Wstęp
Miejsce aktywności sportowo-rekreacyjnej w strukturze sposobu spędzania czasu wolnego przez studentów, w szczególności studentów kierunku turystyka i rekreacja, stanowi ostatnio przedmiot licznych badań naukowych. Ich wyniki wskazują na istotną potrzebę analizy zachowań rekreacyjnych studentów, w szczególności ich stosunku do uprawiania aktywności ruchowej jako sposobu wykorzystania czasu wolnego.
Aktywność ruchowa jest jednym z najskuteczniejszych środków służących doskonaleniu i pomnażaniu zdrowia. Nie trzeba, zatem przekonywać, iż czas wolny powinien być przeznaczony przede wszystkim na aktywność sportowo-rekreacyjną. Mimo licznych argumentów przemawiających za systematyczną aktywnością ruchową, mimo coraz bardziej atrakcyjnej oferty sportowo-rekreacyjnej, systematycznie wzbogacanej o nowe formy ruchu, aktywny ruchowo wypoczynek nadal nie stanowi powszechnie odczuwanej potrzeby i nie jest trwałym elementem zdrowego stylu życia [Bergier, Pańczuk, 2006].
W związku z powyższym, celem opracowania było poznanie stopnia uczestnictwa studentów kierunku turystyka i rekreacja PPWSZ w Nowym Targu w pozaobowiązkowych formach aktywności ruchowej. W szczególności interesującym wydało się uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania badawcze:
1. Czy badani studenci uczestniczą w pozaobowiązkowych formach zajęć ruchowych? 2. Jakie formy aktywności sportowo-rekreacyjnej preferują badani?
3. Jakie efekty uprawiania aktywności ruchowej badani uznają za najważniejsze?
Materiał badawczy
Badania empiryczne zostały przeprowadzone w lutym 2005 roku wśród 164 studentów Podhalańskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Targu. W próbie znaleźli się słuchacze pierwszego, drugiego i trzeciego roku stacjonarnych studiów zawodowych kierunku turystyka i rekreacja.
Doboru próby z badanej zbiorowości dokonano w sposób celowy, dzięki czemu uwzględniono studentów wszystkich trzech roczników zawodowego kształcenia. Przyjęto bowiem, iż ciekawym może okazać się poznanie pozaobowiązkowej, rekreacyjnej aktywności ruchowej przyszłych specjalistów z zakresu turystyki i rekreacji.
Biorąc pod uwagę charakterystykę społeczno-demograficzną, należy wskazać, iż grupa badawcza obejmowała 83 studentów pierwszego roku (50,6%), 47 drugiego roku (28,7%) oraz 34 trzeciego roku (20,7%). Większość badanych to młodzi ludzie w wieku od 19 do 24 lat (92,9%).
177
Badani w większości wywodzą się z Podtatrza, mieszkają w małych miastach (58,5%) i na wsiach (34,8%). Swoją sytuację materialną oceniają jako przeciętną (52,4%) oraz dobrą (37,2%).
Metoda i technika badań
Gromadząc materiał empiryczny posłużono się metodą sondażu diagnostycznego. Badania przeprowadzone zostały przy pomocy techniki ankiety audytoryjnej z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety własnej konstrukcji. Kwestionariusz obejmował metryczkę oraz pytania dotyczące uczestnictwa studentów w pozaobowiązkowych zajęciach ruchowych.
Wyniki badań
Z analizy zebranego materiału wynika, iż nieco ponad 90% badanych deklaruje uczestnictwo w ruchowych formach aktywności rekreacyjnej, a w grupie tej najwięcej jest studentów trzeciego roku (91,2%). Mniej, bo 77,4% respondentów aktywność ruchową w czasie wolnym podejmuje systematycznie.
Tabela 1. Uczestnictwo w pozaobowiązkowych formach aktywności sportowo-rekreacyjnej
Studenci
I roku II roku III roku Ogółem
Uczestnictwo w pozaobowiązkowych formach aktywności sportowo-rekreacyjnej n = 83 % n = 47 % n = 34 % N = 164 % Tak 75 90,4 42 89,4 31 91,2 148 90,2 Nie 8 9,6 5 10,6 3 8,8 16 9,8 Razem 83 100 47 100 34 100 164 100
Tabela 2. Systematyczność uczestnictwa w pozaobowiązkowych formach aktywności sportowo-rekreacyjnej
Studenci
I roku II roku III roku Ogółem
Czy uczestniczysz w pozaobowiązkowych formach aktywności sportowo-rekreacyjnej systematycznie? n = 83 % n = 47 % n = 34 % N = 164 % Tak 64 77,1 39 83,0 24 70,6 127 77,4 Nie 19 22,9 8 17,0 10 29,4 37 22,6 Razem 83 100 47 100 34 100 164 100
Najczęściej uprawianymi formami całorocznej aktywności ruchowej są gry zespołowe (28,0 %), pływanie (22,0%), a także ćwiczenia siłowe (17,7%) i bieganie (17,1%).
Rok studiów różnicuje badanych pod względem preferencji w zakresie podejmowanych form ruchu. Wraz z wyższym poziomem kształcenia wzrasta zainteresowanie studentów udziałem w uprawianiu gier zespołowych, ćwiczeń siłowych
178
oraz nowoczesnych form gimnastyki przy muzyce. Maleje natomiast zainteresowanie pływaniem.
Tabela 3. Całoroczne formy aktywności sportowo-rekreacyjnej
Studenci
I roku II roku III roku Ogółem
Całoroczne formy aktywności sportowo-rekreacyjnej n = 83 % n = 47 % n = 34 % N = 164 % Gry zespołowe 19 22,9 15 31,9 12 35,3 46 28,0 Pływanie 22 26,5 9 19,1 5 14,7 36 22,0 Ćwiczenia siłowe 9 10,8 11 23,4 9 26,5 29 17,7 Bieganie 12 14,5 9 19,1 7 20,6 28 17,1 Fitness 8 9,6 8 17,0 8 23,5 24 14,6 Jazda na rowerze 10 12,0 7 14,9 4 11,8 21 12,8 Taniec 3 3,6 2 4,3 2 5,9 7 4,3 Sztuki walki 1 1,2 2 4,3 3 8,8 6 3,7 Unihokej 1 1,2 2 4,3 2 5,9 5 3,0 Tenis stołowy 1 1,2 1 2,1 1 2,9 3 1,8
Uwaga: dane nie sumują się do 100%, ponieważ każdy badany mógł wybrać więcej niż jedną odpowiedź
Wśród sezonowych form aktywności ruchowej najpopularniejsze jest narciarstwo (46,3%), jazda na rowerze (39,0%), snowboard (24,4%) oraz wycieczki górskie (18,3%).
Warto zwrócić uwagę, iż zainteresowanie narciarstwem i wycieczkami górskimi zwiększa się wraz z wyższym poziomem kształcenia, natomiast jazdą na rowerze – maleje.
Tabela 4. Sezonowe formy aktywności sportowo-rekreacyjnej
Studenci
I roku II roku III roku Ogółem
Sezonowe formy aktywności sportowo-rekreacyjnej n = 83 % n = 47 % n = 34 % N = 164 % Narciarstwo 31 37,3 25 53,2 20 58,8 76 46,3 Jazda na rowerze 33 39,8 19 40,4 12 35,3 64 39,0 Snowboard 17 20,5 14 29,8 9 26,5 40 24,4 Wycieczki górskie 9 10,8 11 23,4 10 29,4 30 18,3 Bieganie 8 9,6 6 12,8 4 11,8 18 11,0 Pływanie 8 9,6 4 8,5 3 8,8 15 9,1 Unihokej 4 4,8 5 10,6 2 5,9 11 6,7 Jazda na łyżwach 3 3,6 4 8,5 3 8,8 10 6,1 Jazda na rolkach 3 3,6 2 4,3 2 5,9 7 4,3
Uwaga: dane nie sumują się do 100%, ponieważ każdy badany mógł wybrać więcej niż jedną odpowiedź
Zdecydowana większość badanych (82,9%) preferuje aktywny fizycznie wypoczynek. Warto przy tym zwrócić uwagę, iż wśród tych respondentów 53% częściej wybiera raczej aktywny wypoczynek, a tylko niecałe 30% ankietowanych – bardzo aktywny fizycznie.
179
Biorąc pod uwagę rok studiów, należy zauważyć, iż studentów preferujących bardzo aktywny fizycznie sposób spędzania czasu wolnego jest najwięcej wśród studentów trzeciego roku.
Tabela 5. Preferowane przez badanych sposoby spędzania czasu wolnego
Studenci
I roku II roku III roku Ogółem
Który z podanych niżej sposobów spędzania czasu wolnego najbardziej
Ci odpowiada? n = 83 % n = 47 % n = 34 % N = 164 %
bardzo aktywny fizycznie 25 30,1 11 23,4 13 38,2 49 29,9 raczej aktywny fizycznie 41 49,4 30 63,8 16 47,1 87 53,0 raczej mało aktywny fizycznie 11 13,3 2 4,3 2 5,9 15 9,1 bierny fizycznie (wolisz inne
rodzaje aktywności) 3 3,6 0 0,0 0 0,0 3 1,8 trudno powiedzieć 3 3,6 5 10,6 3 8,8 11 6,7
Razem 83 100 47 100 34 100 164 100
Najczęściej oczekiwanym przez badanych efektem uprawiania ćwiczeń fizycznych jest poprawa zdrowia (70,7%) oraz sprawności fizycznej (67,1%). Ponadto ankietowani bardziej cenią poprawę samopoczucia, relaks (53,7%), niż wypoczynek fizyczny rozumiany jako regenerację sił (37,8%). W zdecydowanie mniejszym stopniu respondenci uznają takie efekty stosowania ruchu, jak likwidacja nadwagi, czy opanowanie nowych umiejętności ruchowych.
Warto zwrócić uwagę na różnice w ocenie znaczenia aktywności ruchowej przez studentów I, II i III roku. Wraz z wyższym poziomem kształcenia coraz więcej respondentów dostrzega poprawę zdrowia oraz możliwość kształtowania sylwetki, natomiast mniej – doskonalenie sprawności fizycznej, a także poprawę samopoczucia i regenerację sił.
Tabela 6. Oczekiwane efekty ruchowych zajęć rekreacyjnych
Studenci
I roku II roku III roku Ogółem
Oczekiwane efekty ruchowych zajęć rekreacyjnych n = 83 % n = 47 % n = 34 % N = 164 % Poprawa zdrowia 56 67,5 35 74,5 25 73,5 116 70,7 Poprawa sprawności fizycznej 57 68,7 32 68,1 21 61,8 110 67,1 Poprawa samopoczucia (odprężenie psychiczne) 50 60,2 25 53,2 13 38,2 88 53,7 Wypoczynek (regeneracja sił) 34 41,0 18 38,3 10 29,4 62 37,8 Poprawa sylwetki 26 31,3 14 29,8 13 38,2 53 32,3 Likwidacja nadwagi 18 21,7 14 29,8 6 17,6 38 23,2 Opanowanie nowych umiejętności ruchowych 20 24,1 6 12,8 7 20,6 33 20,1
180
Nieco ponad połowa badanych ocenia swoją sprawność fizyczną jako przeciętną, podobną do sprawności rówieśników. Tylko nieco ponad jedna trzecia respondentów uważa się za osoby bardziej sprawne od rówieśników. Pozytywna samoocena sprawności fizycznej wzrasta wraz z poziomem kształcenia. Wśród studentów II i III roku więcej jest respondentów wysoko oceniających swoje możliwości w zakresie sprawności fizycznej.
Tabela 7. Samoocena sprawności fizycznej przez badanych
Studenci
I roku II roku III roku Ogółem
W porównaniu z
rówieśnikami jesteś osobą:
n = 83 % n = 47 % n = 34 % N = 164 %
bardziej sprawną fizycznie 24 28,9 20 42,6 13 38,2 57 34,8 tak samo sprawną fizycznie 50 60,2 20 42,6 17 50,0 87 53,0 mniej sprawną fizycznie 3 3,6 3 6,4 1 2,9 7 4,3 trudno powiedzieć 6 7,2 5 10,6 2 5,9 13 7,9
Razem 83 100 47 100 34 100 164 100
Podsumowanie i dyskusja
Problem uczestnictwa studentów w aktywnych formach spędzania czasu wolnego jest często podejmowany w badaniach empirycznych [Bergier, Pańczuk, 2005, 2006; Pańczuk, Bergier, 2006; Żiżka-Salamon, 2004]. W świetle niskiej aktywności sportowo-rekreacyjnej polskiego społeczeństwa, studenci kierunku turystyka i rekreacja wydają się interesującą grupą badawczą, bowiem to od nich w znacznym stopniu będzie zależny obraz rekreacji ruchowej w Polsce w nadchodzących latach.
Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, iż zdecydowana większość badanej młodzieży (90,2%) podejmuje rekreacyjną aktywność ruchową, z czego nieco ponad 77% deklaruje systematyczny w niej udział. Wyniki te wydają się zadowalające, tym bardziej, iż korespondują z innymi doniesieniami na temat aktywności sportowo-rekreacyjnej studentów [Lisowska, Rysz, 2005; Żiżka-Salamon, 2004]. Można zatem przypuszczać, iż studenci, szczególnie kierunku turystyka i rekreacja, są tą grupą młodych ludzi, w której wzrasta świadomość i potrzeba uczestnictwa w ruchowych zajęciach rekreacyjnych.
Preferowanymi przez badanych studentów formami aktywności sportowo-rekreacyjnej w ciągu całego roku są gry zespołowe (28,0%), pływanie (22,0%), a także ćwiczenia siłowe (17,7%) i bieganie (17,1%), sezonowo uznanie znajdują: narciarstwo (46,3%), jazda na rowerze (39,0%), snowboard (24,4%) oraz wycieczki górskie (18,3%). Pod względem wyboru form zajęć ruchowych badani studenci nie odbiegają od swoich rówieśników studiujących w innych wyższych szkołach zawodowych [Lisowska, Rysz, 2005; Bergier, Pańczuk, 2005, 2006]. Można, zatem skonstatować, iż młodzi ludzie, którzy uprawiają aktywność sportowo-rekreacyjną, wybierają, przede wszystkim, typowe, na ogół dostępne i aktualnie popularne formy ruchu. Z pewnością nie bez wpływu na preferencje dotyczące wyboru rodzaju zajęć ruchowych pozostają istniejące w najbliższym otoczeniu miejsca zamieszkania badanych warunki naturalne oraz infrastruktura sportowo-rekreacyjna [Żiżka-Salamon, 2006]. Nie bez znaczenia pozostaje również wpływ kierunku studiów. Analiza rozkładu odpowiedzi dotyczących preferencji w zakresie uprawiania określonych form aktywności ruchowej wskazuje
181
również, iż wraz z poziomem kształcenia wzrasta zainteresowanie studentów udziałem w uprawianiu tych form aktywności ruchowej, które znajdują się w obowiązkowym programie nauczania na kierunku turystyka i rekreacja PPWSZ w Nowym Targu (ćwiczenia siłowe, nowoczesne formy gimnastyki przy muzyce, narciarstwo i turystyka kwalifikowana).
Zdecydowana większość badanych (82,9%) preferuje aktywny fizycznie wypoczynek. Biorąc pod uwagę rok studiów, należy zauważyć, iż najwięcej studentów preferujących bardzo aktywny fizycznie sposób spędzania czasu wolnego jest wśród studentów trzeciego roku. Być może, taki rozkład preferencji jest wynikiem nawyków kształtowanych w trakcie 3-letniego procesu kształcenia na kierunku turystyka i rekreacja.
Istotnym czynnikiem skłaniającym do podejmowania aktywności sportowo-rekreacyjnej jest zaspokajanie określonych potrzeb. Badani studenci najczęściej kojarzą uprawianie ruchu z poprawą zdrowia (70,7%), sprawności fizycznej (67,1%) oraz samopoczucia (53,7%). Większość badań empirycznych potwierdza, iż młodzież ceni znaczenie ruchu w zakresie kształtowania sprawności fizycznej, zdrowia, sylwetki i poprawy samopoczucia, chociaż w zależności od grupy badawczej hierarchia efektów osiąga nieco odmienne struktury [Żiżka-Salamon, 2006]. Są również doniesienia wskazujące, iż zdrowie oraz lepsze samopoczucie nie są ważnymi czynnikami motywującymi do podejmowania aktywności ruchowej [Adach, 2006].
Preferencje studentów w zakresie oczekiwanych skutków podejmowania aktywności ruchowej zmieniają się wraz z poziomem kształcenia. Wydaje się generalnie, że im młodszy rok studiów, tym bardziej badani cenią wpływ ruchu na poprawę sprawności fizycznej, natomiast im starszy – tym bardziej dostrzegany jest zdrowotny aspekt ruchu oraz możliwość kształtowania sylwetki.
Badani studenci uważają się za osoby sprawne, nieco ponad połowa ocenia swoją sprawność fizyczną jako przeciętną, podobną do sprawności rówieśników, natomiast ponad jedna trzecia respondentów, uważa się za osoby bardziej sprawne od rówieśników. Pozytywna samoocena sprawności fizycznej wzrasta wraz z poziomem kształcenia.
Literatura
1. Adach J., Preferowane formy aktywności ruchowej studentów PWSZ w Sulechowie, (w:) Nałęcka D., Bytniewski M. (red.), Teoria i praktyka rekreacji ruchowej. PWSZ w Białej Podlaskiej, Biała Podlaska 2006, s. 214-220.
2. Bergier B., Pańczuk A., Formy aktywności preferowane i podejmowane w czasie wolnym przez studentów kierunków turystyki i rekreacji oraz pielęgniarstwa PWSZ w Białej Podlaskiej, (w:) Kubińska Z., Bergier B. (red.), Rekreacja ruchowa w teorii i praktyce. PWSZ w Białej Podlaskiej, Biała Podlaska 2005, s. 167-175.
3. Bergier B., Pańczuk A., Aktywność ruchowa studentów kierunku turystyki i rekreacji PWSZ w Białej Podlaskiej, (w:) Nałęcka D., Bytniewski M. (red.), Teoria i praktyka rekreacji ruchowej. PWSZ w Białej Podlaskiej, Biała Podlaska 2006, s. 197-205.
4. Lisowska K., Rysz A., Uczestnictwo w rekreacji ruchowej studentów PWSZ w Legnicy, (w:) Kubińska Z., Bergier B. (red.), Rekreacja ruchowa w teorii i praktyce. PWSZ w Białej Podlaskiej, Biała Podlaska 2005, s. 153-159.
182
5. Pańczuk A., Bergier B., Świadomość potrzeb i korzyści wynikających z aktywności rekreacyjnej studentów kierunków turystyki i rekreacji oraz pielęgniarstwa PWSZ w Białej Podlaskiej, (w:) Kubińska Z., Bergier B. (red.), Rekreacja ruchowa w teorii i praktyce. PWSZ w Białej Podlaskiej, Biała Podlaska 2005, s. 160-166.
6. Żiżka-Salamon D., Aktywność sportowo-rekreacyjna jako forma aktywnego wypoczynku studentów PPWSZ w Nowym Targu, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Lublin-Polonia 2004, Vol. LIX, Suppl. XIV, 581, sectio D, s. 526-531.
7. Żiżka-Salamon D., Potrzeby i oczekiwania studentów względem uczestnictwa w ruchowych zajęciach rekreacyjnych, (w:) Siwiński W., Tauber R.D., Mucha-Szajek E. (red.), Zarządzanie i usługi w obszarze kultury fizycznej i hotelarstwa. Teoria i praktyka, WSHiG, Poznań 2006, s. 265-276.
Summary
The aim of the undertaken research was getting to know the sports-recreational activity in free time by students of PPWSZ in Nowy Targ.
The researched group consisted of 164 students of the 1st, 2nd and 3rd grade of daily full-time studies turistic and recreation. In this group there were 83 students of the 1st grade (50,6%), 47 students of the 2nd grade (28,7%) and 34 students of the 3rd grade (20,7%). The method of diagnostic questioning using a questionnaire was used to gather the empiric material.
The analyses which were carried out showed that the most of the students (%) undertake motion recreational activity and declare, that they practice it systematically, that means at least once a week (%).
183
Joanna Baj-Korpak
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej
Filip Korpak
Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie, ZWWF w Białej Podlaskiej