uwagę, iż dane sondażowe mogą mieć istotny wpływ na podejmowanie aktywności fizycznej postanowiono wziąć pod uwagę niektóre elementy demograficzne. Badania sondażowe przeprowadzono we wrześniu 2007 roku.
Rezultatem przeprowadzonej ankiety są opracowane wyniki badań odzwierciedlające rzeczywisty i obiektywny obraz zainteresowań aktywnością fizyczną studentów kierunku Kosmetologia. Niniejsze badanie ankietowe umożliwiło również porównanie postrzegania znaczenia aktywności fizycznej studentów uczelni zawodowej – PWSZ oraz sportowej – ZWWF.
Na podstawie analizy danych zamieszczonych w metryczce stwierdzono, iż na pierwszym roku kierunku Kosmetologia studiują wyłącznie kobiety. Wiek
185
respondentów zawiera się w przedziale od 18 do 23 lat, przeważająca część (75%) badanych studentek pierwszego roku ma ukończone 19 lat (45 badanych).
Rozpatrując wykształcenie rodziców badanej młodzieży stwierdzono, że wśród ojców dominuje wykształcenie zawodowe, wśród matek przeważa wykształcenie średnie. Zaledwie 8% ojców i matek posiada wykształcenie wyższe zawodowe, natomiast tytuł magistra uzyskało 6% ojców i 15% matek. Szczegółowe dane zawarto w tabeli 1.
Analizując dane stwierdza się, że 37% ankietowanych na stałe mieszka na wsi, 20% studentek pochodzi z miast liczących do 50 tys. mieszkańców, 17% mieszka w miastach do 25 tys. ludności, nieco mniej, bo 15% respondentek wywodzi się z małych miast (do 10 tys. mieszkańców). Niewielki odsetek badanych zamieszkuje duże miasta (8% - miasta liczące do 100 tys. mieszkańców, 3% - miasta powyżej 100 tys. mieszkańców).
Aktywność fizyczna jest kluczowym i integralnym składnikiem zdrowego stylu życia. Bez niej niemożliwa jest jakakolwiek strategia zdrowia, jego utrzymanie i pomnażanie, a u dzieci i młodzieży prawidłowy rozwój. Współczesny człowiek powinien mieć świadomość potrzeby ruchu. Zasób form aktywności fizycznej jest na tyle bogaty, że nie sposób jest ich wszystkich wymienić, poza tym życie dostarcza wciąż nowych treści ruchowych, zgodnych z trendami rozwoju cywilizacji i mody. Niemalże każda dyscyplina sportowa może być formą aktywności fizycznej, jeśli podejmowana jest w czasie wolnym dla wypoczynku lub rozrywki, nie jest zbyt męcząca a przy tym przynosi odprężenie, zdrowie, radość i przyjemność.
Z informacji zawartych w ankiecie wynika, że zarówno dla studentek PWSZ (70%) i ZWWF (73%) podejmowanie aktywności ruchowej wiąże się z aspektem zdrowotnym. Ponad połowa respondentek z uczelni sportowej deklaruje, że aktywność fizyczna jest dla nich sposobem spędzania wolnego czasu. 47% badanych z podejmowania różnych form aktywności ruchowej czerpie radość a dla 23% jest okazją do spotkania ze znajomymi. Nieco inne spojrzenie na aktywność fizyczną mają studentki uczelni zawodowej. Wprawdzie niemal jedna trzecia respondentek określa, iż jest ona dla nich przyjemnym sposobem spędzania wolnego czasu, niestety 13% ankietowanych uważa, że ruch nie ma w sobie żadnych pozytywnych wartości. Aktywność fizyczną określają jako zagrożenie dla zdrowia oraz źródło stresu.
Szczegółowe dane dotyczące pojmowania aktywności fizycznej zawarto w tabeli 2. Najczęściej podejmowanymi formami aktywności ruchowej przez studentki obu bialskopodlaskich uczelni jest jazda na rowerze, pływanie, fitness. Respondentki chętnie uczęszczają na siłownię, grają w tenis ziemny, uprawiają jogging. Prawie jedna czwarta ankietowanych studiujących w ZWWF jako formę aktywności ruchowej deklaruje taniec (towarzyski, w zespole pieśni i tańca funkcjonującym w uczelni). Niepokojącym jest fakt, że 20% ankietowanych studentek PWSZ i 10% studentek ZWWF nie podejmuje żadnej aktywności fizycznej. Jako przyczynę podają brak czasu, zły stan zdrowia oraz brak zainteresowań. Sprzęt sportowo-rekreacyjny nie stanowi przeszkody w podejmowaniu aktywności fizycznej. Prawie każda ankietowana studentka posiada rower (96%), połowa ma w domu piłkę i skakankę, 41% respondentek dysponuje rolkami, 20% posiada rakietę do tenisa ziemnego, 13% - narty. I tu nasuwa się pytanie – dlaczego ankietowane w pełni nie korzystają z niniejszego sprzętu? Odpowiedzi może być tu wiele, ale główną przyczyną prawdopodobnie jest brak chęci. W grupie studentek
186
ZWWF 77% w przeszłości systematycznie uczęszczało na zajęcia pozalekcyjne z wychowania fizycznego. Głównie były to gry zespołowe, LA, pływanie, gimnastyka oraz taniec. W drugiej ankietowanej grupie uczęszczających na wyżej wymienione zajęcia było tyle samo, co nieuczęszczających. Dominowały gry zespołowe oraz sporty walki.
Analizując ilość czasu przeznaczanego tygodniowo na aktywność fizyczną stwierdzono znaczną rozbieżność w obu grupach. Większość respondentek studiujących w PWSZ wykazuje małą (1-3 godziny tygodniowo) i bardzo małą (do 1 godziny tygodniowo) aktywność ruchową – odpowiednio 27% i 30%. Jedna trzecia ankietowanych tygodniowo wygospodarowuje od 3 do 5 godzin. Zaledwie 13% studentek poświęca na ruch od 5 do 7 godzin tygodniowo. Nieco inaczej procentowy rozkład czasu poświęcanego na aktywność fizyczną przedstawia się w grupie studentek ZWWF. 40% ankietowanych na różne formy aktywności ruchowej tygodniowo przeznacza od 3 do 5 godzin, 33% wykazuje małą aktywność ruchową (od 1 do 3 godzin tygodniowo), bardzo małą aktywność deklaruje 10% respondentek. Najwięcej czasu na aktywność fizyczną, bo powyżej 7 godzin tygodniowo przeznacza jedna trzecia ankietowanych (ryc.1).
Uwzględniając ilość czasu poświęconego na aktywność fizyczną badane studentki w przeważającej części zaliczają się do grona osób prowadzących aktywny styl życia (PWSZ – 53%, ZWWF – 77%).
Podejmując aktywność fizyczną respondentkom studiującym w PWSZ najbardziej zależało na poprawie sprawności fizycznej (70%). W dalszej kolejności wymieniono zrzucenie nadwagi (43%), możliwość samorealizacji (23%) i poznanie nowych ludzi (13%). Wszystkie studentki uczelni sportowej na pierwszym miejscu wymieniają poprawę sprawności fizycznej. 40% badanych podejmując aktywność fizyczną dąży do osiągnięcia wymarzonej figury, dla 30% ruch stwarza możliwość samorealizacji a dla 10% jest okazją do poznania nowych ludzi. Zastanawiający jest fakt, że tylko jedna z 60 ankietowanych (studentka ZWWF) jako motyw podjęcia aktywności ruchowej wybrała integrację z rodziną. Według Piecha [2000] uczestnictwo dzieci w aktywności fizycznej zależy od wsparcia rodziców. Rodzice odgrywają rolę motywującą, zachęcającą, mają zainteresować dzieci sportem.
Uzyskane wyniki dotyczące samooceny własnej aktywności fizycznej wskazują, iż większość badanych studentek uważa się raczej za osoby aktywne. Szczegółowe dane przedstawiono w formie graficznej (ryc.2).
Aktywność fizyczna zamiennie określana ruchową, jest biologiczną potrzebą człowieka zapewniającą mu zachowanie zdrowia. Dlatego stanowić powinna niezbędną składową stylu życia [Starosta, 2006].
Analiza badań wykazała, że zdecydowana większość badanych za nadrzędną korzyść w systematycznym podejmowaniu aktywności fizycznej uważa poprawę sprawności fizycznej. Poziom aktywności fizycznej studentek pierwszego roku kierunku Kosmetologia kształtuje się zróżnicowanie. Zdecydowanie więcej czasu na podejmowanie aktywności fizycznej przeznaczają studentki Zamiejscowego Wydziału Wychowania Fizycznego (określanego w niniejszym opracowaniu jako uczelnia sportowa). Czynniki takie jak dostęp do bazy sportowo-rekreacyjnej, zasoby sprzętu sportowego czy brak środków materialnych nie stanowią bariery uczestnictwa w szeroko pojętej aktywności fizycznej, jednak jej poziom nie jest zadowalający.
187
Wyniki badań wskazują na konieczność zwrócenia uwagi na potrzebę aktywnego uczestnictwa w rekreacji ruchowej a tym samym podnoszenia sprawności fizycznej. Wskazane, by było podjąć działania organizacyjne utrwalające potrzebę rekreacji ruchowej, jak również umożliwiając młodzieży wybór „sportu całego życia” najbardziej odpowiadającego jej zainteresowaniom. Zwrócenie szczególnej uwagi na te elementy ma podstawowe znaczenie w walce z chorobami cywilizacyjnymi.
Tabela 1. Wykształcenie rodziców badanych studentek I roku kierunku Kosmetologia Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej i Zamiejscowego Wydziału Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej
Ojcowie badanych
studentek Matki badanych studentek
Lp. Poziom wykształcenia N % N % 1 Podstawowe 5 8 2 3 2 Zawodowe 25 42 18 30 3 Średnie 21 35 26 44 4 Wyższe zawodowe 5 8 5 8 5 Wyższe 4 7 9 15 Σ 60 100% 60 100%
Tabela 2. Znaczenie aktywności fizycznej w ocenie studentek I roku kierunku Kosmetologia Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej i Zamiejscowego Wydziału Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej
Studentki PWSZ Studentki ZWWF
Lp. Znaczenie aktywności fizycznej
N % N %
1 Kontakt z otoczeniem 5 17 6 20
2 Sposób na spotkanie się ze znajomymi 7 23 7 23
3 Radość z ruchu 9 30 14 47
4 Pokonanie słabości 4 13 6 20
5 Praca nad własnym charakterem 4 13 6 20
6 Sposób na zdrowie 21 70 22 73
7 Styl życia 6 20 4 13
8 Rodzinna forma wypoczynku - - - -
9 Kontakt z przyrodą 5 17 3 10
10 Dopingowanie sportowe - - - -
11 Rywalizacja 1 3 2 7
12 Sposób spędzania wolnego czasu 9 30 16 53
13 Zagrożenie dla zdrowia 1 3 - -
14 Źródło stresu 2 7 - -
15 Nie ma żadnego znaczenia 1 3 - -
16 Inne - - - -
188
Rycina 1. Ilość czasu przeznaczanego tygodniowo na aktywność fizyczną przez studentki I roku kierunku Kosmetologia Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej i Zamiejscowego Wydziału Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej
Studentki PWSZ 20% 30% 27% 10%13% 0% nie podejmuje
aktyw ności fizycznej do 1 godziny od 1 do 3 godzin od 3 do 5 godzin od 5 do 7 godzin pow yżej 7 godzin
Studentki ZWWF
3% 10%
33% 41%
189
Rycina 2. Samoocena aktywności fizycznej studentek I roku kierunku Kosmetologia Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej i Zamiejscowego Wydziału Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej
Literatura
1. Cendrowski Z., Będę żył 107 lat, Agencja Promo-Lider, Warszawa 1996. 2. Drabik J., Promocja aktywności fizycznej, AWF, Gdańsk 1997.
3. Piech K., Rodzina podstawowym środowiskiem wychowania do rekreacji, Rocznik Naukowy, IWFiS, Biała Podlaska 2000, s. 175-180.
4. Starosta W., Ruch w życiu człowieka i jego znaczenie dla zdrowia, (w:) Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki, Supraśl 2006, s. 61-69.
5. Wolańska T., Leksykon. Sport dla wszystkich – rekreacja dla każdego, Wydawnictwo dydaktyczne, Warszawa 1997.
Studentki PWSZ 7% 43% 27% 13% 10% tak raczej tak raczej nie nie nie w iem Studentki ZWWF 13% 70% 7% 3% 7%
190
Physical activity in the first-year Cosmetology students’ self-evaluation carried out at Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa and Zamiejscowy Wydział Wychowania Fizycznego in Biała Podlaska
Summary
Physical activity is the basic element at a healthy lifestyle mainly responsible for man’s health. It is a factor which sustains or improves body’s functionality, prevents illnesses (particularly of blood circulation system), but also a way to cope with stress.
Rising awareness of the need for physical activity and learning about its condition is to promote ways at an active ways at spending time and due to it – general public health’s improvement. Thus, an attempt to evaluate students’ level and of physical activity seems to be reasonable.
A questionnaire containing 16 questions, 4 of which concerning personal data, was worked and applied. The research concerned 60 first-year Cosmetology students of the two Biała Podlaska’s higher schools: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa and Zamiejscowy Wydział Wychowania Fizycznego.
Research results show the need to pay attention to active participation in recreation and so to improve physical fitness.
191
Marta Mandziuk
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej