Poprzez działalność klubów rekreacyjnych i różnego rodzaju kursy szkoleniowe systematycznie wzrasta świadomość potrzeby ruchu jako gwaranta zdrowia fizycznego i psychicznego. Moda na ruch aktywizuje do działania, chociaż najczęstszym jego powodem jest chęć poprawy wyglądu zewnętrznego, równocześnie, zostają zauważone aspekty zdrowotne.
Aspekty te wymagają od instruktorów fitness szerokiej wiedzy na temat anatomicznych, fizjologicznych podstaw ruchu, mobilizując do sukcesywnego kształcenia w zakresie pojawiających się nowości i ich wpływie na organizm ćwiczących.
Fitness stał się wyrazem nowej formy aktywności fizycznej i nowej filozofii życiowej [Grodzka-Kubiak, 2002]. Fit – oznacza znajdowanie się w szczytowej formie poprzez odpowiedni trening. W odróżnieniu od rekreacji, fitness to różnorodna aktywność fizyczna, przed którą stawiamy zróżnicowane cele, w zależności od płci, wieku, ogólnej sprawności fizycznej i potrzeb. Osiągnięcie tego celu jest złożonym procesem, którego przebieg ma miejsce w specjalnie do tego stworzonych klubach fitness [www.fit.pl]. Fitness to dynamiczny stan (system) poszukiwań dobrego samopoczucia z punktu widzenia psychologicznego, socjologicznego, w połączeniu z dążeniem do osiągnięcia maksymalnej (dla jednostki) sprawności fizycznej – poprzez różnorodne formy ruchowe dostosowane do możliwości, gustu, oczekiwań tej jednostki, która tym samym bierze odpowiedzialność za funkcjonowanie, doskonalenie własnego organizmu [Szymański, 2001]. W idei fitness pojęcie sprawności fizycznej powiązane jest również z efektem treningu rekreacyjnego.
Treść rekreacji ruchowej lub rekreacji fizycznej, stanowi aktywność ruchowa podejmowana w czasie wolnym dla wypoczynku, przyjemności i rozwoju własnej osobowości [Wolańska, 1989]. Co zatem wyróżnia zajęcia fitness spośród wielu istniejących form i technik rekreacyjnych? Co decyduje o ich popularności? Jedną z charakterystycznych cech zajęć fitness jest ich pozasportowy charakter. Uczestnictwo w zajęciach grupowych fitness nie wiąże się w żaden sposób z charakterystyczną dla sportu rywalizacją i walką o wyniki. Jedynym przeciwnikiem da ćwiczącego jest na lekcji fitness jego własna słabość.
Aby uczestniczyć w zajęciach fitness nie trzeba posiadać praktycznie żadnych umiejętności specjalistycznych – co jest konieczne, np. w przypadku zajęć rekreacyjnych. Kolejną wartością zajęć fitness jest ich wszechstronność. Istnieje tu możliwość dopasowania typu i parametrów ćwiczeń do indywidualnych potrzeb każdego uczestnika, niezależnie od wieku, aktualnego stanu zdrowia czy sprawności ruchowej [Olex-Mierzejewska, 2002]. Obecnie fitness to więcej niż wyrozumowane ćwiczenia fizyczne wykonywane według określonego schematu. To dynamicznie rozwijający się ruch globalny kierujący się ideą świadomego, celowego oddziaływania ruchem na zdrowie fizyczne, psychiczne, emocjonalne oraz na sprawność umysłu [Olex-Mierzejewska, 2002]. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych pojawiło się nowe hasło Wellness. Daje ono
155
jeszcze szersze spojrzenie na człowieka, bowiem do słowa sprawny i zdrowy dodano, szczęśliwy. Wellness to po prostu sztuka szczęśliwego życia pozwalająca na pełne zaspokojenie potrzeb fizycznych i psychicznych, na aktywną pracę zawodową połączoną z powodzeniem osobistym. Jako przyszłościowa forma kultury fizycznej fitness zakłada zmianę stylu życia z nastawieniem na realizację potrzeb ciała oraz osiąganie zadawalającego stanu zdrowia fizycznego i psychicznego, m. in. dzięki rozwojowi medycyny prewencyjnej [Opoka, 2004].
Rolą instruktora fitness jest oddziaływanie w wielu sferach. Dobrego instruktora nie zadawala samo nauczenie przygotowanego programu. Spełnia on również rolę wychowawczą w stosunku do człowieka, który pojawia się w klubie fitness. Wpływa na jego sposób myślenia i pojmowania fitnessu jako ważnego elementu życia. Pomaga w znalezieniu motywacji do pracy nad sobą i wyeliminowaniu szkodliwych nawyków ruchowych [www.fit.pl]. Ciągłe stymulowanie do podejmowania aktywności fizycznej oraz wywieranie wpływu na ćwiczących należy do obowiązków instruktora fitness. Instruktor fitness ma możliwość i warunki by przeciwdziałać lub zahamować negatywne tendencje wpływające na zdrowie człowieka, motywując swoich uczestników do podejmowania aktywności ruchowej, nie mniej jednak podstawą staje się jego własna motywacja. Celem pracy uczyniono uzyskanie odpowiedzi na pytania:
W jaki sposób instruktor fitness wpływa na uczestników zajęć fitness?
Co decyduje, że instruktor zjednuje do aktywności fizycznej swoich uczestników?
Materiał i metody
Badania przeprowadzono w Polsce i w Portugalii, dobrowolny udział wzięło 200 instruktorów fitness po 100 z każdego kraju, w tym 33 mężczyzn i 67 kobiet z Polski, oraz 58 mężczyzn i 42 kobiety z Portugalii w przedziale wiekowym 20-45 lat. Celem badań było określenie roli instruktora fitness w zjednywaniu do aktywności fizycznej na przykładzie klubów fitness w Polsce i Portugalii. Posłużono się metodą sondażu diagnostycznego.
Zastosowano kwestionariusz ankiety oraz wywiad. Przy rozpatrywaniu powyższego zagadnienia uwzględniono:
charakterystykę pracy, posiadanych kwalifikacji instruktora fitness w Polsce i Portugalii,
czynniki determinujące uczestników fitness do aktywności fizycznej. Przyjęto następujące hipotezy:
Postawa instruktora fitness wobec stawianych celów fitness ma wpływ na motywację potencjalnych uczestników.
Im wyższy poziom posiadanych kwalifikacji instruktora fitness tym zależność motywacji do podejmowania aktywności fizycznej wśród uczestników fitness rośnie.
W kwestii doboru próby zastosowano warstwowy wybór losowy odnoszący się w tym przypadku do reprezentatywnej grupy instruktorów fitness, a więc takiej, która odzwierciedla cechy zbiorowości generalnej.
156
Wyniki
Wykazano, iż instruktor fitness silnie oddziałuje na psychikę potencjalnego uczestnika
Na pytanie – Jak długo jest Pan/Pani instruktorem fitness? – najwięcej, bo aż 71% instruktorów w Polsce stwierdza, iż posiada takie kompetencje od roku, 28% posiada uprawnienia około 5 lat, zaś tylko 1% stwierdza, że posiada takie kompetencje 10 lat.
W Portugalii 53% respondentów zaświadcza, iż posiada uprawnienia 10 lat, kolejnie 31% około 5 lat oraz 16% respondentów zaświadcza, że posiada takie kompetencje od 1 rok (ryc.1). Jeśli chodzi o stopień uczestnictwa w warsztatach i szkoleniach fitness to w Polsce 61% instruktorów fitness udzieliło odpowiedzi, iż uczęszcza sporadycznie, zaś często – 39%.
Rycina 1. Posiadane kompetencje instruktorów fitness
W Portugalii dane wykazały, iż 81% respondentów uczestniczy często w warsztatach, zaś 16 % sporadycznie. Nikt z respondentów nie zaznaczył, iż nigdy nie uczestniczył w warsztatach fitness (ryc.2).
Rycina. 2. Stopień uczestnictwa w warsztatach i szkoleniach fitness
Na postawiane pytanie – jaka jest według Pana/i ważność posiadanych cech instruktora fitness? – instruktorzy odpowiedzieli następująco: w Portugalii badani uznali
39% 84% 61% 16% 0% 0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
często sporadycznie nigdy
POLSKA PORTUGALIA 71% 28% 1% 16% 31% 53% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
1 rok 5lat 10 lat
POLSKA PORTUGALIA
157
następującą ważność cech: osobowość – 98% odpowiedzi, wysoka sprawność fizyczna – 87%, stan zdrowia – 74% ankietowanych, gestykulacja – 62 %, profesjonalizm – 57%, otwartość – 46%, motywacja – 43%, umiejętność obserwacji – 35%, intelekt – 27 %, odporność na stres – 9% (ryc.3).
Rycina 3. Ważność cech instruktora fitness w opinii portugalskiej
Respondenci z Polski uznali, że najważniejszy jest profesjonalizm – 96% odpowiedzi badanych, wysoka sprawność fizyczna – 87%, stan zdrowia – 63%, motywacja – 54%, gestykulacja – 48%, osobowość – 46%, intelekt – 40%, otwartość – 38%, umiejętność obserwacji – 35%, odporność na stres – 19% (ryc.4).
Rycina 4. Ważność cech instruktora fitness w opinii polskiej
POLSKA 96% 87% 63% 54% 48% 46% 40% 38% 35% 19% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% Prof esio naliz m wyso ka spr .fizyczn a stan zdro wia motyw acja gest yku lacja osob owo ść inte lekt otw arto ść umiej ętno ść ob serwa cji odpo rność na s tress . POLSKA 98% 87% 74% 62% 57% 46% 43% 35% 27% 9% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% osobo woość wyso ka s pr. F izyc zna stan zdro wia gest ykul acja prof esio naliz m otwa rtość i em patia mot ywac ja umie jętn ość obs erwa cji inte lekt odporn ość na s tress PORTUGALIA
158
Dyskusja
Wraz z rozwojem fitness rola instruktora ulega zmianie, jeszcze jakiś czas temu zajęcia nastawione były przede wszystkim na kształtowanie wysokiej sprawności fizycznej, odkąd zaczęto pojmować fitness szerzej, w sferze fizycznej, umysłowej i emocjonalnej, zmienił się również rodzaj oddziaływań instruktora. Z przeprowadzonych badań wynika, iż instruktorzy fitness w Polsce przywiązują dużą rolę do zdobywania uprawnień. Możemy uznać, że dwa ostatnie lata są wiodące, co potwierdza fakt, iż 71 % ankietowanych instruktorów w Polsce stwierdziło, iż posiada uprawnienia nie dłużej niż rok. Takie apogeum fitness w Portugalii, zarysowało się 10 lat temu, wówczas jak dowodzą dane odnotowano największy procent uzyskiwania kompetencji do wykonywania zawodu instruktora fitness. Przeciętna długość podstawowego szkolenia wynosi minimum rok czasu. W Polsce natomiast przeciętny czas szkolenia wynosi pół roku, oczywiście wśród ankietowanych wyróżniono również instruktorów, którzy ukończyli roczne szkolenie, ale procent takich odpowiedzi wśród ankietowanych jest niewielki (19%), dla porównania w Portugalii udział w szkoleniu rocznym przeszło 73% obecnych instruktorów. Kolejną dość wyraźnie widoczną różnicą jest możliwość odbycia praktyki jeszcze w czasie trwania kursu. W Portugalii odbycie stażu jest obowiązkiem każdego instruktora fitness. Odbywanie stażu przez instruktorów w Polsce należy do rzadkości, gdzie na 100 % przebadanych instruktorów tylko 28% miało możliwość odbyć taką praktykę jaszcze w czasie trwania kursu. Nie znaczy to jednak, że fitness w Polsce jest na niskim poziomie.
Fitness w Polsce jest stosunkowo młodą dziedziną, lecz dynamicznie się rozwijającą, o czym świadczą pojawiające się, ciągle to nowe programy treningowe dostosowane do potrzeb i wieku uczestników; tradycyjne formy fitness coraz częściej zastąpione są nowymi, co zostało zauważone w wyniku przeprowadzonych badań.
Wnioski
Kluczową rolą instruktora fitness obok znajomości procesu treningowego jest posiadanie niezbędnej wiedzy, odpowiednia osobowość. Ponadto, poziom sprawności fizycznej oraz dobry stan zdrowia. Rolą instruktora fitness jest oddziaływanie w sferze fizycznej, umysłowej i emocjonalnej, zaś za podstawę sukcesu każdego instruktora fitness można uznać wyrobienie nawyku do systematycznego uczestnictwa w aktywności fizycznej jego uczestników.
Literatura
1. Grodzka-Kubiak E., Aerobik czy fitness, Poznań 2002, s. 141.
2. Olex-Mierzejewska D., Fitness – teoretyczne i metodyczne podstawy prowadzenia zajęć, Katowice 2002, s. 10.
3. Opoka D., Fitness – historia, organizacja, zarządzanie, Warszawa 2004, s. 22. 4. Wolańska T., Rekreacja ruchowa i turystyka, Warszawa 1989, s. 9.
159
Summary
Research was conducted in Poland and Portugal and enlisted a voluntary participation of two hundred surveyed fitness instructors. As fitness is a relatively young sport, I decided to attempt a wider investigation of the underlying motives, which was not simple as it meant taking into account all the factors which determine individuals’ decision to take up regular physical activity in fitness clubs.
As a result of the research conducted, it was shown that the fitness instructor has a strong impact on the psyche of a potential participant, therefore it is on his or her personal attitude and commitment to the idea of fitness itself that his or her ability to shape a habit of undertaking regular physical activity depends, which in turn is reflected in a better general physical and mental state, health improvement and the quality of life of the contemporary man.
160
Jolanta Danielewicz
Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie, ZWWF w Białej Podlaskiej
Zofia Kubińska
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej