Spośród wielu czynników warunkujących nasze zdrowie, aktywność fizyczna odgrywa szczególną rolę jako kluczowy składnik zdrowego stylu życia, który decyduje o naszym zdrowiu i pośrednio także o długości życia. Jak pisze Z. Cendrowski, to „od nas samych zależy, w jakim stopniu wykorzystamy dane nam przez naturę możliwości” [Cendrowski, 1987, 1996]. Pod koniec 2005 roku w Brukseli podejmowane działania Komisji Wspólnot Europejskich i Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) spowodowały narodziny, tzw. Zielonej Księgi, czyli Księgi „Promowania zdrowego żywienia i aktywności fizycznej” [Zielona Księga, 2005]. Z kolei rok wcześniej, w 2004 roku Światowa Organizacja Zdrowia opracowała nową piramidę zdrowia, której podstawę stanowi ruch. Potrzeba opracowania takiej „księgi” była podyktowana rosnącym wskaźnikiem ludzi otyłych [WHO & IDF, 2004].
W uzasadnieniu podjęcia tematu zdrowotnych wartości wysiłków wytrzymałościowych należy dodać, że według American Heart Association siedzący tryb życia należy do najważniejszych i niezależnych czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca. Ludzie chcą żyć dłużej, lecz zdecydowanie czynią wiele, aby ograniczać i eliminować użytkowość swoich mięśni, ale również chcą utrzymywać wysoką jakość życia do późnych lat. Dotychczas ustalono, że aktywność fizyczna faktycznie zapobiega, opóźnia, czy powstrzymuje proces starzenia się i oczywistym wydają się raporty WHO, że z pewnością aktywność fizyczna umożliwia lepsze wykorzystanie danych nam możliwości życiowych i otrzymanego przez nas genetycznego potencjału [Raport WHO, 2003]. A takim potencjałem może być zdolność do długotrwałych wysiłków, co już było tematem i treścią wielu poczynań naukowych ze strony autorki [Socha T., 2002, 2004, 2006, 2007]. Spośród wszystkich rodzajów wysiłków sportowych uprawianych na przełomie XX i XXI wieku najobszerniejszą grupę stanowią te o dominującym znaczeniu wytrzymałości. Udział kobiet w tych dyscyplinach mimo obowiązujących praktycznie przez cały XX wiek zakazów jest obecnie niemal taki sam, jak mężczyzn [ Socha S., 2001; Socha T., 2002, 2004, 2007]. Dzięki uczestnictwu kobiet w dyscyplinach o charakterze wytrzymałościowym ujawniają się wręcz zdumiewające funkcjonalne możliwości organizmu, które często dotąd nie ujawnione były przez żadną z dziedzin wiedzy. Można śmiało twierdzić, że analiza udziału kobiet w dyscyplinach wytrzymałościowych stwarza dla reprezentantów w wielu dyscyplinach nauki niedostępną dotychczas sposobność wzbogacania wiedzy o funkcjonalnych możliwościach nie tylko organizmu kobiet, ale także mężczyzn. Stanowi także wyjątkową sposobność nie tylko do wzbogacania wiedzy, ale także dostarcza istotnych argumentów do weryfikowania skromnej wiedzy o funkcjonalnych możliwościach ustroju ludzkiego, a przede wszystkim ustroju kobiet [Chwalbińska-Moneta, 2003; Gajewski, 1998; Obmiński, 2003; Socha T., 2006, 2007; Szczepanowska, 2003]. Uprawiane współcześnie wysiłki o charakterze wytrzymałościowym są prawdopodobnie jedynymi, w których realizowana jest jeszcze ogłoszona w 1908 roku przez ówczesnego prezydenta MKOL Pierre de
42
Courbertena – zasada, że w sporcie liczy się udział a nie sukces [Młodzikowski, Hądzelek, 1994]. Uprawianie sportów wytrzymałościowych według tej coubertenowskiej zasady, mimo że nie pozbawione jest czynnika rywalizacji, czyni je bliższe wartościom rekreacyjno-zdrowotnym, niż typowo sportowej rywalizacji swoistej dla współczesnego sportu zawodowego.
Nie podejmując szczegółowych rozważań związanych z uprawianiem sportów wytrzymałościowych można przedstawić pogląd, że posiadają one obok wartości poznawczych także bezsporne wartości zdrowotne [Socha T, 1998, 2004, 2007].
Materiał i założenia pracy
Problem badawczy zdrowotnych wartości wysiłków wytrzymałościowych zakłada, że analiza porównawcza funkcjonalnych możliwości kobiet i mężczyzn ujawnianych w czasie wytrzymałościowych wysiłków sportowych sprzyja wzbogacaniu wiedzy o racjonalizacji doboru wysiłków dla kobiet, tak by nie stanowiły zagrożeń dla ich zdrowia, a przede wszystkim dla macierzyńskich funkcji [Socha T., 2002; Szczepanowska, 2003; Viru, 1995]. Bowiem jak głosił już w latach pięćdziesiątych XIX wieku lekarz warszawski Adam Borac: „… od zdrowia naszych niewiast w znacznej części zależy zdrowie i powodzenie przyszłych pokoleń” [Borac, 1858].
Materiał poddany analizie stanowią rezultaty wielu wysiłków o charakterze wytrzymałościowym, ukierunkowanym na wartości zdrowotne. Pierwszym takim wysiłkiem jest historyczny bieg Spartathlon, czyli bieg na dystansie 240 kilometrów przez tereny górzyste o znacznej różnicy wzniesień, a prowadzący ze Sparty do Aten. Zdrowotne wartości związane są nie tylko, albo nawet nie przede wszystkim z wysiłkiem w czasie samego biegu, ale także z motywacją do systematycznego podejmowania wysiłków wytrzymałościowych jako formy przygotowania się do udziału w tym biegu. Dla wielu udział w Spartathlonie wraz z przygotowaniem się do tego wysiłku staje się swoistym, nacechowanym zdrowotnymi wartościami, stylem życia, ukierunkowanym na utrzymanie wysokiego poziomu zdrowia, jako najważniejszego czynnika warunkującego wysoką jakość życia [Grzywocz, 2005].
Tabela 1. Dymorficzne różnice wyników trójki medalistów w Spartathlonie w latach 1997-2007
Lata K M Różnica [t] Różnica [%]
1997 32:40,20 25:54,20 06:46,00 20,72 1998 29, 24,22 26:02,59 03:21,23 11,40 2000 30:36,05 24:52,18 05:43,47 17,73 2001 33:00,42 24:30,48 08:29,52 25,75 2002 30:03,24 25:21,15 04:42,09 15,65 2003 30:11,20 25:08,25 05:02,56 16,73 2004 31:18,07 26:29,44 04:48,23 15,36 2005 31:51,49 25:19,37 06:32,12 20,52 2006 32:23,44 24:08,47 08:15,37 25,47 2007 31:45,44 23:46,32 07:59,12 25,14 X10 31:19,38 25:09,24 06:10,14 19,45
Source: author’s own materials
W tabeli 1 ukazana jest analiza porównawcza wyników kobiet i mężczyzn osiąganych w Spartathlonie w okresie ostatnich 10 lat, począwszy od 1997 do 2007
43
roku. Dokładna analiza ukazuje, że różnice wyników trójki medalistów, kobiet i mężczyzn wynoszą w okresie 10 lat około 19,5 procent. To stosunkowo duże różnice. Są one większe od występujących w innych wysiłkach wytrzymałościowych, takich jak biegi ultradługie: 100 km, 100 mil, bieg 12 i 24-godzinny, oraz 48-godzinny.
Tabela 2. Dymorficzne różnice najlepszych wyników w historii ultra biegów
Dystans K M Różnica [%] 50 km 03.08,39 02.43,38 15,31 100 km 06.33,11 06.13,33 5,30 100 mil 13.47,41 11.46,37 17,13 12 H 144,840 km 162,543 km 10,89 24 H 243,657 km 290,221 km 16,04 48 H 360,109 km 410,022 km 12,17 X6 12,81
Source: International Association of Ultra Runners – IAU
Dymorficzne różnice najlepszych wyników w historii ultra biegów wynoszą około 12 procent. A jak wynika z tabeli przedstawiającej dymorficzne różnice wyników trójki medalistów w Spartathlonie, tak znaczne różnice wyników kobiet i mężczyzn spowodowane są specyfiką wysiłku, w którym obok wytrzymałości występują także przejawy pracy siłowej, związanej z pokonywaniem znacznej różnicy wzniesień występujących w górskim terenie.
Kobiety uczestniczą także w wysiłkach ekstremalnych nie tylko o charakterze biegowym, ale również i w innych formach wysiłku. Klasyczną konkurencją o charakterze wytrzymałościowym jest Supertriatlon, która to dyscyplina składa się z trzech odmiennych konkurencji, z trzech odmiennych form wysiłku odmiennych pod względem formy i treści wysiłków wytrzymałościowych.
Triathlon, szczególnie ta jego forma, określana jako Supertriathlon, a w języku angielskim, jako Ironman, to kolejny analizowany materiał badawczy. W tym rodzaju wysiłku wytrzymałościowego, w którym występują wyraźnie zarysowane przejawy rywalizacji sportowej, swoistej właściwości dla współczesnego sportu zachowały się także cechy coubertenowskiej zasady uczestnictwa w sporcie. Triathlon, jeszcze w większym stopniu, niż spartathlon jest przejawem zdrowego stylu życia, możliwego do uprawiania nawet do sędziwego wieku. Doskonałym przykładem może być Mary Stroebe z Madison w USA. Jako 88 letnia emerytowana nauczycielka, zwana żelazną kobietą, w wieku 88 lat startowała w swoim dwunastym triathlonie. Uprawianie triathlonu wymaga wszechstronnej sprawności fizycznej, bowiem wykonywania wysiłków swoistych dla pływania, jazdy na rowerze oraz w najbardziej naturalnej formie, jaką jest bieg.
Triathlon to jedyna konkurencja o charakterze wybitnie wytrzymałościowym o tak wszechstronnym oddziaływaniu na organizm ludzki, doskonalącym funkcjonowanie wielu układów, takich jak sercowo-naczyniowy, oddechowy, pokarmowy, ruchowy i inne.
Zaprezentowanie kilku najwybitniejszych reprezentantów obojga płci z akcentem na kobiety, uprawiających triathlon i osiągających najwyższe w skali światowej rezultaty w okresie wielu lat warte jest dociekań badawczych. Także zaprezentowanie
44
sylwetek osób uprawiających triathlon do późnych dekad życia może świadczyć o zdrowotnych wartościach wysiłków wytrzymałościowych.
Podejmując próby uzasadnienia zdrowotnych wartości wysiłków sportowych występujących w triathlonie przyjęto następujące hipotezy:
– osiąganie najwyższych w skali światowej rezultatów w okresie wieloletnim możliwe jest tylko przez jednostki wybitnie zdrowe,
– możliwość uprawiania triathlonu do późnych dekad życia świadczy o jego zdrowotnych walorach, świadczy także o jego zdrowotnych wartościach. Najlepsze osiągnięcia kobiet i mężczyzn w tym nietypowym wysiłku przedstawione są w tabeli 3, gdzie zaprezentowano dymorficzne różnice najlepszych osiągnięć kobiet i mężczyzn w Mistrzostwach Świata, a więc od 1986 do 2006 roku. Średnia różnic pomiędzy osiągnięciami kobiet i mężczyzn w tym długotrwałym, złożonym wysiłku wynosi ponad 10%. Najmniejsza różnica osiągnięć kobiet i mężczyzn w supertriatlonie była w 1988 roku. Różnica ta wynosiła niecałe 6%, a największa w 2004 roku – wynosiła niecałe 15%.
Tabela 3. Dymorficzne różnice wyników mistrzów świata w SuperTriatlonie w latach 1986-2006
Imię i nazwisko Rezultat końcowy Różnica
[%] Rok
K M K M
2006 Michellie Jones Normann Stadler 9:18,31 8:11,56 13,58 2005 Natascha Badmann Faris Al. - Sultan 9:09,30 8:14,17 11,17 2004 Natascha Badmann Normann Stadler 9:50,04 8:33,29 14,95 2003 Lori Bowden Peter Reid 9:11,55 8:22,35 9,79 2002 Natascha Badmann Tim DeBoom 9:07,54 8:29,56 7,45 2001 Natascha Badmann Tim DeBoom 9:28,37 8:31,18 11,19 2000 Natascha Badman Peter Reid 9:26,17 8:21,01 13,00 1999 Lori Bowden Luc Van Lierde 9:13,02 8:17,17 11,23 1998 Natascha Badmann Peter Reid 9:24,16 8:24,20 11,89 1997 Heater Fuhr Thomas Hellriegel 9:31,43 8:33,01 11,39 1996 Paula Newby-Fraser Luc Van Lierde 9:06,49 8:04,08 12,89 1995 Karen Smeyers Mark Alen 9:16,46 8:20,34 11,22 1994 Paula Newby-Fraser Greg Welch 9:20,14 8:20,27 11,97 1993 Paula Newby-Fraser Mark Alen 8:58,23 8:07,45 10,42 1992 Paula Newby-Fraser Mark Alen 8:55,28* 8:09,08 9,45 1991 Paula Newby-Fraser Mark Alen 9:07,52 8:18,32 9,87 1990 Erin Baker Mark Alen 9:13,42 8:28,17 8,90 1989 Paula Newby-Fraser Mark Alen 9:00,56 8:09,15 10,51 1988 Paula Newby-Fraser Scott Molina 9:01,01 8:31,00 5,87 1987 Erin Baker Dave Scott 9:35,25 8:54,20 7,68 1986 Paula Newby-Fraser Dave Scott 9:49,14 9:05,57 7,99
X21 10,59
Źródło własne autora i www.wikipedia.pl * rekord świata
Tabela przedstawia nazwiska czołowych triathlonistek i triathlonistów – mistrzów świata w triathlonie w okresie 20 lat. Można też zauważyć, iż w tych ekstremalnych wysiłkach startują zarówno kobiety jak i mężczyźni przez dłuższy okres czasu. Wśród kobiet swoistym fenomenem była Paula Newby-Fraser, która zwyciężała od 1986 roku
45
po 1996 rok, a więc w okresie aż jedenastu lat była najlepszą zawodniczką na świecie w tej bardzo trudnej, wyczerpującej dyscyplinie. Urodzona w 1962 roku, ustanowiła rekord świata, który wynosi 8:55, 28 sek. Od 1986 do 2002 roku wygrała 24 triatlony. W wieku 41 lat odniosła ósme zwycięstwo w triatlonie „Big Island”.
Kolejną fenomenalną zawodniczką jest Natascha Badmann, reprezentantka Szwajcarii. Urodzona w 1960 roku. Jest jedyną Europejką, która zwyciężyła w legendarnym triatlonie „Ironman” na Hawajach. W wieku 24 lat po raz pierwszy wystartowała triatlonie i duatlonie. W 1995 roku została Mistrzynią Świata w Duatlonie, a w 1998 roku po raz pierwszy wygrywa triatlon „Ironman” na Hawajach. Za swoje osiągnięcia otrzymała tytuł sportowca Szwajcarii w 1988 i 2002 roku. Od 1998 do 2005 roku była najlepszą zawodniczą na świecie w tej dyscyplinie, zdobywając 26 medali. Warto podkreślić, że za te osiągnięcia została uznana za najlepszą sportsmenkę świata w 2003 i 2005 roku. Przykłady te świadczą o tym, że organizm kobiety posiada możliwości do podejmowania długotrwałych ekstremalnych wysiłków przez wiele lat.
Wśród mężczyzn najznakomitszymi osiągnięciami legitymują się Dave Scott i Mark Allen. Obaj byli sześciokrotnymi mistrzami świata. Jednak bezspornie fenomenalnym zawodnikiem jest Mark Allen, który odnosił sukcesy w tej konkurencji od 1989 roku po 1995 rok. Pozostali zawodnicy zdobywali tytuły mistrzów świata najwyżej dwukrotnie. Mężczyzn uprawiających supertriatlon określano mianem „Ironman” – żelazny mężczyzna. Dla kobiet podobnych określeń dotąd nie wymyślono.
Warto także podkreślić, że od prawie 10 lat zarówno kobiety i mężczyźni nie zadowalają się pokonywaniem tych trzech długotrwałych wysiłków w różnych środowiskach. Organizowane są oficjalne zawody sprowadzające się do wielokrotnego kolejnego powtarzania wysiłków, jakim jest pływanie, jazda na rowerze i bieg maratoński. Ostatni rekord świata zarejestrowany jest w dziesięciokrotnym powtórzeniu całego triatlonu przez kobiety i mężczyzn. Warto również podkreślić, że w pewnym okresie na początku XXI wieku rekordowy wynik w dziesięciokrotnym powtórzeniu całego triatlonu u kobiet był lepszy niż u mężczyzn i wynosił około 110 godzin. Triatlon został wprowadzony do programu olimpijskiego w 2000 roku w Sydney. Ze względów organizacyjnych triatlon olimpijski odbywa się na krótszych dystansach a mianowicie; pływanie na dystansie 1500 m, jazda na rowerze 40 km, oraz bieg na 10 km. W tej konkurencji doświadczenia sportowe kobiet i mężczyzn są stosunkowo krótkie.
Do wytrzymałościowych dyscyplin uprawianych przez kobiety należą także biegi narciarskie. W biegach narciarskich ograniczenia, zakazy dla kobiet stosowane były najdłużej, bowiem do początku drugiej połowy XX wieku, a oficjalnie do biegu narciarskiego dopuszczono kobiety w 1952 roku w ramach programu Zimowych Igrzysk Olimpijskich na dystansie 10 km. Kobiety podejmowały jednak próby uprawiania biegów narciarskich na znacznie dłuższych dystansach w ramach organizowanych dla mężczyzn tzw. maratonów narciarskich. W najstarszym z maratonów narciarskich, jakim jest „Bieg Wazów” na dystansie około 90 kilometrów, mimo rygorystycznych zakazów kobiety podejmowały próby uczestnictwa już w latach trzydziestych. Startowały w przebraniu mężczyzn, a mimo to zostawały ujawniane i nigdy nie zostały sklasyfikowane. Poniższa tabela przedstawia dymorficzne różnice zwycięzców i trójki medalistów.
46
Tabela 4. Dymorficzne różnice wyników w biegu Wazów z 2007 roku
Kobiety Mężczyźni Różnice %
1. Zwycięzca 4:48,29 4:43,40 1,73
2. Średnia medalistów 4:50,48 4:43,49 2,47
Analizując różnice wyników kobiet i mężczyzn w najsłynniejszym maratonie narciarskim, jakim jest Bieg Wazów z 2007 roku, okazuje się, że różnice między zwycięzcami, kobietą i mężczyzną, wynoszą zaledwie 1,73 %. Nieco większa jest różnica dla pierwszej trójki tego biegu, bo 2,47 %. Zwrócenia uwagi wymaga różnica osiągnięć kobiet i mężczyzn w tym bardzo długotrwałym wysiłku na 90 kilometrowym dystansie w Biegu Wazów, co świadczy o ogromnych funkcjonalnych możliwościach kobiet do uprawiania wysiłków wytrzymałościowych. Te wyniki potwierdzają wielkie możliwości funkcjonalne, które tkwią w organizmie kobiet. A widoczne są na tle możliwości funkcjonalnych mężczyzn do podejmowania długotrwałych wysiłków sportowych.
Dyskusja i wnioski
Sądzić można, że zaprezentowane jednostkowe przykłady nie mogą pretendować do roli naukowych dowodów, ale jednak w moim osobistym przekonaniu warto było je analizować, gdyż wydają się na tyle wartościowe, by pozwoliły nabierać przekonania do zdrowotnych wartości wynikających z uprawiania wysiłków sportowych o charakterze wytrzymałościowym, a wśród nich spartathlon, triathlon i maratońskie biegi narciarskie.
1. Wyniki przeprowadzonych analiz posiadają istotne wartości poznawcze, ułatwiające optymalizację wysiłków wytrzymałościowych dla kobiet, tak by zachowały wartości zdrowotne.
2. Zdrowotne wartości triathlonu potwierdzane są między innymi realizacją powszechnie uznawanej zasady wszechstronności. Uprawianie triathlonu wymaga, bowiem wykonywania wysiłków swoistych dla pływania, jazdy na rowerze i biegu. 3. Przedstawione wyniki z okresu 21 lat w super triatlonie wskazują także, że w tych
ekstremalnych wysiłkach startują zarówno kobiety jak i mężczyźni przez dłuższy okres czasu, czyli również w wieku dojrzałym.
4. Wysiłki związane z uprawianiem ultrabiegów, triathlonu i biegów narciarskich są także znakomitym, czy wręcz niezastąpionym środkiem zapobiegania wielu chorobom cywilizacyjnym, a wśród nich tej najgroźniejszej, jaką jest otyłość. 5. Przedstawione wyniki z Biegu Wazów, potwierdzają jeszcze raz jak wielkie
możliwości funkcjonalne tkwią w organiźmie kobiet na tle możliwości funkcjonalnych mężczyzn do podejmowania długotrwałych wysiłków sportowych.
Rozważania związane z uprawianiem sportów wytrzymałościowych posiadają obok wartości poznawczych także bezsporne wartości zdrowotne.
W szerszym rozumieniu zdrowotnych wartości wysiłków fizycznych dla zdrowia zakończyć można stwierdzeniem doktora medycyny i filozofii – Wojciecha Oczko: „ruch zastąpi prawie każdy lek, podczas gdy żaden lek nie zastąpi ruchu (1537 – 1599)”.
47
Literatura
1. Borac A., Gimnastyka pod względem wpływu swego na utrzymanie i przywrócenie zdrowia, Warszawa 1858.
2. Cendrowski Z., Ruch to życie, Warszawa 1987.
3. Chwalbińska-Moneta J., Zależne od płci odrębności fizjologiczne wpływające na osiągnięcia w sporcie kobiet, (w:) Sportsmenka kobietą sukcesu. Korzyści i bariery aktywności sportowej kobiet, Kłodecka-Różalska J. (red.), Wyd. PSSK i Instytut Sportu, Warszawa 2003, s. 71-80.
4. Gajewski A.K. (red.), Kobieta, Sport, Zdrowie, Polskie Stowarzyszenie Sportu Kobiet, AWF, Warszawa 1998.
5. Grzywocz R, Szopniewski M., Różnice płciowe zdolności wytrzymałościowych w Spartathlonie, (w:) Problemy badawcze w lekkoatletyce, Kowalski P. (red.), Wyd. Wrocławskie Tow. Nauk., AWF, Wrocław 2005.
6. Młodzikowski G., Hądzelek K., Pierre de Coubertein. Przemówienia. Pisma różne i listy, PTNKF, Warszawa 1994.
7. Obmiński Z., Aktywność fizyczna a zdrowie – jak organizm kobiety radzi sobie z wymaganiami stawianymi przez sport, (w:) Sportsmenka kobietą sukcesu. Korzyści i bariery aktywności sportowej kobiet, Kłodecka-Różalska J. (red.), Wyd. PSSK i Instytut Sportu, Warszawa 2003, s. 81-87.
8. Report of a Joint WHO/FAO Expert Consultation, 2003, Diet, Nutrition and the Prevention of Chronic Diseases.
9. Socha S., Sport kobiet – wyzwanie dla nauki, Sport Wyczynowy 2001, nr 3-4, s. 5-10.
10. Socha T., Zdrowotne aspekty uczestnictwa kobiet w sporcie, (w:) Człowiek – Wczoraj Dziś Jutro, Gąsiorowski A., Gurba J., Kozak-Zychman W. (red.), Wyd. UMCS, Lublin 1998.
11. Socha T., Sport kobiet, historia, teoria, praktyka, Centralny Ośrodek Sportu, Warszawa 2002.
12. Socha T., Poziom osiągnięć sportowych kobiet jako kryterium oceny funkcjonalnych możliwości i zdrowotnych wartości, Annales Sectio D Medicina, Universitas Mariae Curie-Skłodowska, Lublin 2004, vol. LIX, supl.. XIV, N6, s. 201-206.
13. Socha T., New perspectives and challenges: sport perfomance of middle age elderly women, Medicina Sportiva 2006. Vol. 10; 4: s. 110-113.
14. Socha T., Potencjał wysiłkowy jako kryterium zdrowia kobiet w późnych dekadach życia, (w:) Kultura fizyczna i zdrowotna w życiu współczesnego człowieka, Kaźmierczak A., Makarczyk A., A. Maszorek-Szymala A. (red.), Łódź 2007, s. 29-36.
15. Szczepanowska E., Stabilność procesu homeostazy: różnice miedzy kobietami a mężczyznami w adaptacji do wysiłku fizycznego, (w:) Sportsmenka kobietą sukcesu. Korzyści i bariery aktywności sportowej kobiet, Kłodecka-Różalska J. (red.), Wyd. PSSK i Instytut Sportu, Warszawa 2003, s. 113-122.
16. Viru A., Adaptation In Sport Training, CRCPress Boca Raton, Boston, Londyn, New York, Washington D.C., 1995, 24-26, 227-234.
17. WHO & IDF; World Health Organisation and International Diabetes Federation, 2004.
48
18. Zielona Księga, Komisja Wspólnot Europejskich, wersja ostateczna, Bruksela 2005.
Health aspects of endurance sports Summary
Analysing women participation in endurance sports provides science with a unique opportunity to improve and verify the current state of knowledge in the field of functional abilities of human body, and women body in particular. This work argues that practicing endurance disciplines foster health.
The comparative analysis of functional abilities that male and female organisms elicit in the course of endurance sport activities contributes to the literature on the subject of rationalisation and choice of physical effort and exercise load suitable for women with regard to their health and maternal function, especially.
The comparative analysis of men and women Spartathlon results from the recent decade – 1997-2007 – reveals that the difference in results achieved by the top three men and women reaches 19,5% in the last 10 years. The difference exposed between the Spartathlon results of men and women is much more significant than in other endurance sports.
49
Małgorzata Rębiałkowska-Stankiewicz
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Instytut Pedagogiki