Podczas gdy tradycyjne formy terapii, oparte na bezpośrednim kontakcie, różnią się długością od jednej sesji w interwencji kryzysowej do wieloletnie-go procesu w psychoanalizie, to poradnictwo online dopiero jest na etapie rozwijania odpowiednich modeli pracy. Wydaje się, iż więcej ma jednak do zaoferowania w ujęciu kontaktu krótkoterminowego. Wpływa na to sama natura Internetu, z łatwym, bezpośrednim dostępem do poczty e-mailowej i stron WWW oraz oczekiwania użytkowników, którzy częściej rekrutują się z osób regularnie korzystających z Internetu w celach krótkich interakcji społecznych. Przegląd literatury wskazuje, że modele pracy krótkotermino-wej bardziej adekwatnie lokują się w środowisku internetowym i w
więk-________________
14 Tamże; D. Skowroński, K. Waszyńska, dz. cyt.
15 R. Kraus, dz. cyt.
szym stopniu spełniają oczekiwania klientów16. Można ogólnie przyjąć, iż obecnie najczęściej spotkać się można z następującymi krótkoterminowymi modelami pracy:
− jedna sesja online w celach diagnostycznych, a następnie umówienie się z klientem w gabinecie;
− psychoedukacja w ramach kilku sesji online lub wymiany e-mailowej;
− poradnictwo motywacyjne;
− poradnictwo w problemach decyzyjnych;
− terapia krótkoterminowa w oparciu o koncepcje poznawczo- -behawioralne.
Model e-poradnictwa oparty na wymianie czterech e-maili
Model ten został oparty na zasadach poradnictwa motywacyjnego, tera-pii skupionej na rozwiązaniach i podejściu narracyjnym17. Proces pomocy koncentruje się na uczuciach, myślach i odczuciach wokół problemu, bez zagłębiania się zbytnio w przyczyny pojawienia się danej trudności. Klient ma za zadanie rozwijanie introspekcji poprzez eksternalizację swoich od-czuć opisywanych tekstowo.
W pierwszym e-mailu doradca zapewnia poczucie bezpiecznego kontak-tu i ekspresji siebie oraz wyraża autentyczną chęć stworzenia klientowi wa-runków do poradzenia sobie z obecnym problemem. Doradca normalizuje, a następnie przeformułowuje problem w taki sposób, by klient mógł znieść psychologiczny ból, konflikt i skoncentrował się na możliwości pokonania trudności. Najczęściej doradca skupia się na zasobach klienta i na możliwo-ściach kontroli problemu z dystansu, co zmniejsza poziom chwilowego cier-pienia.
Drugi e-mail doradcy odnosi się do trudnych i stresujących czynników współwystępujących ze zgłaszanym problemem. Doradca z szacunkiem dla klienta opisuje mechanizmy, mity, reguły i przyzwyczajenia, które współ-tworzą trudności i podtrzymują istnienie problemu. Klient jest motywowa-ny do zmiamotywowa-ny perspektywy, z biernej na aktywną, co pozwala zobaczyć możliwości świadomego wyboru. Nacisk przenosi się z oskarżania siebie i innych, żalenia się itp. na umiejętności klienta, siły i zasoby. Klient jest wzmacniany i zapewniany o tym, że problem może być rozwiązany przy
uży-________________
16 E. Zelwyn, C.M. Speyer, dz. cyt.
17 C. Speyer, J.S. Zack, E-Counseling: A 4-Session model, MAX International Co. Tokyo 2002;
E. Zelwyn, C. M. Speyer, dz. cyt.
Poradnictwo online jako alternatywna forma pomocy psychopedagogicznej i terapeutycznej 87 ciu swoich sił i talentów. Klient może na tym etapie otrzymać zadania domowe do wykonania, na przykład przeczytanie odpowiednich materiałów.
Trzeci e-mail ma na celu pozytywne ocenienie zmian w percepcji klienta i wzmocnienie tych, które zmierzają do wzięcia odpowiedzialności za swoje wybory i używania posiadanych zasobów. Doradca proponuje plan działań na najbliższą przyszłość, tworząc perspektywę kroków zbliżających do roz-wiązania. Klient otrzymuje wizje nowych możliwości oraz listę zadań, aby doszło do istotnych zmian w funkcjonowaniu. Doradca powinien na tym etapie oczekiwać pewnego poziomu oporu przed zmianą ze strony klienta, dlatego w trzecim e-mailu terapeuta przeformułowuje wyrażenia klienta z wcześniejszych wiadomości w taki sposób, by własne słowa klienta popie-rały pozytywne zmiany i wizje poprawy. Klient dzięki temu zostaje zmoty-wowany i zapewniony, że możliwe są działania, skoro sam wcześniej już o tym mówił. Ważne jest, aby nie było to tworzenie treści, których klient nie wyraził, lecz jedynie przeformułowywanie otrzymanego e-maila od klienta.
Doradca na tym etapie może używać humoru, metafor, uzewnętrzniania symptomów, twórczych nieporozumień, aktywnego zastanawiania się, aby przygotować klienta na ewentualne trudności wdrażania planu.
W czwartym e-mailu doradca podsumowuje i ocenia postępy uczynione przez klienta. Okazuje dużo pozytywnych uczuć wobec osoby, by zapewnić o wartościowości zmian i akceptacji wyborów zmierzających do rozwiązania problemu. Doradca opisuje też nierozwiązane jeszcze kwestie, wskazując na proces e-poradnictwa jako wartościowe doświadczenie i szansę na decyzje, gdy klient pragnie zmian w życiu. Klient jest dalej motywowany do konty-nuowania pracy nad sobą i jeżeli to konieczne, oferuje mu się kontakt po wyznaczonym czasie w celu sprawdzenia co pozytywnego zrealizował w procesie aktywnego rozwiązywania trudności. Klient otrzymuje też listę kontaktów, źródeł, publikacji, które są przydatne i stanowią dodatkowe za-soby do wprowadzania pozytywnych zmian. Na tym etapie doradca wyco-fuje się z relacji, odwołując się do mądrości klienta w rozwiązywaniu swoich kwestii i podkreślając, że doświadczenie zdobyte w pracy online pozwoli iść dalej w życiu z większymi zasobami i przygotowaniem do stawiania czoła życiowym problemom18.
E-PLISSIT model
Jest to modyfikacja czteropoziomowego modelu interwencji seksuologicznej o nazwie PLISSIT autorstwa Annona19. Model ten w odmianie E-PLISSIT20,
________________
18 E. Zelwyn, C.M. Speyer, dz. cyt..
19 J.S. Annon, The Behavioural Treatment of Sexual Problems, vol. 1: Brief Therapy, Enabling Systems, Honolulu 1974; J.S. Annon, The Behavioural Treatment of Sexual Problems, vol. 2: Inten-sive therapy, Enabling Systems, Honolulu 1975.
oparty jest jednocześnie na standardowym modelu PLISSIT oraz rozbudo-wanej wersji EX-PLISSIT21 i sprawdza się bardzo dobrze w środowisku onli-ne, gdyż pierwsze trzy poziomy modelu PLISSIT mieszczą się w zakresie pracy krótkoterminowej, preferowanej w poradnictwie seksuologicznym22.
E-PLISSIT model ma wiele zalet ułatwiających pracę online. Jest on bar-dzo bezpieczny zarówno dla doradcy, jak i klienta, co jest ważnym atutem pracy w Internecie. Doradca sam może decydować, jak głęboko interwenio-wać w konkretnym przypadku i ta decyzja zależy zarówno od złożoności problemu po stronie klienta, jak i doświadczenia i poziomu kompetencji do-radcy. Kolejne poziomy pracy bardzo łatwo można adaptować do warun-ków wymiany e-mailowej, co powoduje, że E-PLISSIT model jest bardzo atrakcyjną ofertą dla seksuologów online, tak jak PLISSIT model ma dobrze ugruntowaną pozycję w pracy seksuologicznej „twarzą w twarz”.
Terapia długoterminowa
Nie ma na razie dobrze osadzonych w literaturze przedmiotu opracowań terapii długoterminowej online23, ale można wyobrazić sobie, że uzdolniony terapeuta poprzez wymianę e-mailową lub komunikatory może być niejako towarzyszem zmian i wspierać radą i informacjami zwrotnymi klienta w jego procesie terapeutycznym. Proces ten może przypominać „procesy zachodzące w gabinecie”, składające się z etapów inicjowania kontaktu, omawiania kontraktu terapeutycznego, ustalania celów, a następnie rozwoju i podtrzymywania więzi terapeutycznej aż do etapu kończenia relacji24.